„Een vrouw in rook en regen", door mevrouw Greup-Roldanus Louis Heymans neemt afscheid als docent in de tekenvakken Een mans-toneel is vooral het domein der vrouw Filmcarrière op komst voor een jong toneelechtpaar ZATERDAG 18 JUNI 1955 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 9 IN HISTORISCH GEWAAD Eveneens een in de pruikentijd spelende, onderhoudende roman NA DE ZO GESLAAGDE, in het achttiende-eeuwse Middelburg spelen de roman „De humeuren in de straat der weduwen" (waarvoor de schrijf ster vorig jaar een derde van Middelburgs stadsprijs kreeg), publiceer de mevrouw S. GreupRoldanus reeds een tweede, eveneens in de prui kentijd spelende roman, getiteld: „Een vrouw in rook en regen" waarin Haarlem de plaats van handeling is. Een boek, dat door onderwerp en uitwerking zyn voorganger in herin nering brengt, en dat die vergelijking doorstaan kan, ook al gaat onze voorkeur tenslotte uit naar mevr. Greups eerste boek, dat beslist pittiger en kleurryker was, vooral ook van stijl. Laten we hier echter onmiddel lijk aan toevoegen dat ook „Een vrouw in rook en regen" een zeer on derhoudende, onberispelijke roman is, waarop zelfs de izegrimmigste cri ticus moeilijk aanmerkingen zou kunnen maken. De opbouw is origineel, de karakters zijn duidelijk getekend en goed vol gehouden, de intrigue is interessant en de kennis die mevr. Greup van het betreffende tijdvak, de achttiende eeuw, heeft, is grondig. Dat blijkt uit allerlei details zonder dat zij er ooit in het minst opdringerig mee is. Maaren wat nu volgt is geen aanmerking, eerder een kantteke ning: de boeken van mevr.. Greup (het geldt ook voor „De humeuren") zijn toch maar zeer vaagjes „historische romans". Ze spelen in het verleden, er is geen foutje in aan te wyzen (voor zover onze kennis reikt al thans) maar ze doen een tikje aan een perfecte verkleedpartij denken: moderne mensen in een ouderwets decor. Psychologische, zo ge wilt karakterromans, in historische zet ting. Het moge een bezwaar zijn dat de historische roman als genre über haupt aankleeft, hier valt het te meer op, "omdat de noodzakelijkheid van de verkleedpartij bij mevr. Greup geenszins duidelijk is. Dat bezwaar geldt nog sterker voor deze tweede, aan voor haar eerste roman, en het maakt dat dit boek, ondanks de on berispelijke keurigheid, toch niet bo ven het genre bijzonder goede ont spanningslectuur uitkomt. Op de vraag: waarom heeft de schrijfster haar bijzonder levendi ge figuren in dat oudenvetse ge waad gestoken, blijft men het ant woord eerlijk gezegd schuldig; haar karakters zijn van alle tij den en de omgeving is, zoals ge zegd, nergens meer dan een tot in de puntjes verzorgd décor. Een j v sterft ook na enkele jaren, maar voor haar tweelingzuster, die Jacob weldra huwen zal, is een langer hu welijksleven weggelegd, al is net een leven met veel verdriet, want haar talrijke kinderen sterven allen op één jongen na die haar overleeft, doch die niet normaal blijkt te zyn. Zoals er in „De humeuren" een verbindingsfiguur was in de persoon van de vertrouwde rechtsgeleerde Van Hoey, is het in „Een vrouw in rook en regen" Ronna van Rixtel die het hele verhaal samenhoudt. Deze verstandige, in alle hoeda nigheden (behalve in schoonheid) uitmuntende vrouw heeft, hoewel ze geenszins blind is voor Jacobs vele gebreken, van jongsaf aan van hem MEVROUW GREUP-ROLDANUS tweede roman gehouden, en heel hun leven is innig verstrengeld, daar Jacob de huis vriend van de Van Rixtels was. Méér eigenlyk dan Jacob zelf, die als ge boren egoïst en comediant in zekere zin theatraal zijn tragische leven sa voureerde, leed zij, Ronna, onder de harde slagen die hem werden toege bracht. Als zij er tenslotte in toe stemt zijn vrouw te worden is het om in een mariage blanc een oude, ziekelijke man en een moeilijk, ab normaal kind te verzorgen. Het karakter van deze kranige zakenvrouw heeft wel in het bijzon der mevr. Greups volle liefde gehad. OPMERKELIJK VERSCHIJNSEL Letterkundige kroniek door HAXS WARREN uitbeelding van een tijdvak geeft ze niet. Men zou haast zeggen, althans bij het onderhavige werk, dat zij hét deed om gemakkelijk een ryk-dramatische stof te heb ben. Want een moderne held te vinden die" achtereenvolgens drie vrouwen in het kraambed verliest, die onge veer een dozijn kinderen (we zijn eerlijk de tel kwijtgeraakt, maar er blijft er in elk geval niet één over) zeer jong aan de dood af moet staan, terwijl voorts nog ouders, broers en zusters en anderen in de loop van het verhaal de laatste adem uitblazen zo'n held en zo'n massa le slachting door ziekten zijn thans (oorlogen e.d. daargelaten, maar die komen er in het boek slechts héél in de verte voor) ondenkbaar, enkel en alleen door de gelukkige omstan digheid dat de geneeskunde sedert de 18e eeuw een aardige stap gevor derd is. En zelfs toen moet een ge val als dat van Jacob Blauhulk ex ceptioneel geweest zijn. DE INHOUD. We laten echter deze gissing voor wat ze is, om in het kort de inhoud van deze bewogen geschiedenis te vertellen: Jacob Blauhulk, handelaar in ga ren en band, is gestorven, en op een dag in Juli van het jaar 1760 ruimt zijn weduwe (de vierde vrouw), gebo ren Ronna van Rixtel, zijn nagela ten papieren op. Hij heeft ze systematisch volgens zijn vier huwelijken in zijn bureau laden gerangschikt, en zo ontrolt zich, telkens onderbroken door een kort hoofdstukje waarin we Ronna van Rixtel die we de 3e Juli bezig zien de oude souvenirs te schiften en te verbranden, het veelbewogen leven van de rijke koopmanszoon voor onze ogen. Jacob Blauhulk was een knappe, beminnelijke, maar slappe, althans voor de zaken minder geschikte fi guur, die langzaam maar zeker de bloeiende handel die zijn vader hem nagelaten had in het riet had ge stuurd. Hij was een typische verte genwoordiger van dat merkwaardige geslacht uit de pruikentijd dat nog nateerde op de rijkdommen, met noeste vlijt vergaard door de vade ren, maar dat zelf weinig pit meer had. Dat in die tijd ook het ras der harde werkers geenszins uitgestorven was, zien we in vele andere figuren, o.a. in die van Jacobs zuster, Josi- ne, in de perfecte zakenvrouw Ron na van Rixtel zelf, en in haar beide broers, Jacobs vrienden. Hoewel Ronna te laat Jacobs vrouw wordt, is zij toch het hele leven door zijn grootste tegenspeelster. Jacob Blauhulk zelf wijdt zich veel liever aan de schone letteren (al ge tuigen zijn dicht- en stelproeven van wemig talent) en aan andere liefheb berijen, dan dat hij zijn tijd op het handelskantoor doorbrengt. In zijn jeugd stuurt zijn vader hem op een lange buitenlandse za kenreis, tijdens welke hij in Parijs het beminnelijke maar onbemiddelde meisje ontmoet dat gedwongen zijn eerste vrouw wordt. Eigenlijk is de hele familie opgelucht als de arme Adè' -■ mèt. hei kindje, bij de beval- ling s.erft, zodat die faux-pas spoe dig uitgewist is. Zijn tweede vrouw, een bloeiende Vlaamse uit een be vriend en rijk Kortrijks handelshuis, Nel Oosthout boekte in Engeland succes (Van onze toneelmedewerker). Het is opvallend, dat de kunst- trm, welke men solo-toneel of een- manstoneel pleegt te noemen, in ons land en voor zover ons bekend ook elders in hoofdzaak, of zelfs bij na uitsluitend, wordt beoefend door vrouwen. Met de voordrachtkunst, die p.r mee verwant is ondanks tegen gesteld uitgangspunt, is het al evenzo gesteld. Tegenover een vrij grote schare van als voordrachtkunstenares optredende vrouwen staan slechts enkele mannen. Waarom gevoelen vrouwen zich tot deze kunstvorm meer geroepen dan mannen Is deze van nature vrouwe lijk geaard, zoals men, gezien de mu- ziekpraktijk, geneigd zou zyn te ver onderstellen van het harpspel? Of heeft de vrouw een fijner en doel matiger bewerktuiging voor het ly rische element, dat zeker in de voor drachtkunst een belangrijke rol speelt Het is niet eenvoudig om in het korte bestek van 'n artikel op zulke vragen te antwoorden, als dit al mo gelijk is. Voor zover echter de uit voerenden gebruik maken van de middelen van het toneel kan de ver klaring misschien hierin liggen, dat vrouwen, indien verschillend geaarde karakters worden uitgebeeld, of zo men wil: aangeduid, beter slagen met het doen leven van mannenkarakters dan mannen met het weergeven van vrouwen. Wij hebben persoonlijk al tijd sterk de indruk gekregen, dat vrouwen beter een mannenstem kun nen nabootsen dan mannen een vrou wenstem en dat de mannen vooral te kort schieten in het treffen.van de uiterlijke verschijning en houding van n vrouw. Wij willen echter geenszins be weren, dat dit mede een der rede nen zou zijn, waarom het enige mannelyke fenomeen, dat voor enige jaren in het solo-toneel be wondering werkte, Max Croiset, naar het enaemblespel is terugge keerd. Men ziet ook 't omgekeer de gebeuren, zoals met Charlotte Kohier, waarbij echter misschien meer van bijzondere omstandig heden dan van uitgesproken voor keur sprake kan zyn geweest. Vast staat wel, dat zij de uitbeel dingstechniek van de toneelspeelster aanwendt, doch het solo-toneel in de zin, dat zij geheel alleen al de rollen van een toneelstuk uitbeeldt, beoefent zij niet, omdat zij verhalen voor draagt. Voor zover ons bekend, zijn er in ons land slechts twee kunstenares sen, die dit wél presteren. Nel Oost hout en Hélène Oosthoek. De eerste is van huis uit toneelspeelster, ech ter met een bijzondere scholing, wel ke haar de beoefening van deze kunstvorm mogelijk maakt. De laat ste is geen toneelspeelster doch heeft als vrouw van de veelbeloven de toneelspeler en regisseur Bob Oosthoek, die zijn werk in de illega liteit tydens de bezetting met zijn leven betaalde, in zijn toneel-arbeid aandeel gehad. Zij debuteerde voor een aantal jaren zeer veelbelovend met „Iphigeneia in Aulis" en heeft later met maskers geëxperimenteerd in een eenpersoons-vertoning van „Elckerlyc." Naar verluidt heeft men in Amerika in televisie-kringen belangstelling voor haar solo-toneel, dat uiteraard moet worden uitge voerd met Engelse tekst. ENTHOUSIASTE PERS. Nel Oosthout, die een groot re pertoire heeft van belangrijke avond vullende toneelstukken, beheerst daarvan drie in de Engelse taal n.l. „Saint Joan" van Shaw, „Don Qui- chotte verbannen" van de voormalige Russische volkscommissaris Loenats- jarski en de „Krijtkring" door de Duitse dichter Klabund naar het Chinees bewerkt. Het eerste en het laatste stuk heeft zij kort geleden in het Gata- way Theatre in Edinburg gespeeld en de persuitingen daarover zijn niet minder enthousiast dan toen zij en kele jaren geleden in Birmingham optrad. Als de Schotse kranten, nadat Nel Oosthout in Edinburgh is opgetreden in de landstaal, schrijven „Als ac trice is Nel Oosthout uniek" en „Kom gauw terug", dan is er dunkt ons alle reden om haar te beschouwen als een ambassadrice voor de Nederland se toneelspeelkunst, wier uitzending naar Engels sprekende landen medé een zaak der overheid zou kunnen zijn. Intussen werd bekend, dat Nel Oost hout in September naar Londen zal vertrekken om te gaan filmen met Madame Theodora Olembert, die de film over Leonardo da Vinei heeft gemaakt. Madame Olembert is cultu reel attaché van de Unesco geweest. In October zal Nel Oosthout „The Foolish Immortals" van de Ameri kaanse schrijver Paul Gallico spelen. De premières daarvan gaan in Am sterdam en Den Haag. Gaudeamus-muziekweek te Bilthoven Ter gelegenheid van het tienjarige bestaan van de stichting „Gaudeamus" te Bilthoven zal van 27 Augustus tot 2 September aldaar een internationale muziekweek worden gehouden. Het programma vermeldt onder andere kamermuziekconcerten met werken van buitenlandse en Nederlandse com ponisten, alsmede een aantal lezingen over hedendaagse muzikale vraagstuk ken. Voor deze eigen-werken-concer- ten hebben 39 componisten uit 8 lan den in totaal 47 composities ingezon den. Van deze 38 componisten waren er 15 Nederlanders, %vaaronder 6' be horende tot de Gaudeamusgroep en voorts 7 Engelsen, 1 Noor. 1 Saarlan- der. 7 Duitsers, 3 Zwitsers. 1 Frans man er. 4 Jo'egoslaven Het Nederlandse eigcn-werken-con- cen, dat tijdens de Internationale mu ziekweek zal worden gegeven op Dins dagavond 3U Augustus, is nog niet sa mengesteld. Het buitenlandse eigen wei ken-concert wordt gehouden op Vrijdagavond 2 Septembei Uitgevoerd zullen worden werken van Engelmann (Duitsland), Schibler (Zwitserland), Millner (Engeland), Huber (Zwitser land), Fricker (Engeland) en Kelkel (Saarland De internationale muziekweek zal 3 September worden gesloten met een gala-concert door het Nederlands ka merkoor onder leiding van Felix de -Nobel. Maar alle personen, zelfs de bijfigu ren, zijn zeer goed getekend. B.v. Jacobs zuster Josine, levenslang Ron- na's tegenstandster, een vrouw wier huwelijk spoedig misliep. Het eerlij ke gesprek tussen die twee wreed door het leven gefrustreerde vrou wen, als Josine reeds op haar sterf bed ligt, is wel een der aangrijpend ste passages in het boek. Die opruimingsdag, de derde Juli 1760, eindigt met de plotselinge dood van het enige overlevende zoontje van Jacobs derde vrouw. Ronna blijft alleen achter terwijl de regen de rook in de schouw neerslaat, zich afvra gend welke zin al die mensenlevens hebben gehad. H. W. - Arbeidspers, A'dam geb. ƒ4,90. MEN ZAG EEN FOTO... Nu bij Ned Comedie (Van een speciale verslaggever). Het jonge Amsterdamse toneel echtpaar Maxim Hamel (26 jaar) en Winnifred Bosboom (24 jaar), die beiden na hnn opleiding aan de Toneelschool gecontracteerd werden door de Nederlandse Comedie, gaat geheel onverwachts een buitenland se filmcarrière tegemoet. Ze heb ben namelijk met ingang van 1 September a.s. een jaarcontract ge kregen van een Duits-Italiaanse Filmcombinatie ,die hen in verschil lende rollen op het witte doek gaat brengen. We hebben het ongetwij feld fotogenieke echtpaar eens in hun kleine woning aan de Leidse- dwarsstraat te Amsterdam bezocht. „Neenwe hebben eigenlijk nooit aan de film gedacht", aldus Notes autres", een recent werk van Louis Heymans. ..AESTHETISCH TESTAMENT" „Grote kinderenmoeten lesgeven aan kleine kinderen" (Van een onzer redacteuren) ,JJOUIS HEYMANS GAAT dit jaar met -pensioenze\ onlangs een onderwijzer oud-leerling van de Middelburgse Rijkskweekschool tot een collega en deze keek verbaasd op: WatIs die al zover?" Een be grijpelijke verbazingwant iedereendie de Middelburgse docent-kunste naar Heymans kent en nu diens naam verbonden ziet aan de plechtige uit drukking „pensioengerechtigde leeftijd" moet wel even glimlachen. Hey mans? Dat is een kaarsrechte gestaltedoordringende ogenbewegelijke handen, een man wel ter tale en niet bepaald een vermoeide „pensioen gerechtigde" figuur. „Ik voel me divars tegen mijn leeftijd in", zegt hij er zelf van en anderen denken er ook zo over. Onlangs nog werd hij uit genodigd door de Nederlandse Vereniging voor Tekenonderwijs om op een driedaags congres te Rotterdam te spreken over de vernieuwing van het tekenonderwijs. Toen bleek, dat de „oude" Heymans in zyn opvattingen jonger was dan menig jeugdig collega Heymans studeerde aan de Haag se Academie, werkte in diverse ate liers van kunstnijverheid en solli citeerde „gewoon, omdat er een vacature was naar Vlissingen. Hier werd hij benoemd tot vakle raar tekenen aan dc openbare Ulo en enkele jaren later ging hij over naar de Rijkskweekschool. Vijf en dertig jaar doceert hij nu aan deze onderwijsinstelling en bijna even lang aan het Gemeentelijk Gymna sium. In die jaren heeft het teken onderwijs een evolutie doorgemaakt, die wanneer men de opvattingen in de beginperiode van Heyman's loopbaan met de huidige vergelijkt misschien beter een „revolutie" kan worden genoemd. In de dagen van toen werd er braaf en keurig gewerkt, werden keurig allerlei on derwerpen getekend, maar aan het creatieve element, de drang die in elke mens aanwezig is zélf iets te scheppen, ochdaarover dacht men toen nog niet. Dat is nu anders. Nu gaat het er bij de tekenles niet meer om, om van de leerlin gen schilders-in-dop te maken, maar wil men hen vormen tot harmonische mensen, die zich door middel van het rijk-geva rieerde tekenmateriaal kunnen i uitdrukken. De werkelijkheid, zoals men die 30 jaar geleden zag, 'n natuur-getróuwe copie van 'n fles, 'n kruik, lijntje voor trouwd, wordt niet meer als kelijkheid aanvaard. Die ziet men nu anders, die is zoals elke mens afzonderlijk haar beleeft, een wereld op zichzelf, desnoods afgebeeld zonder bepaalde voor stelling, abstract. Deze opvatting nu heeft Louis Heymans met volle overtuiging aanvaard en meer dan ooit geniet hij daardoor van zijn docentschap. Want van zijn tekenlessen leert hij zo goed als zijn leerlingen: Nu be grijp ik, waarom Paul Klee zei: „eigenlijk moest ik mijn leerlingen betalen in plaats van omgekeerd". Op een stille avond de laatste zonnestralen speelden nog in het ruime tekenlokaal van de Middel burgse Rijkskweekschool heeft Heymans ons werk getoond van zijn kweeksch ooi stu denten, werk dat ook tijdens de Rotterdamse conferen tie van de Nederlandse tekenleraren met gro te aandacht werd beke ken. ..Mijn aesthetïsch testamentsprak Heymans wat weemoe dig. Maar onmiddellijk daarop was hij weer de vitale'docent en kunste naar. die op indringen de wijze van zijn op vattingen getuigde. Leer de kinderen het materiaal, laat ze ont dekken, wat ze er mee kunnen doen: met pen seel, grafiek, griffel flo-master, pastel, aardappelstempel, lino leum, krantenknipsels, ja zelfs met behangsel pap. Laat ze er mee werken en ontdekken, hoe ze zich door mid del van dit materiaal kunnen uitdrukken". En al vertellend rang schikte Heymans meer dan honderd tekenin gen in een dertigtal technieken, over het al gemeen werk. waaron (Vervolg op pag. 13) Heymans, zelfportret. WINNIFRED BOSBOOM EN MAXIM HAMEL ....filmen.... vertelde Winnifred ons, „het over viel mij eigenlijk een beetje. Kijk, het is zo gegaande directeur van de Omega-filmmaatschappij te München was voor zaken in Am sterdam en bladerde op een gege ven ogenblik wat verveeld in net Theaterjaarboek. Daarin vond hij een foto van mij Het bleek, dat Winnifred zeer veel leek op een bepaald historisch type, dat door een onverwacht ziek ge worden Tsjechische ster in een Mon- tovani-film gespeeld zou worden. De opnamen waren reeds begonnen en nu zat men ineens vast. De be trokken filmmanager zocht contact met de jonge Nederlandse actrice, waarop zij een kleine proefscène (in technicolor) moest spelen. „Het stelde niets voorhet is eigenlijk niet de moeite waard om te vertellen", zegt Winnifred en we bestuderen weer haar won derlijk gelaat, dat voortdurend een starre uitdrukking houdt, terwijl de grote blauwe ogen zeer expressief werken. Zij praat op een effen toon en we merken eerlijk gezegd weinig van vreugde om het bijzondere suc ces. Maar hoe dan ook: zij is stellig een „type" en zo hoeft het dan ook niet te verwonderen, dat de deskundigen bij het af draaien van de proefscène goed keurend knikten en zeiden: „Ja, die moeten we hebben Van Winnifred tot Maxim was r toen nog maar een kleine stap; bij de volgende onderhandelingen kwam hij vrijwel automatism naar voren. Hij hoefde niet als Winnifred naar Duitsland te vliegen en kon voor de nodige proefopnamen bij de Duit se regisseur Staudtke terecht, die naar Amsterdam gekomen was om Ciske de Rat te verfilmen. En toen de experts Maxim zagen debuteren op het projectiescherm, beslisten ze: „We moesten ze alle twee maar ne men Maar.... er viel weinig te „nemen", want tenslotte had de Nederlandse Comedie de oudste rechten. Maxim trad op dat moment op in „De Zee- wolF' on Winnifred in „Lessen in laster", zodat het devies slechts kon luiden: wachten. VICKI BAUM. Het ligt echter in de bedoeling, dat het jonge Nederlandse toneel- echtpaar in de toekomst zal mee werken aan een film naar de roman van de bekende joodse schrijfster Vicki Baum: „Stud. chem. Kelene Willfuer", geschreven in 1929. „Omega" vervaardigt op het ogen blik ongeveer 14 films per jaar en het echtpaar Hamel tast omtrent de aard van verschillende rollen zelf nog enigszins in het duister. Het is echter geenszins onmogelijk al dus vertelde Maxim ons dat ook een optreden onder auspiciën van een Engelse filmcombinatle door gang vindt. Veel meer konden Win nifred en Maxim niet vertellen, want: „We weten zelf niet meer... en het is alles betrekkelijk vlug ge gaan. Zo af en toe komt er wel eens een kort brief ie van Omega maar goed, we zullen wel zien". Voorlopig houdt het ionge toneel echtpaar het huis in Amsterdam aan, „want je kunt nooit weten". Indien 't na een jaar filmen gedes- illusionneerd terug zon keren naar Amsterdam, is hel altijd prettig, wanneer men de sleutel 'zomaar m de deur van het eigen smaakvol en modern ingerichte flatje hoeft te steken om weer „thuis" te zijn. Unieke fenloons(e"/ng in Rijksmuseum in het Rijksmuseum te Amster dam wordt van 2 Juli 16 October de jaarlijkse zomertentoonstelling gehouden, ditmaal gewijd aan het manierisme. Deze expositie staat onder auspiciën van de Raad van Europa, die financiële en organisa- torische medewerking verleende, en draagt tot titel: De triomf van het manierisme - de E uopese stijl van Michelangelo tot El Greco. Dit is de tweede tentoonstelling onder auspiciën van de Raad. de eerste, over het Europese humanis me. werd vorig jaar in België ge houden. Het is voor de eerste keer in de geschiedenis, dat er aan het manierisme als Europees verschijn sel een tentoonstelling op grote schaal wordt gewijd, waarbij alle takken van beeldende kunsten ver tegenwoordigd zijn. Er komen inzendingen uit twaalf landen, die per vliegtuin schip, auto en trein naar ms lan'l worden aan gevoerd Tol degenen die stukken in bruikleen afstaan behoren twee vorstinnen. Koningin Juliana en Ko ningin Elisabeth van Engeland.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1955 | | pagina 5