Het Geldersch Landschap doet al
sinds 1929 voortreffelijk werk
De Afsluitdijk een belemmering
voor de trek van de glasaal
KAMELEN BESCHIKKEN OVER
BIJZONDERE EIGENSCHAPPEN
VLUCHTELINGENPROBLEEM
VRUDAG 27 MEI 1955
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
BEHOUD VAN NATUURSCHOON
Veluwe: long van Amsterdam
(Door Jac. Gazenbeek)
De schoonheid van ons land wordt in de laatste jaren door verschillende
oorzaken meer dan ooit bedreigd, maar daar staat toch ook weer tegenover,
dat het dikwyls minder moeiiyk is dan voorheen bejiaalde terreinen, die uit'
een oogpunt van natuurschoon, recreatie of wetenschap belangrijk zyn, in
stand te houden. Er z^jn tegenwoordig uitbreidingsplannen en andere be-
stemmingsvoorschriften, waarmee niet te spotten valt. Hoe gemakkelijk
kon het vroeger gebeuren, dat een fraai landgoed door wat voor omstandig
heden dan ook, in handen van speculanten viel, die de houtops,tand lieten
vellen en verkochten, het terrein verkavelden en het verder als een nuchter
winstobject hanteerden. Dat is nu gelukkig wel voorby
Dezer vergelijking in grote lijnen
tussen voorheen en thans betrekt de
jonge, energieke directeur van de
Stichting Het Geldersch Landschap,
de heer D. J. G. Buurman, in een on
derhoud, dat wy met hem hebben
over het werk van de Stichting en de
resultaten, die sinds 1929 het jaar
der oprichting geboekt konden
worden.
Terneuawernood Was de stich--
tingsacte gepasseerd of er was al
werk aan de winkel. En de eerste
stap zou geen kinderspel zijn. Het
landgoed te Dellen, gelegen onder
Heerde en Epe, kwam onder de ha
mer. Er dreigde gevaar voor verka
veling en de stichting kreeg gelegen
heid te tonen, wat ze waard was.
Voor ruim 200.000 werd het prach
tige bezit aangekocht: vele particu
lieren, het Staatsbosbeheer, en de ge
meenten Epe, Heerde, Kampen en
Zwolle steunden dit eerste initiatief
krachtdadig!
Warnsborn, ten Westen van Arn
hem, was omstreeks 1930 in handen
geraakt van de N.V. Thorhem, die de
gewone speculatieve oogmerken na
joeg. Waarschijnlijk met de bedoeling
het landgoed in een groot aantal
bouwterreintjes te verdelen en er zo
een behoorlijk slaatje uit te slaan.
Een eerste spaak, die de N.V. in
de wielen gestoken werd, was het
kapverbod, dat de minister van
Landbouw legde op de fraaie hout
opstand van Warnsborn en daarna
kwam, wat nog nooit of te nimmer
gebeurd was en ook wel niet meer
gebeuren zal een voorstel in de
Tweede Kamer, over te gaan tot ont
eigening van Warnsborn ten behoe
ve vande natuurbescherming!
Er ontstond een hevige oppositie
In de Kamer tegen dit revolutionnaire
voorstel. Fel werd er gefulmineerd
tegen de aantasting van het eigen
domsrecht, maar het ideële motief
gaf toch de doorslag: het wetsvoor
stel haalde de benodigde meerder
heid en zo kreeg het Geldersch Land
schap door onteigening Warnsborn
in bezit. Met het Hoge Erf, de Lich-
tenbeek en Mariëndaal beslaat
Warnsborn een oppervlakte van 600
ha en door deze aanwinsten werd ten
Westen van Arnhem een brede zone
van groen geschapen.
Natuurschoon
„Wij zijn geen gewone bos- of
landgoedexploitanten" zegt de heer
Buurman, „want deze gaan in aller
eerste- instantie uit van de vraag, wat
zij kunnen kappen. Wij kijken, wat
we kunnen laten stö.an Een klein
verschil met Natuurmonumenten is
verder, dat ons streven meer gericht
is op het instandhouden van natuur
schoon dan op het verwerven of re
serveren van terreinen, die biologisch
of in andere zin van wetenschappe
lijk belang zijn. Ons werk ligt dus
binnen het kader der provinciale
grenzen meer in het algemene vlak.
Het is ook een zaak van de groot
ste urgentie, dat wy onze recreatie
ruimte zien te behouden. Ze is onmis
baar voor de gezondheid van ons
volk, zowel lichamelijk als geestelyk.
Men noemt nu de Veluwe reeds de
long van Amsterdam en de randstad
Holland, waarover men spreekt, is
geen fictie! De Nederlandse bevolking
groeit angstwekkend snel
Hoe is de stichting uit de laatste
wereldoorlog te voorschijn geko
men? „Op de Zuidelijke Veluwezoom
hebben uiteraard de Duno (bij Oos-
ierbeel) en Belmonte (bij Wagenm-
gen) zwaar geleden": beide lagen
maandenlang in de vuurlinie. De Du
no, nagenoeg geheel beroofd van zijn
hoog geboomte, is nu weer opnieuw
ingeplant, terwijl Belmonte m 1951
aan de Staat verkocht werd ten be
hoeve van de stichting van een ar
boretum voor de Landbouwhoge
school.
Met het militaire bedrijf heeft men
alleen op De Dellen te maken. Dit
terrein ngt in de onveilige zóne van
het artillerieschietkamp Oldebroek
en gedurende een aantal dagen per
jaar is 't gedeeltelijk afgesloten. On
danks de druk, die op ons uitge
oefend is, heeft men De Dellen niet
willen verkopen, ook al omdat juist
daar de bosexploitatie nogal bevredi
gend is. Verder is de afsluiting ook
Hef gracieuze reeioild is niet alleen
in het Wekeromse Zandmaar ook in
verschillende andere bezittingen goed
vertegenwoordigd.
niet zo rigoureus, dat het bezoek on
mogelijk is: gemiddeld slechts 15 da
gen per jaar is het terrein verboden.
Het Geldersch Landschap bezit
een goede 2300 ha: bossen, cultuur
grond, heide en stuifzand.
Bij het Huis te Eerbeek ligt een
bezit van 25 ha, het Engelanderholt,
ook Bruggelen genaamd, is ook his
torisch heel merkwaardig, de Wilde-
kamp bij Garderen bevat het relict
van een eeuwenoud bos, de Dellen is
reeds genoemd, het klooster Huls
bergen met z'n eeuwenoud geboomte
en de aan watervolgels rijke „Zwar
te Kolk" is een waardevol natuurmo
nument in de Noordoosthoek van de
Veluwe.
Geschenk.
De Tongerense heide kwam op
even merkwaardige manier in het be
zit van Het Geldersch Landschap als
de Lochemse berg. Hier waren het
namelijk de gemeenten Lochem en
Epe, die een betrekkelijk klein ge
bied aan de stichting cadeau gaven
Meertje bij de Duno.
met de conditie, dat binnen een be
paald aantal jaren gezorgd moest
worden, dat de oppervlakte verdub
beld was. Dit was niet aan dove
mansoren gezegd en de stimulans
deed zyn werk: binnen de gestelde
tijd werd ruimschoots aan ae voor
waarde voldaan. De Lochemse berg
beslaat hhans een oppervlakte van
ruim honderd hectaren, de Tongeren-
se heide kwam van 33 op 180 hecta
ren.
De laatste belangryke aankoop
het Is tevens de grootste geweest als
één geheel ligt nog vers in ieders
geheugen. Het was het Wekeromse
Zand in de gemeente Ede, dat in het
voorjaar van 1955 kon worden aan
gekocht, dank zij de royale medewer
king van het Rijk en het Provinciaal
Bestuur, die elk een lening tot een
bedrag van 50 der koopsom toe
zegden.
De heer Buurman wordt enthou
siast, als hij over deze nieuwste aan
winst spreekt en dat is begrijpelijk.
Met zijn randbos van zware dennen
en eiken is het Wekeromse Zand een
der meest karakteristieke zandver
stuivingen van ons land.
En al uw bezittingen zijn, naar wij
menen, vrij toegankelijk voor ieder
een
„Dat is inderdaad de stelregel,
waarvan wy uitgaan" luidt het ant
woord. „Wij beschermen het natuur
schoon, opdat de mens er te allen
tijde vrijelijk van genieten kan. Al
leen de eendenkooi bij Batenburg is
niet toegankelijk. Ten aanzien van
Het Wekeromse Zand zullen vermoe
delijk ook enkele beperkingen gelden.
Een zandverstuiving is een zeer
kwetsbaar gebied en wij willen de
wildstand van dit prachtige, ruige
stuk Veluwe de nodige rust garande
ren.
Extra treinen op
Pinksterdagen
Gedurende het Pinksterweekeinde
zullen de Nederlandse Spoorwegen op
de voornaamste Hjnen extra treinen
laten rijden.
De dienstregeling van enige van
deze treinen is in het spoorboekje op
genomen tussen vette lijnen. De ove
rige zullen als voor- en volgtrelnen
kort voor en na treinen van de ge
wone dienstregeling liyden.
Op Dinsdagochtend 31 Mei a.s., zal
het aantal extra treinen evenwel ge
ring zijn, omdat de N.S. dan een zeer
groot aantal militairen naar hun gar.
nizoenen moeten terugvoeren, waar
voor veel materiaal nodig is.
Grillig, woest en nog rijk aan dieren
leven is het Wekeromse Zand, de
laatste aanwinst van „Het Geldersch
Landschap".
Water gespaard door hoge
temperaturen
(Speciale Correspondentie).
Geleerden zijn er tenslotte in geslaagd, de oorzaak te ontdekken van de
eigenaardige eigenschap van de kameel om zonder één druppel water een
dag lang hard te kunnen werken in de brandende woestijnzon. Dit is ge
beurd tijdens een onderzoek, dat heeft plaats gevonden in Beni Abbes, 500
mijl de Algerijnse Sahara in, een gebied, waar de temperaturen oplopen tot
maar liefst 60° C. (140° F.).
Het onderzoek werd geleid, zo
meldt de „Times", door professor
Knud SchmidtNielsen, zoöloog van
de Duke University in de Amerikaan
se staat North Carolina. Hij werd
daarbij geassisteerd door zijn vrouw,
dr. Bodel SchmidtNielsen, die reeds
verscheidene onderzoekingen op haar
naam heeft staan over het vermogen
van kleine woestijnzoogdieren, zich
het benodigde water te verschaffen.
Het onderzoek naar deze eigen
schap bij kamelen werd gesteund door
de UNESCO en andere instellingen.
Het resultaat van het onderzoek
werd kortgeleden bekendgemaakt op
een bijeenkomst van geleerden aan de
Universiteit van Arizona.
DIKKE VACHT HELPT.
Behalve door de voor de hand lig
gende manier om het verlies aan
vocht te beperken is voor de kameel,
naar men thans ontdekt heeft, niet
de noodzaak aanwezig om zichzelf
door transpiratie af te koelen. Zijn
lichaamstemneratuur kan namelijk
van „normaal" (33.9° C.) oplopen tot
40.0° C., zonder dat hy daar hinder
van heeft.
Deze temperatuurstijging resul
teert niet alleen in een directe voeht-
besparing door niet te hoeven trans
pireren maar vermindert bovendien
het absorberen van hitte uit de omge
ving. Daaraan werkt dan ook nog de
uitstekende isolatie mee, die de dikke
vacht verschaft.
Maar zelfs voor een kameel is er
een grens! Wanneer de temperatuur
van 40.0° C. bereikt is dat is dus
ruim 6 graden boven normaal be
gint het transpireren en dit verhin-
RETOURTJE SARAGOSSAZEE
Palingstand in het IJsselmeer moet
op peil gehouden worden
Op voor de mens onbereikbare diepte, duizenden meters onder het
oppervlak van de Saragossazee bij de Caraïbische kust, worden elk jaar
miriaden palinglarven geboren. Daar, in de diepzee, waar eeuwige duister
nis heerst en waarschijnlijk allerlei vreemdgevormde lichtgevende vissen
hun jachtgebied hebben, leven de aanvankelijk nauwelijks met het. blote
oog waarneembare palinglarven.
Zij blijven daar tot zij uitgegroeid zijn tot enkele centimeters lange door
zichtige wezentjes, die nog niet veel op paling lijken. Op een gegeven
moment krygt de treklust hen te pakken en in enorme scholen verlaten zy
him geboorte„grond". Slechts enkele zullen na bijna tien jaar terugkeren
om voor nageslacht te zorgen
De Afsluitdijk heeft in de paling
trek een grote verandering gebracht.
Hecht en zwaar ligt daar de dijk en
het thans zoete IJsselmeer is, indien
men slechts normaal het overtollige
water naar de Waddenzee zou spuien
door deze barrière voor de glasaal
onbereikbaar. De eerste jaren na de
sluiting heeft men zich weinig van
de glasaal aangetrokken. Weliswaar
glipten tijdens het spuien glasaaltjes
door de sleuven van de sluizen naar
binnen, maar de meeste jonge aal
was gedwongen om buitengaats te
blijven.
Na enkele jaren is hierin verande
ring gekomen. De mens zag in dat
het door zijn technisch ingrijpen ver
broken evenwicht in de natuur her
steld diende te worden. Het labora
torium voor Visserij-onderzoek zond
enkele biologen naar de Afsluitdyk
om de gewoonten van de jonge pa
ling te bestuderen en uit te zien naar
een methode om de glasaal het IJs
selmeer binnen te loodsen, zonder
dat er gevaar voor verzilting van
het meer zou ontstaan.
Met behulp van het bedieningsper
soneel der sluiswerken, mannen van
de dienst der Zuiderzeewerken en
waterstaat, ging men er toe over de
glasaal in het voorjaar door de slui
zen binnen te laten en hield daarbij
meteen controle op het aantal, dat
binnentrok.
De eerste glasaaltjes worden reeds
vroeg in het voorjaar voor de slui
zen van Den Oever en het Kornwer-
derzand waargenomen. De palinkjes
zoeken dan het zoete element nog
niet op. Het "*ater is nog te koud en
het biologische proces, waardoor de
aal naar binnen trekt is nog niet
aangevangen. Dat geschiedt zo
dra de watertemperatuur boven de 7
graden komt. De grote trek begint
ongeveer in de tweede helft van
April en loopt door tot begin Mei,
soms tot Medio Mei. Dan is de glas
aal zoals men dat noemt rijp.
De glasaal voor de Afsluitdyk is
daarom zo belangrijk, omdat hy de
basis vormt, waarop het bestaan van
enkele honderden paling-vissers op
en rond het IJsselmeer is gegrond
vest.
Op de sluizen conti'oleert het be
dieningspersoneel de palingtrek, die
alleen gedurende de nachtelijke uren
geschiedt. Hiervoor wordt een fijn
mazig net gebruikt met een opper
vlakte van eén vierkante meter. Door
de met dit net opgehaalde aaltjes te
tellen, weet men hoeveel aaltjes zich
per vierkante meter in de sluizen be
vinden. Er wordt pas gesproken van
aal-trek, zodra zich meer dan vijf
palinkjes per vierkante meter in de
sluizen bevinden. Meestal zijn die
aantallen belangrijk hoger en lijkt
de binnenzijde van de sluizen, één
wriemelende glasaal-massa. Dat is
tijdens het hoogtepunt van de trek.
Die sluizen, er zyn 15 openingen
bij Den Oever en 10 bij het Korn-
werderzand zijn aldus voor de
glasaaltjes de toegangspoort tot het
IJsselmeer. Elke opening is 20 nieter
lang, 13 meter breed en er staat
doorgaans bij het omzetten 4'/» me
ter water. Als men de aal omzet
leert een eenvoudig rekensommetje
dat er mèt- de aal, per keer 27.000.
kubieke meter water naar binnen
stroomt. Overigens heeft de prak
tijk reeds geleerd, dat als men na
een week omzetten één etmaal spuit,
het zoute water weer in de Wadden
zee is gevloeid.
Zeven tot acht jaar blijft de pa
ling in zoet water. Soms ook wat
korter. Vele vallen ten prooi aan
hun natuurlijke vijanden zoals roof
vissen, aalscholvers en reigers, of
komen terecht in de fuiken van de
palingvissers. Een aantal echter,
sommige palingen wegen dan an
derhalf pond, wordt volwassen en
als het najaar aanbreekt worden ze
onrustig. De donkere kleur, die hen
in de modder onzichtbaar maakte,
verandert in een zilverachtig grijs,
ze eten niet meer en zoeken het zou
te water van de zee op. Onder ja
gende herfstluchten reppen die pa
lingen zich naar buiten. Onafgebro-
dert iedere verdere temperatuursstij-
gin S-
GEEN GROTE DRINKER.
Er is geen bewijs gevonden voor de
veronderstelling, dat de kameel ab
normale hoeveelheden water drinkt,
wanneer hij daarvoor de gelegenheid
heeft en dit in zijn meervoudige maag
„opslaat". Er is geen overvloed aan
water in de maag van de kameel en
hij is geen „grote drinker".
In winterse omstandigheden met
een overvloed aan plantengroei toon
den grazende kamelen niet de min
ste behoefte aan water; zelfs niet na
Twee kinderen verongelukt
in Friesland.
In Friesland kwamen Woensdag twee
kinderen door ongelukken orn het le
ven. Beide malen betrof het een doch
tertje van een familie Postma. Het 6-
jarige dochtertje van de familie Post
ma te Irnsum werd aangereden door
een autobus met ouden van dagen, die
uit de richting Leeuwarden kwam
aanrijden. Het meisje was onderweg
van school naar huis en lette niet op
het verkeer. Het kind is ter plaatse
overleden.
Des middags omstreeks 5 uur raakte
het 4-jarige dochtertje van de familie
Postma te Houtigehage bij het spelen
in het water van de Parkwijk, die
achter de ouderlijke woning loopt. De
ouders merkten de vermissing van het
kind vrij spoedig. Toen de moeder
kwam kijken zag zij het meisje in het
water drijven. Zij sprong gekleed te
water, maar het kind bleek al overle
den te zijn.
twee maanden niet gedronken te heb
ben. Een kameel, die op een droog
dieet werd gehouden in het heetste
deel van de zomer, stelde het zeven
dagen zonder water en verloor welis
waar een kwart van zijn gewicht,
maar kwam toch niet in een ernstige
conditie te verkeren.
OPLOSSING IN VIER JAAR
Europa telt nog
75.000 vluchtelingen.
In het Woensdag te Genève gepu
bliceerde jaarverslag van de hoge-
commissaris der Verenigde Naties
voor de vluchtelingen, mr. G. J. van
Heuven Goedhart, aan de algemene
vergadering wordt gezegd, dat er
„redelijke hoop" is, dat het aantal in
Europese vluchtelingenkampen ver
blijvende personen in de aanstaande
vier jaar zeer zal teruglopen. Dit
aantal bedraagt thans 75.000. Voor
de oplossing van het probleem is ech
ter verschaffing van voldoende geld
middelen een noodzaak.
ken zwemmend, gedreven door hun
instinct, trekken ze alleen of in
groepen eerst naar het Noorden, la
ter naar het Zuiden. Zij volgen de
weg die de paling eeuw in, eeuw uit
is gevolgd. Als zij dan de Saragos
sazee hebben bereikt zorgen de te
ruggekeerde palingen voor de voort
planting en zij sterven. Op de bo
dem van de diepzee lang de Caraï
bische kust hopen de palingeitjes
zich op. de doorzichtige larfjes ko
men uit om na enkele jaren de reis
naar Europa te beginnen, waarmee
dan de levenscyclus van de paling
gesloten is.
De stormen, die vorige week ove/
Nederland raasden, hebben ook aan
de reigerkolonie, hoog in de boomtop
pen te Scliuddebeurs, grote schade
aangericht. Van de ongeveer dertig
nesten zijn er zes losgeraakt en om
laag gevallenDaar in dergelijke ge
vallen de ouders het nest verlaten
zijn de jonge reigertjes meestal ten
dode opgeschreven. In één geval ech
ter is er redding gekomen, en wei
door de heer S. P. Moelijker uil
Schuddebeurs, die een nest met vie
nog levende jonge reigers mee nan
huis heeft genomen en nu met cl
hulp van vishandelaren uit Zierikze<
die de vogels het geschikte voer kun
nen verschaffen de reigers tot vol
wassen vogels hoopt op te kweken.
(Foto P.Z.C.J
Volgens de heer van Heuven Goed
hart wordt er naar gestreefd, dat in
de komende vier jaar de regeringen
16.000.000 dollar bijdragen. De voor
1955 onmiddellijk beschikbare midde
len omvatten onder meer een bedrag
van 950.000 dollar, dat vorig jaar
door het Nederlandse volk bijeen is
gebracht, met een regeringsbijdrage
van 200.000 dollar.
De volgende toezeggingen zijn ge
daan aldus het rapport: Zwitserland
116.500 dollar, Zweden 115.987. Ne
derland 93.000, Noorwegen 83.998,
Denemarken 72.390. West-Duitsland
23.810, Israël 5.900 en Turkije 4.286
dollar. President Eisenhower heeft
het Amerikaanse congres om een be
drag van 1.400.000 dollar verzocht,
terwijl de regering te Brussel het
Belgische parlement heeft voorge
steld 160.000 dollar by te dragen.
Bierdrinkend Duitsland.
62 liter per hoofd per jaar.
Tijden, waarin veel bier verkocht
wordt, zijn steeds perioden van vrede
en verzoening. Dat zeide de Württem-
bergse minister Farny Woensdag in
Saden-Baden -.oor het congres der
.•luropese bierbrouwers. Farny, die
'.elf niet alleen mmistei maar ook
oierbrouwer is, noemde net bierver-
bruik een zeer betrouwbare politieke
barometer. Wanneer de Württemberg-
se minister gelijk heeft, dan staan de
kansen voor de vrede in de bondsrepu
bliek goed genoteerd.
In het eind Maart afgesloten „bier-
aar' werd in West-Duitsland namelijk
,uim dertig millioen hectoliter bier ge-
Ironken, dat zijn 62 liters per inwo-
ier. Politici in Bonn twijfelen echter
<an de mening van de heer Farny, aan-
.ezien zij zich herinneren, dat in 1938
Ie Duitsers nog bierlustiger waren
lan thans. Zij dronken toen namelijk
per persoon acht liter per jaar meer.
