Zilveren draad van „prelaat naar Reekenkamer" Zeeuws Consultatiebureau voor alcoholisten in oprichting DE MARKIEZAATSFEESTEN TE VEERE ELFTALCLUB KREEG VOETBAL LES VAN ROT WEISS DE BEST GEMENGDE HALF ZWARE SHAG PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT VRIJDAG 15 APRIL 1955 HET RIJKSARCHIEF IN ZEELAND (I) Er wordt thans druk gewerkt aan de restauratie van het stadhuis te Zierik- zee. In de fraaie trouwzaal is een stel ling gebouwdwaardoor het plafond grondig onder handen kan worden ge nomen, (Foto P.Z.C.J 1 Een belangrijk deel van de Mid- delburgse Abdijgebouwen wordt ingenomen door het Rijksar- chief. Daar zetelt de Rijksar chivaris, de heer P. Scherft, met zijn staf. Over het algemeen is het echter slechts aan ingewij den bekend, wat nu eigenlijk de taak en de functie van het archief in de samenleving is. Om hieraan grotere bekendheid te geven zullen wij in een twee tal beschouwingen^ het werk van deze belangrijke instelling nader bespreken. In de eerste, die hiernevens wordt afgedrukt, wordt iets van de geschiedenis verteld, in een tweede zal wor den ingegaan op de functie van het Rijksarchief in de samen leving. S^*WW*\WW\\AA*A*VW gewestelijke besturen, rechterlijke en notariële archieven, registers van de Burgerlijke Stand en de daaraan voor afgaande kerkelijke doop-, trouw- en begraafboeken, archieven van geeste- Kilometers archieven in de Middelburgse Abdij „REEKENKAMER VAN ZEELAND" staat. in een steen uitgehakt te lezen boven liet oude poortje in de Middelburgse Abdij, dat toegang geeft tot het Rijksarchief. En de bezoeker, die dit opschrift leest, zal wel licht de schouders ophalen„met de tegenwoordige tijd heeft dat toch niets meer te makenEn inderdaad, letterlijk genomen heeft het Rijksarchief van vandaag niets te maliën met de „Reekenkamer" uit de dagen van de Republiek. Maar toch loopt er een zilveren draad door de geschiedenis van de Middelburgse Abdijgebouwen, een draad, die wel degelijk het oude kloostercomplex met de „Reekenkamer" en de „Reekenkamer" weer met het huidige Rijksarchief verbindt. Dat leert de geschiedenis van deze oude gebouwen in het centrum van Zeelands hoofdstad. De abt van Middelburg, de „prelaat" behoorde in de middeleeuwen tot de raadgevers van de graaf en toen zich de Staten van Zeeland begonnen te vormen, had hij ook daarin zitting als een der voornamen, later als het voor naamste, eerste lid. Met hem maakten de Zeeuwse edelen deel uit van de Staten en bovendien als derde lid de steden. Prelaat en edelen kwamen in de abdij bijeen en bewaarden er hun archief; het archief van het derde lid bevond zich in het stadhuis van Mid delburg. In 1574 werd Middelburg door Wil lem van Oranje genomen. De abdij werd als geestelijke instelling opge heven en haar goederen tegelijk met haar archief geconfisqueerd. In de abdijgebouwen vestigde zich het ge westelijk bestuur, dat nu een geheel nieuwe vorm kreeg. Voor de finan ciële controle werd in 1596 een Re kenkamer ingesteld, die onderdak kreeg in het gedeelte van de oude ka nunnikenwoningen tussen de middel ste toren en het poortgebouw aan de Balans; later werden zowel dit poort gebouw als het voormalige vicarishuis erbij getrokken en werd boven de nieuwe ingang tot haar kantoren de hierboven genoemde steen aange bracht. Dat de Rekenkamer zoveel ruimte nodig had, was ten dele het gevolg hiervan, dat ook de oude archieven van de Abdij en van prelaat en edelen aan haar werden toevertrouwd, waar bij in 1607 nog een grote zending onde rekeningen uit de Hollandse Reken kamer in Den Haag werd gevoegd; ook haar eigen archieven groeiden trouwens van jaar tot jaar in snel tempo, tot zij in 1805 werd opgeheven. Ziedaar de zilveren draad van de „pre laat naar de Reekenkamer". Aan de overzijde van het Abdijplein, waar de Staten vergaderden, werd ook hun archief bewaard onder de hoede van hun raadsman en voor naamste administrateur, de pensiona ris van Zeeland. Tijdens de Bataafse Republiek kwam daar verandering in: na de 'omwenteling van 1795 werd het ambt van pensionaris opgeheven en ging zijn taak over op de secretaris. Na 1799 werd de zorg over het oud archief opgedragen aan speciale amb tenaren. Hun functie bleef onder ver schillende benamingen bestaan; eerst in 1839 duikt de titel „provinciaal ar chivaris" op en in 1890 werd*de eerste Rijksarchivaris in Zeeland benoemd. In de Franse tijd verhuisden de ar chieven van de provinciale besturen naar het gebouw, waar zich die van de Rekenkamer en de daarbij gedepo neerde archieven reeds bevonden. Dat opschrift boven het poortje heeft dus toch ook nog met de tegenwoordige tijd te maken. De kern van het tegenwoordige Rijksarchief was in 1812 verenigd. Na enkele tientallen jaren begonnen zich daaromheen talrijke andere archieven te groeperen, waaronder ook zulke, die betrekking hadden op Zeeuwsch- Vlaanderen, dat in 1814 aan de oude provincie Zeeland werd toegevoegd. Daardoor is de inhoud van het Rijks archief in een eeuw tijds meer dan verdubbeld. De totale bezette planklengte bedraagt thans meer dan 3 kilo meter, ongeveer halverwege de afstand tussen Middelburg en Vlissingen. Die ruimte wordt in beslag genomen door circa 125 archieven, groepen van archie ven en verzamelingen, welker lengte varieert van enkele deci meters tot vele honderden me ters (het grootste archief is dat van de Rekenkamer). Deze archieven zijn in 18 afdelingen verdeeld, zoals de archieven van de lijke instellingen, van heerlijkheden, van families en van verenigingen, ver zamelingen gevormd door vooraan staande Zeeuwen, een kaarten- en een handschriftenverzameling. Nog steeds breidt de inhoud zich uit: onlangs zijn de registers van de Burgerlijke Stand van 18431882 van de griffie van de arrondissements rechtbank overgenomen, evenals een groot aantal memoires van aangifte voor het successierecht uit de eerste helft van de vorige eeuw. Tegenover dat alles staat, dat ook een aantal aan het Rijk toebehorende archiefbestanddelen gedeponeerd zijn in enkele gemeente-archieven, die aan de daarvoor gestelde eisen voldoen en waar zij dus geraadpleegd kunnen worden, n.l. Goes, Hulst en Vlissin gen. De Rijksarchieven, die aan de gemeente Middelburg in bewaring ge geven waren, zijn tegelijk met het daar aanwezige deel van het middel eeuwse Statenarchief en de gehele verdere inhoud varf dat gemeente archief bij de brand van het stadhuis in Mei 1940 in vlammen opgegaan. GESTADIGE UITBREIDING. De hoeveelheden documenten, die in het Rijksarchief zijn opgenomen, over treffen echter vele malen datgene, wat uit het Rijksarchief naar elders is overgebracht. Om al die aanwinsten te kunnen bergen, is een gestadige uitbreiding van de bewaarplaats no dig geweest. De tweede wereldoorlog heeft voor het Rijksarchief rampzalige gevolgen gehad. In 1939 waren voor de belang rijkste documenten speciale bescher mingsmaatregelen genomen: een deel werd in de kelder onder het gebouw zelf ondergebracht, een ander deel in de kelder onder de Provinciale Biblio theek. Bij het bombardement en de brand op 17 Mei 1940 werden zowel de Provinciale Bibliotheek als het Rijksarchief getroffen. De bureaux en de ruimte boven de Balanspoort brandden geheel uit; de kelder onder de Provinciale Bibliotheek werd ver nield. Verloren gingen onder meer een In „De Gulden Garnaele" wordt een sprookje geschreven (slot van pagina 1) zjj horen in gedachten reeds de mu ziek, by de keuze waarvan Ype Hö- weler van de AVRO assistentie ver leent, muziek van Handel, feestelijk en vol gratie, voorts de zang van het Middelburgs Mannenkoor, zij zien de dansen van „Medioburgum", zij horen reeds de tekst zeggenEn van dit alles hoe het uiteindelijk zal moe ten worden hebben zij ons op een stille middag in „De Gulden Garnae- le" verteld Buiten is het schemerig gewor den en in de kerk donker. Door cfe hoge ruimte weerklinkt plotseling de zachte, maar heldere stem van de vertelster, die verhaalt van het sprookje van Veere, Veere bij Maanlicht. En opeens op het fjrote toneel valt zacht maan- icht door een glas-in-loodraam en de toeschouwers zien op een oude schouw een koperen kandelaar, een beeldje en twee oude folianten, één in leer gebonden, waarin de historie van de oude stad is opge tekend en één perkamenten liede renboek. Was Veere niet de stad van schepen Adrïaan Valerius Dan zwijgt de stem van de vertel ster. Het sprookje is begonnen: de kandelaar, het beeldje een Wal- chèrs boerinnetje en de boeken spreken met elkaarEn hun gesprek is het begin van een nieuw sprookje, ditmaal gelicht uit de historie. Want zowel het muziekboek als het geschiedenis boek tonen iets van wat op him bladzijden staat en zo worden op het toneel bewogen taferelen uit en over Veere in de afgelopen eeuwen getoond. Daar is bijvoor beeld de inauguratie van de eerste markies. Trompetters en herauten, schildwachten en edelen trekken op marcheren binnen door de Futs in. De geschiede nis herleeft In het spel wordt ook van de symbo liek van het Veerse wapen verteld en wordt uiting gegeven aan de trouw aan het Oranjehuis. Zegt een oud spreekwoord niet: drie Veerenaars, drie Nassauers? Een andere episode uit de historie, die in het wei'k is op genomen, is de inhuldiging van Wil lem IV op het bordes van het stad huis. Maar ook het heden en de toe komst zyn niet vergeten: in een epi loog wordt gezinspeeld op de dyk, die over enige jaren het Veerse gat voor foed zal afsluiten, die de bedrijvig- eid aan de kade, waar nu nog de vis. sers van Arnemuiden meren, zal doen verdwijnen. Een epiloog, die door me vrouw Abeleven is geschreven op een van de drie Nocturnes van Debus sy, „Nuages", een onovertroffen meesterwerk uit de impressionisti sche muziek. Zo krijgt thans in „De Gulden Gar- naele" het sprookje van Veere gestal te. Straks zal het mot medewerking van velen vorm krijgen in de kerk van de markiezaatsstad. En ongetwij feld zullen honderden deze avond bij wonen, want nog altijd staat dit ste-, deke in het middelpunt van veler be langstelling. Onder leiding van burgemeester jhr. I. F. den Beer Poortugael is men reeds druk bezig met de voorberei dingen om de gasten tijdens de feeste lijkheden waardig te kunnen ontvan gen. Tentoonstelling, sprookjesspel, sjeesrijden, bezoek van de boerenwa genclub, een gepavoiseerde vissers vloot, wedstrijden van Belgische en Nederlandse jachtclubs, ziedaar enke le zaken, die Veere deze zomer heeft te bieden. Er komen op verschillende plaatsen voor de oude huizen terras jes, waar de bezoekers iets gebruiken kunnen, de beiaard zal spelen, kort om: feest in Veere! De ingang van het Rijksarchief voor Zeeland in het Abdijcomplex: een ge schiedenis in opschriften. Boven het poortje staat in steen gehoxiwen Reekenkamer van Zeelandterwijl op de deur een zakelijk bord de hui dige bestemming van dit deel van de Abdijgebouwen aangeeft. Foto P.Z.C.) groot aantal originele oorkonden, de oudste rekeningen van de grafelijk heid van Zeeland, een deel van het ar chief van de Rekenkamer, negen tiende van de verzameling kaarten, een groot aantal doop- en trouwboe ken en vrijwel de hele handbiblio theek. Geen enkel Rijksarchief in Nederland werd zo zwaar getroffen. Deze verliezen zijn onherstelbaar, al leen kan in de loop der jaren een nieuwe handbibliotheek worden op gebouwd, waartoe belangrijke schen kingen reeds hebben bijgedragen. Gelukkig bleef het oude gedeelte van het depot, de vroegere kanunni kenwoningen, gespaard als een der weinige gedeelten van het Abdijcom plex, die de ramp van 1940 hebben overleefd. Hierin werden de bureaux gevestigd in afwachting van de her bouw van de afgebrande vleugel van het Rijksarchief. In December j.l, zijn de leeszaal en de archivaris-kamer weer naar het vi carishuis teruggebracht. De verdere inrichting is thans nagenoeg voltooid. Van Glerum winnaar in ronde van Groenendijk Romeijnsen uit Axel tweede In de ronde van Groenendijk voor amateurs, een wedstrijd over 105 km, wisten de Zeeuwse renners Romeijn- sen en Van Sluys zich uitstekend te klasseren. De uitslag-was: 1 Van Gle rum (St. WlUebrond) 105 km in 2 uur 42 min., 2 (op 100 m) M. Romeynsen (Axel), 3 v. Sluys (Vlissingen), 4 Van Gastel (Roosendaal!5 Huissoon (Yerseke), 6 Verhelst (Axel), 7 (op Va minuut) Oosthoek ('s-Heeren- hoek), 8 de Riet (Leur). Toelating tot betaald voetbal Onderzoek sluit 1 Mei. Het bestuur van cle K.N.V.B. deelt mede: Naar aanleiding van circulerende be richten, als zouden enkele voetbal clubs, die zich hadden aangemeld voor de competitie betaald voetbal voor het seizoen 1955-1956 door de bestuurscommissie van de bond zyn afgewezen, kan worden medege deeld, dat deze berichten niet volle- - dit met de waarheid overeenstem men, daar het onderzoek nog niet als afgesloten lean worden be schouwd. Als streefdatum voor bee afsluiten van het onderzoek is 1 Mei aangenomen. Het kan namelijk zijn, dat een formeel afgewezen club zal trachten om op korte termijn die maatrege len te treffen, welke nodig zijn om alsnog aan de gestelde voorwaarden te voldoen. De mogelijkheid bestaat, dat indien zo'n club erin slaagt wij zigingen in gunstige zin aan te bren gen. de bestuurscommissie van de K.N.V.B. de wellicht voorlopig afge wezen aanvraag opnieuw in behan deling neemt en nagaat of er ter men aanwezig zijn om op de voorlo pige beslissing terug te komen. Dit is overigens reeds met enkele ge noemde verenigingen geschied. TELEURSTELLEND DUEL Duitsers meesters in switchen Veel Nederlandse supporters waren naar het Ruhrgebied gereisd om in Essen de oefenwedstrijd van het voorlopig Nëderlands elftal tegen de West- Duitse kampioensploeg Rót Weiss bij te wonen. Slechts eenmaal kon liet legioen juichen, dat was in de 33e minuut van de tweede helft toen De Bruyckere, die ongeveer een kwartier na de aanvang voor rechtsbinnen Schaap was ingevallen, het enige Nederlandse doelpunt maakte. Daardoor werd tenminste de eer gered fcydens dit voor de spelers van het Nederlandse elftalclub zo bijzonder teleurstellend duel, dat met een 41 nederlaag eindigde. Want de prestaties van de candida- ten voor het Oranjeshirt bleven ver beneden peil. Geen enkele speler be reikte ook maar in de verste verte een vorm, zoals in de laatste landen- ontmoeting tegen België. Linksbinnen Timmermans benaderde dit nog het dichtst en eigenlijk heeft van de ove rige spelers invaller De Bruyckere nog het meest voldaan. Sterker dan wellicht ooit tevoren bleek, dat er aan de homogeniteit van onze nationale ploeg nog veel ontbreekt en dat spe ciaal het verband tussen de linies on derling niet hecht genoeg is. Het plaatsen was over de gehele, li nie slecht verzorgd, het positiekiezen ver beneden peil, schoten werden er practisch niet gelost en bij de schaar- sé pogingen om te scoren, was er van precisiewerk nauwelijks sprake. Dekking slecht De grootste tekortkoming van ons elftal was wellicht, dat de dekking zeer onvoldoende bleek en vooral het overnemen daarvan, scheen voor de in witte shirts en zwarte broeken ge stoken Nederlanders een niet te vol brengen taak. Op dit punt heeft Rot Weiss trouwens het uiterste gevergd. Door voortdurend „switchen" waren de Duitsers steeds als het ware aan het rocheren en zij brachten daarmee onze verdedigers verscheide ne malen tot wanhoop. Kuys had het door de startsnelheid en de schijnbe wegingen van rechtsbuiten Rahn zwaar te verduren. Maar ook zijn col lega Wiersma kreeg rijkelijk zijn deel, wanneer deze vermaarde internatio nal zich op de andere vleugel ver toonde. Trouwens, ook middenvoor Gottschalk opereerde bij herhaling als buitenspeler, wanneer hij even „uit blies" van de vermoeienissen, wel ke het harde duel met onze stopper Van der Hart hem veroorzaakte en die hij dikwijls in zijn voordeel be sliste. VOORLOPIG BESTUUR GEKOZEN. Beginkapitaal van j 15.000 noodzakelijk In een vergadering, Woensdagmiddag in de Schouwburg te Middelburg gehouden, van vertegenwoordigers uit kerkelijke-, maatschappelijke-, en medische kringen, alsmede van de "rechterlijke macht, is de grondslag ge legd voor de oprichting van een Zeeuws Consultatiebureau voor Alco holisten. Tijdens deze vergadering werd een voorlopig bestuur gekozen, dat zeer binnenkort bijeen zal komen en dat het voorbereidende werk ter hand zal nemen. heer G. M. Fey, voorziter van het Middelburgse Drankweeroomité, die deze vergadering presideerde, ver klaarde in zijn openingswoord, dat volgens de gegevens van de reclasse- rings- en enkele kerkelijke instanties de nood op het gebied van de drank zucht groot is. Het is dan ook hoog tijd, aldus spreker, dat de plannen, die in 1940 reeds geboren werden, nu eindelijk hun beslag krijgen, Neder land telt reeds dertien consultatie- bureaux voor alcoholisten, die regio naal werken en Zeeland mag op dit terrein zeker niet achterblijven. Na dit inleidend woord van de heer G. M. de Fey, zette de heer Krau- weel, leider 'van het consultatie-bu reau te Amsterdam uiteen, dat des kundigen de problemen van drank zuchtigen kunnen oplossen. Hij licht te zrjn woorden toe met een tweetal Amerikaanse smalfilms. Verder legde de heer Krauweel er de nadruk op, dat een consultatie bureau voor alcoholisten contact moet hebben met kerkelijke-, medi sche, maatschappelijke en rechterlij ke instanties. Het is dan ook aan te bevelen in het bestuur leden te kie zen, die uit deze organisaties afkom stig *zijn. 15.000 NODIG! Over de financiering deelde de heer Krauweel mede, dat een startsubsidie van de federatie van consultatie-bureaux verkregen kan worden. Daarna zal de vereniging in haar onderhoud moeten voor zien door subsidies van de depar tementen van Justitie en Sociale Zaken en Volksgezondheid, alsme de van de provincie en de ge meenten. De heer Krauweel acht te een beginkapitaal van ongeveer 15.000 per jaar nodig. Nadat er nog problemen betreffen de de personeelsbezetting van het consultatiebureau, een psychiater en een maatschappelijk werker bespro ken was, deden de afgevaardigden de toezegging het werk zoveel mogelijk te steunen. Voor het voorlopige bestuur zullen worden aangezocht: de heren F. J. Sternvert (dienst maatschappelijke zorg, Temeuzen), Clays (landelijke blauwe-week-commissie, Middelburg P. L. Abrahamse (dienst voor gees telijke volksgezondheid), M, A. C. Hubregtse (Zeeuws drankweer comi té), H. J. Geuns (leraar te Middel burg), G. M. Fey (Middelburgs Drankweercomité), mr. P. van Em- pel (kinderrechter) en mr. J. F. Horn- stra (Stichting Zeeland voor maat schappelijk en cultureel werk). Ver der zal nog iemand van de dienst voor de geestelijke volksgezondheid in het bestuur aangezocht worden. Zeeuws bridgeseizoen ten einde Paar uit Veere winnaar Het bridge-seizoen werd in Zeeland gesloten met de finale van de Open- Paren-wedstrijd, die in Terneuzen plaats vonid. Ditmaal werd het geen Belgische zege zoals vorig jaar, doch werden de Veerenaren Van der SluysCranen- burg met een zeer kleine voorsprong op de nummers 2 en 3 kampioen van Zeeland. De uitslag was: 1. Heren v. d. SluysCranenburg (Veere) 60i& p. 2. Dames Korteweg— v. d. Rest (Vliss.) 60 p. 3. Mevrouw Muldercle heer Gletelink (Tern.) 60 p. 4. Do heer en mevrouw Antonissen (Sas vun Gent) öe'/l. p. 5. Heren Hen- derikx—Nobels (Goes) 53 p. Op 1 Mei wordt dc lanclsfinale in Utrecht verspeeld, waar Zeeland ver tegenwoordigd wordt door mevrouw Mulder en de heer Gietelink. Strand- en duinloop te Koudekerke Voor de strand- en duinloop, die door de atletiekvereniging ,;De Zeeuwen" Zondag a.s. te Westduin bij Koudekerke wordt gehouden, heb ben reeds enkele bekende Zeeuwse athleten ingeschreven. Onder ande ren zullen Dobbelaere (Marathon) en Bilius (De Zeeuwen) aan de start verschijnen. Brj de junioren zorgen Sanderse (Marathon)* Hulgh (Marathon) en Van Riet (De Zeeuwen) voor een spannende strijd. Japan wereldkampioen tafeltennis Roemenië bij de dames In de uitverkochte Bernhardhal te Utrecht heeft de herenploeg van Ja pan het wereldkampioenschap tafel tennis behaald, door met 5—3 van Tsjechoslowakye te winnen. Tevoren hadden de Japanners met veel moeite op het nippertje Hongarije bedwon gen, waarby de beslissing eerst in de laatste partij viel. De Tsjechen had den met 51 Engeland geëlimineerd. In de beslissende wedstrijd won de wereldkampioen Ogimura twee par tijen, maar hij verloor van de Tsjech Andreadis met 1921, 1921. Tana- ka won van Vana en Stipek, en Ta- masu sloeg eveneens deze laatste. De damestitel was voor Roemenië, .dat een moeizame 32 zege op Enge land behaalde. De wereldkampioen Angelica Rozeanu won van Rosalind Rowe, maar verloor van Diane Rowe. Ella Zeiler won ook een enkelspel, en het dubbelspel was overtuigend voor de Roemeense dames. Nederland B sloeg Oostelijk elftal (5—2) In Den Haag heeft het Nederlands B-elftal met 52 van het Oostelijk elftal gewonnen, nadat de ruststand met 30 was ingegaan. In deze ontmoeting, die op het VUC-terrein gedeeltelijk in kunst licht werd gespeeld, werden de doel punten gescoord door Geel (3 keer), Cor van der Gijp en Ravenstein voor de B-ploeg; de tegenpunten ontston den doordat eerst Boskamp, later Van der Hoek in eigen doel trapten. Programma districts handbal Het programma voor de aanstaan de Zondag voor liet district Zuid van hot Nederlands Handbal Ver bond te spelen ontmoetingen ziet er als volgt uit: Eerste klasse neren: Marathon Hellas; Eerste klasse dames: Ma rathonHellas. Tweede klasse da mes B: De ZeeuwenVolt; Tweede klasse heren B; TonidoVolt. Wandeltocht op Schouwen-Duiveland Op Zaterdag 7 Mei wordt op Schou wen Duiveland de 15e wandeltocht voor dit eiland verlopen. De start vindt plaats bij het hotel „Concordia" te Zierikzee. Het traject bedraagt 25 kilometer. Iedere deelnemer ontvangt een di ploma en zij, die voor de eerste maal meelopen bovendien een herinnerlngs- kruis. De tocht voert voor zover mo gelijk over goede wandelwegen. De route wordt aan de start bekend ge maakt. De wandeling kan tevens me nen om te voldoen aan de wandeleis van het H.L.O.-diploma.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1955 | | pagina 6