Tussen trotyl, buskruit,
patronen en projectielen
Groot Nederlands wiskundige
en befaamd puzzelaar
gen-
AMERIKAANSE VLIEGBOOT
ALS LANDINGSVAARTUIG
DONDERDAG 24 FEBRUARI 1985
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
T
IN DE WAPENSMIDSE VAN ONS LEGER.
Werkplaatsen worden bij onweer
ontruimd
Door enorme hallen met draaibanken, hydrolische persen, slypinrichtin-
gen en niet zo gauw te definiëren machinerieën lijden hoog met glanzende
bussen opgetaste wagentjeswe komen langs tafels, waarop talloze
granaten als donker-exotïsche vruchten zyn uitgestald en elders-zien we
sorteermachines in gestadig tempo mitrailleurkogels in grote bakken wer
penWe zijn in de grote wapensmidse van ons leger de Artillerie-in
richting aan de Hembrug waar in een gecompliceerd complex van fa
brieksgebouwen een op volle toeren draaiend machinepark regelmatig een
massale productie van een aantal typen munitie (van verschillend kaliber)
„uitspuwt".
In het bos liggen de streng geïso
leerde gebouwen, waarboven een net
werk van bliksemafleiders gespan
nen is; hier wordt gewerkt met de
exploisieve stoffen trotyl en bus
kruit. Voor iedere bezoeker geldt het
devies: lucifers en aanstekers afge
ven aan de portiersloge, terwijl d«
arbeider op wie dit „vuurverwek-
kend" materiaal wordt gevonden, op
staande voet zijn ontslag krijgt.
In de munitiefabrieken, die het be
langrijkste zijn op het van een veilige
afrastering voorziene 48 H.A. grote
terrein waar dagelijks 200 arbei
ders door de hekken gaan ontstaan
zowel de patronen voor handvuurwa-
Benen als de zware artillerie-projec-
elen, die in het algemeen gevormd
worden uit een granaat, een kardoes
en een buis. Ieder onderdeel heeft zijn
eigen wordingsproces en het meest
imponeren wel de reusachtige hy
draulische persen, die gloeiende blok
ken staal blikvangers in een don
kere bedrijvige omgeving met spe
lend gemak m een langgerekte holle
vorm brengen: de granaatbus ont
staat in de eerste primitieve vorm.
In de projectieldraaierij heeft daarna
de bewerking tot granaatlichaam
plaats, terwijl de volgende fase naar
de trotylgieterij voert: hier wordt de
brisante springstof aangebracht. De
kardoezen, die met een eigen bus-
krui tlading het projectiel uit het ge
schut moeten drijven, worden met
behulp van buitengewoon zware per
sen uit koud messing gevormd, welk
proces zich evenals bij de hulzen
voor kleine patronen met rek-be-
wegingen voltrekt; we komen hierop
overigens nog nader terug. In andere
afdelingen ontstaan de buizen, d.w.z.
de ontstekingsmechanismen, die voor
het verschieten op de brisantgrana-
ten worden geschroefd en de ontste
king op het juiste ogenblik regelen.
Nauwkeurigheid is by dit productie
proces een hoogste eis, want indien
b.v. straks een projectiel van de
„Luchtdoel" mis gaat, dient het wa
pen zichzelf in de lucht te vernieti
gen, alvorens op de eigen mensen te
rug te vallen. Men beschikt hier dan
ook over een verbluffend arsenaal
van mechanisch en electroniseh wer
kende meet-instrumenten; er-wordt
veelal gerekend met „mikrons" (dui
zendste millimeters) en ook nakrons
(millioenste millimeters)Er is wel
haast niets, wat niet gemeten wordt!
De voor het oog onzichtbare „heu
vels en dalen" in het glanzend-gepo-
lijste oppervlak van zware seheeps-
geschut-hulzen zijn even belangrijk
als de dikte van het vernis, waarme
de de binnenzijde van een granaatbus
wordt bestreken. Alles staat onder
strenge meet-contróle vanaf het
kleinste slaghoedje tot de kegelvor
mig geslepen blokjes trotyl, die als
onschuldig geel gekleurd snoepgoed
over lopende banden reizen en als
granaatvulling dienen.
Patronen
In de hulzen- en kogelfabriek stro
men de patronen in grote bakken als
het graan uit dorsmachines. Het be
gin van iedere huls bestaat uit een
simpel messingen dopje. Een eerste
machine rekt dit klompje metaal uit
tot een miniatuur-huisje; een tweede
maakt het wat grotereen derde
nog wat... totdat de kleine koperen
„flesjes" in het gewenste formaat ge
boren zijn en een reis naar een zuur-
bad en nieuwe controle-metingen vol
gen. Slechts dit rek-systeem geeft
net materiaal de grote taaiheid om
de straks optredende enorme span
ningen te weerstaan.
Ondertussen stromen in andere af-
Roeren in trechtervormige kokertjes
met een gelige substantie.... men zou
zich in een pudding fabriek kunnen
wan— Men is hier echter doende
me' -ilde zeer gevaarlijke spring
stof. r itartnede allerlei projectielen,
mijnen enz. gevuld worden....
delingen kogels en slaghoedjes uit de
machines; kort voor de reis naar het
zgn. „vulhuis" vinden de verschillen
de onderdelen elkaar. De huls komt
met de kogel in de betrekkelijk klei
ne patroneermachine, die met pre
cisie en tempo het nodige buskruit
toevoegt en de kogel muurvast in de
flessenhals zet, terwijl een automa
tische teller het productie-aantal aan
geeft. Via een glybaantjè gaat de ge
reedgekomen patroon in een houten
vergaarbak... en dan begint eerst
weer het meten en het sorteren. Dit
is dus de wordingsweg van de ge
weer-, mitrailleur- en revolverkogels.
In grotere lijnen gaat het met de
zwaardere munitie precies eender;
onderdeel na onderdeel ontstaat in
de gespecialiseerde afdelingen, waar
na net aanbrengen van de lalding als
sluitstuk volgt. En het dient gezegd,
dat meer dan het „rekken" en van
een loden kern voorzien van kogels,
meer dan de werking van vol- en
halfautomatische machines en ook
meer dan het schip, dat met de drei
gend-rode vlag „Buskruit" in het
Noordzeekanaal „voor de deur" ligt,
de laboreer-afdelingen (onder „labo-
reren"verstaat men het samenstellen
van munitie) tot de verbeelding spre
ken.
Ieder alleenstaand gebouw is om
geven door bomen, die in geval van
een ontploffing de „klap" moeten op
vangen, teneinde een gevaarlijke ket
tingreactie te voorkomen. Hier wor
den o.a. de projectielen met door
stoom vloeibaar gemaakte trotyl of-
■'"Tp*VW
te wel tetryl (de ongevaarlijkste vorm
van verwarming) volgegoten, terwijl
men er voorts de ontstekingsbuizen
samenstelt, de initiële springstoffen
bereidt, de slaghoedjes vult, enz. In
de grote werkhallen ziet men man
nen In het wit rustig in trechtervor
mige kokertjes roeren, waarin zich 'n
klonterige pudding-gele massa be
vindt. Anderen zijn doende met het
gieten of staan te boren in brokjes
geperst trotyl. Maar zelfs het
maken van een foto met blitzlicht is
liier streng verboden! Men betracht
een uiterste voorzichtigheid ook al
weet men, dat trotyl door vuur prac-
tisch niet tot ontploffing is te bren
gen en reeds een vrij sterke electri-
sche spanning nodig heeft; zulks in
tegenstelling tot buskruit.
Alle bliksemafleiders ten spijt wor
den de laboreerplaatsen in geval van
onweer onmiddellijk ontruimd, want
zeker is zeker. Natuurlijk kan men
in deze afdelingen slechts mensen
met een goed ohtwikkeld verant
woordelijkheidsbesef gebruiken; er
van de 7 sollicitanten wordt er als
regel slechts een geplaatst.
We zagen een jonge Ambonees ir
volle gemoedsrust kleine hoopjes tro
tyl afwegen: deze worden in een an
der vertrek (met stalen wanden van
een halve meter dikte) tot een soort
kaars of kubus geperst, in welke vor
men een kleine gleuf voor het aan
brengen van een ontsteking wordt
uitgespaard. Op deze wijze ontstaan
de springladingen om bunkers, via
ducten e.d. in de lucht te laten vlie-
Landmijnen
In Rijswijk, waar men over een ei
gen optiek- en instrumentmakerij be
schikt, laboreert men ook landmij
nen. Hier wordt de harde schilferach
tige explosiestof ook met stoom vloei
baar gemaakt en uit emmers in de
stalen mijnlichamen gegoten, waarin
het trotyl steenachtig stolt, nadat de
mijnen vooraf natuurlijk voor
zien zijn van een inleidingslading met
een ontstekingsinrichting, teneinde
een explosie mogelijk te maken.
Naast de munitiewerkplaatsen
draait de wapenfabriek, alwaar de
onderdelen van draagbare wapenen
vervaardigd worden, terwijl de revi
sie van geweren, mitrailleurs, geschut
enz. een belangrijke rol speelt. Deze
afdeling werd kort na het einde van
de tweede wereldoorlog in bedrijf ge
steld, toen er aan revisie op grote
schaal een dringende behoefte be
stond zulks om de uitrusting van
het nieuw gevormde Nederlandse le
ger op peil te brengen. Hiermede
zijn echter de verschillende facetten
van dit bedrijf nog allerminst be
licht, want de machinefabriek, waar
gereedschapswerktuigen ten behoeve
van de burgermdustrie worden ver
vaardigd, neemt ook een zeer be
langrijke plaats in. Ir. F. G. Jünge-
ling, president-directeur van de
Naamloze Vennootschap Ned. Ma
chine-fabriek Artillerie-InriGhtingen
(Let wel: men heeft hier met de be
stuursvorm van een N.V. te doen met
de Nederlandse staat als enige aan
deelhouder) draagt ook deze afdeling
een warm hart toe. In de munitie
werkplaatsen wordt aan menige
draaibank gewerkt, die geheel in ei
gen beheer werd geconstrueerd!
Er is liet zal duidelijk zyn
daar aan de Hembrug enorm veel te
zien. Men kan hier uren en uren do
len zonder „alles" bekeken, te heb
ben, want de productie van deze ar
beidsintensieve industrie is indruk
wekkend. Maar interessant is, dat de
industriële opbouw en het defensieve
element hier hand in hand gaan;
naast mijnen, springladingen, projec
tielen en allerlei soort wapenen ver
laten ook precisiewerktuïgen van ho
ge kwaliteit het fabriekscomplex
een combinatie, die ook gezien van
uit een oogpunt van „uitwisselbaar
heid" van groot economisch belang
PROF. SCHUH TACHTIG JAAR
„Geen grens aan het iveten"
(Van een onzër verslaggevers)
Een van onze grootste wiskundigen, de oud-hoogleraar van de Techni
sche Hogeschool te Delft, dr F. Schuh is 80 jaar geworden. Vele vrien
den kwamen de jarige, die bijzonder kras is, gelukwensen in zijn woning in
Den Haag. Feesten zijn voor deze grote minnaar van het leven rustpunten
in vreugde. Zo is hy liet nieuwe levensjaar ingegaan: krachtig, scherp van
geest en met een grote interesse in al hetgeen er rondom hem gebeurt
Even voor zijn verjaardag hadden wij prof. Schuh al willen spreken, maar
de hooggeleerde was toen op reis. Hij diende namelijk een rechtelijk college
in ons land van advies over de vraag, of een bepaald gokwerktuig, moge
lijkheid op kansenberekening bood, dan wel alleen op „geluk" berustte.
Prof. Schuh was tot de conclusie
ekomen, dat er al heel weinig moge-
jkheid tot kansberekening zat in de
automaat, die hij bekeek. Dat stand
punt wijkt niet af van zijn overtui
ging dat in vrijwel alle kansspelen het
opbouwen van een systeem uitgeslo
ten is. „Bijgeloof" noemt hij het zelfs,
als hij spreekt over het Journal de
Monte Carlo, waarin men alle cijfers
op de roulette gedraaid, pleegt op te
tekenen om te suggereren, dat er een
zekere lijn in zit.
Behalve een van onze grootste le
vende wiskunstenaars is prof. Schuh
ook een van onze puzzelaars met de
rijkste ideeën. Hij schreef verscheide
ne puzzleboeken en hy ontwierp ook
spelen.
Bij de puzzles van prof. Schuth
komt alleen wat gezond verstand kij
ken"
Iedereen kan ze zonder hulpmidde
len oplossen". Hij heeft geheimzinnige
stenen uit Egyptische koningsgra
ven doen leven met allerlei vreemde
symbolen er op, die, juist gerang
schikt, een wiskundige betekenis ble
ken te hebben. Hij kleedde dergelijke
puzzles steeds „zo echt mogelijk" in.
Maar hij liet enkele puntjes over,
waaruit een goed verstaander kon op
maken, dat het niet allemaal ernst
was. wat daar stond.
Zo sprak hij in een van de opgaven
over de Egyptoloog S. Kirederf,
waaruit ieder dus Frederik S. kon le
zen, terwjjl hij als Egyptische plaats
van herkomst dan Egahnevargs op
gaf.
Men moet dat maar eens omgekeerd
lezen, dan ziet men, w&ar dat ko
ningsgraf van prof. Schuh was.
RATIO
Dat is maar één van de vele wis
kundige puzzles, die van zijn hand in
druk zijn verschenen.
Daarnaast heeft prof. Schuh het
spel Ratio ontworpen, een variant op
het schaakspel. Wij zouden er dagen
mee bezig kunnen zyn maar voor prof
Schuh was er, zo scheen Het ons, een
beetje de aardigheid af, omdat alle
zetten die op de ruit, die het veld van
het spel vormt, met vier pionnen een
zwarte en drie witten) gedaan kun
nen worden, hem bekend zijn.
Wij hebben een kwartiertje met
hem zitten spelen, zonder één schijn
van- kans te hebben. Dat wist prof.
Schuh natuurlijk wel. Want hij „ra-
tio-de" met 35 van de allergrootste
schaakfenomenen, die Nederland telt
en hij versloeg hen allemaal!
Hij noemde het spel ratio, omdat
„bij ratio iedere zet zijn reden heeft
en men het spel dus met rede spelen
moet".
Dat is een van de zinnen, die men
tegenkomt in prof. Schuhs werken en
daaronder zyn er, die van een scherpe
kijk op mensen en helderheid van for
mulering getuigen. Want als wij ver
klaren, dat we het spel allerminst
door hebben, zegt prof. Schuh: „Je
hebt mensen, die niet gewend zijn dat Amsterdamse Hogeschool voor eer
ze iets niet snappen en dat zijn d<- prijsvraag, die de jonge Schuh wor
lieden die heel gauw iets snappen". toen hij twintig jaar was.
Het is trouwens helemaal niet erg, Een geschrift van vijfhonderd blad-
om tegenover prof. Schuh te beken-1 zijden had hy nodig om het gevraag-
nen. dat je van een massa dingen
niets weet. Hij zal zeggen: „Ik ook
niet". En dit is, wat het weten aan
gaat, weer een zin uit prof. Schuhs
werken: „degenen, die niets van bete
kennis met zekerheid weten en te ijdel
zijn om dat te kunnen of liever te wal
len weten en ook niet goed weten wat
weten is, menen dikwijls alles te we
ten".
En wat het geven van een ant
woord betreft: we hebben ons erg ge
sterkt gevoeld door de volgende uit
spraak van deze wijsgeer: „Een ant
woord, dat formeel goed is, kan dik
wijls meer onkunde verraden, dan een
fout antwoord".
Prof. Schuil is er van overtuigd, dat
er geen grens aan het weten is. Hoe
meer een mens van iets weet, hoe die
per zyn inzicht wordt, dat hij nog
niets weet en slechts aan het begin
staat. Het is zo in elke tak van we
tenschap, maar misschien in nog wel
grotere mate in de wiskunde.
Prof. Schuh heeft juist een boek
klaar, dat getiteld zal zijn „Vijftig
jaar acte K 1". Het bevat alle opga
ven, die een halve eeuw lang voor
dat wiskunde-examen zijn opgegeven.
Prof. Schuil heeft jarenlang die exa
mens mee afgenomen, maar hij zag
later meer in het opleiden van leer
lingen. „Er was namelijk een tijd", zo
vertelt hij, „dat je voor elke geslaag
de leerling 1000 van het rijk kreeg.
Als je dan vijf geslaagde candidaten
had en dat kwam nog wel eens
De mooiste uit zijn leven
Wat is de mooiste dag uit het leven
van een wiskundige? Prof Schuh
denkt even na, voor hij die vraag be
antwoordt. Dan haalt hij uit een bu
reaulade een oud doosje te voorschijn.
Daaruit put hy een fraaie, zware
gouden medaillede hoofdprijs van de
Een der véle controleer-machines.
v;aarmede patronen op allerlei moge
lijke mattieren worden ..afgetast." De
geringste afwijking wordt, ontdekt en
dan volgt automatische Hitschifting...
De Hoge Raad heeft verworpen
het cassatie-beroep van A. L. L., die
door het gerechtshof te Den Haag is
veroordeeld tot levenslange gevange
nisstraf wegens moord op zijn echt
genote M. N. W., in April 1952, door
het haar doen innemen van vergif.
STUDENTENBEURZEN
De Rotary internationale, die op het
ogenblik haar 50-jarig bestaan viert,
heeft Dinsdag bekendgemaakt dit
jaar 19 studiebeurzen ter beschikking
te stellen voor studenten over de ge
hele wereld.
VOOR SNELLE OPERATIES
„Tradeivind" vervoert 4 houivitzers,
3 vrachtauto's en 6 jeeps
(Van een luchtvaartmedewerker)
De nieuwste vliegboot van de Amerikaanse marine kan nog voor andere
doeleinden worden gebruikt dan voor het luchtvervoer alleen. Deze vlieg
boot, van het type Convair „Tradewind", kan namelijk dienst doen als
landingsvaartuig voor het afzetten van troepen en materieel op de kust en
als zodanig is dit vliegtuig bij uitstek geschikt voor het uitvoeren van ver
rassend snelle landingsoperaties. Dit merkwaardige voertuig, half vliegtuig
half boot, kan aan de voorzijde geheel opengeklapt worden, door 't omhoog-
zwaaien van de rompneus. Het grote vrachtruim komt dan aan de voorzij
de vrij, terwijl tegelijkertijd een opvouwbare loopplank naar buiten wordt
geklapt om de manschappen en het materieel die door het vliegtuig wor
den aangevoerd, van boord te kunnen laten gaan.
Na een landing op zee vaart de
Tradewind als een landingsboot naar
de kust, voortgestuwd door de lucht-
schroeven, totdat de voorsteven op
het strand komt. Op dat ogenblik
wordt de loopplank geheel neergela
ten, waarover de landingstroepen
dan door het water wadende, de kust
kunnen bereiken. De in het vracht-
ruim opgeslagen houwitsers worden
door een tractor over de loopplank op
de kust getrokken. Na afloop van
de landingsoperatie vaart de vlieg
boot, voortgestuwd door de nu als
drukschroeven ingestelde luchtschroe
ven, in achterwaartse richting van de
kust naar open zee, waar het vlieg
tuig weer kan starten voor het halen
van een tweede lading.
Als een walvis.
De Tradewind is de grootste vlieg
boot, die ooit door de Convairfabriek
werd gebouwd. Het vrachtruim, dat
vrijwel de gehele romplengte beslaat
met uitzondering van het staartdeel
en dat onder het bemanningverblijf
en de stuurhut tot vooraan in de
neus doorloopt, is 26 meter lang en
gemiddeld drie meter breed. In de
ze ruime bergplaats van de walvis
achtige vliegbootromp kunnen niet
minder dan vier houwitsers van 155
mm kaliber, drie vrachtauto's van
2*& ton, zes jeeps, een tractor en nog
wat ander materiaal worden opge
borgen.
de probleem uit de doeken te doen.
Het was in 1895 en de huldiging ge
schiedde in tegenwoordigheid van de
familie Schuh tijdens de rectoraats
overdracht.
Dank zij die medaille kreeg prof.
Shuh van het Universiteitsfonds
gelegenheid om in Göttingen te gaan
studeren.
Hij promoyeerde in Amsterdam,
was leraar in Apeldoorn en Sneek en
later professor in Delft en in Gronin
gen.
De boeken, die hij schreef beslaan
een forse plank van een boekenkast
en ze houden zich alle bezig met
krommen, machtscongruenties, diffe
rentiaal- en integraalrekening, drie
hoeksmeting en hogere algebra.
In gericht als troepentransportschip
kunnen behalve de vijfkoppige be
manning, 103 manschappen met uit
rusting worden vervoerd, in welk ge
val gebruik wordt gemaakt van weg-
neembare en opvouwbare stoelen, die
eventueel ook vervangen kunnen wor
den door rekken waarin 92 draag
baren kunnen worden geschoven als
het vliegtuig dienst moet doen als
hospitaalschip. In dat geval maken
ook nog een twaalftal verplegers de
reis mee. die onderweg medische hulp
kunnen bieden.
De Tradewind, die officieel wordt
aangeduid met het typenummer R3Y
-2, is een vliegboot voor lange af
standen. Het vliegbereik is 3600 kilo
meter. De vliegboot weegt SO ton en
kan een nuttige lading vervoeren van
24 ton. De boot is uitgerust met vier
turbine-schroefmotoren met een to
taal vermogen van 22.000 paarde-
kracht.
De onderzijde van de bootromp is
zeer sterk geconstrueerd om bestand
te zijn tegen harde landingen op ,een
ruwe zee. Het onderste deel van de
romp, dat is het deel tussen de vloer
van het vrachtruim en de buiten
wand, wordt door een groot aantal
tussenschotten in onderling water
dichte compartimenten verdeeld, zo
als dat ook by zeeschepen het geval
is. Mocht de romp ergens lekslaan,
dan loopt slechts één compartiment
vol, waardoor "Voorkomen wordt dat
het vliegtuig zinkt.
De R3Y-2 is een zustervliegtuig
van de Convair R3Y-1, die door de
Amerikaanse marine als marine-
vrachtvlic"* - wordt gebruikt. De
ze vliegb o -vcneens uitgerust met
vier turfci-oefmotoren van het
type Allison V '10. Een groot aantal
van deze vliegtuigen zijn thans in
productie en zal in de loop van dit
jaar gereed komen.
De Tradetoind-vliegboot, die ingericht
is als landingsboot. De vliegboot
vaart met de neus op de kust, spert
daarbij haar muil open en geeft zo
doende de inzittenden en het mate
rieel dat zij meevoeren, de gelegen
heid over een loopbrug de vaste wal
te bereiken. Het uitsteeksel op de
opgeklapte neusromp is de radar dom,
waarin de radarreflector is onderge
bracht.
