Wieringermeer: een bolwerk
van onze beschaving
HV
1#,^ sm
Onenigheid rondom berging der
Renate Leonhardt
MOORDGENOOTSCHAPPEN ZIJN
IN JAPAN WEER ACTIEF
WOENSDAG 16 MAART 1955
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
T
LAND DER ZEE ONTRUKT
Bijna twee meter
Tweede generatie neemt
het werk al over
(Van onze speciale verslagever)
In Augustus is het 25 jaar geleden, dat de Wieringermeer kwam droog te
vallen. Eén generatie boeren heeft er thans gepionierd. Hun zoons beginnen
langzamerhand het werk over te nemen. De vaders beperken zich meer en
meer tot 'n adviserende taak. Sommïg en laten zich in de dorpen van de
polder, waar zij hun pionierswerk hebben verricht, thans een klein villa'tje
bouwen. En ze vinden er de rust om zich te bezinnen op wat gedaan werd,
zonder echter te vergeten de Woensdagse graanbeurs in hotel Smit in Mid-
denmeer nog steeds te bezoeken.
Een praehig stuk werk heeft deze generatie verricht. Vijf-en-twintig jaar
geleden was er moed en vertrouwen nodig om eraan te beginnen. Slechts
weinigen bezaten dat vertrouwen, die moed. Zeker de mannen uit de stu
deerkamer wisten wel zeker dat hier een ryke toekomst geboren was. Maar
de mannen van de praktijk dachten er anders over. Hoeveel déraillementen
waren er in het verleden wel geweest by de ontginningvan nieuwgewon-
nen land En mompelden de omstanders de boeren uit de randgebieden
van de Wieringermeer niet, dat men maar beter het geld direct in de
Zuiderzee had kunnen gooien?
Toen in 1934 de eerste verpachtin
gen konden plaats vinden, was de be
langstelling van de boeren maar
uiterst miniem. Met kunst en vlieg
werk moesten de candidaten hier
naar toe gehaald worden. Onder een
dun sliklaagje lag het geld opgetast,
maar men zag het niet. Men wilde
het pas geloven, toen de eerste goede
resultaten gemeld werden. Toen ja,
toen kwam de grote stroom van lief
hebbers los. Wanneer er nadien vijf
tig boerderijen verpacht moesten wor
den, waren er als regel meer dan dui
zend candidaten
En zo heeft er een scherpe selectie
kunnen plaats vinden van de geslach
ten, die hier op dit jonge land werden
toegelaten. Men kreeg slechts een
kans, wanneer men het initiatief ge
toond had zelf eens een kijkje te ko
men nemen. En dan nog alleen maar,
wanneer men aan bepaalde normen
ten aanzien van technische capacitei
ten en schoolopleiding kon voldoen.
Was dat alles in orde bevonden, dan
kregen de candidaten volkomen on-
verwaehts bezoek, om een indruk te
krygen van hun normale doen en la
ten in gezin en werk.
Deze selectie, geplaatst tegen de
achtergrond van de gemengde bevol
kingssamenstelling van ons land,
geeft een beeld van de mensen aan
wie de zorg voor dit jonge land ten
slotte werd overgelaten.
Byna 18% van die bevolking werd
uit Groningen getrokken, ruim 13%
uit Friesland, 28% uit het aangren
zende Noordholland, 11% uit Zeeland.
Utrecht en Limburg leverden het
kleinste contingent met resp. 0.98%
en 1.38%.
Ir. A. Ovinge.
De 25-jarige geschiedenis van deze
20.000 hectaren nieuw land heeft vele
facetten. Ir A. Ovinge die rentmees
ter is over dit thans weer zo welva
rende gebied, kan er over meepraten.
Hij heeft de ontwikkeling van 1939 af
gevolgd, en er enthousiast aan deel-
genbmen. Hij ziet nog kans bij de
luisteraar het beeld op te roepen van
de kale woestenij waarvoor men een
kwart eeuw geleden kwam te staan,
toen het water langzaam terugliep
tot in de diepst gelegen Zuid-Oostelij
ke hoek. Hij herinnert zich, hoe toen
pas, achter het teruglopende water
aan, de moeilijkheden eerst terecht
begonnen. Het was een enorme mod
dervlakte, die direct weer blank
kwam te staan, als het regende. Vaak
was de grond zo nat, dat er ten be
hoeve van het bodemkundig onder
zoek, eerst een dijkje opgeworpen
moest worden rond de plek, waar
grondmonsters genomen werden. Per
vlet trachtte men de polder in te ko
men, maar hoe verder het water,
daalde, hoe bezwaarlijker dat werd.
De op voor gebaggerde hoofdkanalen
die tevens de toevoerwegen waren
voor de gemalen „Lely" en „Lee
mans", spoelden weer dicht, zodat
men rustig mag zeggen, dat de Wie
ringermeer de eerste tijd na het
droogvallen, een volkomen ontoegan
kelijk terrein was.
Steunpunt.
Het zand in de Noörd-West-hoek is
het eerst begaanbaar geweest. Hier
is ook het eerste steunpunt gebouwd,
waar machines, zaaizaden, paarden,
e.d. konden worden ondergebracht.
Een steunpunt voor een gebied van
300 hectare, van waar uit de cultive
ring van de grond begonnen kon wor
den, waarvoor de indeling reeds klaar
was, voordat het water nog geheel
verdwenen was.
Hoewel de (lag, dat het startschot-
voor de lente officieel word-l gelost,
steeds dichter nadert, wil de winter
nog niet wijken. Voor de lcust van
West-Friesland strekt de barre ijs
vlakte zich kilometers ver uit Iret
IJsehneer op. De ijsbergen, die hier
en daar door het kruiende ijs zijn
ontstaanvormen voor de jeugd een
bijzonder aantrekkelijk, doch aller
minst van gevaar ontbloot speel
terrein.
Er is veel gedaan in de Wie-
rïngermeer aan grondverbe-
tering. Speciaal door diep-
l| ploegen. Het Noorden van de
Meer was een zandplaat. Er-
onder lag klei. Allengs is het
zand naar beneden gewerkt,
M en de klei naar boven gehaald.
Aanvankelijk gebeurde het
f= door diepspitten in werk-
H verschaffing: daarna voorna-
melijk door diepploegen. De
M particuliere ploeger Van Dam-
me heeft zich voor wat dit
laatste betreft een reputatie
opgebouwd. Zonder schoolse
ondergrond, maar met opmer-
|1 kelijk technische feeling, ont
ij wikkelde hij een ploeg, die
een voor trekt tot op 1.90 m
diepte. Het is ontzagwekkend.
Tot dusverre is er in de pol-
der bijna 3000 ha op zijn kop
§jj gezet. Ongeveer 15% van de'
gehele polder dus. Het heeft in
het Noordelijk deel een volko-
M men veranderde bodemkaart
opgeleverd. Er zijn drie trek-
ij kers voor nodig om de ploeg
p door de grond te halen.
Van Damme, Zeeuw van oor-
Ij sprong, heeft zich met dit
werk een nationale faam ver
ijl worven. Ook in Zeeland, op
M Tholen en Schouwen-Duive-
land, heeft hij reeds gedemon-
streerd hoe vernuftig hij her-
stel en verbetering van de
H grond bewerkt. m
minimi
Zodra de grootste risico's verdwe
nen waren, verrezen de boerderijen:
37 staatsbedrijven en 475 "pachtbedry-
ven, met er omheen van 8 tot 96 hec
tare land, met een gemiddelde van
32 ha. Duizend hectare is verdeeld
over de 37 domein-bedrijven, die niet
als proefbedrijven, maar als normale
bedrijven worden beheerd door een
bedrijfsleider. Ze zijn verdeeld over
alle gronden: de zandgronden, de za
velgrond en de zware klei-gebieden.
Omdat ze alle apart geëxploiteerd
worden, hebben ze reeds een keur van
gegevens opgeleverd als waardemeter
voor de grond. Het is van veel belang
niet alleen in pachtkvve3ties, maar
ook in verband met de exploitatie van
andere nieuwe polders. Men mag het
rustig zo zeggen, dat de hele Wierin
germeer één enorm proefgebied is ge
weest voor de Noord-Oostpolder en
aanstonds voor de Flevolanden en de
Markerwaard.
En voor wat de boerderijbouw be
treft, voor een veel groter gebied. Uit
tal van experimenten is hier een boer
derij ontwikkeld, die nu als Wierin-
germeer-type algemeen bekend is.
Een gebundelde ervaring voor boerde
rij-bouw was er eigenlijk niet in ons
land. Iedere streek had zijn eigen
type. De voordelen van de meeste van
deze Nederlandse bedrijven heeft men
kunnen verenigen in het Wieringer-
meertype. De ervaringen, die bij deze
ontwikkeling werden opgedaan, zijn
van grote betekenis gebleken bij liet
herstel van tal van verwoeste bedrij
ven na de oorlog, evenals bij de bouw
in de N.O. polder, al werd daar van
de traditionele bouw afgeweken, om
dat het program wilde, dat er 300 be
drijven in een jaar tijds gereed zouden
komen.
De geschiedenis van de Wieringer
meer, opgezet en verlopen lang? te
voren nauwkeurig bepaalde, strak-
wetenschappelijke lijnen, had een on
bewogen geschiedenis kunnen blijven.
Het rendement dat er voor de bedrij
ven gevonden werd, bleek reeds spoe
dig zelfs hoger, dan was becijferd. En
omdat een polder-exploitatie nu een
maal een zakelijk-economische kwes
tie is, was er dus alleen maar tevre
denheid.
De geschiedenis van de laatste oor
logsmaanden ligt ons nog te vers in
het geheugen, aat we niet meer zou
den weten dat de Wieringermeer ook
zyn zwarte bladzijden te verwerken
heeft gekregen. Achttien dagen vóór
de capitulatie van de Duitsers kreeg
de bevolking acht uur de tijd om huis
en haard te ontvluchten. Het zorgvul
dig bewerkte land, de trotse hofste
den, huisraad en machines, moesten
prijs worden gegeven aan het water.
Zes weken na de capitulatie werd
alweer aan het herstel van de verniel
de djjken begonnen. Weer zes weken
later konden de pompen van „Lely'
en „Leemans" in werking gesteld
worden, dag en nacht. Hulppompen
kwamen de capaciteiten verdubbelen.
11 December 1945 om 9 uur 's mor
gens had het water zijn oorspronke
lijke polderpeil weer bereikt. In vier
maanden tijds was volbracht, waar
voor in 1930 6% maand nodig waren
geweest.
Hoe verheugend dit feit op zichzelf
was, de aanblik van dit kort tevoren
nog zo welvarend gebied was desas
treus. Van de 512 boerderijen waren
er 411 meer of minder ernstig bescha
digd. De drie dorpen waren voor het
frootste deel weggevaagd. Van de
50 huizen in Wieringerwerf, was er
maar één behouden. De beplanting
was dood en de sloten waren dichtge
slibd.
H er stel.
Zo was de situatie eind 1945. Pre
cies negen jaar later, eind van het vo
rig jaar, waren alle sporen van de
innudatie alweer uitgewist. Met enig
ceremonieel is de sleutel van de laatste
herbouwde boerderij op 18 December
'53 overgedragen. Er kan thans weer
over nieuwbouw in dit gebied gedacht
worden. In de Oosthoek is een strook
grond, thans verpacht als los land,
waar nog tien boerderijen geplaatst
kunnen worden. Dan is de polder
„vol". Het is niet de bedoeling de Wie
ringermeer in nakomende jaren onder
te verkavelen. Daar is men wat
schichtig voor. Men weet, dat men
met de huidige constellatie een goe
de levensvatbaarheid gegeven heeft
aan de bedrijven. Misschien zou de ge
middelde grootte iets minder geweest
hebben kunnen zijn. Op sociale gron
den wordt de gemiddelde bedrrjfs-
grootte in de N.O. Polder tenminste
25 ha. Hier in de Wieringermeer is
het 32 ha. Maar het is een verant
woord geheel geworden. Debacles zijn
uitgebleven en de opbrengsten zijn
meegevallen; dit laatste ook dank zij
Troosteloos beeld van de inundatie.
Ondanks het gemis aan gebouwen,
werd er in 'Jt6 alweer geoogst.
de omstandigheid, dat er de laatste
25 jaar veel productiever rassen naar
voren zijn gekomen. Maar niet alleen
daarom. Vergelijkt men de productie-
cijfers per hectare van de Wieringer
meer met andere landbouwgebieden,
dan blijkt het beeld van de Wieringer
meer uitermate gunstig te zijn.
Merkwaardig genoeg heeft zich in
deze kwart eeuw in de Wieringer
meer een belangrijke wijziging vol
trokken in de waardering van de
grondsoorten. De zwaarste gronden
zyn niet de meest attractieve geble
ken, De middelzware gronden en de
zavelgronden blijken de voorkeur te
verdienen.
Wij hebben ir Ovinge nog gevraagd
of mogelyk in de naaste toekomst in
dustrievestiging in de Wieringermeer
bevorderd zal worden. Ons bleek, dat
dit punt ernstig overwogen is. Ge
dacht is aan een suikerfabriek, vlas-
serij, strocarton-industrie, ja zelfs aan
een zuivelfabriek. Na rijp beraad
moest op verschillende gronden tot de
slotsom worden gekomen, dat deze
vestigingen op dit ogenblik niet aan
trekkelijk zijn. Maar ook zonder dat
heeft de thans 25-jarige Wieringer
meer alle voorwaarden in zich ver
enigd voor een rijke verdere ont
plooiing.
EEN OUDE DREIGING
Er is ook een
martelaren jeugdcorps.
De Britse „Reynolds News"
schrijft:
Een oude dreiging in een nieuwe
vorm steekt in Japan de kop weer
op de herleving van de „patriot
tistische geheime genootschappen",
die, als ze dezelfde practijken weer
opvatten, die in de vooroorlogse ja
ren gebruikelijk waren, niet zullen
terugdeinzen voor een moord om
hun fanatieke ultra-nationalistische
politiek aan Japan op te leggen.
En als men de verdienste van een
dergelijke organisatie moet beoorde
len naar de bloedige prestaties van
de leiders, dan is de Gokokudan (het
Nationale Beschermingsgenootschap
van Japan) de onbetwistbare koning
van deze na-oorlogse genootschap
penwant de voorzitter en de
vice-voorzitter zijn beiden veroor
deelde moordenaars
Tomeyo Sagoya of zoals hij
zichzelf thans noemt, Yoshiaki Sa
goya schoot op de ochtend van
de 14e November 1930, in koelen bloe
de op het centraal station van To
kio de toenmalige Premier, de 61-
jarige Osachi Ilamaguehi dood. Hij
werd ter dood veroordeeld, maar
kreeg gratie. In 1040 kwam hij op
vrije voeten. En thans leidt Sagoya
de Gokokudan. Op 9 Februari 1932
werd de toenmalige Japanse minister
van financiën vermoord door Tadas-
hi Konuna, de huidige wee-voorzit
ter van de Gokokudan. Dit genoot
schap is opgericht op 29 April '54.
De voornaamste doelstellingen van dit
genootschap zijn: het herstel van de
voor-oorlogse status van de keizer
en de uitroeiing van het Communis
me. Teneinde de „degradatie van Ja-
te voorkomen, aldus deze he
ren, is het aan de leden van hun
genootschap toegestaan diegenen te
vermoorden, die hun politiek in de
ij staan.
'oorts ziet men in het Japan van
heden, dat de voormalige leden van
de beruchte Kempeitai (de geheime
politie) thans een welvarende oud
ledenorganisatie hebben, met ver
takkingen door het gehele land! Ka-
GOUDVISSERSRUZIE
Kort geding voor Amsterdamse
rechter
Nog vóór de ruim 3000 Nederlanders, die geld gestoken hebben in de
berging van de „Renate Leonhardt" in de verwachting, dat hun dit goud
zal opleveren, begonnen zijn met deze gouddelverij, is er tussen deze Ne
derlandse goudzoekers een ruzie ontstaan, die gisteren ïn kort geding be
handeld is voor de president van de Amsterdamse rechtbank, mr. C. Briët.
Eiser in dit geding was de voorzit
ter van de coöperatieve bergings
vereniging, de heer Visser uit Pur-
merend, die de vorige maand onenig
heid kreeg met een van de drie leden,
die op de algemene ledenvergadering
van deze vereniging in September van
het vorig jaar benoemd waren tot
commissie van advies. Het betrof hier
mr. J. W. F. X. de Rijk uit Haarlem,
die zelf evenals zijn mede-commis
sieleden als lid van de bergings
vereniging over een aandeel beschikt.
De heer Visser liet mr. De Rijk in
kort geding dagvaarden, omdat de
laatste weigerde bepaalde stukken,
waaronder een papier, waarvan aan
genomen wordt, dat het de originele
concessies van de Duitse verzeke
ringsmaatschappij is tot berging van
de lading, aan het bestuur, dus aan
de voorzitter, terug te geven. Deze
stukken waren hem in zijn functie als
lid van de commissie ter liaAd gesteld.
Namens de heer Visser pleitte mr.
A. Borst. „Er zijn een aantal men
sen", zei hij, „die de overtuiging zijn
toegedaan, dat onder de lading kolen
van het in de eerste wereldoorlog
buiten de territoriale wateren bij
Texel door de Engelsen tot zinken ge
brachte Duitse vrachtschip Renate
Leonhardt goud op de bodem van de
zee ligt".
Hij vertelde hoe 3000 Nederlanders
samen een kapitaal van ruim 400.000
gulden y'een hebben gebracht.
Een commissie van advies zou rap
port uitbrengen omtrent het bestuurs
voorstel der coöperatieve bergings
vereniging dit orgaan in een naam
loze vennootschap om te zetten, maar
dat advies is. zo zeide mr. Borst,
nooit uitgebracht, maar wel heeft de
commissie zich ingelaten met andere
zaken, die buiten haar competentie
vielen.
Mr. Borst vertelde, dat de heer
Visser zich toen tot hem gewend had
en de vorige maand had hij mr. De
Rijk. die als procureur en advocaat
in Amsterdam een kantoor heeft, op
gebeld.
„Het bestuur is geschorst", had
mr. De Rijk hem toen laconiek mede
gedeeld, maar mr. Borst betoogde nu,
dat de commissie van advies geen en
kele bevoegdheid had.
De gedaagde mr. De Rjjk sprak
voor zich zelf. Hij voerde aan, dat de
commissie wel degelijk een rapport
heeft ingediend en een copie daarvan
legde hij de president over.
Ter zitting ontstond hierover ver
schil van mening.
Vervolgens betoogde mr. De Rijk,
dat de commissie, waarvan hy deel
uitmaakte, wel degelijk toezicht op
het bestuur mocht uitoefenen en wel.
omdat de vergadering haar benoemd
had om de belangen van de leden te
behartigen.
Hij oefende critiek uit op het beleid
van de heer Visser, die manipulaties
zou hebben uitgevoerd, waarover de
commissie „niet voldoende klaarheid
kon krijgen". Daarom had de com
missie, menende daartoe bevoegd te
zyn, de voorzitter geschorst tot de
volgende algemene ledenvergadering.
De heer Visser mag dus thans vol
gens mr. De Rijk niet in rechte op
treden voor de vereniging en moet
dus niet ontvankelijk worden ver
klaard in zijn eis.
In zijn repliek kantte mr. Borst
zich tegen de aangevoerde onbe
voegdheid van de president der Am
sterdamse rechtbank. „Mr. De Rijk is
zo vriendelijk geweest de stukken
hier thans over te leggen", zei hij.
„Ze zijn dus nu wel in Amsterdam en
daarmede heeft hij ons een hoop
moeilijkheid bespaard. Zijn argument
gaat nu niet op".
In zijn verdere betoog zei hij o.a.
nog, dat de Duitse verzekeringsmaat
schappij alleen de lading kolen had
verzekerd en dat zij dus geen recht
op de helft van het goud heeft, zoals
neergelegd was in de door deze firma
afgegeven concessie. Het schip is
buiten de territoriale wateren gezon
ken en „dus een prooi van ieder". Hij
achtte het nodig, dat dit eens werd
uitgezocht en wel „voor de zaak bo
ven water komt".
De commissie was altijd een com
missie van advies geweest, waarom
was zij nu plotseling na 1 Februari
j.l. tevens een commissie van toezicht
geworden
Als slotargument betoogde de ge
dagvaarde mr. De Rijk nog, dat de
heer Visser het kort geding alleen
aanhangig heeft gemaakt teneinde
mr. De Rijk en de twee andere com
missieleden bij de vergadering onmo
gelijk te kunnen maken. Indien de
president eiser in het gelijk zou stel
len en hem de stukken terug zou ge
ven, dan zou immers de heer Visser
op de komende vergadering kunnen
zeggen: „De door U aangewezen
commissie vc.n advies heb ik moeten
laten dagvaarden. De president heeft
mij in het gelijk gesteld".
De uitspraak volgt op Vrijdag a.s.
rate een gemene vorm van zelf
verdediging-Judo en Kendo, behoren
tot de dagelijkse training van de
10.000 leden van de Gokokudan en
van de leden van het „Martelaren-
jeugdkorps", een andere groep fana
tici. Men schat dat meer clan 600.000
Japanners lid zijn van geheime ge
nootschappen.
Ais niet de strengste maatregelen
genomen worden, zal het spoedig te
laat zijn om Japan te redden van
het begin van de ondergang: het land
zal dan spoedig weer verworden tot
de actieve dreiging, die het land nog
zo kort geleden was!
Verwijten aan leiding
van het C.N.V.
In moeilijkheden Rotterdamse
diakonessenhuis
Het moderanien van de Bond der
Nederlandse Diakonessenhuizen heeft
in een publicatie over de moeilijkhe
den in het Rotterdamse diakonessen
huis o.m. medegedeeld, dat deze haar
oorzaak vinden in gebeurtenissen, die
zich afspeelden bij het aftreden van
zr. Cramer als besturend zuster in '51.
Hierover werd door een commissie
rapport uitgebracht. Het is op zijn
minst genomen voorbarig uit het niet-
overleggen van dit rapport in een an
der geschil bij de raad van beroep van
de bond, de conclusie te trekken, dat
dit rapport uitsluitend ten nadele van
het bestuur van het Rotterdamse huis
zou zijn. Herhaaldelijk werd aange
drongen op uitvoering van de uit
spraak van de raad van beroep. Dat
dit niet is gelukt is uitsluitend te wij
ten aan de houding van het bestuur
van 't Rotterdamse huis, maar even
zeer aan de houding der drie zusters.
Het moderamen van de bond heeft
met verontwaardiging kennis geno
men van een artikel door de heer M.
Ruppert gepubliceerd in het orgaan
van het Chr. nationaal vakverbond.
De oproep aan de zusters om zich
te organiseren in de Chr. vakbewe
ging wordt veroordeeld, omdat deze
blijk geeft van volslagen onbekend
heid met de grondslagen van het dia-
konessemvezen en geheel is ontaard
in een eenzijdige propaganda voor het
C.N.V., aldus het moderamen.
Het moderamen en de landelijke
zusterraad ontkennen ten stelligste,
dat de rechtspositie der diakonëssen
minder zou zijn dan die van perso
nen, die uitsluitend op arbeidscon
tract werken.
Frankrijk neemt maatregelen
in Casablanca.
Arabische scholen gesloten.
Het Franse kabinet heeft Maandag
besloten tot een aantal speciale maat
regelen in verband met de nieuwe
golf van terreur in Casablanca. Zo
zijn alle Arabische scholen daar ge
sloten, nadat Zaterdag bij een nieu
we golf van gewelddaden twee perso
nen, onder wie een Franse onderwij
zer, waren doodgeschoten. De scho
len gaan tijdelijk dicht met het oog
op de veiligheid van het personee!.
In de afgelopen week zijn in Ma
rokko tenminste elf personen door
terroristen gedood en velen gewond.
Chinese nationalisten
melden successen.
De Chinese nationalistische lucht
macht heeft medegedeeld, dat natio
nalistische vliegtuigen tien Chinese
communistische kanonneerboten en
bewapende jonken tot zinken hebben
gebracht bij een aanval, die vandaag
werd gedaan op een communistische
vloot ten westen van het nationalisti
sche eiland Quemoy.
Soedanese troepen naar
de Bovennijl.
De Soedanese regering heeft Maan
dag meegedeeld troepen te hebben ge
zonden naar het gebied aan de Boven
nijl waar twee machtige stammen, de
Dinkas en de Nuers. ruzie hebben ge
kregen over %veidegronden.
Namens de regering werd in het
parlement verklaard dat zich tot dus
verre geen gevechten hebben voorge
daan en dat wordt gehoopt dat het
geschil zonder gebruik van geweld
kan worden bijgelcg''..