Amerikaanse architect ontwierp
koepel als woning der toekomst
Is „Twee Pistolen Moishe" weer
naar 't Verre Oosten vertrokken?
WOENSDAG 21 DECEMBER 1955
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
Aaverti-iitie
MODERNE ARCHITECTUUR
„Zeepbel": minder gewicht en
minder arbeidsuren
Door een der Amerikaanse televisie-zenders werd onlangs een zogenaam
de „spectacular" uitgezonden, een hoor- en schouwspel, dat ezn fantasti
sche en humoristische blik in de toekomst wierp; het droeg tot titel „1976"
en gaf een beeld van de levensomstandigheden die wig over een jaar of
twintig zullen meemaken en dat vooral 't gemakkelijke leventje schildert,
waarin wij ons dan zullen kunnen ve rheugen. Daartoe behoort onder meer
„de zeepbel" die dan de vorm zou hebben van onze „levensapparatuur", een
doorzichtige koepel, die élk denkbaar gemak bevatten zou, die men voor
een comfortabel en aangenaam leven nodig heeft.
Nu is het al zo ver dat die zeepbelinderdaad bestaat :'t is het laatste
product van de vaak verbazingwekkende en altijd vruchtbare geest van R-
Buckminster Fuller (Bucky").
Fuller, een van de meest creatieve
ontwerpers en daarenboven wiskun
dige, ingenieur, architect, geograa'f,
redacteur en filosoof van naam is
meermalen door zijn collega's met het
woordje „genie" aangeduid. Reeds in
1932 werden zfjn denkbeelden over 't
produceren van onderkomens voor
grote hoeveelheden mensen be
schouwd als de eerste originele aan
val op het huisvestingsprobleem se
dert eeuwen. Zijn Dvmaxion woning,
waarvan de eerste ideeën reeds tot
1927 teruggingen baseerde hij op zijn
stelling, dat een woning is opgebouwd
Uit twee elementen: het zware per
manente deel, waarin de verwarming,
het sanitair, de electriciteit, het gas,
enz. zijn opgenomen en een lichter
meer veranderlijk deel. waarin de
mensen onderdak virden.
Deze woning had als centraal
doel een cylindrische mast van
lichtmetaal, waarin de verwar
ming, enz., waren opgenomen.
Van deze 15 meter hoge mast,
hing aan stez-ke staaldraadkabels
Radio-amateurs redden
Oostenrijks meid».
De toestand van het zesjarige
Oostenrijkse meisje, dat dank zij de
medewerking van een Nederlands
radio-amateur, met eeii moeilijk te
verkrijgen preparaat behandeld kon
worden, is de laatste twee dagen
aanzienlijk vooruitgegaan.
De arts Hans Kerbler uit Gmun-
den in Ópper-Oostenrijk, zelf een
enthousiast radio-amateur, zond de
zer dagen een noodkreet uit om het
Amerikaanse geneesmiddel aminop-
terin te verkrijgen, zodat hij het le
ven kon redden van het zesjarige
patiëntje, dat aan een gevreesde
bloedziekte lijdt.
De oproep werd opgevangen door
een Nederlands amateur in Zwolle,
die onmiddellijk pogingen in 't werk
stelde, aan het verzoek te voldoen.
Een Amsterdamse pharmaceutische
firma bleek het middel te kunnen
leveren. Dit werd dezelfde dag per
vliegtuig naar Wenen vervoerd en
Zondag kon eer eernto behandeling
gr ''i^den.
Dr. Kerbler deelde mee, dat de toe
stand van het meisje sedert twee da
gen aanzienlijk vooruit gegaan is.
een zeshoekigbouwsel van licht
metalen vloeren en wanden, on
derverdeeld in grote, hoge vertrek
ken, die goed geïsoleerd waren
en waarin veel bergruimte was
uitgespaard.
Dit merkwaardige huis scheen alle
goede eigenschappen te bezitten
compactheid, goedkope en gemakke
lijke bouw, economisch in onderhoud
en bewoning, doch er kwam een
„maar" by, nl. dat het idee werd ge
lanceerd juist toen het dieptepunt
van dè malaise was bereikt.
Zeepbel
Nu komt Fuller evenwel met iets
nieuws: de „geodetische koepel" en
hij koestert de beste verwachtingen
dat dit dè woning, zoniet van vandaag
dan toch van de naaste toekomst zal
blijken. De koepel of „zeepbel", zoals
die in de volksmond genoemd wordt,
is het resultaat van zijn toepassing
van de beginselen van „synergetische
en energetische geometrie" op de wo
ningbouw, beginselen die hij ongeveer
25 jaar geleden ontdekt heeft en
sindsdien op de samenleving tracht
toe te passen.
Kort gezegd wordt hiermede
bedoeld de toepassing van in
elkaar grijpende driehoeken, die
zich uiteindelijk aaneensluiten tot
een volkomen cirkel of halve cir
kel. Druk- en trekspanning is
verdeeld over alle punten van het
bouwsel in plaats van over de en
kele punten, waarop het gewicht
bij een gewone constructie drukt.
Fuller heeft deze mathematische
beginselen nu toegepast op gebruiks
voorwerpen en een ervan is dus de
koepel, die wordt beschouwd als „een
•evolutionnair nieuw type onderko
men."
Besparingen
Het revolutionaire ligt niet zozeer
in de vorm omdat zij rechtstreeks
teruggaat tot de igloo der Eskimo's
maar in de constructie: een der
gelijke koepel kan voor 14 procent
van de kosten worden gebouwd, die
een daarmee gelijkstaand bouwsel,
op de conventionele wijze opgetrok
ken, zou kosten, terwijl het gewicht
slechts 3 procent daarvan en het vo
lume van het te gebruiken materiaal
zes procent bedraagt, de oprichting
van de koepel vergt, in man-uren
berekend, slechts één .procent van het
aantal arbeidsuren dat het'oude tyfce''
vereist.
Fuller kon, dank zij de belangstel
ling die de Amerikaanse Marine voor
zijn vinding toonde, een deel van zijn
oude dromen verwezenlijken; in 1927
hield hij zich bezig met het fantasti
sche denkbeeld een montage-woning
van 10 verdiepingen te bouwen vol
gens zijn bovengenoemd „Dymaxion"
principe, deze van de fabriek met een
bestuurbaar luchtschip naar de bouw
grond te vervoeren en daar neer te
laten.
Nu is het de gewoonste zaak van
de wereld wanneer een helicopter zo'n
koepel van 500 kg gewicht en 15 me
ter doorsnede opneemt, over grote af
stand vervoert en hem neerlaat, waar
dit nodig is.
Hoewel Fuller zich niet tot de ar
chitecten rekent heeft zijn „geode
tisch principe" de oplossing gebracht
voor een architectonisch probleem,
dat de ingenieurs met de conventio
nele middelen niet konden oplossen.
Het schijnt dat nu, na 27 jaar, de
tijd rijp geworden is om ten volle te
beseffen welk een snorme betekenis
zijn denkbeelden voor de samenleving
kunnen hebben. Het iè zeer waar
schijnlijk dat omstreeks 1976 de
„Zeepbel" geen zeepbel in de gewone
betekenis van het woord zal blijken
te zijn en dat wij Fuller zullen kun
nen rangschikken onder de grote uit
vinders van de 20ste eeuw.
Een typisch voorbeeld van de doel
matige koepel-ontwerpen van de
Amerikaanse architect Fuller, is dit
restaurant in Woods Hole, Massa
chusetts. De huid bestaat uit door
schijnend plastic, dat sterk genoeg
was om de orkanen van 1954 en 1955
te weerstaan. De constructie heeft
een middellijn van 18 meter en een
gewicht van ongeveer twee en een
halve ton
LONDENSE AVONTURIER WERD GENERAAL
Hij redde het leven van Chinese
president Soen Jat Sen
„Twee pistolen Moishe" Cohen alias generaal Mah, een der laatste gro
te avonturiers en fortuinzoekers, werd vorige week voor het eerst sinds
jaren niet gezien in de bars, die hij dagelijks pleegt te bezoeken en onmid
dellijk deden geruchten de ronde, dat hij voorbereidingen treft om naar het
Verre Oosten terug te keren, waar hy in de kleurige geschiedenis van Chi
na zijn eigen, kleine maar opzienbarende hoofdstuk heeft geschreven. Een
correspondent van United Press, die hem kortgeleden sprak, trachtte te
weten te komen, wat voor toekomstplannen de nog steeds krachtig ge
bouwde „generaal Mah" had deze naam werd hem destijds officieel ver
leend door de „Joean", de Chinese wetgevende vergadering maar gene
raal Mah zweeg alseen Chinees en wilde slechts over het verleden
praten.
Het verleden van de generaa lis
avontuurlijker dan de meeste men
sen zich zouden kunnen dromen.
Mah werd als Moishe Cohen geboren
in de achterbuurt van Londen. Hij
groeide op als een echte Cockney en
werd bokser en gokker in het groot.
In de eerste wereldoorlog had hij
ëen moeilijke tijd als Joods sergeant
in de „Irish! Guards" uit Canada.
In Frankrijk werd hij op een ge
geven moment belast met de in
structie van Chinese arbeidsbataljons
en de wijze, waarop hij dat deed, viel
zeer in de smaak van de toenmalige
grote president van het nieuwe Chi
na, dr. Soen Yat Sen.
Toen de oorlog voorbij was, ver
zocht dr. Soen hem naar China te
komen en te helpen bij de bouw en
financiering van een spoorweg.
In China werd de „twee pisto-
Ien'Megende geboren. Chinezen
vertelden, dat hij twee munten
tegelijkertijd in de lucht wierp om
ze 'n fractie van een seconde la
ter met twee automatische pisto
len in de lucht kapot te schieten.
Cóhen kreeg de leiding over de
presidentiële wacht en werd vervol
gens belast met de opleiding van
Chinese troepen volgens moderne
Westerse methoden. Hij bestreed de
Chinese generaals, die met hun eigen
particuliere legers het land afstroop
ten en had op een gegeven moment
meer troepen onder zijn bevel dan
Tsjiang Kai^Sjek ooit gehad heeft.
Generaal.
Persoonlijk wist hij een bomaan
slag van Chinezen op een Britse ka
nonneerboot te verijdelen. Hij redde
dr." Soen en Tsjiang Kai-Sjek het le
ven, door eens te voorkomen,; dat
hun trein in een hinderlaag reed.
Kort daarna werd Moishe tot gene
raal benoemd.
Na de dood van dr. Soen wist hij
een communistische poging om de
stad Kanton te bezetten onder zijn
persoonlijke leiding te laten misluk
ken. Hij werkte aan tal van Chinese
regeringsprojecten totdat hij in 1941,
toen de Japanse aanval vlak voor de
deur stond, madame Soen Yat gen
en een van haar zusters uit Hong
kong hielp ontsnappen naar het vei
lige binnenland van het onmetelijke
Chinese rijk.
Bovendien is generaal Mah een
van de leidende figuren achter de
schermen van de centrale bank
van China geweest. Naast dit al
les vond deze merkwaardige man
ook nog tijd de zee schoon te ve
gen van piraten, die de scheep
vaart op Hongkong tot een ha
chelijke onderneming maakten.
Tenslotte kwam hij in een Japans
concentratiekamp terecht, waar hij
vreselijk gemarteld en geslagen
werd omdat men wist, dat hij bui
tengewoon goed van de interne Chi
nese toestand op de hoogte was,
maar niets wilde loslaten en niets
losgelaten heeft.
En zo weinig als hij tegenover de
Japanners losgelaten heeft zo wei
nig liet hij ook tegenover de corres
pondent van United Press los toen
deze hem naar zijn toekomstplan
nen vroeg.
En nu is generaal Mah verdwe
nen
De Eisenhowers zijn goede buren
De blinde Betty en
Bob Johnson hebben de
Eisenhowers als buren,
en het mag gezegd
worden als goede bu-
Een dag of tien ge
leden hadden de presi
dent en zijn vrouw ge
hoord dat het blinde
echtpaar, ieder 82 jaar
oud, zich met moeite
door het leven slaat
door het weven van
kleedjes. De president
vroeg de pers wat pu
bliciteit te geven aan
zijn buren omdat Bob
onder zijn commando
was, toen hij gedurende
de tweede wereldoorlog
blind werd door een
mortiergranaat. Me
vrouw Eisenhower
kocht zeven kleedjes.
Sedertdien worden de
Johnsons bedolven on
der een vloed van be
stellingen uit het hele
land. Bob zegt dat hij
nu al bestellingen voor
tiveeduizend kleedjes
heeft liggen. Behalve
die opdrachten hebben
de Johnsons duizenden
bemoedigende bood
schappen ontvangen.
Het echtpaar kan vier
a vijf kleedjes per dag
maken. Voor dat tem
po hebben zij een order
portefeuille voor ander
half jaar, maar Bob
hoopt de productie te
kunnen opvoeren met
'n tweede weeftoestél
dat een Canadese fir
ma de Johnsons als
kerstgeschenk stuurt.
„We werken op het
ogenblik 16 uur per
dag om te proberen de
kerstbestellingen uit te
voerenvertélde de
opgetogen Bob.
in Zuid-Afrika.
Bij East London in Zuid-Afrika
is Maandagmiddag een autobus over
de kop geslagen en in brand gevlo
gen. 21 inzittenden zijn levend ver
brand en vijf gewond.
Politie werkt niet mee aan
„chauffeurs-centrale".
Tegenvaller voor Amsterdamse
studenten.
Door een omroepvereniging werd
onlangs een radioreportage gegeven
over de door Amsterdamse studenten
opgerichte .chauffeurs-centrale'
Deze centrale zal bestaan uit
werkstudenten, die op verzoek van
autobezitters als chauffeur optreden,
wanneer de bestuurder zelf het niet
raadzaam acht achter het stuur te
gaan zitten, wanneer hij vermoeid is
of een borreltje heeft gedronken.
De hoofdcommissaris van politie
In Dordrecht zal men allengs minder
en minder rolschaatsers op de open
bare wegen aantreffen. Dordt heeft
nl. een goed voorbeeld gegeven door
een rolschaats-stadion aan te leggen.
De burgemeester kort na de officiële
opening temidden van een groot aan
tal enthousiaste aanhangers van de
rolschaatssport.
te Amsterdam heeft nu bekend ge
maakt, dat het niet de bedoeling van
de Amsterdamse politie is om aan
deze „chauffeurs-centrale" enige me
dewerking te verlenen. De studenten
hadden gehoopt, dat de verkeerspo
litie de betrokken studenten een
speciale rijvaardigheidsproef zou af
nemen.
Sterke staaltjes in stembusstrijd
Een ree.Ks van verkie
zingsbijeenkomsten in
Frankrijk bleek Maan
dag te zijn afgezegd uit
vrees voor de methodes
van de „Poujadisten"
die hebben aangékon*-
digd, dat zij klaar zijn
met. hun „bombarde
menten" (met tomaten
en eieren) en dat deze
week de week-van-het-
broek-uittrekken is.
Tijdens het weekeinde
kwamen de berichten
binnen over in de war
gestuurde propaganda-
bijeenkomsten. In het
departement Nièvre-
werd de gewezen mi
nister vrir binnenland
se zaken. Mitterand
van vergadering naar
vergadering vervolgd
en bekogeld met toma
ten en rotte eieren.
Tenminste een keer
wisten de ordeverstoor
ders hem te raken,
herhaaldelijk kon hij
zich niet verstaanbaar
maken. Nadat in Luce-
nay les Aix een verga
dering van Mitterand
verstoord was, is de
burgemeester afgetre
den.
Tn het departement
Vendee zijn plaatselijke
bijeenkomsten van Pi-
nay's onafhankelijken
verstoord doordat Pou-
iadisten het licht heb
ben afgesloten, de deu-
■en hebben gesloten', of
candidaten ontvoerd.
Daar was het, dat de
ordeverstoorders rie
pen, dat thans niet lan
ger gegooid zou worden
maar dat men de can
didaten de broek zou
uittrekken.
En na Kerstmis, zo
dreigden zij, zou men
hen hélemaal uitkleden.
Er gaan geruchten, dat
enige candidaten der
onafhankelijken zich
lijfwachten zullen aan
schaffen.
'Premier Edgar Faure
zélf sprak Maandag in
Bletterans (Jura) alvo
rens naar Parijs terug
te keren. Een aantal
aanhangers van Pouja-
de was in de zaal
maar er werd geen po
ging gedaan Faure te
(United Press)