Bijnamen Zeeuws-Vlaamse steden onderwerp voor wandschildering Nog grote bouwbedrijvigheid in diverse delen van Middelburg KUIPERSPOORT ZAL WORDEN VERBETERD EN VERFRAAID BATERDAG 7 JANUARI 1956 PROVINOIALB ZBBUWBB COURANT PLAATS BEWOOND DOOR TURKEN Schilder Hans Heeren vervaardigt decoraties voor het Ledel-theater ER IS EEN PLAATS in Zeeland, die bewoond wordt door louter Turken Natuurlijk geen „echte" Turken- Het betreft hier een bijnaam voor de in woners van een Zeeuwse plaats, in dit geval Sint-Anna-ter-Mulden. Onge twijfeld zullen weinigen deze kennen. Maar daartegenover zijn er ook tal van betitelingen, die wyd en zijd bekend zijn. Zo zal Iedere Zeeuw waarschijnlijk weten, dat men de Middelburgers bedoelt, als men het heeft over de maneblussers. De inwoners van Schoondjjke dragen echter dezelfde naam en wellicht horen velen dat voor de eerste maal. Het is een feit, dat talrijke „scheld"namen langzamerhand ln 't vergeetboek terecht komen. Dit was ook niet onbekend aan burgemeester mr. K. Hoekzema van Oost- burg, toen hij naar 'n onderwerp zocht voor de decoraties, die aangebracht moesten worden op de grote, vlakke muur ln de koffiekamer van het ln aanbouw zijnde Ledeltheater, het culturele centrum voor West-Zeeuwsch- Vlaanderen ln Oostburg. De eerste burger van deze stad kreeg zodoende een lumineus idee: de muur zou gedecoreerd worden met allegorieën van bijnamen van plaatsen in West-Zeeuwsch-Vlaan deren. Inmiddels is de jonge Mid delburgse kunstenaar Hans Hee ren begonnen met het aanbrengen van de wandschilderingen op de muur ln de koffiekamer van het Ledeltheater, waarop in totaal zeventien bijnamen gesymboliseerd zullen worden. Bij de rangschikking van de onder werpen op de grote, vlakke muur heeft deze schilder er naar gestreefd zich zoveel mogelijk aan de geografi sche volgorde te houden. Dat wil dan zeggen, aat kustplaatsen als Cadzand en Breskens vlak langs de met vage lijnen aangeduide Scheldeoever ge schilderd zijn en dat bijvoorbeeld Re- tranchement op het westelijk deel en Hoofdplaat op het oostelijk deel van de „kaart" aangebracht zijn. Hier en daar heeft Hans Heeren zich echter een „dichterlijke" vrijheid gepermit teerd, terwille van het harmonische evenwicht van het geheel. Zo is bij voorbeeld de Peperbus van Sint-Kruis terecht gekomen in de buurt van het symbool van Breskens. Gruwelijk Ietwat gruwelijk is de bijnaam, die de inwoners van Retranchement heb ben. „Mensenbranders" pleegt men de vriendelijke bevolking van dit plaatsje te noemen. De oorsprong van deze wrede naam De legende vertelt, dat vele eeuwen geleden een oorlogsvaar tuig voor de kust van Zeeuwsch- Vlaanderen ter hoogte van Retran chement dobberde. Het heette, dat aan boord van dit schip de pest was uit gebroken en de Zeeuws-Vlamingen vreesden, dat het schip aan zou leg gen en dat zodoende de pest in hun {ilaats verspreid zou worden. De op- ossing, die zij vonden, was even radi caal als afdoende: zij staken het vaartuig in brand, waardoor man en muis in de vlammen omkwamen. In de decoratie treft men dan ook een in lichterlaaie staand schip aan, dat bo vendien nog „versierd" is met de be kende doodskop en gekruiste beende ren. Een gehurkt neerzittende Turk, die met een slaperige blik aan zijn water pijpje lurkt, symboliseert de bijnaam van de inwoners van Sint-Anna-ter- Muiden: Turk. In dit geval zegt de legende, dat Prins Maurits in de buurt van Sint-Anna-ter-Mulden destijds een fikse overwinning behaalde op de Spanjaarden, waarbij vele Turken gevangen werden genomen. Die gevangenen werden echter vrijge laten, keerden naar hun vaderland terug en waren zo dankbaar ge stemd, dat inwoners van Sint-An- na-ter-Muiden, die door de Turken gevangen werden genomen, ook prompt steeds in vrijheid werden gesteld. Bovendien kan nog vermeld wor den, dat het stadswapen Van deze plaats behalve een anker en een zon ook nog een halve maan bevat. Moeilijk Dan komen wij aan Cadzand en eer lijk gezegd is het een beetje moeilijk te beschrijven welke figuur hiervoor gekozen is. Het is namelijk een, overi gens goedaardige meneer, die zittend op een (openbare) stoep een bezig heid vericnt, die men alleen maar ln een enge, afgesloten ruimte pleegt te doenWel, bij deze omschrijving moeten wij het laten. Blijft te raden hoe men een inwoner van Cadzand noemt „Kalejakker" is de minder vleiende naam voor een Slulzenaar. Sluis heeft die naam te danken aan het feit, dat heel vroeger voor dit plaatsje na een periode van grote rijkdom een tijd van verval aanbrak. Het gevolg was onder meer, dat de plaatselijke harmonie in gerafelde uniformen door de straten moest marcheren. Vandaar dan ook de drie weliswaar kleurrijke, maar armoedige muzikanten, die getekend zijn in de decoratie. In het rijmpje „Schelle, pelle, grate en gruus; dat ben de arme burgers van Sluus" vond schilder Heeren bo vendien voldoende aanleiding om dit drietal te laten rondstappen in wat schillen en graten, zodat de armoede geaccentueerd werd. De inwoners van Eede hielden zich In hun vrije tijd dikwijls bezig met het „bollen", het rollen met grote bol len, maar dat verveelde op den duur toch, vond men. Men verzon tenslotte een wedstrijd in het rollen van tonnen, waardoor de Eedenaren dan ook le venslang opgescheept zitten met de bijnaam „tonneroller". Overigens liep het nieuwe spelletje niet al te best af. De tonnen botsten tegen elkaar en de deelnemers kregen het met elkaar aan de stok. Twee met stokken vech tende mannen en od de achtergrond enkele tonnen zijn dan ook het onder werp voor het symbool van Eede. Zevendraaien Een geknielde boer, die een enigs zins gemarteld gezicht trekt en ale links en rechts, onder en boven mo lenwieken aan het hoofd heeft, geeft de bijnaam van de inwoners van zuid- zande aan: zevendraaiers. In deze plaats moet namelijk een molen ge staan hebben, die niet minder dan ze ven zolders had. Nieuwvliet haalde destijds een nieuwe burgervader in. De ere poort voor deze burgemeester was echter zo sobertjes, zo zuinig, zo klein, dat de ereboog leek op een zogenaamde hoenderval. Sindsdien staan de inwoners van Nieuwvliet bekend onder de naam ,,'t hoen". De decoratie bevat dan ook een gestileerde hoen. Op de muur prijkt verder een sprin- ferige kikker, de kikker van Aarden- urg, want de inwoners van deze plaats worden „kikkers" genoemd. Helemaal zeker is het niet waar deze naam vandaan komt, maar men ver moedt, dat het in verband staat met In de Middelburgse Segeerstraat zijn de heiwerkzaamheden voor een complex van 8 zaken en 16 woningen in volle gang. Er wordt hier geheid in een werkput, waar straks kelders komen. De dampende heimachine in actie. Op de achtergrond de oostzijde van de straat, die niet aan de sane ring ten offer behoefde te vallen. (Foto P.Z.C.) de kade zonder water, die men in Aardenburg vond. De inwoners van Oostburg werden in vroeger tijden door de inwoners van andere steden waarschijnlijk als opscheppers beschouwd. Dat kan men althans afleiden uit hun bijnaam: „windmaker". Deze „windemaker" wordt uitgebeeld door een pedante eend. die gekleed is in opzichtige kle ding. Vechthaan Behalve een kikker en een hoen, heeft Hans Heeren nog een haan ge schilderd, namelijk de „vechthaan", zoals men de inwoners van Breskens wel eens noemt. Overigens heeft deze stedeling ook de naam „haring" of „haringkop", zodat de schilder in de uitgestoken poot van de „vechthaan" een haring tekende. Getuige een rijmpje valt de vechtlust van de in woners van Breskens ondertussen nog wel mee: „De Bresslanen zijn ha nen, maar voor Schoondieke moeten ze wieke; en komen die van Groe, dan houden ze beter de deuren toe". Met een peperbus duidt de ontwer per van de decoratie Sint Kruis aan. De naam is afkomstig van de kerk toren met de stompe spits, die in deze plaats de „peperbus" wordt genoemd. In Groede werd in vroeger dagen en wellicht nu nog zulke voortref felijke pap opgediend, dat de inwoners de naam „papvreter" kregen. De de coratie laat dan ook een corpulente, papetende manspersoon zien en op de achtergrond zijn vermagerde vrouw, die kennelijk van de geur moet leven. In Schoondijke scheen de maan eens door een kerkvenster. Gevolg: er werd brandalarm gemaakt. Nu hou- de twee moedige „maneblussers", de bijnaam van Schoondijkenaar op de decoratie in ere. Met de bijnaam van de inwoners van Waterlandkerkje is het weer moeilijk gesteld, want eigenlijk is In het Ledeltheater te Oostburg wor den op een muur van de koffiekamer wandschilderingen aangebracht, die de bijnamen der inwoners van West- Zeeuws-Vlaamse steden tot onder werp hebben. Deze decoraties worden vervaardigd door de jonge Middel burgse kunstenaar Hans Heeren, die men hier bezig ziet. (Foto P.Z.C.) deze naam niet voor publikatie vatbaar. Daarom laten wij U maar weer raden. Overigens is het raad sel heel eenvoudig: de huizen ston den zo laag tegen de dijk aan. dat het glazenwassen voor „geoefen de" mannen, die zich op de drjk be vonden niet moeilijk was. Veel bier drinken was echter wel aanbeve lenswaardig Een tweetal stijve personen, die een enigszins zuur gezicht trekken en die behept zijn met opvallend lange hal zen, symboliseren de bijnaam van de inwoners van IJzendijke: azijnhals. Deze naam kregen de IJzendrjkena- ren, toen er in Hoofdplaat eens enke le vaten bier voor IJzendijke aankwa men. Voor Biervliet werd natuurlijk een haring (van Willem Beukelsz.) gete kend en voor Hoofdplaat paste een krab in de decoratie. Een bijzonderheid is nog, dat de fi guren geschilderd worden in de kleu ren, die voorkomen in het wapen van de desbetreffende plaats. Hans Heeren, die reeds ruim een week bezig Is met de wandschilde ringen In Oostburg, denkt dit werk voor 3 februari gereed te hebben. Dan zal namelijk het Ledeltheater door de commissaris van de koningin in Zee land jhr. mr. A. F. C. de Casembroot worden geopend. Tot zolang zal men in Oostburg zijn nieuwsgierigheid op de proef moeten stellen, want het is begrijpelijk, dat de wandschilderingen pas bezichtigd kunnen worden nadat zij gereed zijn en na de officiële opening. De restauratie van de bekende Mid delburgse Kuiperspoort, die enige tijd geleden is begonnen, omvat ook het aanbouwen van een torentje aan de zuidoost gevel. Vanuit de Hagepreek- gang ziet men hier op de steigers voor dit werk. Foto P.Z.C.) RESTAURATIE IN MIDDELBURG Rij pakhuisgevels wordt in oude staat teruggebracht Sedert korte tijd is men bezig met de restauratie van de Kuipergpoort in Middelburg. Indertijd voteerde de gemeenteraad voor dit doel een be drag van 60.000. De Kuiperspoort beter nog kan men spreken van de kuipersgildeliuizen zal hierdoor zeker in aanzien winnen. Dc res tauratie heeft voornamelijk betrekking op het interieur en de zijgevel, die op het zuid-oosten is gelegen. Ook zal de nabijgelegen gevelry van oude pakhuizen een verandering ondergaan. Het werk zal ongeveer een half jaar duren en wordt uitgevoerd door het aannemersbedrijf Th. J. Schuitemaker uit Middelburg. De Middelburgse architect, de heer 31. J. J. van Beveren, zorgde voor het restauratieplan van dit monument, dat wyd en zijd om zijn pittoreske aanblik bekendstaat. De Kuiperspoort is in de Zeeuwse hoofdstad één der herinneringen aan de bloeitijd der gilden. Toch is het bouwwerk zelf eerst vry laat in han den der kuipers gekomen. Zij koch ten het namelijk in 1642, toen het straatje, dat van de Dam onder de poort door naar de Rouaanse Kaai voert, reeds naar hen was genoemd. Het is niet precies bekend uit welk jaar het poortgebouw stamt. Een steen die thans als stoep steen wordt gebruikt vermeldt het jaartal 1586, het waarschijn lijke bouwjaar. Van de oorspronkelijke luister is de Kuiperspoort door de jaren heen veel kwijtgeraakt. Zo waren bijv. in het inwendige eertijds twee tegel- tableau's van Delfts blauw, die een voorstelling gaven van de uitoefening der kuipersbezigheden. Deze ta bleau's zijn naar de oudheidskamer van het stadhuis overgebracht, waar zij tijdens de brand van 1940 verlo ren gingen. Hetzelfde lot onderging een steen met de attributen van het gilde, die uit één der gevels werd ver wijderd. WONINGBOUW BINNEN EN BUITEN DE VESTEN Nieuwe vleugel van Gasthuis zal spoedig in gebruik worden gesteld In vele delen van Middelburg heerst grote bouwbedryvigheid: zowel binnen als buiten de vesten werden bijv. in 1955 diverse woningen ge bouwd, voor het merendeel herbouwplichten en ook thans is de huizen bouw nog steeds aan de gang. Bovendien worden diverse grote projec ten ten algemene nutte uitgevoerd of hebben hun beslag gekregen. Dit laatste is bijv. het geval met de nieuwe vleugel van het Gasthuis. Deze vleugel is wat de bouwwerkzaamheden betreft thans geheel gereed. Men is tlians bezig met het aankopen van de benodigde inventaris. Binnen en kele maanden zal de inrichting worden voltooid, waarna geleidelijk de ingebruikneming zal geschieden. Een en ander zal zich vrij geruisloos vol trekken, want het geheel van de uitbreiding en sanering van het Gast huis is nameiyk pas gereed als ook het oude gedeelte verbouwd zal zijn. Dit werk wordt binnenkort aanbesteed en kan beginnen, zodra verschil lende afdelingen in de nieuwe vleugel worden ondergebracht. De laatst genoemde verbouwing zal in het najaar gereedkomen. Daarna telt het Gasthuis een beddencapaciteit van ongeveer 200. boven een tijdelijke aula. Tegen de zomervakantie zal het geheel ge reedkomen. In de sector grotere werken valt voorts óók het badhuis, dat aan de Zusterstraat komt. Het gebouw is inmiddels „onderdak" en van buiten ver gereed. Onvoorziene omstan digheden, zoals lange vorst, voorbe houden zal deze aanwinst, waarop reeds lang wordt gewacht, eind mei—begin april in gebruik worden genomen. Dan kan het noodgebouw aan de Groene Ring verdwijnen. Halve premiebouw Wat de woningbouw betreft, zal het niet lang meer duren of Middelburgs eerste aantal halve-premiehuizen en voorlopig enige zal geheel bewoond zijn. Het zyn er twintig, 15 aan de Veêrseweg en 5 onmiddellijk daarachter, bestemd voor employe's van de Vitrite Works. Zij Worden ge bouwd door Boele en Van Eesteren en er komen in totaal 8 garages bij. Aan de Beatrixstraat is verder een twintigtal woningen in aanbouw. In de binnenstad is er op woning- gebied verder niet zo heel veel meer aan de gang. hoewel nog tal van ópen terreinen moeten worden bebouwd. Zo wordt op een tot yooi kort nog open terrein aan de Koorkerkstraat een woning opgetrokken, waarvan de bouw goede vorderingen maakt Voor een ander groot project zyn thans de heiwerkzaamheden volop aan de gang. Het is het complex winkels met daarboven woningen aan de Westzijde van de Segeer straat op de plaats, waar de sanering ten behoeve van het verkeer 18 uitgevoerd. Hier móeten ongeveer 150 palen de grond in, Waarvan er reeds meer dan 50 hun plaats von den. Een derde grote project is de nieü* we Langevielebinnenbrug, waar men thans eveneens met het heisn bezig is. De brug is de derde in een reeks nieuwe or verbeterde overbruggin gen in de afgèlopèn jaren. Er staan echter nog meer bruggen op het „wensprogramma" van de Middel burgers: dé Koningsbrug, die reeds lang aan vernieuwing toe is, omdat zij te smal is om het veieer te verwerken en de Langevielebuiten- brug, die eveneens onvoldoende is. Al is de scholenbouw nog niet be gonnen, toch is er op dit terrein Middelburg iets aan de gang, name lijk de Uitbreiding van de openbare U.L.O. aan de Dwarskaai. In de tuin achter dit gebouw is een bijgebouw verrezen, dat door een gang met het hoofdgebouw zal worden verbonden. Met dit laatste is men thans aan de gang. De Uitbreiding is inmiddels glas-, wind- en waterdicht gekomen. Zij bevat beneden twee lokalen en Meer in de richting van de Lange Delft zal binnenkort het aannemers bedrijf L. de Ryk een pand zetten, waarin twee woningen zyn geprojec teerd. Voorts wordt thans ook aan de Vlissingsestraat gebouwd op een terrein, waarop tot voor kort een oud pakhuis en een gedeeltelijk ver nield pand stonden. Hier komt thans een zakenpand met pakhuis en daar boven twee woningen. De bouw wordt verzorgd door de fa, J, Hen* drikse naar een ontwerp van archi tect P. Wondergem uit Kruiningen. Hetzelfde aannemersbedrijf zal ver moedelijk binnenkort de laatste open plek in het nieuwe deel van de zus terstraat met een drietal woningen bebouwen. In combinatie met de fa. S. A. Versluïjs zal de fa. Hen drikse me dio februari aan de Zuidsingel be ginnen met de bouw van een za kenpand voor een winkelier, die in dezelfde buurt moet wijken voor de op handen zijnde uitbreiding van de kazerne. Maar eerst dienen ter plaatse enkele bestaande kleine wo ningen te worden afgebroken. Het aannemersbedrijf K. J. van Loo is geruime tijd geleden begonnen met de bouw van een woning aan de Molstraat, eveneens op een open plek tengevolge van oorlogshandelingen. Het werk is echter gestagneerd als gevolg van personeelsgebrek! Binnen de vesten zijn nog vele open plaatsen, o.a. aan Achtersingel, Schoorsteenvegerssingel, Winter* straat, Brakstraat, Schnitvlotstraat. Deze straten vallen echter niet onder het herbouwplan en van plannen met betrekking tot woningbouw is hier niets bekend. Buiten de vesten kwamen verder o.a. woningen gé-' reed aan het toekomstige BaficRert- plein op 't Zand. Hier zullen er binnenkort nog enkele worden ge zet. Bungalow-wijk Nabij "t Zand is een warè bunga low^wijk in Wording. In totaal 2ifneh nameljjk aan het Toorenvliedtwegje vlakbij het stadspark tien van deze huizen worden öpgètrokken. Een is er reeds gereed en in ge bruik genomen, enkele andere zyn in aanbouw. De aanleg van het ei genlijke Toorenvliedtwegje is begon* Door de restauratie zal het bouw werk met name aan de zuid-oostzyde, waar thans de Hagepreekgang loopt, aanzienlijk worden verfraaid. Zo is men bezig om aan de zytrapgevcl- wand een torentje aan te Bouwen. In dit torentje dat ongeveer 8 m hoog wordt komt een ingang met trap, die voert naar de grote zaal, die boven de eigenljjke poort Is gelegen. De zaal is in gebruik bij de ecnil- dersvereniging „Coloriet" voor les doeleinden. De leden van „Coloriet" zullen dus in de toekomst van een eigen toegang gebruik kunnen ma ken. Tot dusver betraden zij het gebouw door do ingang van een aangrenzend pand, dat in verbinding stond met het poortgebouw. Dit naburige perceel, dat fraaie topgevels bezit, zal thans geheel af zonderlijk komen te staan van het poortgebouw. Het interieur, dat vrij wel geheel In oude stijl Is, wordt be ter bewoonbaar gemaakt. Aan deze zjjde van de poort is voorts beneden in het gebouw eveneens een woning. Dit Huis krijgt een afzonderlyke toegang, waartoe in de muur van de zuid-oostgevel reeds een deur met ingangsportaal werd aangebracht. Zo zullen dus straks alle bewoners en gebruikers van deze diverse ruim ten in eh om de Kuiperspoort een eigen Ingang bezitten. Ten noorden van de Kuiperspoort, eveneens langs de Hagepreekgang, bevindt zich een rij van vijf oude gevels. Vier daarvan zyn pakhuizen, waarvan er twee gemeentelijk eigen dom zijn en twee behoren aan par ticulieren. Dit rijtje gevels is meer schilderachtig dan historisch belang rijk. De oorsprong van de huizen is niet precies bekend, maar zij kwa men reeds voor in een wijkregister een voorloper van het huidige ka daster van 1956. Omstreeks 1600 hebben enkele van deze panden toe behoord aan de bekende Middelburg se koopman Balthasar de Mouche- ron. Aan het pittoreske element van deze gevelwand wordt echter af breuk gedaan door één van de vier pakhuisgevels, die het dichtst bij de Kuiperspoort is gelegen. Alle ge vels zijn oorspronkelijk trapgevels geweest, doch drie ervan zijn tot topgevels geworden en de vierde is slechts een afgeknot fragment met een ander soort dak. Deze gevel nu zal omhooggetrokken worden tot topgevel, zodat een harmonie met de „huurpanden" wordt verkregen. De gevelindeling van dit pand wordt hiertoe ingrijpend gewijzigd. Voorzover nodig zullen verder de gebouwen, die bovenbedoeld werden, uitwendig worden opgeknapt en her steld, alles aan de zijde van de Ha gepreekgang. Aan de zyde van de Kuiperspoort wórdt een tuinmuur gezet, die de nieuw te maken toe gangen van de straat afscheidt en waarbinnen bovendien een tuin is geprojecteerd. nen, tegelijkertijd met die van de rio lering. Bovendien zal Middelburg binnen kort nog een straat rijker worden, namelijk de Banckertstraat. die van de Koningihuelaan naar het einde van dc Langevieleweg liet Ban- ckertsplein za! lopen. Met de aan leg van deze straat wordt begonnen wanneer het Toorenvlledi.'Vegje ge reed is. Overigens is 't Zand wel de buurt, waar in de nabije toekomst de meeste plaats is voor woningbouw buiten de vesten Zo zal binnenkort de bouw beginnen door de „Wabo" Bouw en Handelsmaatschappij uit Schie dam van een blok van 24 woningen aan de De Ruvterstraat en de Piet Heinstraat. Het restje oiiwvolume van Mid delburg komt aan de Doms Rijkers- straat. Daar cal nnnieiyk de Stich ting „Goed Wonen" 19 arbeiderswo ningen doen zetten. Dit werk zal ook binnen enige tijd aanvangen. En tenslotte zal het aannemers bedrijf J. Hendrikse op een nog open terrein aan de Vlissingse Molenstraat waarschijnlijk dit voorjaar een drie tal Woningen gaan bouwen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1956 | | pagina 9