HERVERKAVELING IN VOLLE GANG
In de Polder Waarde ontstaat een nieuw,
modern landbouwgebied
Boeren in Waarde hebben eigen
visie op herverkaveling
Definitieve toedeling van kavels
vermoedelijk nog deze herfst
Ook in het dorp Waarde
veranderde erg veel
Geestelijke aspecten kan
men rustig; bezien
DINSDAG 3 MEI 1955
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
HET BEELD VAN DE POLDER WAARDE heeft in het
afgelopen winter-halfjaar een grote wijziging
ondergaan. Draglines groeven er kilometers nieuwe
waterleidingen, nieuwe wegen werden aangelegd en
over de landerijen hebben de smalspoortreintjes dui
zenden kubieke meters grond voor de egalisatie van
de ene naar de andere zijde vervoerd. En nog ronken
er vijftien draglines in de polder en rijden de vracht-
Straks vele grote verbeteringen
In Waarde is men aan een grote „schoonmaak" bezig. De herverkave-
ling grijpt diep in het leven van de polderbewoners in. Ieder reageert er
op zijn eigen manier op. „We hebben er al heel wat stof van gehad", zegt
een huisvrouw in het dorp. De grondgebruikers, die tijdelijk met de onge
makken zitten, schikken zich voorbeeldig in deze situatie. Zij beseffen het
ook, dat het nieuwe wegennet straks een grote verbetering zal zijn. Om
nog maar niet te spreken van de waterbeheersing, als het nieuwe moderne
gemaal gereed zal zyn.
Trouwens, met het hulpgemaal dat
thans in werking is, heeft men de
zaak reeds volkomen in de hand, ver
telde ons de dijkgraaf, de heer M. van
Fraassen, die tevens lid is van de
plaatselijke agrarische sub-commis
sie van de Herverkaveling. Hij ver
heelde niet, dat men zich in de polder
ook wel eens zorgen maaktZor
gen over de saneringsmogelijkheden.
„Om goed te zijn, zou er 70 ha méér
voor sanering beschikbaar moeten
zijn. En dat kan, wanneer nog een
aantal boeren uit Waarde een be
drijf in de N.O.P. of de Braakman
krijgen. Er zyn nog 14 gegadigden,
die him grond in de polder Waarde
hiertoe willen inleveren".
De sanering ligt de heer Van
Fraassen zwaar. „Waarde is groot
geworden door de klein-grondgebrui-
kers". Er zijn wel zeventig mensen
met een bedrijfje kleiner dan 5 ha, de
minimumgrens welke bij de herver
kaveling is gesteld. Wanneer nu niet
voldoende grond beschikbaar zou zijn,
om de bedrijven van al deze klein-
landbouwers tot 5 ha te vergroten,
zou dit voor velen van hen eente
leurstelling zijn. Alle ongemakken
van de herverkaveling zouden voor
deze mensen dan ten dele ook voor
niets zijn geweest. Daarom wacht
men in Waarde thans met grote be
langstelling de beslissing over de sol
licitanten voor een bedrijf elders af.
GOEDE VORDERINGEN.
Maar voor de rest is de heer Van
Fraassen eigenlijk niet anders dan
voldaan over het verloop tot dusver.
Door de slechte weersomstandigheden
is er in de afgelopen winter bij de
complexwerken en de aanleg en ver
nieuwing van wegen wel veel stagna
tie geweest, doch niettemin verlopen
de werkzaamheden naar wens. De
nieuwe waterlopen zijn gereed,
wijl de wegen ook voor een belang
rijk deel klaar zijn. Dezer dagen
wordt een nieuwe weg van de Bree-
weg naar de Vroonweg aanbesteed.
In de plaats van de Stoofweg, wel
ke gedeeltelijk komt te vervallen, zal
er een nieuwe weg van de zeedijk via
de woning van G. Schrier naar de
Stoofweg komen. Het aanbrengen
van de slijtlaag op alle 20 km nieu
we of verbeterde wegen, zal afzon
derlijk aanbesteed worden.
Met uitzondering van de egalisatie
in de Vliet, zullen de complexwerken
in de zomermaanden blijven rusten,
zodat de boeren de grond kunnen be
werken. Na de oogst zal men met de
egalisatiewerken verder gaan. De
aanleg van drainages en wegen zal
deze zomer wèl voortgang vinden.
De grond van hen, die reeds naar
de N.O.-polder vertrokken, werd voor
dit jaar tydelijk in gebruik gegeven
aan hen, die grond moesten afstaan
voor nieuwe wegen en waterlopen.
DEZE HERFST TOEDELING
Reeds in de aanstaande herfst hoopt
men tot de definitieve toedeling van
de nieuwe kavels te kunnen over
gaan. Waarschijnlijk zullen in Juni
a.s. de zgn. wenszittïngen worden ge
houden, waar de belanghebbenden
hun verlangens voor de nieuwe toe
deling kenbaar kunnen maken.
Voor verschillende boeren zal het
dus zo zyn. dat zij deze zomer voor
het laatst hun eigen perceel zullen
bewerken, om volgend jaar naar een
ander perceel te verhuizen. Toch zal
het zaak zijn, dat men zyn grond
nog zo goed mogelijk blijft onderhou-
Kort gesprek met Burgemeester
Opmerkelijke consequentie van verkaveling
De sinds kort nieuwbenoemde bur-
Eemeester van Waarde, de heer A.
olcker, heeft zich snel en grondig
ingeleefd in de problemen van zijn
gemeente. De aspecten van de her
verkaveling kent hij volkomen, de
consequenties beseft hij.
„Dat zijn soms merkwaardige con
sequenties", zo merkt de heer Lok
ker op. Waarna hij uiteenzet hoe de
herverkaveling voor het dorp Waar
de te zyner tijd eenrioolzuive
ringsinstallatie onontbeerlijk zal ma
ken!
•BURGEMEESTER A. LOKKER.
Het afvalwater wordt namelyk ge
loosd door de polders, via een door
stromingssysteem. Na de herverka
veling zal' dit niet meer mogelijk
zyn, zodat een zuiveringsinstallatie
dan noodzakelijk zal worden.
De burgemeester wijst er vervol
gens op, dat vrijwel zyn gehele ge
meente betrokken is bij land- en
tuinbouw. „Naar verhouding kent
Waarde een te groot percentage
kleinbedrijven, hetgeen niet weg
neemt, dat de mensen er een redelijk
bestaan in vinden. Het ideaal van de
herverkaveling is echter, bedrijven
met een minimum-oppervlakte van 5
ha en dat zal ongetwijfeld een verbe
tering betekenen", zo luidt ook zijn
mening.
De levendige interesse waarmede
burgemeester Lokker spreekt over
hetgeen er leeft in zijn gemeente,
waarmede hij tal van facetten in het
gemeentelijk leven vlot en vaardig
tijdens dit gesprek behandelt getuigt
van warme belangstelling en
ambitie voor het ambt, dat hij kort
geleden aanvaardde.
Van zijn genegenheid ook voor
Waarde, eenzelfde genegenheid wel
licht, die zoals hij vertelt bij de
inwoners van Waarde voor hun grond
bestaat. „Voor vertrek naar Noord-
Oostpolder of Braakman was hier na
de ramp weinig of geen interesse. De
mensen zijn aan hun grond gehecht",
zo merkte hij op en in zijn stem klinkt
gepaste trots door. De trots van een
burgemeester, wiens gemeentenaren
ook trouw aan de gemeente zijn!
ANDERE ZAKEN
Vanzelfsprekend brengt de heer
Lokker tijdens dit korte onderhoud
ook enkele andere zaken, Waarde
betreffende, „ter tafel". „Er veran
derde sinds de ramp al veel in Waar
de: sloten werden gedicht, nieuwe
gegraven, er kwam een nieuw ge
maal, een nieuw Groene-Kruis-ge-
bouw met badhuis, nieuwe trottoirs,
bomen verdwenen, de beplanting
rond de muziektent werd ter hand
genomen, de begraafplaats kreeg een
nieuwe omrastering en dank zij de
herverkaveling kwamen er mooie
uitvalswegen naar de polders".
Zodat tot besluit dan toch weer de
herverkaveling aan de orde kwam!
Kan het anders in deze gemeente,
waar hij wijze van spreken nog
slechts de kerk in het midden bleef
auto's af en aan. Duizenden en nog eens duizenden
draineerbuizen van verschillend formaat liggen er me
ters hoog opgeslagen om straks in de bodem te ver
dwijnen, om mede de in de zestiende eeuw bedijkte
polder, waar de wegen en sloten grillig tussen de lan
derijen slingerden, tot een nieuw, modern landbouw
gebied te helpen maken.
den. Bij de toewijzing van de nieuwe
kavels zal hierop zeker worden ge
let.
Na de oogstperiode zullen deze
winter nog een aantal egalisatiewer
ken, de aanleg van kavelsloten en di
verse insteekwegjes resteren. De
bouw van het nieuwe gemaal is in
volle gang. Gehoopt wordt dat dit
werk eveneens in de herfst gereed
zal zyn.
Waarschijnlyk zal dus in 1956 de
herverkaveling in de polder Waarde
een feit zijn. Achthonderd vijftig ha
cultuurgrond zal in zo goed mogelij
ke staat zijn gebracht. Drie en een
half millioen gulden aan arbeid en
materialen zal dan in deze bodem zijn
geïnvesteerd. De vraag rijst echter
nog of de ten koste van grote som
men gelds aangebrachte verbeterin
gen, over enkele tientallen jaren weer
M. VAN FRAASSEN
SANERING
niet verloren zullen zijn, doordat de
kavels door vererving e.d. opnieuw
zullen zijn versnipperd. Ook onze
zegsman was van mening, dat dit al
leen zal kunnen worden voorkomen
door een wettelijke regeling. Het blijft
echter vooralsnog een moeilyk pro
bleem!
DE TOREN VAN DE EEUWENOUDE KERK in
Waarde leunt wat scheef tegen het kerkgebouw, als
een rustzoekende grijsaard, die na vele, vele jaren in
deze woelige wereld te hebben doorgebracht, tenslotte
het stellen van daden aan anderen kim overlaten
Uit de galmgaten maakt zich op deze stille voor
jaarsmiddag langzaam het bronzen geluid van de
klokken los. Traag, wat vermoeid weerklinken twee
slagen over het dorp.
Twee uur.
De rust in dit vriendelijke, een kleine elfhonderd zie
len tellende Zuid-Bevelandse dorp, schijnt volkomen.
Als de dokter in zijn auto passeert, is dit voor drie
bejaarde inwoners, die zich op een bankje koesteren
in het nog wat schaarse zonlicht, een dankbare
onderbrekingze draaien zich om en kijken belang
stellend waar dokterzijn moet
Uitsluitend rust
Nee, in Waarde is het de schijn, die bedriegt
Want juist Waarde, dit ogenschijnlijk zo rustige Be-
velandse dorp, juist Waarde is het brandpunt van
herverkavelings-activiteiten In en om Wagrde, in
de vyijde polders, gonst het van een bedrijvigheid,
waar men elders op deze pagina over kan lezen.
Waarde doorleeft intensief de gevolgen en resultaten
van de herverkavelingzoals men die ook elders in
Zeeland heeft leren kennen en nog leert kennen.
Rond die eeuwenoude, uit 1375 daterende Mariakerk
met de wat scheef hangende toren, woelt en bruist
het van nieuw leven
In Waarde staat de uit de veertiende
eeuw daterende kerk precies in het
midden van het dorp; een rustpunt te
midden van de grote bedrijvigheid,
welke in deze gemeente momenteel
tengevolge van de herverkavelings-
werken heerst.
(Foto: P.Z.C.)
„Hei zal zo n vaart niet lopen"
Het is stil en rustig in de studeerkamer van ds. G. den Boer, de Ned.
Herv. predikant in Waarde. Een kamer om afstand te nemen van de din-
fen in het dagelijks leven en ze te bezien vanuit een ander aspect. Want
e materiële problemen van de herverkaveling hebben hun weerslag in het
geestelijk leven, evenzeer als elke andere ingrijpende verandering in het
bestaan van de mens.
Ds. Den Boer vindt daarom de
vraag over die geestelijke kant van
de herverkavelinj
Maar, zo vraagt
al de tyd om dit të beoordelen? Ligt
het niet veeleer zo, dat een oordeel
thans te voorbarig zou zijn omdat de
materiële gevolg- n zich nog niet vol
doende aftekenen?
Natuurlijk: herverdeling van het
land het bezit, waaraan de boer in
het byzonder hangt kan verdeeld
heid scheppen. Families kunnen een
wrok jegens elkaar opvatten, die
voor generaties blijf, hangen en no
deloos de verhoudingen verscherpt
tot een stille vijandschap.
Of: een ander ook bedenkelijk ge
volg. Méér bezit kan leiden tot gro
tere hang naar weelde en genot
zucht. Wie het materieel goed gaat
kan op een gegeven moment het be
staan van de kerk vergeten en den
ken, dat deze er is voor mensen ir
minder goede ~>mstandigheden.
Ofschoon ds. Den Boer de gevaren
onderkent en zeker niet onderschat,
blyft hij er rustig en nuchter bij. Hij
verwacht niet, dat de traditionele
gang van zaken in een dorp als Waar
de er zeer door zal worden beïnvloed.
Daarvoor is hier een te besloten ge
meenschap: verwijderd van de grote
verkeersweg, niet in de directe om
geving van steden, bevolkingscentra,
waar het leven een zo totaal andere
harteklop heeft.
„Er gaat altijd grond verloren'
Maar smid ziet mogelijkheden
voor het gehele dorp
ren onderwerp als de herverkave-
ling kan leiden tot uitgebreide
discussieswaarin vóór- en te
genstanders, deskundigen en niet-des-
kundigen elkaar fel bestrijden. Men
kan er ook kort zijn mening over ge
ven en dan blijkt het resultaat vaak
verrassend. Ziehier hetgeen de inwo
ners van Waarde zélf zeggen over de
herverkaveling, de ouderen, de jeugd,
de mensen ook, die er beroepshal
ve bij geïnteresseerd zijn.
SMID M. P. WONDERGEM.
ZIET PERSPECTIEVEN.
M. P. WONDERGEM (54) SMID:
Het brengt een hele ommekeer, die
herverkaveling, vooral omdat de
mechanisatie nu voor een goed deel
kan worden doorgevoerd. Vóór de
ramp had ik een vijftig paarden te
verzorgen, nu kan ik er met moeite
twintig krijgen. Een 70 tot 80 pro
cent van mijn klanten gaat de trac
tor gebruiken. Dat eist overschake
ling en aanpassing. Dat is niet zo
erg, hoor! Die mechanisatie was er
tóch gekomen; het gaat nu alleen
wat vlugger. Een ander voordeel is,
dat de afwatering, die altijd zeer
gebrekkig was, nu beter geregeld
wordt. De perspectieven voor de ge
hele gemeente worden beter.
M. WESTRATE (C'4), LAND
BOUWER: Tja, wat zal ik er van
zeggen. Er gaat altijd grond verlo
ren. Ik had maar liever het land,
dat ik vroeger gekocht heb, zelf be
houden.
J. WESTRATE (36), LANDBOU
WER: Bezig met huis te bouwen?
Nee, dat is ons werk niet. Maar we
hebben net even tijd om dit var
kenskotje te metselen. Ja, vader wil
liever zijn eigen grond houden. We
zijn er óók niet erg voor. Door twee
percelen gaat een watergang en het
eerste perceel gaat dicht. Met de
bulldozer wordt goede korengrond
onder gewerkt. De watergang is
veel te hoog. Tegen het schatten
van de percelen hebben wij gere-
clameerd bij de commissie.
CHK. WESTRATE (.<4), LAND
BOUWER: We hebben ieder zes ge
meten. Er zijn natuurlijk wel voor
delen aan verbonden, maar ik ben
er ook niet erg voor. Wat er met
de wegen en de waterlopen in het
algemeen gebeurt, is natuurlijk uit
stekend.
Laten ze maar liever die dijk ver
zwaren, dat is belangrijker <Ian de
herverkaveling.
Ik zou niet graag nog eens een
keer onderlopen.
RO GOUD, 12 JAAR: Bij de
hoofdonderwijzer C. v .d. Zande van
de openbare school te Ovezande zit
Ko in de hoogste klasse. Meester
had al heel wat verteld over de her
verkaveling. Thuis hebben ze maar
het liefst, zegt Ko, dat het land
dicht bil de boerderij komt. Hij
DS. G. DEN BOER.
Ook is er in Waarde een groot be
grip voor het voorvaderlijk erfdeel,
een gezond traditionalisme, dat na
tuurlijk in botsing kan komen met de
uitwerking van de herverkaveling.
Voor dit aspect heeft ds. Den Boer
een open oog. Hij betrok dit in zijn
prediking en de mensen waren er er
kentelijk voor, dat de predikant dit
zag en niet veroordeeldemaar inte
gendeel terugbracht tot een normale
reactie.
Zó wil ds. uen Boer alles wat de
geestelijke kant van betreft, zien.
Rustig, niet overijld en vooral reëel.
praat zélf wel eens met de mensen
van de herverkaveling. Ja, natuur
lijk had hij er ook belangstelling
voor. „Maar de stukken land wor
den langer", zegt Ko. Wat hij wel
leuk vindt, is dat er meer met trac
tors gewerkt zal worden.
ADRI KOOLE, 12 JAAR: Bij
hoofdonderwijzer P. W. Jobse op de
Chr. school in Waarde in de hoog-
s e klas vertelt meester Jobse, dat
ze al vroeg gevraagd hebben:
„Meester, wanneer gaan ze Waarde
verkavelen?" De hoofdonderwijzer
gaf 'n beschrijving van de wegen
verbetering en de veranderingen bij
de afwatering. „Maar ze werken er
wel „strekgos" onder", weet Adri en
de hele klas deelt zijn afkeuring,
want dit is een onkruid, dat je er
beslist niet bij moet hebben.
Overigens blijkt, dat op beide
scholen de jeugd er nu wel niet da
gelijks met hart en ziel bij is,
maar dat zij dank zij ook de hoofd
onderwijzers en de gesprekken thuis
goed op de hoogte zijn.
SCHOOLJEUGD
VOL BELANGSTELLING.
