Aan rand van Rotterdam verrijst
een „satelliet"-stad
Meer dan vijftig „gapers" staan
op oude zolder bij elkaar
DODE SCHEPEN BERGEN
SLECHTS DODE LADING
GODFRIED B0MANS: EEN
AVONTUUR MET PIETER BAS
VRIJDAG 12 AUGUSTUS 1955
PROVINCIALE ZEETJWSE COURANT
7
BINNEN TIEN JAAR S0.000 INWONERS
Vreedzaam dorp worstelt met vele
en moeilijke problemen
(Van onze speciale verslaggever)
In het Westen van het Zuidhollandse eiland IJsselmonde, aan de weg, die
van Rotterdam naar Brielle leidt, ligt het dorpje Hoogvliet. Het telt on
geveer 1900 inwoners, die zioh bezig houden met de landbouw en daar
door zo in beslag genomen worden, dat zü voor andere dingen, voor ont
spanning en cultuur weinig tijd meer over hebben. Des Zondags gaan velen
ter kerke ongeveer drie kwart der bevolking is Ned. Hervormd en één
kwart Gereformeerd en des Maandags staan de mannen er weer op de
akker. Over de langs een dijk gelegen, smalle hoofdstraat, waar zich nu
en dan grote vrachtwagens tussen de landelijke huizen door persen, rydt 'n
boerentractor met een volgetaste wagen hooi.
Hoogvliet leefde vredig en onge
stoord. totdat zich in zijn nabijheid
rondom de ten Noorden ervan, onder
Pernis, gelegen Petroleumhavens
een industrie ontwikkelde, die tot de
machtigste en indrukwekkendste van
den lande is gaan behoren en duizen
den arbeiders verschaft. De B.P.M.
heeft er zijn uitgestrekte olieraffina
derij en zijn opslagplaatsen en de Cal-
tex is er gevestigd. Enorme, ingewik
kelde en imposante installaties spre
ken hier de luide taal van een snel
voortgeschreden techniek en wie van
het dorp uit over de boerderijtjes
heen het oog naar deze fabrieken
richt, voelt, dat bij Hoogvliet een
pastoraal verleden en een jachtig
modern héden elkaar de hand reiken.
Hoogvliet is aan de invloed daarvan
miel ontkomen. Integendeel! De ge
meente Rotterdam, waartoe de plaats
behoort, is er gaan bouwen om zo
veel mogelijk arbeiders van de bedrij
ven langs de Nieuwe Maas een wo
ning te verschaffen. Het liet er gro
te blokken van vier verdiepingen zet
ten en naarmate er meer verrezen,
begon Hoogvliet een stedelijk karak
ter aan te nemen.
Hoogvliet zal een nieuwe stad wor
den een satellietstad van Rotterdam
met binnen de tien jaar en misschien
zelfs veel eerder, een aantal inwoners
van 50.000 a 60.000.
Het wordt, omdat het ongeveer 12
kilometer gelegen is van het Rotter
damse stadhuis, van waaruit het be
stuurd wordt, omdat de nieuwe stad
ontstaat zonder enige aansuiting aan
Rotterdam en omdat een geheel ste
delijke bouwtrant wordt toegepast,
een échte satellietstad, voorzover ons
bekend is, de eerste en enige in ons
land.
Tegen sommige grote plaatsen
aan zijn na de oorlog uitgestrekte
woonwijken verrezen. Men dehke
aan het Westen van Amsterdam en
aan Moerwijk en Morgenstond te-
fen Den Haag aan. Doch deze be-
ouwingen vormen een organisch
geheel met de moederstad en de
problemen laten zich er heel wat
gemakkelijker oplossen dan in
Hoogvliet.
Voor deze toekomstige grote stad
vloeien de moeilijkheden voort in
hoofdzaak uit twee omstandigheden:
in de eerste plaats uit haar zelfstan
dig karakter, dat velerlei eigen voor
zieningen noodzakelijk maakt en in de
tweede plaats uit de heterogene sa
menstelling van haar bevolking.
Assimilatie
Ongeveer twee t drie jaar is men
thans in Hoogvliet aan het bouwen,
merendeels hoge, op het eerste ge
zicht niet erg aanlokkelijke huizen.
Vooral niet voor hen, die van het
platteland af hierheen gekomen zijn.
Toch schijnen zij, die uit andere pro
vincies naar Hoogvliet verhuisden,
zich na een moeilijk begin, thans, nu
een hechtere gemeenschap begint te
groeien, goed te hebben aangepast.
Er wonen in Hoogvliet op het ogen
blik ongeveer 1100 nieuwe gezinnen,
tezamen omvattende bijna 4000 per
sonen.
Met het oude dorp mee telt Hoog
vliet na ruim twee jaar uitbreiding
5800 inwoners. De bouw gaat in ver
sneld tempo door, zodat de plaats
spoedig de 50.000 inwoners bereikt
zal hebben.
Vooral in het begin zijn verscheide
ne gezinnen uit de zogenaamde over-
schotgebieden, dat zijn enkele streken
van ons land met een geringe indu
striële en agrarische bedrijvigheid en
een relatief zeer hoge werkloosheid,
naar Hoogvliet gemigreerd. Zij kwa
men voornamelijk uit Groningen jen
Drente. Voorts vestigden zich er in
dustrie-arbeiders uit Rotterdam en uit
andere steden met het gevolg, dat een
wel zeer gemengde bevolking in
Hoogvliet bij elkaar gebracht werd.
Meer dan vijftig gapers staan op de
zolder van een Haarlemse drogist
bijeen. De man die voor liet schoon
houden van de koppen zorgt, heeft
maar een bezwaar tegen dit karwei
tje, hij moet steeds.... zo... gapen!
Het rustige, agrarische verleden en
het jachtige, industriële heden reiken
elkaar in de nieuwe satellietstad
Hoogvliet de hand.
Niet alleen moesten de nieuwelin
gen wennen aan het landelijke dorp,
maar omgekeerd moesten de rustige
dorpelingen zich aanpassen aan dé
groeiende stad.
Op tal van terreinen bracht deze
ontwikkeling spanningen met zich
mee. Bijvoorbeeld op kerkelijk gebied.
Doordat de structuur van Hoogvliet
op godsdienstig gebied veranderd is
er wonen thans ook onkerkelijken
en zich politiek wijzigingen hebben
voltrokken en doordat velen uit ge
heel anders geaarde streken zijn ge
komen is het pastorale werk van de
geestelijken sterk toegenomen, wat op
zich zelf weer problemen schept.
Bij het onderwijs stuit men uiter
aard op soortgelijke moeilijkheden.
Niet gemakkelijk is ook de oplos
sing van het vraagstuk van de aflei
ding. De oorspronkelijke bevolking
van Hoogvliet had niet de minste be
hoefte aan films en dergelijke ont
spanning. De tegenwoordige daaren
tegen wel.
Wijkraad
Het is de verdienste van de wijk
raad, dat aan deze dingen aandacht
wordt geschonken en dat hij nut
tige activiteiten ontplooit.
Deze wijkraad heeft in Hoogvliet,
dat geheel los ligt van Rotterdam,
grote betekenis.
Het is een adviserend college, dat
min of meer de gemeenteraad ver
vangt. De heer G. A. Soeteman, vroe
ger gemeentesecretaris van Pernis,
die Hoogvliet en de omgeving door en
door kent, is er voorzitter van.
Op cultureel-, ontspanning- en
sportgebied, bestaan er in Hoogvliet
thans al omstreeks veertig verenigin
gen, van een toneelvereniging af tot
een klaverjasclub toe.
Nu zijn er wel verenigingen in
Hoogvliet, doch er ontbreekt zelfs een
eenvoudig wijkgebouw. Men behelpt
zich in de nieuwe school, waar van 2
leslokalen één zaal gemaakt kan wor
den. In November echter wordt een
fraai recreatiegebouw geopend.
Over enige tijd zal Hoogvliet een
aparte hulpsecretarie hebben. Van
dat ogenblik af kan er in een specia
le zaal ook worden getrouwd.
Wat ontbreekt er dan nog aan het
geluk van de Hoogvlieters
SPOOKVLOOT IN DE V.S.
Vreemde graanschuren
Op de machtige Hudson ligt sinds
jaar en dag In. doodse stilte de groot
ste „spookvloot",die ooit op aarde
heeft bestaan. Zjj omvat bijna 500
deels gigantische schepen, vele „Li
berties" en „Victories", maak ook
oud-gediende passagiersschepen met
wereldfaam, en boten, die sinds lang
voor de Amerikaanse reders niet meer
rendabel zyn.
In lange rijen liggen deze eenheden
van 10.000, 15.000 en meer ton laad
vermogen stil bij elkaar. Een paar-
wakers wandelen zo nu en dan over
de dekken en iedere schrijver, die
maar een beetje fantasie bezit, kan
zich voorstellen, welk een spookach
tige atmosfeer er hier heerst.
Maar wat tot dusver niet bestond,
dat is de macabere bedrijvigheid, die
by deze stille schepen van tijd tot tijd
ontstaat. Plotseling verschijnen er
naast deze vrachtschepen reusachti
ge, volgeladen rivieraken, waaruit
met laadwerktuigen en zuigpompen
geweldige hoeveelheden graan in de
lege laadruimten worden gestort. Wie
verwacht, dat de schepen nu weer on
der stoom zouden komen en met hun
ladingen in zee steken, die vergist
zich. De lading blijft aan boord en
er gebéurt verder niets.
De regering te Washington houdt
nauwkeurig aantekening van de over
de schepen verdeelde hoeveelheden.
De dode vloot is namelijk door haar
ontdekt als de goedkoopste mogelijk
heid om de geweldige graanreserves,
die de staat van de landbouw moest
afnemen, te bergen. Men heeft bere
kend, dat de Ver. Staten op bijna 25
millioen ton „regeringsgraan" zitten,
zodat alle pakhuizen van het land
reeds lang tot aan de nok gevuld
zijn, terwijl er nog steeds nieuwe
voorraden binnenstromen. In de ha
vens worden de pakhuizen met dit
graan geblokkeerd en ook de op
maanden en jaren berekende huur
voor opslagruimte ligt veel te hoog.
Zo wordt dus naar de Amerikanen
het zo treffend hebben uitgedrukt
de hele zegen op de spookvloot gela
den en zodoende het „overschot in
het niets gestort". De regering is in
ieder geval verplicht deze voorraden
pas dan te verkopen, als er in het bin
nen- of buitenland meer dan honderd
procent van de vastgestelde pariteits-
prijs geboden wordt. Maar aangezien
hierop zelfs de grootste optimisten
binnen afzienbare tijd niet kunnen re
kenen, gaat de vreemde ladingsbedrrj-
vïgheid onverstoorbaar voort. Als er
niet van tijd tot tijd kleine partgen
als schenking worden verzonden, dan
zal 't tijdstip komen, dat ook de dode
schepen de even dode lading de laat
ste kubieke meter vult.
Hogestedelijke huizenblokken zijn
verrezen in het landelijke Hoogvliet,
dat zich thans in sr.el tempo aan het
uitbreiden is in de richting van de
gigantische olie-installaties van de
B.P.M.
Fruitoogst valt tegen
in West-Duitsland
Naar een schatting van het statis
tische bureau der Bondsrepubliek zal
de Duitse fruitoogst dit jaar een der
de minder zijn dan vorig jaar. Dit
vooruitzicht heeft er reeds toe geleid,
dat de Duitse fruithandelaren ijveren
voor een ruimere invoermogelijkheid.
Reeds zijn stemmen opgegaan om dit
jaar de perioden, waarin de invoer
kan worden stopgezet, geheel te lateji
vervallen. Blijkens een recente publi
catie van het Westduitse ministerie
van landbouw acht men daar het be
houd van de invoerloze perioden ech
ter dringend nodig, om de Duitse kwe
kers in staat te stellen zich tegen
over de buitenlandse concurrentie te
handhaven.
Spoorwegstaking in Italië
Zowel de communistische als niet-
communistisehe vakbondsleiders heb
ben een spoorwegstaking van 24 uur
in geheel Italië aangekondigd als
eerste stap naar de vervulling van
looneisen. De regering, die de spoor
wegen beheerst, had voorstellen ge
daan, die de staats)-employé's niet
konden bevredigen.
De staking zal kort na de natio
nale feestdag van 15 Augustus wor
den gehouden, om zo min mogelijk
schade te berokkenen.
Arbeider door omslaan
van pontje verdronken
Tussen scheepsplaten bekneld
By het omslaan van een pontje,
waarop negen mannen van een
scheepswerf aan het Winschoterdiep
te Groningen een lading scheepspla
ten vervoerden, is de dertigjarige T.
E. om het leven gekomen.
Toen het pontje kantelde vielen
alle negen mannen te water. Acht
slaagden er weer in aan de kant te
komen. Nadat men de eerste schrik
te boven was, constateerde men dat
de metaalbewerker T. E. niet aanwe
zig was en men vermoedde toen, dat
hij door een der platen zou zijn ge
troffen en bekneld zou zijn geraakt.
Eerst na enkele uren slaagde men er
in het stoffelijk overschot boven wa
ter te krijgen, toen men bezig was
met het ophalen van de gezonken pla
ten. Het slachtoffer laat een vrouw
en vier kinderen achter.
Gemeente Deurne weigerde
ten onrechte een collecte
Ingrijpen yan de Kroon
De Kroon heeft een besluit ver
nietigd van B. en W. der gemeente
Deurne, waarbij afgewezen is een
verzoek van het verbond van alge
mene instellingen voor kinderbe
scherming te Utrecht tot het houden
van een collecte. De Kroon heeft
overwogen, dat de aangevraagde col
lecte deel uitmaakte van het collec
teplan van het centraal archief- en
inlichtingenbureau inzake maat
schappelijk hulpbetoon voor Neder
land te Amsterdam. Dit collecteplan
is geenszins bindend, doch dit neemt
echter niet weg dat het van belang
is, dat de gemeenten zich zoveel
mogelijk houden aan het plan en
hiervan slechts afwijken, indien hier
voor gewichtige redenen aanwezig
zjjn. In 'dit geval is daarvan echter
niets gebleken.
DE MOOISTE DAG VAN MIJN LEVEN
„Je hebt er niets van begrepen..."
(Van een speciale verslaggever)
In de Haarlemse-laan achter de rozestruiken en hoge heggen verborgen
bevindt zich het huis van de bedenker van Pa Pinkelman, Tante Pollewop,
Erik en andere figuren. Een koperen naambord op de deur vermeldt de
naam „Bomans" in schoonschrift. Het is een bord, dat men verwacht op
de huisdeur van een gepensionneerd schoolhoofd.
Een moment, bekroop ohs dan ook de gedachte, dat we, door het telefoon
boek misleid, bij een oud-oom of verre neef van Bomans terechtgekomen
zouden zijn. Maar nee: een jonge vrouw opende de deur en daér verrees
Godfried Bomans uit de, hierby afgebeelde, geliefkoosde houding.
Hij verdiepte zich juist in een literaire sensatie: een posthuum manu
script, hem toegezonden door een uitgever en geschreven door de jongste
dochter van Nicolaas Beets.
„Een prachtig boek, dat verrassen
de dingen onthult en een goed beeld
geeft van het leven in zo'n negen-
tiende-eeuws gezin: streng, maar
stijlvol. De oude Beets hij was di,ep
in de zestig toen Ada geboren werd
las elke ochtend aan het ontbijt
uit de Bijbel en er was geen enkel
onderdeel van de woning of het droeg
zijn bijzondere signatuur".
„Het is een mooie dag als je met
zo'n, tot dusver onbekend handschrift
bezig kunt zijn. Maar verder: de
mooiste dag van m'n leven? Ja kijk,
als je voor de eerste keer als schrij
ver je gedachten gedrukt ziet, is dat
óok wel bijzonder. Ik was vijftien jaar
toen ik mijn eerste proza-bijdrage ge
plaatst kreeg in „Het Venster". Het
heette „Gebed voor Nederland" en
was een kreet om bevrijding van stof
en spinrag over het vaderlandse le
ven. Het artikel was natuurlgk onder
schuilnaam geschreven, want ik
mocht niet schrgven. Ik moest huis
werk maken, een misverstand thuis
waaraan ook andere ouders mank
gaan.
Daardoor kwam het ook, dat ik
Pieter Bas m'n eerste boek, onder
schooltijd moest schrijven. Dat ge
beurde tgdens de wiskunde-'
VREEMDE HOBBY VAN HAARLEMSE DROGIST
Enige verzameling ter wereld
De drogist van thans is niet meer dezelfde als de drogist van vroeger.
Drogist Van der Pigge uit Haarlem kan er van meepraten en hij conclu
deert het met kennelijke teleurstelling. Kauwgom en zuurtjes zgn in de
plaats gekomen voor de slaapbollen en de zalfpotten en waar vroeger de
likkepot stond, daar staat nu het moderne kasregister. Niet bij hem even
wel en als U even de moeite neemt naar de mime zolders te wandelen, zult
al de oude voorwepen van de drogist, die tevens dokter en soms kwak
zalver (in de goede zin van het woord) was, terugvinden.
Jaren geleden peinsde de eigenaar
van deze drogisterij erover, dat het
toch zo jammer was, dat ai de oude
tradities in Nederland gingen ver
dwijnen. Daar had je bijvoorbeeld het
oude symbool van de drogist de
gaper. Waar was die gebleven, hoe
veel drogisterijen voerden nog dit
symbool
Hg liet het niet bij nadenken, maar
zette zich aan het werk en zwierf
door de oude straatjes met de anti
quiteitenwinkels en hij wandelde over
de oude rommelmarkten. Het duurde
niet lang of de eerste gapers werden
door hem mee naar huis gebracht.
Koor van gapers
De drogist verzamelde verder en
zodoende zyn er nu meer dan vijftig
oude gapers op zyn zolder byeen,
vreemde figuren die spreken van een
merkwaardige historie. Immers, vroe
ger bood de drogisterij voor vele ziek
ten een uitkomst en daarom was het
dringend nodig, dat de mensen een
drogist konden vinden.
Daarom koos men toen een symbool
en wat is er sterker symbool dan de
man, die zijn tong uitsteekt om het
ziektebeeld te laten definiëren? En
omdat reclame nu eenmaal doeltref
fend moet zijn, hebben de oude dro
gisterijen gewedijverd in het vinden
van inderdaad merkwaardige beelden
Beelden met verschillende uitdruk
kingen en verschillende karakters,
sommigen ruw gemaakt, anderen
'weer als door meesterhand uitgesne
den.
Er zijn Chinezen, Arabieren, Ja
vanen, Indianen en Spanjaarden,
maar eveneens vertegenwoordigers
van diverse beroepen, zoals dien
ders, brandweerlieden, soldaten en
kooplieden. Zelfs de dames ontbre
ken niet, maar allemaal hebben ze
tussen de felgeschilderde rode lip
pen een lange uitgestoken tong.
Bovendien het vereiste pijnlgke ge-
zich om te laten zien, hoe ziek ze
eigenlijk wel zijn. Zelfs is er een, die
enkele pillen op de tong heeft uitge
spreid enmet kennelijke opluch
ting.
Zo trok de ouderwetse drogist de
aandacht van het publiek, dat im
mers voor een groot deel toch niet le
zen of schrgven kon. En zie, toen de
heer Van der Pigge zijn verzameling
vervolmaakte en uit duistere opslag-
plaaten met zijn stof en spinneweb-
ben bedekte gapers te voorschijn
haalde, was plotseling de belangstel
ling gewekt en het resultaat was,
dat bij vele drogisterijen de gaper
weer in ere hersteld is.
Enkele keren reeds zgn de gapende
individuen van drogist Van der Pigge
tentoongesteld en zelfs is hem een
keer een bod gedaan op zijn unieke
verzameling, de enige ter wereld.
Maar scheiden wil hij niet van zyn
Morianen en Chinezen.
Hg niet alleen, ook zgn bedienden
niet en die bedienden vormen zeker
óók weer een unicum in Nederland.
Vraagt U maar eens naar de jongste
bediende in zijn drogisterghij zal
U vol trots met die jongste bediende
laten kennismakenDeze is na
melijk niet minder dan 32 jaar in de
zaak en de oudste bediende heeft het
•ecord van 51 jaar.
En met dezelfde liefde en met het
zelfde enthousiasme als de „baas"
stoffen en wrijven ze de oude gapers
gezichten, maar als ze het doen, kan
het niet andersof ze moeten er
van gapen.
Het kwam uit onder m'n toenmalige
schuilnaam Bernard Majorick.
Voor mijn eindexamen had ik het
op m'n literatuurlijst gezet en ik bad,
dat de examinator, professor Alphons
Steger, die nu ai lang dood is, het in
discussie zou brengen. Door een ge
lukkige bestiering gebeurde dat ook.
Hij had het ook gelezen en vroeg
naar de diepere bedoelingen, aie de
schrijver er mee had. Een half uur
lang praatte ik er over. Toen zei hij:
„Je hebt er niets van begrepen
Ik vroeg toen een onderhoud on
der vier ogen met hem aan en be
wees hem, dat ik de schrijver van
Pieter Bas was. Verstomd was hij en
verschrikkelijk beschaamd. „Ik zal
je een tien geven", zei hij toen. „Een
héél aardige dag!"
GODFRIED BOMASS
tti een karakteristieke houding
Vandalisme en wangedrag
brengen Urk in opspraak
In een fel requisitoir heeft de Zwol
se officier van justitie dezer dagen bij
de behandeling van een strafzaak we
gens mishandeling het vandalisme en
de baldadigheid van de Urker jonge
lingen gehekeld. „Ons geduld is uitge
put" zei hij, „ik zal voortaan tegen Ur-
kers, die voor dit soort misdrijven te
recht staan, geen geldboeten, doch on
voorwaardelijke gevangenisstraffen
eisen". Hij noemde een aantal weinig
fraaie affaires van mishandeling en er
gerlijke baldadigheid op, die zich op
het voormalige eiland hadden afge
speeld en waarbij voor honderden gul
dens schade was berokkend.
De Urkers zelf geloven, dat het zo'n
vaart niet loopt. Zij vormen een hech
te gemeenschap en zij zijn er van over
tuigd, dat zij al te grote uitwassen zelf
de kop wel kunnen indrukken. Niette
min geven zij toe, dat, de jongens die
de hele week op zee zijn geweest, aan
het eind van de week hun geld rijke
lijk laten'rollen. Helaas zo zegt men
drinken zij dan een stevig glas, voe
len zich flink en worden lastig.