Ïrylcreem
Industrialisatie woningbouw botst
op historische verhoudingen
MENINGEN OVER SYSTEEMBOUW
<D (D (D
Maniak pleegt bomaanslagen
in New-York
De onverwachte erfenis
DINSDAG 0 DECEMBER 1965
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
0
HUIS RECHTSTREEKS VAN FABRIEK
Nauwere samenwerking gewenst
(Van onze speciale verslaggever).
In de toekomst zal men misschien ook in Nederland een huis kunnen
kopen op ongeveer dezelfde simpele manier als waarop men nu een cos-
tuum of een radiotoestel aanschaft: in de „winkel", met keus uit tal van
soorten en modellen. De huizenfabrieken zullen met een staf van archi
tecten werken, die hun uiterste best zullen doen om een zo goed en zo
goedkoop mogelijk product aan de markt te brengen. Ieder zal by die fa
brieken zijn keus kunnen doen: zowel de particulier, die een eigen huis
wil hebben, als de gemeente of woningbouwvereniging, die een of meer
complexen van enkele honderden woningen wil bouwen.
Overal zullen de bouwvoorschriften zo zijn genormaliseerd, dat elk type
huls, dat door een centrale instantie is goedgekeurd, aan alle plaatselijke
bouw- en woontechnische eisen voldoet.
Vöórdat het zover is zal er bijzon
der veel moeten veranderen in de
historisch gegroeide verhoudingen,
die in de Nederlandse woningbouw
bestaan. Alle pogingen tot de zo
noodzakelijke industrialisatie van de
woningbouw botsen nog links en
rechts op gewoonten van instellingen
en groepen, die in de loop van vele
jaren zijn gegroeid en bijna rotsvast
in de ingewikkelde vertakkingen van
„het bouwbedrijf" verankerd zijn.
Het bouwbedrijf is in wezen en ge
bruiken conservatief. Vele architec
ten zijn dat ook. Tientallen jaren
hebben ze met de vertrouwde steen
soorten gewerkt en zeer velen wil
len met stenen blijven werken. Be
ton is voor hen een vreemd en dood
materiaal, dat niet in aanmerking
komt,
In keurslijf
In vele gevallen zal de aestheti-
sche vormgeving met deze opvatting
ongetwijfeld zijn gediend, hoewel er
ook architecten zjjn die steen en be
ton als gelijkwaardige materialen
zien en met beide goede resultaten
bereiken. Maar wanneer men wil in
dustrialiseren geldt voor dit probleem
niet alleen meer de aesthetische
norm. Dan gaat eht er ook om hoe
het tempo van de woningbouw kan
worden versneld, de productie kan
worden vergroot en de kostprijs ka.i
worden gedrukt.
Dan komen ook de nieuwe, ratio
nele bouwmethoden die vrij alge-r
meen onder de minder iuiste verza
melnaam „systeembouw* bekend ge
worden zijn in het geding. Dit zijn
al vormen van industrialisatie, waar
mee men nu ook in ons land reëds
een aantal jaren ervaring heeft. En
die ervaring heeft o.a. geleerd, dat
het er voor de architect bepaald niet
gemakkelijker op wordt.
De architect voelt zich door curve-
prijs en premiestelsel in zijn moge
lijkheden al ten zeerste beperkt. Hij
is dikwijls gedwongen om financiële
redenen versoberingen aan te bren
gen, die hg uit aesthetisch oogpunt
niet verantwoord vindt. Moet hij dan
ook nog rekening houden met de
eisen en mogelijkheden van een be
paald bouwsysteem, dan wordt dit
voor menig architect een keurslijf,
dat zijn vrijheid in de vormgeving
nog nauwer insnoert en dat hij daar
om niet vrijwillig wil aanvaarden.
Omwenteling
Daar staat tegenover dat andere
architecten en onder hen bevinden
zich bouwmeesters met grote namen
in de systeembouw wel mogelijk
heden hebben gezien. In enkele ge
vallen hebben zjj voor een bouwon
derneming woningen ontworpen,
waarin de voordelen der diverse sys
temen ten volle worden benut en
waarmee zy bewezen, dat ook een
huis van beton niet per se lelgk be
hoeft te zgn. Er is reeds een bedrijf,
dat alleen bouwt volgens deze ont
werpen. In feite is dit een kleine
omwenteling in de historische ver
houdingen. De bouwonderneming
biedt ontwerpen, waaruit gegadigden
een keus kunnen maken en wacht
niet meer op de opdrachtgever, die
met een ontwerp van zgn eigen ar
chitect op tafel komt.
Tearns vormen
Er moet dus op de een of andere
wgze meer samenwerking komen
tussen opdrachtgever, architect en
ondernemer en dan reeds vanaf het
eerste stadium, de research, wil een
industrialisatie werkelgk kans van
slagen hebben. De systeembouwer zal
daar graag aan medewerken, omdat
het ook zijn belang is, dat zgn pro
duct kwalitatief en aesthetisch aan-
trekkelgk is.
Voor deze samenwerking zal voor
lopig slechts een beperkt aantal ar
chitecten nodig zjjn. „Laten we eens
beginnen met bgv. 50 teams van aan
nemers en architecten te vormen",
was de suggestie, die een bekend ar
chitect ons deed. „Zij kunnen dan van
de systeembouw iets goeds maken en
dat werkt dan heus wel door. Laat
de rest maar scharrelen. Een deel zal
ongetwijfeld volgen en een ander
deel zal zgn eigen gang blgven gaan.
Dat is per' slot van rekening heel ge
zond, want dan kunnen beide groepen
elkaar beïnvloeden. En uiteindelijk
zal wel blijken op welke manier het
goedkoopste en beste huis kan wor
den gebouwd."
(Van onze speciale verslaggever).
SYSTEEMBOUWER: Wanneer de overheid in het verleden
de systeembouw betere kansen had gegeven, zouden we met
de industrialisatie al een heel eind verder zgn.
ARCHITECT: Als je als architect op het ogenblik een plan
moet ontwerpen, wordt je gemangeld en gemalen.
AANNEMER: Over het hele land verspreid bestaan tien
tallen woningbouwverenigingen, die elk hoogstens 100 huizen
per jaar bouwen en elk met een eigen architect werken. Als
er van de standaardisatie iets terecht moet komen, zouden we
een klein aanslagje op hun autonomie moeten doen.
INGENIEUR: De hoofdzaak is een goed gecoördineerd be
leid. In de afgelopen jaren hebben tal van incidentele beslis
singen veel te veel stoornissen veroorzaakt. De politiek slin
gert ver achter alles aan. Daar moet een vaste lijn in komen.
FABRIKANT VAN BETONBLOKKEN: De meeste provin
ciesteden zweren bg de baksteen. In Amersfoort heeft een g
meentelijke functionaris me eens gezegd, dat er opstand on
der de burgerij zou komen als hij huizen van beton ging bou
wen.
INGENIEUR: Er zgn nog veel te veel architecten, die geen
gebruik willen maken van standaardramen en -deuren. Het
moet altgd juist 5 centimeter breder of smaller of hoger of
lager zgn.
BOUWKUNDIG ADVISEUR: De Woningwet dateert van
1901. Toen bestond een huis nog uit een voorkamer, twee al-
coven en een achterkamer.
PARTICULIER BOUWER: Als de onlangs ingestelde raad
voor de woningbouw eens begon met 5 commissies en instan
ties te laten verdwijnen, is de oprichting al ruimschoots ver
antwoord. Haal het vergunningstelsel uit Den Haag weg; laat
B. en W. het toezicht uitoefenen en oolc cle premie toekennen.
En vervang commissies, die om de drie maanden vergaderen,
door een architect die elke dag bereikbaar is.
*Voor elk jaargetijde, bij elke weersgesteldheid.
CftLTEX PETROLEUM MAATSCHAPPIJ (NEDERLAND) N.V. 's-GRAVENHAGE
Kamerleden wensen snelle
regeling voor bromfietsen.
Invoeren van vergunning bepleit.
Uit het voorlopig verslag van de
Tweede Kamer over de begroting van
verkeer en waterstaat blgkt, dat men
algemeen van oordeel is, dat op zeer
korte ternign maatregelen genomen
moeten worden om het gebruik van
bromfietsen te regelen.
Verscheidene leden wensten, zo
lang voor het bergden van een brom
fiets nog geen rijbewgs kon worden
ingevoerd, toch een soort vergunning
verplicht te stellen. Bg verkeersover
tredingen zou dan deze vergunning
kunnen worden ingetrokken. Zg acht
ten het tevens wenselijk, dat de fa
brikanten wordt verzocht geen brom
fietsen met een snelheid groter dan
40 km per uur te vervaardigen. An
dere leden zouden gaarne van de mi
nister vernemen, of hg het niet nood-
zakelgk acht om speciale rijpaden
voor bromfietsers te laten
President Eisenhower heeft aan
de grote Engelse staatsman
sir Witiston Churchill op zyn
«0*2
verjaardag op SO Noveniber j.
1. een brief gestuurd met een
speciale medaille. Uit naam
van de president heeft de Ame
rikaanse ambassadeur in Enge
land. Winthrop W. Aldrich, het
geschenk overhandigd. De me
daille is vervaardigd van goud.
De ene kant (rechts op de foto
draagt de beeltenaar van
ChurchiU, naar een foto, die de
president van hem heeft geno
men.
De andere zijde is voorzien van
een tekst, die de vriendschap
en bewondering van het hele
AmeriJcaanse volk voor Church-
ül uitgedrukt.
Even nadenken
In dit vierkant moeten de cgfers 1,
2, 3 en 4 zo geplaatst worden, dat zg
op ieder horizontaal, verticaal en dia
gonaal rgtje éénmaal voorkomen.
van het kruiswoord-
In half jaar 1622 dronken
fietsers veroordeeld.
Kamer wenst streng optreden.
Hoewel het een bijzonder verheu
gend verschgnsel te noemen ls, dat
de pers thans regelmatig aandacht
aan het verkeer besteedt, kan men
zich toch niet aan de Indruk onttrek
ken, dat vele van dergelijke publica
ties nog steeds een element van sen
satie bevatten, aldus het voorlopig
verslag van de Tweede Kamer over
de begroting van verkeer en water
staat.
Een recent voorbeeld hiervan was,
aldus sommige leden, de publicatie
over het aantal verkeersmisdrgven,
dat in het eerste halfjaar van 1955
onder invloed van alcohol werd ge
pleegd. Hierdoor werd de indruk ge
wekt, dat het 2500 dronken automo
bilisten betrof, maar over deze perio
de werden slechts 2301 veroordelin
gen wegens rijden onder invloed uit
gesproken. Van dit aantal hadden
slechts 477 of wel 20,7 procent be
trekking op motorrgtuigbestuurders.
In 198 gevallen betrof het bromfiet
sers en in 1622 gevallen of wel 70,5
procent waren fietsers aansprakelijk.
Naar de mening van deze leden zou
het, gezien de cijfers, geen overbodige
luxe zijn zeer scherpe maatregelen te
nemen tegen dronken fietsers en
bromfietsers.
Staatssecretaris voor
Verkeer en Waterstaat?
In het voorlopig verslag der Twee
de Kamer over de begroting van het
departement van verkeer en water
staat, vragen vele leden zich af of de
uitgebreide materie, die door het de
partement wordt bestreken, nog wel
voldoende door een „topfiguur'^ kan
worden beheerst. Wanneer men be
denkt, welke belangrgke problemen
van grote omvang momenteel onder
dit ene ministerie ressorteren, dan
ryst de vraag of niet tot een splitsing
van taken en verdeling daarvan over
een minister en een staatssecretaris
moet worden overgegaan.
Andere leden verklaarden van de
wenselgkheid om een staatssecretaris
aan te stellen niet overtuigd te zgn.
Brits-Egyptisch accoord
over Soedan getekend.
Het Brits-Egyptische accoord over
het houden van een volksstemming in
Soedan is Zaterdag tè Cairo gete
kend.
Het Soedanese volk zal in een ple
bisciet stemmen om te beslissen of het
gebied, dat 50 jaar lang onder geza-
meniyk Brits-Egyptisch bestuur heeft
gestaan, onafhankelijk zal worden of
in een soort unie met Egypte zal wor
den verbonden.
Zuid-West-Afrika onder
beheer der V.N.
De algemene vergadering der V.N.
heeft Zaterdag met 43 tegen twee
stemmen, bij negen onthoudingen
aanbevolen. Zuid-West-Afrika onder
beheer van de volkerenorganisatie te
plaatsen. Zuid-Afrika, dat sinds ne
gen November wegens een resolutie
over de apartheidspolitiek niet meer
aan het werk der algemene vergade
ring deelneemt, heeft reeds eerder
laten weten, dat het elk besluit om
trent Zuid-West-Afrika naast zich
neer zal leggen.
In 1920 «reeg Zuid-Afrika het
mandaat over dit gebied van de Vol
kenbond.
Advertentie
houdt Uw haar
,in top-eonditie"
BRYLCREEM maakt
droog haar weer vitaal
en voorkomt roos
BRYLCREEM houdt
UW haar gezond, Uw
hoofdhuid fris
BRYLCREEM geeft
llw baar een fraaie,
natuurlijke glans - geen
plakkende vettigheid
•s WERELDS MEEST VERKOCHTE HAIRDRESSING
■Beecham (Nederland) N.V. poor EngrotJacq. Idol N.V^ Amsterdam
Het was een luguber
maar niettemin merk
waardig „jubileum",
toen Maandag in de
keurig betegelde toilet
ten van het Grand Cen
tral Terminal station
in New York een bom
ontplofte. Die bom was
namelijk de vijf en
twintigste, die door een
en dezelfde dader er
gens was neergelegd en
die dader is nog altijd
onvindbaar. Zestien
jaar oefent hij dit
vreemde handwerk
reeds uit.
Er is geen twijfel aan
dat het altijd dezelfde
dader is. Meestal
schrijft hij van tevoren
of -na afloop een brief
aan de politie. Altijd
zijn de bommen op de-
zélfde manier vervaar
digd; buskruit en een
stuk ijzeren pijp met
een ontsteking smechi-
nisme, dat uit een polsr
horloge gemaakt is.
Nog nooit is er, ge
lukkig, een dode geval
len bij zijn aanslagen
en slechts zeven perso
nen werden in die 16
jaar erbij gewond. Al
tijd zijn het openbare
gelegenheden, toiletten,
wachtkamers, biosco
pen...
Aanvankelijk was er
een tussenruimte van
zes maanden tot een
jaar tussen de verschil
lende aanslagen. De
laatste tijd echter heeft
zich het tempo versneld
tot op twee maanden.
Wellicht is zijn handig
heid by het construeren
van de bommen groter
geworden, wellicht
heeft hy een groeiend
gevoel van onoverwin-
nelijkheid.
De voorlaatste bom
werd in Augustus ont
dekt, onontploft, in de
zitting van een stoel in
het Roxy theater. Van
dit exemplaar en van
de véle brieven, die de
geestelijk blijkbaar ge
stoorde bommensmijter
(of moet men zeggen;
bommenlegger?heeft
geschreven heef t de po
litie een tamelijk goed
beeld van hem gekre
gen. Hij is ee?t vroege
re employé van een
openbaar nutsbedrijf,
met een diepgevjortelde
grief tegen het bedrijf,
waar hij gewerkt heeft,
met een liefde voor pu
bliciteit, en met een
buitengewone intelli
gentie. Hy heeft een
xverkélijke drang tot
doden en pijpt doen.
Wat de 'politie niet
weet, is oaar de man
zich ophoudt in New-
York, de stad met ne
gen millioen invioners
en waar hij op het
ogenblik waarschijnlijk
al weer met het ver
vaardigen van een vol
gend exemplaar bezig
is.
United Press)
FEUILLETON
Door Margaret Malcolm
„In mgn tegenwoordigheid zul je
niet zo tot een dame spreken", riep
hg boos, maar het volgende ogenblik
had hij Jerry losgelaten en keek hg
ongelovig naai- zgn hand.
„Ja, u behoeft niet zo verbaasd te
kijken", stoof Rilla op. „Ik heb u ge
beten en zal het opnieuw doen als u
Jerry aanraakt. U, een grote, forse
man en Jerry nog maar een jongen
en gebrekkig oi de koop toe! U is
een brute geweldenaar. En wat be
treft dat spreken tot een dame, vraag
ik hoe" u uw gastheer zo durft te
behandelen! Ja, hij is uw gastheer,
want dit huis is van hèm en van mij
en we willen u er nooit meer in heb
ben. Maak, dat u wegkomt!"
Rilla zag hem aan met in haar ble
ke gezichtje vurig gloeiende ogen. Ze
had de vuisten gebald en blgkbaar be
hoefde er niet veel te gebeuren, of
ze zou hem opnieuw aanvallen.
Jerry was naar een leunstoel ge
strompeld en Eve schreide zachtjes
achterin het vertrek. Met enige in
spanning wendde Piers zjjn blik van
Rilla af en keerde zich tot haar stief
moeder.
„Me dunkt, dat dit het beste ogen
blik van de dag is voor een wande
ling; vindt u ook niet?" vroeg hg be
daard. „Zou u mij naar de boerderg
willen vergezellen?"
„.Ja,., ik zou heel graag meegaan",
antwoordde Eve nog wat bevend en
samen traden ze zonder meer op
de twee jongelieden te letten door
de openslaande deuren naar buiten.
Een ogenblik bleef Rilla beweging
loos en in gespannen houding staan.
Toen wierp ze zich snikkend in een
van de schamele leunstoelen en ver
borg haar gezicht in de handen.
„O, waarom maak ik me toch altijd
i. if tig?" kreunde ze. „Ilt beloof me
zelf steeds, dat ik het niet zal doen,
maar dat geeft absoluut niets!"
„Het komt door je haar, kindlief",
zei Jerry somber. „Ik geloof niet, dat
je er wat aan doen kunt!"
„Ik kan het niet, wanneer ik voor
iemand moet opkomen", snikte Rilla.
„Neen, eigenlgk niet. En je kunt
het hem feitelijk niet eens kwalgk
nemen. Ik bedoel, dat zij hem zo ver
gekregen heeft. Hij slikte het nog
gauwer dan vroeger Rex. Ut begrijp
niet. hoe ze 't klaar speelt!" zei de
jongen met iets van bewondering te
gen wil en dank in zgn stem.
Rilla ging overeind zitten. „Het
lukt haar omdat alle mannen gekken
zgn" sprak zé op bittere toon. „En
als jij niet oppast word je even dom
als zij! Nu al vind je haar zo gewel
dig slim!"
„Dat is ze ook en daardoor weet ze
ons steeds de loef af te steken" hield
Jerry vol. „Maar al heb jg 't dan
niet van haar kunnen winnen, in elk
geval wist je hem van zijn stuk te
brengen! Ik heb nooit iemand zo
stomverbaasd zien kijken als hg toen
je hem beet!"
„O, houd op!" smeekte Rilla plot
seling, terwijl ze de handen voor haar
gezicht, sloeg. „Herinner me er niet
aan! 'k Heb hem niet van zgn stuk
gebracht maar hij mg van 't mgne!
Hij heeft me al direct voor een bru
tale straatmeid gehouden en nu is hij
er zeker van!"
„Nu, wat komt het erop aan?"
vroeg Jerry schouderophalend.
„Waarom zou je je druk maken over
de mening van zon stommeling?"
„Maai- het is niet de vraag wat hij
denkt!" riep Rilla ongeduldig. „Het
gaat erom wat ik heb gedaan om hem
het recht te geven tot zulke gedach
ten!"
„Lieve hemel, ik geloof, dat je dol
op hem bent!" zei Jerry tweifelend.
„Ja dat moet wel, want anders zou
je niet zo zitten te piekeren. Dat is
wel het malst van alles. Zeg eens,
kalm wat!" riep hij eensklap~s, toen
hg andermaal door elkaar werd ge
schud. Plotseling hield Rilla op en
staarde hem met verschrikte ogen
aan.
„O, Jerry, ik moet gek zgn!" klonk
het verschrikt. „Heb ik je pijn ge
daan? Dat bedoelde ik niet. Vergeef
het me alsjeblieft!
„Natuurlgk, stuntel!" zei hg, haar
een broederlgke kus gevend. „Maar
je bent het toppunt. Eerst vlieg je op
als een razende omdat die Garron me
door elkaar schudt en dan ga je zelf
mij te lijf!"
„Dat komt doordat ik een vrouw
ben", meende Rilla, nog altgd zenuw
achtig. „Onberekenbaar, schuchter
en moeilgk te voldoen, beheerst door
haar aandoeningen inplaats van
door haar denkvermogen. Dank maar
ient°ed gesternte' dat J'e er Seen
„Dat doe ik vaak. Speciaal als de
vaat moet worden gewassen", verze
kerde Jerry, even met zijn schoen
over het versleten tapgt wrijvend.
„Nu, ik ga me wat op die „étude"
oefenen. Een mooie gelegenheid, nu
Eve uit is. Wat ga jg doen?"
„IkRilla schudde het hoofd
„De kippen voeren, denk ik", maar
ofschoon ze tot 't achtereinde van de
tuin, waar de oude kippenhokken
waren, doorliep, deed ze geen poging
haar werk voort te zetten. In plaats
daarvan bleef ze, de handen om haar
kin geslagen op een omgekeerde em
mer zitten, terwgl zich telkens weer
.Terry's schorre jongenskreet aan haar
opdrong: „Je bent dol op hem. Ja,
dat moet wel, want anders zou je
niet zo zitten te piekeren!"
Plotseling sprong ze met een vuur
rood gezicht overeind. „Ik ben het
niet, het is niet waar!" riep ze hard
op. „Ik hèat hem, hg is een schoft en
ik ben big, dat ik hem gebeten heb!"
Ze zei het allemaal met bgzondere
nadruk, waaruit bleek, dat zgzelf het
ook inderdaad geloofde.
En waar dit het geval was leed het
natuurlgk evenmin enige twgfel, of
Piers had hoegenaamd niets te ma
ken met de omstandigheid, dat ze
ze zich die avond in slaap snikte.
VIERDE HOOFDSTUK
Piers zag de boeken, die op de ad
ministratie van het landgoed betrek
king hadden, tamelijk nauwkeurig na
Steven Lee stond meer dan eens op
het punt, zgn ontstemming kenbaar
te maken, maar het gezonde verstand
weerhield hem steeds. Per slot van
rekening was het de, vlugste manier,
waarop Piers zich met de bijzonder
heden van zgn nieuwe bezitting ver
trouwd kon maken. Zich daartegen te
verzetten, zou onvermgdelijk arg
waan wekken en zoiets was wel het
allerlaatste, dat Lee kon wensen.
Niettemin merkte Piers heel goed de
ontstemming van ziin rentmeester op,
maar hg besloot er geen notitie van
te nemen. Een andere houding zou al
licht onaangenaamheden hebben uit
gelokt, die nergens toe konden die
nen. Bovendien moest hg erkennen,
dat 's mans gevoelens tot zekere
hoogte wel begrgpelijk waren. Per
slot van rekening had de generaal 't
gehele beheer aan hem overgelaten
en dus was het allesbehalve prettig
nu min of meer op de vingers te wor
den gekeken.
De boeken waren, voor zover Piers
kon nagaan, modellen van netheid en
nauwkeurigheid. Hg zei dit ook tegen
Lee, op wiens norse gezicht even een
trek van voldoening zichtbaar werd.
„O. ik denk niet. dat U veel fouten
in mgn boeken zult .-inden", blufte hg
op een toon, die Piers onmiddelgk zgn
vriendelijke opmerking deed betreu
ren.
„U wilt zeker, dat ik U alle boer
derijen zal laten zien", ging Leè
voort. „De boeren zijn wel niet erg
gesteld op zulke bezoeken, die ze min
of meer als uitingen van bemoeizucht
opvatten, maar ik begrijp, dat U er
toch heen wilt".
„Natuurlgk", beaamde Piers lang
zaam zgn pgp stoppend, „maar ik ben
met van plan, een officieel karakter
aan mgn bezoek te geven, omdat ze
dat allicht minder prettig zouden vin
den. Ik stel me voor, onder de wan
deling hier en daar eens aan te lopen
en weet wel zo ongeveer, wie er op
de verschillende boerdergen wonen"
Een ogenblik scheen het, dat Lee
bezwaar wilde maken, maar in plaats
daarvan haalde hg de schouders op
en zei onverschillig: „Zoals U wenst
Waarschgnlgk zult U dikwijls voor
mets komen De lui gaan tegenwoor
dig meer uit dan vroeger, ziet U",
(Wordt vervolgd.)