De gebeurtenissen van Zeelands
historie inMiddelburgs Abdij
Canada werkt aan ontwikkeling
van „eigen" Poolgebied
EISENHOWER VRAAGT VOOR
HULP 3,5 MILLIARD
VRIJDAG 22 APRIL 1955
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
HET RIJKSARCHIEF IN ZEELAND (SLOT)
Chaotische papiermassa's werden
geordende documentenreeksen
Het Rijksarchief heeft twee functies, een zelfstandige en een dienende.
Zelfstandig is de taak van het Rijksarchief in zoverre als het gaat om het
beheer van de schriftelijke nalatenschap van de vroegere gewestelijke be
sturen en andere instellingen en functionarissen, die op de Zeeuwse bodem
werkzaam zijn geweest.
De strijd van tientallen jaren tegen de Spanjaarden, de verhouding van'
Zeeland tot de andere gewesten in de Republiek der Verenigde Nederlanden,
de eeuwenlange strijd tegen het waterenkele van de meest voor de
hand liggende voorbeelden te noemen hebben hun neerslag gevonden in
de oude archieven, die in de Middelburgse Abdij worden bewaard, met voor
allerlei duistere onderzoekingen en andere geheimzinnige doeleinden, maar
in volledige openbaarheid. Onder het beheer der opeenvolgende Rijksarchi
varissen zijn de verzamelingen voor het grootste deel getransformeerd van
chaotische massa's papieren en perkamenten tot goed geordende en ge-
inventariseerde reeksen documenten, die dank zy de materiële zorg, die er
aan wordt besteed, ook voor het nageslacht te hanteren zullen blijven.
deel van de dagtaak van de archief
ambtenaren.
Er worden b.v. adviezen en in
lichtingen verschaft aan officiële
instellingen op velerlei gebied, b.v.
naamgeving aan wegen, eigendoms
rechten, onderzoekingen i.v.m. het
Deltaplan; voorts ook schriftelijke
inlichtingen aan particulieren. Deze
inlichtingen zijn niet in meer of
mindere mate van algemeen be
lang. De minst belangrijke zijn in
het algemeen die op genealogisch
terrein. Zij worden tegen betaling
verstrekt, doch wanneer de onder
zoekingen van algemeen belang zijn
door hun wetenschappelijke aard,
worden de vragen gratis beant
woord.
Honderden bezoekers worden ie
der jaar in de leeszaal geholpen
door ambtenaren, die hen wegwijs
maken in de archiefstukken die zij
willen raadplegen, en die assisten
tie verlenen, wanneer zich moeilijk
heden voordoen bij het lezen van de
oude handschriften.
Niet alleen de archiefstukken, die
hier worden bewaard, maar ook die
uit andere archieven en bibliothe
ken, kunnen in de leeszaal worden
geraadpleegd. Voor hetzelfde doel
worden herhaaldelijk stukken van
het Rijksarchief naar elders opge
zonden.
In hoeverre treedt nu het Rijks
archief met deze taak naar buiten?
In de eerste plaats door de publica
tie van archief inventarissen: 63 zijn
er reeds gedrukt, een groot aantal
is in getypte vorm te raadplegen en
enkele zijn in bewerking. Inventa
risatie is de basis van alle archief
werkzaamheid; ten 'onrechte wordt
die door het grote publiek voor dor
en saai aangezien, want afgezien
van de interessante vondsten, die de
archivaris daarbij kan doen, ligt de
bevrediging van dit werk in het tot
stand brengen van een constructief
samenhangend geheel of liever de
reconstructie van een verloren ge-
gane orde ,waar men zich al tastend
een beeld van kan vormen. Eerst
nadat een inventaris van een ar
chief is opgesteld, is een archief in
de ware zin toegankelijk, zoals
slechts een catalogus de bezoeker
een inzicht geeft van wat hij in een
bibliotheek kan vinden.
Voorts hebben vroegere archiva
rissen oude rechtsbronnen in druk
uitgegeven: zo publiceerde mr. R.
Fruin de keuren van Zeeland en de
stadsrechten van Reimerswaal, dr.
W. S. Unger de keuren van St.
Maartensdijk. Voor de bestudering
van oud-vaderlandse rechtsgewoon
ten gaat van zulke publicaties een
sterk stimulerende invloed uit; dub-,
bel belangrijk worden zij, wanneer
zoals in het geval van Reimers
waal de oorspronkelijke stukken
door oorlogsgeweld of andere cata
strofen vernietigd zijn.
De Rijksarchivarissen en andere
ambtenaren van het Rijksarchief
hebben bij talrijke gelegenheden
verhandelingen op historisch, wa
terstaatkundig en rechtshistorisch
gebied het licht doen zien. De func
tie van de ambtenaren van het
Rijksarchief verschilt hierin overi
gens niet van die van de andere
schrijvers over dergelijke onder
werpen; het is geen functie van het
Rijksarchief als zodanig.
Wat in het algemeen de actieve
functie, in de zin van het naar bui
ten optreden, van het Rijksarchief
betreft, dient men zich voor ogen
te houden, dat de dienst in Zeeland
met name niet in de eerste plaats
daartoe is geoutilleerd.
Ten dele is dit een gevolg van de
omstandigheden: enkele maanden
geleden was er nog zelfs geen af
zonderlijke bureauruimte aanwezig
en moesten alle werkzaamheden in
het depót worden verricht. Bij de
restauratie is rekening gehouden
met de mogelijkheid tot het inrich
ten van tentoonstellingen; de zaal
daarvoor is gebouwd, maar nog niet
Ingericht en moet thans nog voor
andere doeleinden gebruikt worden.
Wanneer die zaal zal vrijkomen, is
een zaak, die afhangt van de vorde
ringen van de wederopbouw van het
abdijcomplex.
De belangrijkste reden, dat de
buitenwereld weinig van een zelf
standige activiteit van het Rijksar
chief merkt, is echter deze, dat de
opzet van deze dienst er niet zozeer
op is gericht om spectaculaire din
gen tot stand te brengen, maar om
anderen, zowel particulieren als
overheidsinstellingen, bij hun onder
zoekingen van dienst te zijn, niet
alleen in wetenschappelijke vraag
stukken maar ook met betrekking
tot zakelijke belangen. Dit is de
tweee, dienende, functie van het
Rijksarchief en zij omvat een groot
De Rijksarchivaris, de heer P. Scherft
temidden van kostbare documenten
in het Rijksarchief te Middelburg.
(Foto: P.Z.C.)
WETENSCHAPPELIJK
TERREIN
Het belangrijkste van wat in de
ze dienende functie wordt verricht,
ligt op wetenschappelijk terrein, in
het bijzonder de historie van Zee
land. Vele publicaties zijn geheel of
grotendeels in het Rijksarchief ont
staan, andere hebben er belangrijke
gegevens aan ontleend. Voorbeelden
uit de laatste jaren zijn: prof. dr.
P. J .Bouwman De geschiedenis
van de Zeeuwse landbouw in de
19e en 20e eeuw; dr. W. S. Unger
De oudste reizen van de Zeeuwen
naar Oost-Indië, 1598-1604; dr. P.
J. Meertens Zeeuwsche familie
namen; F. H. J. Lemmink Het
ontstaan van de Staten van Zee
land en hun geschiedenis tot het
jaar 1555 (dissertatie); dr. H. A.
Enno van Gelder Nederlandse
dorpen in de 16e eeuw.
Niet te vergeten valt in dit ver
band ook het illustratiemateriaal,
dat het Rijksarchief oplevert, waar
bij in de eerste plaats gedacht
wordt aan de grote en kostbare 18e
eeuwse atlas van Zeeland door Hat-
tinga, waarvan meermalen gebruik
is gemaakt. Op de tentoonstelling
van Constantin Guys, die het vo
rig jaar in Vlissingen gehouden is,
Nog geen uitspraak in
moordzaak-Eindhoven
De rechtbank te 's Hertogenbosch
heeft gisteren geen uitspraak gedaan
in de zaak tegen de 32-jarige opper
man M. van der V. uit Eindhoven, die
beschuldigd werd van moord, subsi
diair doodslag op zijn 32-jarige echt
genote. De rechtbank heeft een nieuw
onderzoek gelast en de zaak daartoe
wederom in handen van de rechter
commissaris gesteld. Tegen de dader
had de officier wegens moord levens
lange gevangenisstraf geëist. Op ver
zoek van de verdediging werd de
opperman door de rechtbank enige we
ken geleden uit zijn voorlopige de
tentie ontslagen, doch bij de beslissing
van nu, werd hij opnieuw gearres
teerd.
waren enkele uit het Rijksarchief
afkomstige documenten te zien, die
op deze schilder "Töëtrekking heb
ben.
De b^ide functies van de Rijks
archivaris, de zelfstandige en de
dienende, zijn niet afgescheiden van
elkaar te denken. De resultaten van
het inventarisatiewerk komen de
gebruikers van het archief ten goe
de, terwijl anderzijds de behoeften,
waarmee de dienst door het publiek
wordt geconfronteerd, en de vraag
stukken die in de correspondentie
aan de orde komen, stimulerend
werken op zijn zelfstandige activi
teit. Uit de hiervoor gegeven be
schrijving van de archiefwerkzaam
heden volgt, dat het Rijksarchief
zich nooit gericht heeft of zich
ooit richten zal tot een brede mas
sa ;zijn functie in het maatschap
pelijk leven is er evenwel niet min
der gewichtig om. Men moet deze
functie allereerst als autonoom zien,
want zij is wetensohappelijk en zal
zich dus niet bij voorbaat richten
op andere dan wetenschappelijke
doeleinden.
Maar wie
laderfc, zal d
in het hart van Zeeland staat, om
dat daar bewaard worden de getui
genissen van het meest eigene van
deze provincie: haar geschiedenis.
De vraag van de functie van het
Rijksarchief in de Zeeuwse samen
leving is eigenlijk die van de on
derlinge verhouding tussen beide.
Maar zij laat zich niet als een re
aliteit in een reeks punten vastleg
gen, want zij leeft en ondergaat al
le wisselvalligheden van het leven
ligl
in een mengeling van aspecten.
VOORNAMELIJK VOOR AZIE
Eigen fonds voor de president
President Eisenhower heeft het Congres Woensdag verzocht om
3.530.000.000 dollar voor hulp aan het buitenland. Het merendeel van deze
hulp is bedoeld om het hoofd te bieden „aan de onmiddellijke gevaren voor
de veiligheid en het evenwicht in de wereld, die thans in Azië zijn gecon
centreerd". Volgens de voorstellen van Eisenhower moet geen economische
hulp bestemd worden voor de landen in West-Europa, die onder het plan-
Marshall vielen.
Behalve de gelden voor normale
economische hulp aan Azië stelde de
president voor, dat 200.000.000 dollar
wordt gebruikt voor de vorming van
een „fonds van de president voor
economische ontwikkeling van Azië".
Dit fonds zou moeten worden ge
bruikt voor de ontwikkeling van rijke
hulpbronnen en vruchtbare grond. In
de voorstellen wordt niet gezegd hoe
veel economische en militaire hulp
aan de verschillende gebieden dient
te worden verstrekt.
Eisenhower verzoekt voor het be
lastingjaar 1956 om 712.500.000 dol
lar voor econom. hulp; 175.500.000
dollar voor speciale programs;
165.000.000 dollar voor hulp bij ont
wikkeling; 200.000.000 dollar voor het
fonds van de president; 100.000.000
dollar voor onvoorziene omstandighe
den; 1.000.300.000 dollar voor econo
mische hulp ter vergroting van de de
fensie-inspanning van de bondgeno
ten, in het bijzonder in Azië, en
1.717.200.000 dollar voor militaire
hulp.
De president zeide, dat het program
voor Azië de particuliere investerin
gen overzee zal aanmoedigen. Hij
noemde1 het program een onmisbaar
deel van een realistische en verlichte
nationale politiek.
Geen hulp meer nodig
De Westeuropese landen van het
plan-Marshall behoeven, aldus de pre
sident, geen economische hulp meer,
omdat zij in staat zijn de huidige doe
len op het gebied der defensie zonder
dergelijke hulp te bereiken.
De wapenleveranties aan de landen
krachtens eerdere toewijzingen zul
len worden voortgezet, waarbij re
kening zal worden gehouden met
nieuwe ontwikkelingen op het ter
rein van herbewapening en strate
gisch denken.
De eerste Amerikaanse bijdrage voor
de bewapening van Westduitse strijd
krachten werd reeds eerder door het
Congres vastgesteld, aldus Eisenho
wer.
Overeenkomst Frankrijk-
Saar wordt eerstdaags
getekend
De onderhandelingen tussen Frank
rijk en het Saargebied voor de tot
standkoming van een overeenkomst
inzake economische samenwerking
tussen beide landen staan naar uit
goede bron wordt vernomen op het
punt te worden beëindigd.
De teksten der overeenkomst zullen
eerstdaags worden geparafeerd, waar
na de tekening door minister Pinay
Voor Frankrijk en door minister-pre
sident Hoffmann voor het Saargebied,
in de loop van de volgende week te
Parijs zal geschieden.
0 Met de uitvoering van de plamnen voor
de bouw van een nieuw kantoorgebouw
voor het landbouw-economisch instituut
te 's-Gravenhage. zal begin Mei een aan
vang worden gemaakt.
Een hoeveelheid -parels ter -waarde
van naar schatting 300.000 dollar ziet
hier, voor het eerst na J/00 jaar,
■weer het zonlicht temidden van de
simpele -werktuigen, waarmee zij wer
den „gewonnen"De fantastische
ontdekking van de meer da/n 3000
iarels naar men vermoedt een ver
borgen schat van een inwoner van het
dorpje Nueva Cadiz, dat in 193Jt door
een orkaan van de aardbodem werd
weggeveegd werd gedaan door Dr.
Joseph M. Cruxent, de directeur van
het museum voor natuurwetenschap
pen in Caracas. De gehele schat v:a-s
opgeborgen in een aarden kruik, icel-
ke niet meer dan een vijf centimeter
onder de grond zat op het eiland Cu-
banco, ongeveer 250 mijl uit de kust
van Venezuela.
Kleine zelfstandigen zijn
ontevreden
Brief aan minister
De Nederlandse bond van Kleine
Zelfstandigen heeft zich tot de mi
nister van publiekrechtelijke bedrijfs
organisatie gewend met een schrij
ven, waarin de aandacht wordt ge
vestigd „op het bedreigde bestaan
van de kleine zelfstandigen" en
waarin wordt gezegd, dat „de kleine
zelfstandigen de publiekrechtelijke
bedrijfsorganisatie in haar huidige
vorm onvoorwaardelijk afwijzen".
Zij komen steeds rrffeer in de ver
drukking tengevolge van het huidige
systeem, waarin hun welbewust en
stelselmatig de rechtmatige plaats
wordt onthouden, die hun toekomt
uit hoofde van ondernemersmoed, ar
beidszin en maatschappelijke functie,
zo wordt in de brief gezegd. In de
Sociaal Economische Raad is aan de
vertegenwoordigers van de kleine
zelfstandigen geen plaats ingeruimd,
hun stem wordt er niet gehoord. Zij
worden echter wel gedwongen lid te
zjjn van bedrijfschappen, die ertoe
dienen de maatregelen voor te berei
den welke aan de zelfstandigheid een
einde zullen maken, aldus de brief.
Wordt Oeganda
onafhankelijk
Het nationale congres van Oeganda
poogt een bedrag van 25.000 gulden
bijeen te brengen om een delegatie
van zes man naar Londen af te vaar
digen, die de minister van koloniën,
Lennox-Boyd, onafhankelijkheid voor
Oeganda zal vragen.
Eli Asser en Karei Prior
gaan uit elkaar
Het einde van de tot nu toe suc
cesvolle samenwerking tussen Eli
Asser en Karei Prior, respectievelijk
auteur en regisseur van „Mimoza",
lijkt definitief, aldus „De Tel".
De heer Asser zei desgevraagd,
dat hy verdere samenwerking met
de heer Prior weigert, omdat van
teamwork tussen hen geen sprake
meer kan zyn. Eli Asser staat op het
standpunt, dat vooral bij een pro
gramma als het zijne de auteur ae
repetities moet kunnen bijwonen en
zyn stem moet kunnen laten horen.
Over dit punt is het Zaterdag j I.
tussen de heren Asser en Prior tot
een ontknoping gekomen. Tijdens de
repetitie zei de heer Prior het op
prijs te stellen als de heer Asser de
studio wilde verlaten. Dat is ge
beurd.
Maandag ontving Eli Asser een
brief, waarin de heer J. W. Benge-
link, secretaris van de VARA. hem
schreef, dat de heer Prior zijn hou
ding betreurde en het verkeerde
daarvan toegaf.
Verder bevatte de brief het ver
zoek aan Eli Asser de resterende 4
programma's voor dit seizoen af te
maken. Voor het volgende seizoen - -
de contracten voor 30 nieuwe, n"g
naamloze, programma's tussen de
VARA en Ell Asser zijn al getekend
zou men een oplossing moeten
zoeken, met of zonder de samenwer
king PriorAsser.
De VARA verwacht blijkbaar, dat
een oplossing zal worden gevonden.
Eli Asser hoopt het, maar zegt vast
te houden aan zyn besluit, niet meer
met Karei Prior te zullen samenwer
ken.
Prins voor radio over
Stichting 1940'45
Prins Bernhard zal Zaterdag a.s.
en korte rede uitspreken op de ver
gadering van de Stichting '40'45 te
Amsterdam.
Voorts zal de prins Maandag 25
April om 20 uur voor de zender Hil
versum II spreken over deze stichting.
Weinig bollenvelden
in bloei
Tengevolge van de koude heeft het
totale uiterlijk van de bollenvelden
weinig verandering ondergaan. Ook
dit week-end zullen vrijwel alle nar-
cisvelden bloeien, waarbij zich nu ook
vele hyacinthen gevoegd hebben.
Op de Keukenhof kan men thans
reeds een grote sortering bloeiende
bolgewassen (narcissen, hyacinthen,
tulipa's enz.) bewonderen, terwijl de
grote kassen een prachtige aanblik
opleveren, doordat de vele tulpen, die
hier zijn opgeplant thans ongeveer het
hoogtepunt in de bloei hebben be
reikt.
BEZIT WERD NIMMER BETWIST
Bevolking krijgt geleidelijk
aan zelfbestuur
(Bijzondere correspondentie)
De Noordpoolcirkel is een denkbeeldige Lyn, die op zes en zestig graden en
drie en dertig minuten Noorderbreedte over het hoge Noorden van Canada
loopt. Maar het is ook de naam van een club in Canada, waarvan de leden
allen grote belangstelling voor de Noordelijke gebieden koesteren. Onder hen
vindt men bekende ontdekkingsreizigers, natuurkundigen, biologen en za
kenlieden. Eens in de maand komt de Poolcirkel in Ottawa bjjeen en onlangs
werd onder haar auspiciën een persconferentie gearrangeerd met de mi
nister voor Noordelijke aangelegenheden en Natuurlijke Hulpbronnen,
Jean Lcsage.
Groenland dat Deens is ligt nog
Noordelijke!'.
Canada's souvereiniteit over deze
gebieden kan gebaseerd worden zowel
op de zogenaamde sector-theorie als
op de bezettingstheorie. De sector
theorie betekent een verlenging van
de lengtegraden van Canada's Noord
kust nit. Wat daarbinnen ligt., is, tot
aan de Noordpool, Canadees. De be
zettingstheorie spreekt voor zichzelf:
Canada heeft deze eilanden feitelijk in
bezit en houdt ze bezet. En niemand
heeft de wettigheid van dit bezitter-
schap ooit betwist, iu tegenstelling
De minister beantwoordde alle mo
gelijke vragen met betrekking tot dit
onderwerp, dat byna even veelomvat
tend is als het gebied, waarover het
;aat. Hy begon met de kwestie van
Canada's souvereiniteit over de eilan
den in de Noordelijke IJszee. Dit is 's
werelds meest Noordelijk gelegen ar
chipel. Twee van de eilanden Axel
en Ellesmere liggen gedeeltelijk
hoger dan de tachtigste breedtegraad.
Dit is Noordelijker dan welk gebied
dan ook, waarop Noorwegen, de Sow-
jet-Unie of de Verenigde Staten aan
spraak maken. Alleen de top van
tot bepaalde gedeelten van het Zuid
poolgebied.
Het Canadese Poolgebied is nog
steeds in hoofdzaak bewoond door
volkeren, die er al woonden eeuwen
voordat de eerste blanken in dit on
herbergzame oord doordrongen. Dat
zijn de Eskimo's en, ten Zuiden van
hen, de Indianen. Minister Lesage was
van mening, dat de Eskimo's en In
dianen de kans moesten krijgen om,
als zij dat willen, te worden opgeno
men in de algemene moderne Canade
se maatschappij. Dit proces moet ge
leidelijk verlopen en men houdt hier
mee dan ook rekening bij opvoedkun
dige experimenten. Het onderwijs in
de Engelse taal bijvoorbeeld, dat aan
deze, in hoofdzaak nomadiserende vol
ken gegeven wordt, is er op gericht
hen in de eerste plaats voor te berei
den op eventuele herscholing tot bo
tenbouwers, veehoeders en mecani
ciens.
Nieuw spoorwegplan
Zal de voortschrijdende ontwikke
ling er tenslotte toe leiden, dat de
Yukon en de North West Territories
die rechtstreeks door Ottawa wor
den bestuurd zelfbestuur eisen en
de status van provincie, net zoals bij
voorbeeld Ontario of Newfoundland
provincies zijn? Minister Lesage
denkt van wel, maar ook deze politie-
Nieuwe zegels voor de Franse PTT.
De Franse PTT zal met ingang van 6
Juni a.s. een nieuwe serie zegels op de
markt brengen. Het zijn van boven
naar beneden: Een zegel ter gelegen
heid van de 50ste herdenking van de
sterfdag van Jules Verne; een zegel,
die de toenemende electrificatie van
de spoorwegen in beeld brengt en een
luchtpostzegel met het portret van
de aviatrice Maryse Bastie.
lce ontwikkeling zal heel langzaam
verlopen. De North West Territories
hebben reeds 'n zekere mate van zelf
bestuur ontvangen. Wanneer de tijd
voor volledig zelfbestuur rijp is, zal
die, volgens minister Lesage, het
eerst aanbreken voor het enorme
stroomgebied van de grote MacKen-
zie-rivier. omdat de Eskimo's en In
dianen daar meer ontwikkeling heb
ben dan de Eskimo's in het Oostelijk
gedeelte van het Poolgebied.-
Het tempo van de politieke en eco
nomische ontwikkeling hangt natuur
lijk in grote mate af van de ontwik
keling van het vervoerswezen. De
traditionele vervoermiddelen, de kano
en de hondenslee, worden thans ge-
supplementeerd door het moderne
transportvliegtuig, maar ook de
spoorwegen dringen steeds dieper het
Noordland binnen, al hebben zij de
Poolcirkel nog niet bereikt. Het jong
ste spoorwegplan, dat nu bestudeerd
wordt, is de aanleg van een spoorlijn
van het tarweverbouwenr'e Peace Ri
vier-gebied in Noord-Mberta naar de
Zuidelijke oever van het Grote Sla-
venmeer en wel voornamelijk in het
belang van de mijnbouw. En ook al
ligt het Grote Slavenmeer nog altijd
een goede vijfhonderd kilometer ten
Zuiden van de Poolcirkel, zo'n verbin
ding zou toch een nieuwe belangrijke
stap vooruit betekenen op de weg
naar de volledige ontplooiing van het
Canadese Noorden.
