Jeanne van Schaik-Willing wordt vandaag zestig jaar De rol dikwijls belangrijker dan het stuk „Dagboek van Anne Frank" ontroerde Broadway diep „Rijdende Tentoonstelling" brengt kunst tot het volk ZATERDAG 8 OCTOBER 1955 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 1 VERKNOCHT AAN DIE DRUKTE Belangrijke figuur uii oudere garde in onze lederkunde (Van een speciale verslaggever) Als op Zaterdag- of Zondagavond het City-theater in Amsterdam zijn deuren opent, is het berstensdruk in de omgeving van het Leidseplein. Dan wandelen honderden mannen en vrouwen, jong en oud, over de brug naar het Leidse Bosje, en als mevrouw Jeanne van Schaik-Willing zich dan naar het raam van haar ruime, lichte woonkamer begeeft, ziet ze uit over een massaal publiek. „Ik ben verknocht aan die druktezegt ze, wanneer men vraagt waarom ze zo intens toekijkend, glimlacht. Om tien uur en la ter weer om half een sterft de kracht in de mensenstroming de voorbij- marcherende burgerlegers dunnen, losse paartjes lopen nu over de brug by het Lido. Dan gaat mevrouw Jeanne van Schaik-Willing weer zitten in een crapaudje, twee hoog aan de Leidsekade, vlak naast het Lido. Een tenger figuurtje, van een vrouw, die ons frappeert door haar jeugd. Het is vandaag, 8 October, haar zestigste verjaardag; ze sluit een groot deel van haar leven af.1 Tenslotte kwam hy by Jeanne van Schaik-Willing, die eerst een proef- vertalïng maakte. Die werd geaccep teerd en daarna volgde een hele reeks bewerkingen uit het Amerikaans. Ze vertaalde en schreef kronieken in De Gids over de Amerikaanse letterkun de en bereikte daarmee, dat er ook in Nederland belangstelling en liefde voor ontstond. Inmiddels was een novelle gepubli ceerd, De Lusteloze genaamd. Op merkzaam gemaakt op het talent van schrijfster, zocht uitgeversmaat schappij Querido contact met Jeanne van SchaikWilling, voor het creë ren van een roman. „Uitstel van Exe cutie" ontstond, maar de auteur was zelf zo ontevreden over haar werk, Bij Querido is kort geleden een boekje verschenen, waarin de roman cière en dramatisch recensente Jean ne van Schaik-Willing haar mémoi res heeft geschreven. Niet over haar gehele leven, maar over de beginperi ode. Het boekje is uitgegeven ter ge legenheid van haar verjaardag, waar van ze maar niet begrijpt, dat de da tum zo algemeen bekend is. De men sen houden haar op straat staande om haar te complimenteren. Ze maak te in de afgelopen week dan ook reeds berekeningen over de consumpties, welke met een dergelijke dag samen plegen te gaan. Mevrouw Van Schaik moet men afgaande op haar literaire en kunst- beschouwelijke jeugdontwikkeling, zien als een belangrijke figuur uit de oudere garde van onze letterkundige bent, hoewel haar ideeën, de intrigues die haar beklemmen en de schoon heidswaarden, die zij aanhangt, van klassieke betekenis zijn. Dat wil.zeg- gen, haar werk is niet gebonden aan een bepaalde maatschappelijke perio de. Zg heeft nu in 1955 nog precies hetzelfde te vertellen als omstreeks 1915, toen ze in de schoolkrant van het Haags Gemeentelijk Gymnasium schreef en in de sterk pression- nerende sfeer van deze instelling debatteerde met Victor van Vriesland, die drie klassen hoger zat dan zij, M. Nijhoff, twee klassen hoger of A. H. Nijhoff, een klas lager. Zg is geboren in Amsterdam uit een artistiek geslacht. Haar oom heette Bernard Canter en was auteur, haar moeder violiste en haar zuster Beatrice, hoewel niet zo bekend als zg zelf, greep óók naar de pen om haar gedachten en gevoelens uit te drukken. Zg wilde, hoewel ze het toen nog niet bewust aanvoelde, gaan schrijven cn dan het liefst over toneel. Het is er van gekomen. Toen zij 22 jaar was, begon ze haar loopbaan als drama tisch medewerkster van de Mosgroe ne, het deel van de Groene Amster dammer, dat zich onder leiding van H. P. L. Wiessing liad afgescheiden. Wiessing had haar geïnviteerd, toen hg een essay in Het Getij, haar de buut, over Van Oudshoorn had gele zen. Een paar jaar bleef ze recensente en kroniekschrijfster. OPKOMST AMERIKAANSE LITERATUUR. Het waren de jaren, waarin in Amerika een volkomen eigen litera tuur begon te ontstaan en grote bloei kreeg. Wat tegenwoordig geen aan dacht meer trekt, maar in die tijd nog een evenement was, deed uitgever Leopold. Hg reisde naar Amerika en kwam terug met grote plannen over vertalingen uit het Amerikaans, maar het zat nem niet mee. Voor de ro mans, waarmee hg zgn vertalingen reeks wilde beginnen, vond hij geen vertalers het „slang" was te moei lijk. Tokuho Azuma, leidster van de Ja pan-Kabuki-dansgroepals 't meis je Glycine in Fujimusume, een soort bloemendans. Eet Kabuki-ensemble, dat de directe bescherming geniet van Prins Takamatsu, een broer van de Japanse keizer, maakt thans een wereldtournee. „Kabulci" is een thea tervorm, waarin zang, pantomine, muziek en dans tot één geheel zijn perweven. dat zs het manuscript niet wilde afge ven. Een huishoudster gaf de kopij echter op een dag dat ze zelf niet thuis was, mee en zo raakte het ge drukt. Het werd een ongedacht suc ces. Vooral Slauerhoff was enthou siast en schreef uitgebreide gunstige critieken. Tezamen met Helman, Dekker, Coo- len en Defresne, verzorgde Jeanne van Schaik-Willing „Vrij Volk", het eerste stuk dat na de bevrijding door „De Start", waaruit het ATG ont stond, in de Amsterdamse Schouw burg werd opgevoerd. Als regerings opdracht ontstond Het Portret en te zamen met Vesdijk schreef ze „De Overnachting". Het idee voor deze roman in brie ven werd geboren toen Vestdijk een dag of wat in Amsterdam logeerde. Er was nog geen bepaalde afspraak gemaakt, maar de schrijfster schreef impulsief een brief geïnspireerd door een voordrachtskunstenaar, die ze zich juist gestorven inbeeldde. Vest dijk reageerde hier geestdriftig op en zo ontstond De Overnachting min of meer toevallig. Als zij een idee heeft, werkt Jeanne van Schaik-Willing het zo snel mo gelijk nit. Zij schrijft het gehele ma nuscript met de pen. Dat doet ze tot ze te vermoeid is om verder te gaan. Als de schrijfkramp geweken is, zit ze weer achter haar tafel en werkt ze door tot het onderwerp gereed is. Zo arbeidt ze nog steeds, ook nu ze zes tig jaar is geworden. Dat maakt haar zo vitaal. AMERIKAANSE PERSENTHOUSIAST Voorbestemd om zich lang te handhaven (Van onze correspondent in New York). >e New Yorkse bladen hebben unaniem en zonder enige reserve het „Dagboek vaan Anna Frank" tot een overweldigend artistiek sncces bestempeld! Daarvoor is ook alle reden, want de officiële première maakte een einde aan de laatste twijfel, die men na de proefpremière in Philadelphia had kunnen koeste ren. Het echtpaar Hackett, de toneel bewerkers van het oorspronkelijk dagboek en regisseur Garson Ka- nin, zijn er in geslaagd in de afge lopen veertien dagen de balans tus sen het eerste en het tweede bedrijf te herstellen door rigoreus gebruik te maken van het blauwe potlood en zodoende alle „dood toneel" te ver wijderen, en de voorstelling in steeds stijgende lijn op te voeren tot een ontroerende climax De ovaties, die de spelers ten deel vielen, kwamen uit het hart van het premièrepu- bliek Menigeen verliet de schouw burg met vochtige ogen. Na hulde gebracht te hebben aan auteurs voor „bewondering en respect waarmee zij dit tedere dra ma schreven", commentarieerde Brooks Atkinson, toneelrecensent van de New York Times .won derbaarlijk hoe de geest van een jong meisje, dat thans niet meer on der ons is de jaren heeft overleefd en een gezelschap beroepsacteurs in een vreemd land heeft weten te be zielen. Van elk practisch gezichtspunt bezien is het bewerken van liet .Dagboek van Anna Frank" tot een toneelstuk onmogelijk. Wellicht dat de auteurs daarom zo wonderwel in hun taak geslaagd zijn. Zij hebben niet gepoogd iets te „construeren", zij hebben alle werktuigen der to neelsmederij uit de smidse verwij derd. Uit het Dagboek hebben zij het verhaal gedistilleerd en dit op de meest eenvoudige wijze verteld". Atkinson, die bijzondere hulde brengt aan de jeugdige Susan Stras berg in de rol van Anne besluit „uit de oprechtheid van een menselijke ziel is een broos en ontroerend to neelstuk geschapen". Niet minder enthousiast over de „levensechtheid, warmte, ogen blikken van spanning en humor" betoont zich Walter F. Kerr, re- Het Weens Philharmonisch orkest naar Ver. Staten. Het volgend jaar zal het Weens Philharmonisch Orkest een tournee door de Verenigde Staten maken. Deze tournee zal een van de hoog tepunten vormen van de herdenking van he. feit, dat 200 jaar geleden Mozart werd geboren. Deze Mozart- herdenking zal in het gehele land ge vierd worden met concerten en bij zondere festivals ter ere van de be roemde componist. Er zullen con certen gegeven worden in Washing ton, New York, Boston, Chicago, Philadelphia en Detroit; vijftien concerten zullen gedirigeerd worden door Erich Kleiber en tien door de bekende Belgische dirigent André Cluytens. Het vorig jaar ontving Erich Kleiber een uitnodiging om in Oost-Duitsland directeur te worden van de Berlijnse Staatsopera. Klei ber accepteerde onder voorwaarde, dat de politiek buiten de muziek zou worden gehoud-n. Toen de com munisten zich niet aan de gedane toezegging hielden, keerde Kleiber naar het Westen terug. censent van de New York Herald Tribune. „Auteurs en regisseur hebben dit stuk niet geënscen eerd, maar georkestreerd", schrijft hij in zijn recensie die de meest ontroerende scènes van het stuk vrijwel op de voet volgt. John Chapman, recensent van de Daily News vond „zoveel schoonheid, warme humor, teder medelijden en kille angst, dat het haast onbegrij pelijk is, hoe zoveel menselijke emo tie opeengepakt kon worden binnen één decor". Hij beschrijft het stuk als „voornamelijk een manifestatie van een moedige menselijke geest", en „een schitterend drama". En Robert Coleman van de Daily Mirror maakt het unaniem door het stuk „aangrijpend toneel" te noe men, dat „niet nalaat intense emo ties van het publiek aan te spreken en de toeschouwers voortdurend op het randje van hun stoel houdt". Na dergelijke recensies schijnt het dagboek van Anna Frank voorbe stemd, zich tot in lengte van maan den, zo niet jaren, od Broadway te handhaven! Minister Luns woonde de première bij. Orwell's roman verfilmd. De in 1949 verschenen roman van George Orwell, „1984", die reeds en kele jaren geleden voor de televisie werd omgewerkt en in Engeland en de Verenigde Staten herhaaldelijk werd opgevoerd, krijgt nu ook een filmversie. Producer I*. Peter Rath- von van Columbia Pictures zal dit schrikbeeld van de toestanden, die in de wereld zouden bestaan wanneer het totalitaire stelsel in al zijn conse quenties werd doorgevoerd, op het witte doek brengen. In „1984" is de wereld in drie kam pen verdeeld. De Engels sprekende volken wonen in een sector, die de naam Oceania draagt; de hoofdstad Londen ligt in het gebied dat wordt aangeduid met de naam Airstrip One. Het wordt bestuurd door een „leider", genaamd „De Grote Broe der" onder auspiciën van een rege ring die in handen is van „De Partij". Vijfentachtig procent van de bevol king zgn „Proletariërs" of niet-leden van de Partij. Zij horen en lezen elk ogenblik de leuzen „Oorlog is Vrede", „Vrijheid is Slavernij" en „Onwetend heid is Kracht" en om dat er in te hameren worden zij door de politie mishandeld, in oorlogr houden en in armoedi heid. gelaten. Het Tapanse Azuma Kabuki-en semble. een beroemde dansgroep, be zoekt thans ons land. Op de foto Masaya Fujima (links) en Tokuho Azuma (rechts) in ,JZasane", een drama, dat vertaald zou kunnen worden met ,JJemélse Vergelding". Culturele Cavalcade IN DE WINDSOR GALLERY, te Montevideo wordt op het ogenblik een tentoonstelling gehouden van werken van de Haagse kunstschilder Jan van Heel. Zij omvat een vijftig tal gouaches, waarvan er reeds een aantal is verkocht. De expositie kwam tot stand met medewerking van de K.L.M. DE FLUITISTE Ellen Mac Gillay zal op IS October naar Nederland te rugkeren. Zij maakte het afgelopen jaar verscheidene tourneés door de Verenigde Staten en concerteerde in o.m. New York, Washington, Phila delphia, Chicago, Grand Rapids en San Francisco. PER WEEK worden er in de Ver. Staten en in Canada gemiddeld 100 bioscoop-theaters omgebouwd voor het vertonen van Cinemascope-films! In deze landen zijn thans reeds 14-500 dergelijke theaters en men neemt aan, dat dit aantal tegen het einde van het jaar gegroeid zal zijn tot 11.000. DE OOSTENRIJKSE sopraan Eli sabeth Schwarzkopf en de Duitse ba riton Dietrich Fischer-Dieskau hebben ieder een gouden „Or pheus" gekregenbeeldjes van de mythische zanger uit het oude Grie kenland. Deze prijs is dit jaar voor hèt eerst in Mantua (Italië) uitge reikt. In het vervolg zal ieder jaar een gouden „Orpheus" worden toe gekend aan de beste zanger of zan geres. DE OPERA BEATRIJS" van Ig. Lili- - (naar het drama',Jk dien" van Herman Teirlinck) zal op 2, 4 en 7 December wordqn opgevoerd in de Koninklijke Opera te Gent. Deze ope ra van Lilien is in vijf talen vertaald en werd voor de oorlog uitgevoerd in o.m. Brussel, Hannover, Antwer pen en Praag. Hoewél het werk in het Nederlands is verschenen, werd het nog nooit in ons land uitgevoerd. EERSTE MUSÉUM AUTO IN AMERIKA Kunsikenner leerde autorijden (Van een bijzondere medewerker) RICHMOND, VIRGINIA. De staat Virginia heeft een initiatief genomen, dat van verstrekkende invloed kan z|jn op de ontwikkeling van het kunst gevoel bij de grote massa en op het culturele leven in het algemeen. Op echt Amerikaanse manier heeft de regering het besluit genomen de kunst tot het volk te brengen en niet af te wachten totdat de mensen uit eigen beweging naar de musea komen om kennis te nemen van de oude en nieu we kunst. Daartoe hebben zij een „museum-auto" laten bouwen voor zover mij bekend de eerste in Amerika een miniatuur museum dat een kleine, maar goed uitgezochte collectie mooie schilderijen en andere kunst voorwerpen bevat en dat vooral de kleine steden in Virginia volgens een van tevoren opgesteld schema bezoekt, doch geenszins de meer afgelegen agrarische gebieden verwaarloost. van de warenhuizen van Richmond de truck met trailer ten geschenke, kunstliefhebbers zamelen een bedrag van 10.000 in om daarmede de kos ten van het eerste jaar te bestrijden. Maar toen kwam de grote moei- De auto wordt bestuurd door een merkwaardig manwaarschijnlijk de enige man ter wereld, die te gelijk chauffeur en museum-directeur is. Niet alleen moet de 30-jarige Wil liam Gaines een.kundig chauffeur en monteur zijn, maar hg is tegelijk een autoriteit op het gebied van de Hol landse en Vlaamse schilderkunst. Organisatorisch is de museum-auto een „losse vleugel" van het Museum voor Schone Kunsten in Virginia, een van de best bekende schatkamers in het Zuiden en vooral bekend om zgn prachtige verzameling van kunst voorwerpen van *de Polynesische Eilanden. De directeur van het mu seum, Leslie Cheek, is de man, die het eerste het plan geopperd heeft een museum op wielen te bouwen. Jarenlang heeft Cheek zich al heel veel moeite gegeven om aan de kunst die zijn staatsmuseum herbergt, gro tere bekendheid te geven ook buiten de stad Richmond VOET BIJ STUK Toen het plan van de museum auto vastere vormen ging aannemen, moesten talrijke kleinere problemen worden opgelost: behalve aan het model van de wagens moest aandacht geschonken worden aan air-condl- tioning en verlichting en ofschoon de zeer hoge kosten van het project een streep door de rekening dreigden te halen, hield de directeur voet bij stuk. Tenslotte kreeg het museum van een van de curatoren en van een BIJ ENKELE PREMIÈRES Roiierdams Toneel irachf zijn reputatie terug te wmnen (Van onze toneelmedewerker) Toneelspelers zjjn van nature geneigd om bij de keuze van een stuk in de eerste plaats te onderzoeken of het mogelijkheden biedt voor het op de planken brengen van aantrekkelijke rollen. Soms geeft de overigens wel be grijpelijke honger naar een „kei van een rol" zodanig de doorsslag, dat de verantwoordelijkheid tegenover het publiek, wat betreft de kwaliteit der stukken, meer uit het oog wordt verloren dan gesubsidieerde gezelschappen zich behoren te permitteren. Doch hoe moet men nu de keuze verklaren van „Mr. Gillie"? Een nogal zwak stuk van de Schot Ja mes M. Bridie, gebracht door de Toneelvereniging, waar Aug. De fresne de scepter zwaait, die geen toneelspeler is. Ondanks de „bewer king" door Defresne valt er moeilijk een andere verdienste in te zien dan dat het de bekwame en dikwijls ook fijne acteur Frits van Dijk, twee jaar geleden nog een van de direc teuren van het Rotterdams Toneel, de kans geeft voor het spelen van de bij zijn talenten passende rol van een leraar, die zijn gemankeerd kunstenaarschap tracht te compen seren door veelbelovende leerlingen naar een artistieke toekomst te drij ven. De mislukkelingen, die daarvan 't gevolg zijn, maken zijn positie bij zonder wankel, zodat zijn ontslag niemand verbaast, behalve hem zelf. Daarna wordt hij door een vracht auto doodgereden en het „probleem" van het stuk is: was dit een ongeluk of zocht hij uit wanhoop de dood? Het probleem wordt er niet duidelij ker op door de verschijning op een bijna donker toneel van twe.e figu ren, die erover discussiëren en inlei ding tot en commentaar op de ge beurtenissen formuleren. Het enige winstpunt van de vertoning is de wijze, waarop Frits van Dijk de le raar speelt, die eenzaam en onbe grepen zijn ondergang tegemoet gaat. „BEKENTENIS". Bij de opvoering van „Bekente nis" van Ronald Miller door het Rotterdams Toneel, dat zich blijk baar inspant om een reputatie_ te rug te winneu, waren vele winst punten op te merken. In de eerste plaats is het stuk zuiver en mense lijk. Het raakt geen grote gemeen schappelijke problemen aan, maar toch wel ethische, waarmede wij al len op Onze beurt geconfronteerd worden. De vrederechter Manning, die bij zijn onderzoek naar de dader van een aanrijding ervaart, dat zijn vrouw Gill aan het stuur heeft ge zeten van de auto van haar vriend Bule, komt voor zulk een probleem te staan. Hij deinst voor de recht lijnige oplossing terug en komt nog meer in de knoei, omdat de overre den man de echtgenoot was van de hulp in de huishouding. Gill hakt tenslotte de knoop door en geeft zich aan. Manning wacht op haar terugkeer uit de gevangenis de Amerikaanse titel is „Waiting for Gillian" en als zij elkaar in de ar men sluiten, blijken de problemen nog lang niet opgelost, omdat Gill nog niet met zichzelf in het reine is. FRITS VAN DIJK ....winstpunt.... Voor Caro van Eyck, die het blijkbaar bij geen gezelschap lang genoeg kan uithouden om er wortel te schieten het Rotterdams To neel is in bestek van een jaar of vijf haar vierde gezelschap was de rol van Gill, die met zichzelf in de knoop zit vooral wat liefde be treft, geknipt. Maar zij zou zeker niet tot de hoogten, welke zij in haar spel bereikte, hebben kunnen stijgen, indien Jan Teulings (Man ning) en Eric van In gen (Bule) haar niet zulk een uitstekend tegen spel hadden gegeven. En zonder twijfel was ook de invloed van de regisseur Bob de Lange hierbij dui delijk aanwijsbaar. EDWIGE FEUILLIÈRE. Dat een voorstelling van een ho peloos verouderd stuk toch een succes kan worden, als de toneelspe lers, die het waagstuk ondernemen om ermee voor de dag te komen, hun vak in de perfectie verstaan, is bewezen door het optreden van de ljjkheid pas, namelijk een geschik te chauffeur te vinden. Uit een aantal gegadigden werd de jonge Gaines gekozen hy had wel nooit iets dat op een truck lijkt bestuurd, maar hy ging rijles ne men en nam dienst als chauffeur bij een grote transportmaatschap- py. Vijf maanden lang zat hij ach ter het stuur en toen kwam de dag dat hij meende wel even veel over trucks en motoren te weten ais van kunst! EEN GROOT SUCCES In October 1953 werd de eerste tocht met het rijdende museum on dernomen en het was van meet af aan een groot succes. Sindsdien heb ben meer dan 100.000 mensen een bezoek gebracht aan de wagen, waar altgd een behaaglijke temperatuur heerst, en zg hebben onder leiding van chauffeur-directeur Gaines ken nis gemaakt met de Kunst met een grote K en aandachtig geluisterd naar zijn gedegen uitleg. De glanzende aluminium wagen komt gewoonlijk vroeg in de morgen op een van tevoren besproken plaats aanrijden. Nadat chauffeur-Gaines zijn wagen geparkeerd heeft, gaat monteur-Gaines alles voor het ko mende bezoek in orde maken: de zij wanden worden uitgeklapt, de wielen worden bedekt, een loper wordt ge legd en een trapje klaar gezet, waar mede de bezoekers op de trailer kun nen klimmen. Uit luidsprekers klinkt op platen opgenomen 17de eeuwse harpmuziek om de bezoekers in de sfeer te brengen van wat zij daar binnen te zien zullen krijgen: ditmaal schilderijen uit de 16e en 17de eeuw door „kleine meesters", een aantal Hollandse en Vlaamse werken, die tijdelijk ter beschikking zijn j door de verzamelaar Walt Chrysler Jr. Deze tentoonstelling, die dit jaar in het voorjaar en de zomer tiendui zenden belangstellenden getrokken- heeft. zal binnenkort plaats maken voor een andere, wanneer de auto weer in Richmond terug is; dan zal er een collectie Egyptische kunst in ondergebracht worden. itêr P. bekende Franse actrice Edwige Feuillière met haar troep. Het is jammer, dat zij in het buitenland niet optreedt als ambassadrice van de belangrijke moderne Franse toneel schrijfkunst, maar een rol, waarin haar talenten alle kansen krijgen, blijkbaar belangrijker vindt. De rol van Marquerite Gauthier, „le dame aux camélia's", is door tal rijke gTote actrices uit het verleden gespeeld, in ons land door Theo Mann-Bouwmeester en Alida Tar- taud-Klein, maar het een eeuw oude romantische stuk van Dumas fils is nu zo uit de tijd, dat het voor de schouwburgbezoekers van tegen woordig nauwelijks te verduren is. Toch waren er in dc Koninklijke Schouwburg in Den Haag, nadat men Marguerite had zien sterven op de uitvoerige manier, waarmee Dumas destijds zijn publiek tot tra nen toe bewoog, de toejuichingen groot. Men mag niet zeggen, dat dit de waardering was voor het kunststuk je om een voor ons volkomen onaan vaardbaar werk toch aanvaardbaar te maken. Edwige Feuillière heeft, ondanks de handicap van de onna tuurlijk gezwollen tekst, zo zuiver menselijk en aandoenlijk gespeeld, dat de bewondering der bezoekers volkomen verdiend was. En zij had het geluk, dat zij in haar troep en kele heel goede krachten had, zodat er geen sprake was van „ster"-to- neel. Velen kennen Edwige Feuilliè re van het filmdoek, maar als men haar op de planken ziet, begrijpt men pas goed, welk een groot en zuiver talent zij bezit.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1955 | | pagina 7