Koningin sloeg de „eerste gulden"
in 's Rijks Munt
Een generaalsweduwe in India
besteeg de brandstapel
STIJGING BEURSWAARDEN
BOVEN VERWACHTING
HELEEN v. MEURS: 0MR0EPSTER
BIJ AVRO-TELEVISIE
VRIJDAG 3 DECEMBER 1954
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
1
VOLGEND JAAR IN CIRCULATIE
Kleiner,dunner, lichter en goedkoper
dan oude gulden
(Van onze speciale verslaggever)
H.M. Koningin Juliana heeft gisteren in de Muntzaal van 's Rijks Munt
in Utrecht symbolisch de „eerste gulden" geslagen van de enorme hoeveel
heid zilveren guldens, die momenteel wordt aangemunt en in de tweede
helft van het volgende jaar in omloop zal worden gebracht. In feite was het
zeer beslist de eerste gulden niet, want 's Rijks Munt heeft van het nieuwe
geldstuk, dat de muntbiljetten vervangen gaat, al enkele millioenen exem
plaren klaar Ze zullen echter niet in omloop worden gebracht, voordat er
een 50 millioen zijn aangemunt. In totaal zullen er 100 millioen in de circu
latie komen, hetgeen voorlopig waarschijnlijk ruim voldoende zal zijn ge
zien het feit, dat de circulatie van de gelijkwaardige muntbiljetten momen
teel 75 h 76 millioen bedraagt.
Zo prachtig glanzend als de twee
guldens, die vanmiddag rinkelend uit
ae muntpers in een zinken emmer gle
den nadat de machine door de Konin
gin in werking was gesteld, zullen
echter de overige 99.999.998 niet wor
den. De plaatjes voor deze exempla
ren waren namelijk gepolijst, teneinde
de eer waardig te worden om als her
innering aan het min of meer histori
sche moment aan Hare Majesteit te
worden overhandigd. En zo gebeurde
zodra de zware pers de beeltenis
van de Koningin zelf te ener en het
waardeteken te anderen zijde had in-
gestempeld, ontving Zij de beide hoog-
glanzende guldens, gevat in een fraai
etui, uit handen van dr J. W. A. van
Hengel, die de titel van 's Rijks Munt
meester voert en als zodanig direc
teur is van de Munt.
Dr Van Hengel ook was de man, die
de Koningin door zijn bedrijf had
rondgeleid. Een uiterst gewichtig man
die een zeer belangrijke vertrouwens-
Ïiositie bekleedt. De verleiding immers
oert aan alle kanten in een geldfa
briek, waar dag aan dag een eindelo
ze stroom rinkelende guldens, kwart
jes, dubbeltjes, stuivers en centen
door de machines vloeit. De mannen
achter machines wroeten de ganse
dag tot hun ellebogen in emmers vol
geid, dat zacht glanst van louter
nieuwigheid. Maar hoewel het lijkt
een bijzonder geraffineerde kwelling
ook hun rijkdom door de inhoud
van hun wekelijkse of maandelijkse
loonzakje wprdt bepaald, verwringt
de hebzucht hun gezichten niet. Bij
kans onverschillig begraven ze hun
handen in de emmers met geld, roeren
ze liet om alsof het waardeloze con
fetti was.
Het Muntbedrrjf is wel een bijzon
der voordelig bedrijf. Van twee oude
guldens maken ze er drie en de aan-
anaakkosten belopen nauwelijks twee
cent. Ge betaalt er straks grif hon
derd Hollandse centen voor, als is de
waarde van het metaal 72% zilver
en 28% koper slechts 45 cent. Dan
■hebt ge er nog niet eens zo'n 10 gram
zware voor-oorlogse gulden voor,
maar een kleiner en dunner exem
plaar van 63/2 gram. En dat ge aan
zienlijk minder dan vroeger voor een
fulden kopen kan is een omstandig-
eid, die door de te verwachten zu-
verstroom vermoedelijk geen enkele
invloed ondervinden zal
Toch was het Rijk niet op eigen
voordeel bedacht, toen het besloot de
diameter van de gulden terug te bren
gen van 28 tot 25 millimeter en de
dikte van circa 2 tot ongeveer 1.8 mil
limeter te verminderen. Het Rijk
heeft met die gewichtsvermindering
slechts uw en ons gemak beoogd,
want in de hanteerbaarheid van de
met guldens gevulde portemonnaie
maakt het een aanzienlijk verschil.
Staal en vuur.
Met grote belangstelling heeft Ko
ningin Juliana de transformatie van
2/3 oude gulden tot 1 nieuwe gulden
gevolgd. Het is een uiterst zware weg
Grootste hangbrug
in Europa
Dr. Adenauer zal op 9 December de
nieuwe hangbrug over dc Rijn bij Keu
len openen, die een belangrijke schakel
in het Westduitse net van autostradas
zal vormen. De brug maakt een recht
streekse verbinding Lussen de auto
strada naar het Roergebied en de gro
te autoweg tussen Keulen en Bonn
mogelijk. Zij brengt daarmee een be
langrijke verbetering voor het verkeer
vanuit Nederland naar de Rijnstreek.
Over de aanleg van de daarin nog ont
brekende schakel, een autostrada van
Duisburg-Oberhaiisen naar de Neder
landse grens, wordt sedert enige tijd
door de Nederlandse en Duitse rege
ringen overleg gepleegd.
De nieuwe hangbrug ten Zuiden van
Keulen is 567 meter lang en geldt als
de grootste in Europa.
TEGENSTELLINGEN IN INDIA.
Ook in het Oosten heeft men zijn wo
ningproblemen, waar de tegenstellin
gen nog zoveel scherper zijn dan bij
ons. Een paar jutezakken naast
een oude toren vormen een woning;
verder verrijzen in Calcutta de mo
dernste flatgebouwen.
een martelweg. Bij duizenden verdwij
nen de uitgediende geldstukken in een
hel van laaiend vuur om in een hitte
van 1100 graden weg te smelten tot
een witgloeiende lavastroom, die even
later uit de roodgloeiende smelt
kroes in gietijzeren vormen wordt ge
stort om daar te verkillen en te ver
starren tot klompen grauw metaal, de
zg. „tinnen".
Maar nauwelijks bekoeld worden
deze tinnen onder hoge temperatuur
platter gebeukt, opnieuw verhit en
nog platter gebeukt vyftien keer
achtereen, tot dat de steeds duimer
geworden strook metaal zo dim is als
straks de gulden wezen moet.
Door al dat beuken is het metaal
echter hard geworden en daarom
moet het weer in het vuur slechts
700 graden ditmaal. Daarna is het
metaal wel zacht genoeg, maa rdan is
het weer te vuil en moet het gelou
terd worden in een bad van zwavel
zuur.
Van de ronde, nog maagdelijke
plaatjes, die inmiddels uit de metaal-
stroken gesneden zijn, worden de
„kneusjes'' uitgesorteerd; van de gave
plaatjes worden de randen „opge-
stuikt" in de „kartelmachine'' en van
het randschrift „God zij met ons"
voorzien.
Echt en onvervalst.
En daarmee hebben de nog wezen
loos uitziende plaatjes, die nog steeds
geen muntstukken zijn, het stadium
bereikt dat de stempelmachine ze tot
echte en onvervalste guldens slaat
kruis en munt tegelijk. Het ontwerp is
van prof. L. O. Wenckebach, die ook
de ontwerper van de beeldenaar van
Koningin Wilhelmina op de vorige
gulden was. Nog eenmaal worden de
mislukkingen er uit gezocht een
bijna onzichtbaar bobbeltje op de
wang van Hare Majesteit is voor een
ongelukkige gulden al genoeg om te
worden afgekeurd en tot een nieuwe
lijdensweg door de baaierd van staal
en vuur te worden veroordeeld.
Dan volgen de laatste controle, de
telling en ae weging en weldra staan
de guldens in verzegelde zakken ge
reed voor verzending naar de Neder
landse Bank.
Zo werden, sinds de invoering van
de Muntwet 1948, reeds meer dan 800
millioen geldstukken aangemunt. De
reeds geslagen nieuwe guldens blyven
nog in dépot, maar daarbuiten werden
in omloop gebracht: 430 millioen cen
ten (40 per Nederlander),95 millioen
stuivers (byna 10 per Nederlander),
187 millioen dubbeltjes (18 per per
soon) en 108 millioen kwartjes (10
fier persoon). Bovendien werden in de
oop der jaren enorme hoeveelheden
munten voor andere landen vervaar
digd. Zo begint op 1 Januari de aan
munting van 10 millioen geldstukken
voor Urugay. Ook de Nationale on
derscheidingstekenen en de poststem
pels van de PTT worden vervaardigd
in deze schatkamer van het Rijk.
Slijk der aarde.
(Van onze speciale
verslaggever)
Koningin Juliana heeft in het
febouw van 's Rijks Munt ook
e Muntverzameling bezich
tigd. Het is een enorme collec
tie van munten, die in de loop
der tijden in Nederland zijn ge
bruikt. De oudste exemplaren
dateren uit de 8ste eeuw, uit
de dagen van Karei de Grote.
In bonte verscheidenheid ziet
men hier allerlei munt bijeen,
waarvan de namen bij overle
vering bekend gebleven zijn:
oortjes en plakken; duiten, hal
ve duiten en dubbele daalders;
schellingen en gouden rijders;
Leeuwendaalders en Carolus-
guldens; realen, denariën en du
katen.
Minder bekend zyn de nood
munten uit de 80-jarige oorlog
en de valse dukaten, die in de
19e eeuw in de Russische Ryks-
munt en andere buitenlandse
munthuizen werden geslagen
omdat de Nederlandse dukaat
het meest waardevolle betaal
middel van die dagen was. Er
zijn ook valse munten uit het
Indië van de 19 e eeuw, waar
mee de inlander door Engelse
kooplieden bedrogen werd
brons in plaats van zilver en
een aantal sieraden als arm
banden en manchetknopen, die
tijdens de laatste oorlog van
zilveren muntstukken werden
gemaakt.
Maar het meest van alle
munten trof ons tijdens het
voorbezoek, dat wij aan de
Munt hebben gebracht, die ene,
doodgewone, pas aangemunte
cent. Die kersverse, splinter
nieuwe cent lag ergens in een
plas, die door al het geloop wat
modderig was geworden. Die
cent lag daar als het sprekende
symbool, dat zelfs 's Rijks Munt
„geld" en „slijk der aarde" wel
eens in één adem kunnen wor
den genoemd.
De afgewerkte guldens worden nauw- i naar de plaatsen van uitgifte in ste-
keurig geteld en voor het transport vige zakjes verpakt.
Het ontbreekt aan goede financiële
„public relations"
(Van onze economische medewerker).
Alle voorspellingen ten spijt blyven de koersen op de Amsterdamse
beurs stijgen. Grenzen worden doorbroken met een gemak, dat serieuze
commissionnairs met zorg vervult.
Een duidelijk beeld van waar wij reeds beland zijn, geeft onderstaand
staatje van de hoogste algemene gemiddelden van het ANP/CBS in de
afgelopen 6 jaar: 1948 201; 1949 173; 1950 166; 1951 163; 1952 145; 1953
168; 24 November 1954 229.
Misschien nog meer tot de verbeelding spreekt het feit, dat de totale
beurswaarde van alle ter beurze genoteerde Nederlandse aandelen met
uitzondering van de Indonesische waarden eind 1952 5,8 milliard was,
eind 1953 7 milliard en eind October 1954 11,2 milliard.
Wel-is-waar is de stijging der
waarde in de afgelopen 10 maanden
minder dan 4,2 milliard gulden ge
weest, omdat de nominale waarde
der aandelen sedert 1 Januari j.l.
plm. 12 procent groter is geworden
(er zijn dus aandelen by gekomen),
maar desondanks is de stijging der
beurswaarde en dus ook van de ver
mogens boven alle verwachting ge
weest.
Deze beurshausse speelt zich ove
rigens niet alleen in Amsterdam af.
In New York worden eveneens re
cords gebroken of het niets is. Het
Dow Jones gemiddelde, dat berekend
wordt uit de koersen van 30 voor
aanstaande aandelen uit verschillen
de bedrijfstakken, kwam op Dinsdag
23 November met een cyfer van 382
boven de top van 381 in September
1929.
En als wy nu weten dat dank
zij de depressie in Juli 1932 een
EEN TRADITIE DREIGT TE HERLEVEN
Een grote menigte woonde
deze ceremonie bij
(Van een bijzondere medewerker)
LONDEN, December 1954 In het g eweldige omwentelingsproces, dat In
dia sinds de verovering van zijn onafhankelijkheid doormaakt, wil het soms
schijnen alsof er een kloof is ontstaan tussen theorie en werkelijkheid; als
of de op vooruitgang en ontwikkeling gerichte redevoeringen van Pandit
Nehroe in klaarblykelyke tegenstelling staan tot de werkelijkheid van het
dagelijkse leven, waar eerder een terugkeer tot het verleden waargenomen
kan worden en wel tot een verleden, waaraan de Engelsen reeds tydens
hun heerschappy een einde meenden te hebben gemaakt.
Naar uit verschillende delen van het
land bericht wordt, worden steeds
meer zonderlinge gebruiken in ere
hersteld. Zo werd kort geleden de zelf
moord, die de weduwe van de gene
raal Jabar Singh, mevrouw Sugan
Kunwar, beging, een soort openbare
demonstratie. Sugan Kunwar verkoos
de dood volgens de oude traditie, door
de brandstapel te bestijgen, waarop
de stoffelijke overblijfselen van haar
gemaal door de vlammen werden ver
teerd.
Deze weduwenverbranding volgens
de oude stijl voltrok zich niet in het
geheim onder uitsluiting van de open
baarheid, maar op een voor het pu
bliek toegankelijke binnenplaats van
het huis in de stad Jodhpur, die als
hoofdstad van de staat Menunom
250.000 inwoners telt. Al moge het
ook overdreven zijn, dat, naar Indiase
kranten berichten, „de helft van de
bevolking' 'dit voorval heeft bijge
woond, toch was ook een klein gedeel
te van deze mensenmenigte al vol
doende, om aan deze ceremonie het
karakter van een openbare gebeurte
nis te verlenen.
Op de avond voor de verbranding
was de generaal gestorven. Jabar
Singh had in Engeland zijn opvoeding
genoten en in Oxford gestudeerd.
Daarna was hij naar zyn vaderland
teruggekeerd, waar hij al spoedig in
de dienst van de maharadja trad, die
toen nog landsheer was. Op de militai
re rangladder klom hij zeer snel op.
Kort voor de oorlog nam hij ontslag
als officier, omdat hem werd opgedra
gen het particuliere vermogen van
zjjn souverein te beheren. In deze po
sitie bleef hij, tot de Indiase regering
beslag legde op het vermogen van de
maharadja.
Jabar Singh behoorde tot de kaste
der Brahmanen. Al deed hij ook in de
ogen van sommigen iets onwaardigs
toen hij soldaat werd, omdat volgens
de strenge Indische opvatting de kas
te der Kshatryas, der krijgslieden, on
der die van de Brahmanen staat, toch
nam hij nauwkeurig de veelvuldige
plichten in acht, die aan zijn stand
verbonden waren. Ook zijn vrouw
was uit een edele kaste afkomstig.
Sinds haar huwelijk had geen andere
man haar gelaat zonder sluier aan
schouwd. Met uiterste gestrengheid
nam ze de godsdienstige voorschrif
ten in acht, zonder ook maar de ge
ringste consessie te doen aan de mo
derne tijd.
Zelfs voor het uiterste demsde ze
niet terug aan de rijde van haar
gestorven echtgenoot levend de vuur
dood te ondergaan. Dit besluit weegt
des te zwaarder, daar Sugan Kunwar
nog in de bloei van haar leven stond.
Verheven
In scharlakenrode zijde gekleed,
evenals op de dag van haar huwelijk,
getooid met haar schoonste juwelen
en met jasmijnbloesems in het haar,
trad de weduwe in de kring der fami
lie en vrienden, om met hen de doden
wacht te houden. Deze duurde de ge
hele nacht en inmiddels werden tak
ken en twijgen tot een machtige
brandstapel opgehoopt.
Toen het morgenrood verscheen,
werd het lijk van de generaal, dat in
Earadeuniform gekleed was, op een
aar uit het huis gedragen. Achter de
baar schreden priesters, die vrome
spreuken prevelden. De dode werd op
het hout gelegd, een officier trad naar
voren en stak de stapel aan. In de
rhythmische gezangen en het doffe
gemompel van het volk mengde zich
het geknetter van het hout. Binnen
enkele ogenblikken was de brandsta
pel witgloeiend vierkant, waar de
vonken uitsprongen. Op dit ogenblik
maakte de weduwe zich los uit de
kring van de vrouwen, die vanuit de 1
deur van het huis zwijgend in de
vlammen hadden gestaard en trad zy
op het vuur toe om er in te verdwij
nen. Het gezang der priesters zwol in
sterkte aan.
Toen de brand uitgedoofd was, ver
wijderde de menigte zich zwijgend
maar de as bleef liggen en nog dui
zenden kwamen, om langs de over
blijfselen van de generaal en zyn we
duwe te defileren en wat as mee te
nemen, daar het volgens oeroude tra
ditie verdienstelijk moet zijn deze op
te eten. Daarbij hield een voormalig
ordonnans-officier van de generaal
een korte rede om vooral de houding
van de weduwe te roemen: „Haar ein
de was groots, verheven en edel. Su
gan Kunwar's naam zal nooit verge
ten worden!"
dieptepunt van 40 werd genoteerd
voor dit gemiddelde, dan kunnen
wij ons meteen realiseren, dat de
aandelenbezitter nu vette jaren be
leeft, maar dat hij voor de magere
zeker niet gespaard wordt.
Voor zover de koerswinsten gerea
liseerd worden, waarmee wij bedoe
len dat de stukken tegen een hogere
koers verkocht worden en men niet
de volle opbrengst belegt, worden
óf de consumptie of de besparingen
groter. Vermoedelijk zullen velen
het extraatje van de speculatie-
winst wel benutten om aantrekke
lijke duurzame gebruiksartikelen te
kopen dan wel op andere wijze het
leven te veraangenamen. In principe
gaat echter van al die aankopen een
prijsverhogende tendens uit, die de
hausse weer nieuwe prikkels geeft.
Het gevolg van het steeds verder
stijgen van de koersen is, dat de
rendementen, er van uitgaande dat
de dividenden van 1953 ook in 1954
uitgekeerd zullen worden, dalen en
een peil bereiken, die voor aandelen
in feite te laag is.
Dat men desondanks toch koopt,
is een uiting van de haussementali
teit. Men hoort van koerswinsten en
men kan niet de moed opbrengen
om zijn kruit droog te houden en niet
te kopen. Waar men dan ook maar
een winstmogelijkheid bespeurt,
koopt men. In dit verband is het
veelzeggend, dat een uitgave van een
Amsterdamse ommissionnair, waar
in elke keer de aandacht op koopjes
wordt gevestigd, een oplaag van en
kele tienduizenden exemplaren heeft,
niettegenstaande men voor deze uit
gave f 5 moet betalen.
Voorlichting
Gezien dit enorme veld van krach
ten en de stroom van geldmiddelen,
die kost wat het kost belegging zoe
ken, is een volledige, objectieve be
richtgeving een eerste eis. De be
legger toch kan zelf de mérites van
een aandeel niet beoordelen. Hij moet
afgaan op voorlichting van de pers,
van de banken en commissionnairs
en van de beleggingsconsulenten.
Deze organen zyn de opinievor
mers bij uitstek. Doch dan moeten
zy ook in staat zyn hun taak goed
te vervullen, hetgeen impliceert dat
de ondernemingen goed gedocumen
teerde jaarverslagen uitgeven, dat
zy tussentydse mededelingen doen,
dat zy, kortom, steeds een dusdanig
inzicht in de gang van zaken ge
ven, dat hy die voorlichting moet
geven er niet naar behoeft te ra
den. Dan ook zal de koers veel be
ter een weerspiegeling kunnen zyn
van de positie, de winstmogeiykhe-
den en de vooruitzichten der onder
neming. Aan goede financiële „pu
blic relations" ontbreekt het echter
nog te vaak.
Bij elke uitzending Weer even gespannen.
(Van een onzer redacteuren).
In de Bussumse televisie-studio, het voormalige kerkgebouwtje „Irene"
hebben wij een biiksem-babbeltje met Heieen van Meurs, de televisie-om-
roepster van de AVRO gehad.
Het was een rumoerig kwartiertje. Niet vanwege Heieen, die een voor
beeld van rust is, maar wel wegens de byzonder opgewonden omgeving.
Wy zaten nameiyk in de „hal" van de studio, die een combinatie van
wachtkamer, garderobe, portiersloge en cantine is. Drukke technische
mannen liepen in en uit, omdat er een repetitie aan de gang was, acteurs
en actrices (in costuums van omstreeks de laatste eeuwwisseling) dren
telden binnen en verdwenen weer naar de speelruimte om zich onder het
oog van de drie camera's te wagen. Telefoons ratelden en er klonken
commando's door de luidsprekers. Neen, bepaald rustig was dat niet.
Heieen van Meurs heeft Siebe van
der Zee opgevolgd, die het als hoofd
der televisie-afdeling van de AVRO
zó druk heeft, dat hij geen tyd meer
kan vinden voor het aankondigings-
werk. Zij woont in Groningen, waar I
contact met de kyker wil zyn".
„Nooit bang zijn bij de gedachte,
dat er tienduizenden ogenparen op U
gericht zyn
„Nee hoor, dat heb ik me direct bij
de allereerste uitzending afgewe
zy rechten studeert („Ik ben geboren Duidelijk gezegd: daar wil ik niet aan
en getogen onder de Martinitoren") denken"
en op het ogenblik voor haar docto
raal zit.
Die combinatie van
studente en T.V.om-
roepster levert geen
moeilijkheden op.
Twee dagen in even-
zovele weken kan zy
er wel tussen uit knij-
pen, zonder dat het
haar studie schaadt.
Men kan zich afvra
gen, hoe de T.V.-
mensen in het Gooi
er bij gekomen zijn
hun omroepster hele
maal uit Groningen
halen. Uit een
reeks van sollicitan
ten? Neen, zo is het
helemaal niet. Het
toeval heeft, hier een
grote rol gespeeld.
Heieen van Meurs
was een tijd geleden
in Groningen praeses
van de Lustrum-com
missie der vrouwelij
ke studenten vereni
ging Magna Pete.
Zij kwam in die
kwaliteit in een in
terview op het beeld
van de AVRO-televi-
en toen zeide Sie
be van der Zee plot
seling: „Hé, dat kon
het wel eens zijn".
Nu, het was dat!
Want nadat er een
test gemaakt was
bleek Heieen van
Meurs een der weini
gen te zijn met kwa
liteiten voor T.V.-
omroepster. Daarbij
was haar goed te pas
gekomen, dat zij haar vrije uren ge
vuld had met het spelen in het ama
teur-cabaret.
Wéér had Hilversum om zo de
combinatie rad;o en T.V. samen te
vatten uit de rijen der amateurs
kunnen putten om zyn gelederen aan
te vullen.
„Hebt U al gekozen tussen rechts-
practijk en televisie?"
„Nee hoorlacht Heieen, die de
zaken nuchter bekijkt, „dat komt
straks misschien wel eens".
„Spannend werknoemt He-
leen haar arbeid voor lens en micro
foon. „Bij elke uitzending ben je weer
even nerveus. Steeds weer even ge-
„En hoe gaat dat met uw tekst?
Staat die op een spiekbriefje buiten
spannen. En dat moet ook wel als er zien. Zonder haperen.
het schootsveld van de camera?"
„De tekst leer ik uit m'n hoofd.
Voor alle zekerheid heb ik wel het
rolletje met mijn aandeel in het pro
gramma in de hand. Dan kan ik im
mers altijd nog zeggen: even kijken,
dames en herenH
„Nog nooit blyven steken?"
„Gelukkig nog nooitzegt He-
leen, maar ze bukt zich ogenblikkelijk
en tikt vlug met de knokkels aan de
onderkant van het tafelblad.
„Knock on wood, even afkloppen..."
's Avonds hebben we haar het pro
gramma horen aankondigen, waarvan
we 's middag3 de repetitie hadden ge-
