MIDDELBURGS CENTRUM VOLTOOID
Lange Delft is thans - na kwart
eeuw - weer gaaf geheel
Brand van 7 December '29 was
zware slag voor Lange Delft
RESTAURATIE STADHUISTOREN
KAN IN 1956 VOLTOOID ZIJN
ETAGE-BOUW GEEFT KADEN
WEER EEN WAARDIG AANZIEN
Vandaag is het voor Middelburg een gedenkwaardige dag: het zakencentrum van de Zeeuwse hoofd
stad is voltooid! Door de officiële opening van de „winkelgalerij" aan de Lange Delft en aan de Se-
geerstraat wordt deze voltooiing een feit. Eindelijk na 25 jaar zal deze winkelstraat, slagader
van de hoofdstad, weer een ongeschonden aanblik opleveren. De Lange Delft is opnieuwde Lange
Delft. Op 7 December 1929 sloeg de rode haan hier zijn slag, met als buit een achttal van de grootste
panden. De straat was nog niet geheel hersteld, toen de brand van 17 Mei 1940 kwam en een nog zwaar
dere tol eiste. Weinig meer dan rokend puin, verkoold hout en verwrongen staal bleef er van de wel
varende Lange Delft over.
«vandaag echter is er reden tot vreugde. Mevrouw E. BolkesteinPull zal bij één der ingangen van
Y de juist gereedgekomen winkelgalerij, een lint doorknippen, waarna burgemeester mr. dr. N. Bol
kestein de openingsrede houdt. En daarmee is de Lange Delft weer volkomen een straat, waar het
plezierig winkelen zal zyn, als vanouds, maar beter en aantrekkelijker.
Winkelgalerijwordt heden geopend
Het '"eeft er enige tyd naar uitgezien, dat het grote open terrein Lange
Delft-hoek Segeerstraat niet bebouwd zou worden. In 1952 kwam vast te
staan, dat de Provinciale Bibliotheek niet op deze plaats zou terugkeren
en daarna werden vele pogingen ondernomen om dit gat in de bebouwing
te „sluiten". Om financiële redenen was een groot project hier gewenst.
In September 1953 werd bekend, dat de oplossing was gevonden in de
vorm van een complex van 7 zaken en 13 woningen. Het eerste begin tot
de bouw werd gemaakt in November van dat jaar, het heien geschiedde
spoedig daarna en tijdens de afgelopen zomer verrezen de muren uit de
grond. Op 1 September j.L werd in aanwezigheid van B. en W. de eerste
steen gelegd en morgen zal het publiek in de nieuwe zaken terecht kunnen.
De laatste weken hebben de be
trokken zakenmensen en vele nijvere
ambachtslieden bijna dag en nacht
doorgewerkt om de laatste hand aan
het complex te leggen. Vanmiddag
als op het laatste moment de schut
tingen verdwijnen en de voorbijgan
ger zich met de nieuwe gevel ziet
geconfronteerd, zal blijken of men
er in geslaagd is de „winkelgalerij"
tot een nieuwe attractie van de
Zeeuwse hoofdstad te maken. Zoals
bekend is het ontwerp van architect
J. B. van Wuijckhuijse.
Op de begane grond aan de Lange
Delft is een bijna geheel doorlopende
glaswand voor de ruime etalages
aangebracht, slechts onderbroken
door twee portieken, in elk waarvan
twee winkels hun ingang hebben.
Boven alle etalages is een luifel. Ook
aan de Segeerstraat ls er veel glas,
slechts onderbroken door het cen
trale trappenhuis.
Via dit trappenhuis bereikt men
de woningen. De deuren komen
uit op een soort „straat", die
het complex een galerij-aanzicht
geeft en die aanleiding werd tot
de naam „winkelgalerij". Deze
„straat" ligt aan de achterzijde
en geeft op de eerste verdieping
toegang tot 3 woningen aan de
zijde van de Lange Delft en tot
4 woningen aan de Segeerstraat-
zijde. Aan eerstgenoemde kant
bevinden zich twee galerijen,
omdat boven de drie woningen,
die één etage beslaan, nog 6
woningen zijn gelegen. Deze
Fundering van verzakt monument
krijgt a.s. winter versterking
Nog steeds is het herstel van het gothische stadhuis te Middelburg' niet
geheel volbracht. Na de oorlog konden successievelijk het oude deel en de
nieuwe vleugels weer in gebruik worden genomen, maar er bleef nog de
restauratie van de toren, die reeds lange jaren in de steigers stond. Enke
le jaren geleden werd met afbraak van het gehele bovenstuk van dit mo
nument begonnen, alsmede met het herstel van de onderbouw. Het werk
heeft in de afgelopen maanden goede vorderingen gemaakt. Het ligt in
de bedoeling in 1955 het bovenstuk, de z.g. lantaarn, opnieuw op te trek
ken. De kap en de bekroning, de slanke peer, zullen waarschijnlijk het jaar
daarna worden aangebracht, zodat verwacht kan worden, dat de fraaie
toren in 1956 haar reeds te lang gemiste plaats in het stadsbeeld zal her
nemen.
De brand van 17 Mei 1940 liet van
de toren slechts de geblakerde muren
staan. Na enig voorbereidend werk
werd in 1942 ter versteviging in de
voet, een aantal betonnen vloeren ge
stort. Van die tijd af werd 's winters
steeds voortgegaan met het herstel,
totdat de bezetter de bouwstop afkon
digde. Toen de oorlog voorbij was kon
dit restauratiewerk wederom worden
opgenomen.
Waar nodig, werd oud materiaal
door nieuw vervangen. En dat
bleek op vele plaatsen gewenst,
Op een dertigtal meters hoogte
waar een prachtig uitzicht op de
Mar' 1 echoden wordt is me be
gotmet het optrekken van de
natuurstenen lantaarnvan Middel
burgs stadhuistoren,
i (Foto P.Z.C.)
want het gehele bouwwerk had
veel meer van het vuur geleden
dan men aanvankelyk vermoed
de. Het thans bestaande deel van
de toren tot aan de balustra
de is vrijwel geheel gerestau
reerd.
Op deze hoogte wordt thans reeds
een bescheiden begin gemaakt met 't
optrekken van de z.g. wachters, de
vier hoektorens, die de lantaarn om
geven. Zodra het voorjaar aanbreekt,
zal met volle kracht aan het opbou
wen van de lantaarn worden gewerkt.
Practisch alle voor de bovenbouw van
de toren benodigde steen is gehakt en
ligt gereed in de opslagplaatsen aan
de Simpelhuisstraac.
Er doet zich echter by deze restau
ratie een probleem voor. De stadhuis
toren is namelijk enigszins verzakt
ongeveer een halve meter naar het
Noord-Westen. Deze verzakking da
teert overigens niet van de laatste
tijd. Maar de toren is nog niet „in
rust", de verzakking schrijdt nog
steeds voort. Om die reden wordt het
noodzakelijk geacht de fundering te
versterken. Hiertoe zijn plannen in
studie, die worden opgesteld aan de
hand van de ervaringen, die men op
doet bij het onderzoeken van de hui
dige fundamenten, die thans voor een
deel zyn ontgraven. Men hoopt a.s.
winter afdoende voorzieningen te
treffen.
De stadhuistoren zal weer volledig
zijn oude glorie terugkeren. Ook
de bekende poppetjes-ruiters en voet
knechten die een grote aantrekke
lijkheid van dit monument vormden,
worden weer aangebracht. Is het dus
waarschijnlijk, dat „malle Betje", zo
als men de toren wel noemde, in de
loop van 1956 uit de steigers zal ko
men, de schepping van vader en zoon
Keldermans zal pas volledig gerestau
reerd zijn wanneer ook de zijgevel aan
de Noordstraat „verfrist" is. Dit werk
zal nog geruime tijd in beslag nemen.
De betrokken gevel heeft namelijk
zware schade opgelopen, bijna alle
stenen zijn „verbrand", zodat vervan
ging noodzakelijk is. Zulks geldt ook
voor een deel van de Choertoren. De
moeilijkheid hierbij is steeds, dat eerst-
de steen gehakt moet worden. Men
mag dan ook aannemen, dat pas eind
1956 of begin 1957 het stadhuis met
recht weer „pronkjuweel" van een
herbouwd Middelburg kan worden ge
noemd.
groep van „twee-hoog" heeft
ook een „straat". Deze opzet be
tekent iets nieuws voor Zeeland.
Hoewel dus alle panden aan de
achterzijde hun ingang voor het pu
bliek bezitten, kunnen enkele zaken
lieden hun woonvertrekken van hun
winkel of magazijn uit ook binnen
door bereiken door middel van een
aparte trap, die of direct in de wo
ningen dan wel op de galerij uit
komt. De woningen bevatten een hal,
een woonvertrek, een keuken, twee
of drie slaapkamers en een douche
cel. Aan de achterzijden is er gele
genheid tot kolenberging. Verder
zijn er boxen voor rijwielstalling en
berging in de grote kelder, die, via
een „ti*ap zonder treden" door het
centrale trappenhuis bereikt kan
worden.
Het complex loopt aan de achter
zijde door tot aan de Sint Barbara-
gang, die' werd overbouwd, waar
door een poort ontstond. Langs de
ze gang bevinden zich nog vijf boxen,
waarin auto's en andere grotere
voertuigen gestald kunnen worden.
Het gehele werk werd uitgevoerd
door de N.V. R. J. Jansen en Broek.
Van de Lange Jan af heeft men een
uniek overzicht op Middelburgs win
kelcentrum. In het midden een deel
van de Lange Delft. Links op de hoek
van de. Segeerstraat dt „winkelgale
rij", die heden geopend wordt, duide
lijk herkenbaar aan de schuttingen,
die het complex omgeven.
(Foto P.Z.C.J
Etage-bouw aan de Rouaanse Kaai in
Middelburg. Rechts een blok van lJf
woningen, dat vrijwel gereed is. Links
op de achtergrond 8 étage-woningen,
die nog in aanbouw zijn.
(Foto P.Z.C.)
Sinds 1940 werden in Middelburg
446 herbouwplichten gerealiseerd
Een belangrijk feit voor Middelburgs herbouw is, dat de gaten „gedicht"
worden, die de brand van 1940 in de kaden sloeg. Wanneer de 34 wonin
gen, die daar thans in étagegebouw worden opgetrokken, gereedkomen,
is het ook hier met de herbouw afgelopen. De datum, waarop 26 van deze
woningen betrokken kunnen worden, is zeer nabij. Binnen de vesten is
vooral in de jaren 1950 tot en met 1953 zeer veel gebouwd. In
de binnenstad werden sinds 1940 308 herbouwplichten gerealiseerd. Dit
aantal bedroeg buiten de vesten 138, het totaal dus niet minder dan 446.
Bovendien kwamen in de binnenstad eveneens sinds 1940, 147 andere pro
jecten gereed in het kader van andere financierings-regelingen. Hieronder
is o.a. alle étage-bouw begrepen.
Wat de Segeerstraat betreft, vol
gend jaar zal de sanering zich wel
voltrekken. De eerste stap werd vo-
Wanneer men nu de gehele bin-1
nenstad overziet, dan blijkt, dat mo
menteel nog slechts zeer weinig open
terreinen bebouwd moeten worden,
uiteraard de Abdij bulten beschou
wing gelaten. De Zusterstraat voor
al was tijdens het bijna verstreken
jaar het toneel van bedrijvigheid.
Met woonhuizen en zakenpanden
wordt hier de bebouwing gesloten.
Er is nog een open terrein tegen
over de drukkerij van de Fa G. W.
Den Boer en naast dit pand. Op het
laatste terrein zal het badhuis ver
rijzen, maar het is niet bekend wan
neer met 'dit project zal worden be-
fonnen. De Lange Delft was aan het
egin van dit jaar gereed, behalve
de „winkelgalerij". Het enige pro
ject, dat hier nog verwezenlijkt zal
moeten worden, is de nieuwe bio
scoop. Wanneer met "9e bouw kan
worden begonnen, staat echter nog
niet vast.
Ramp deed veel stof opwaaien
en bracht sterkere brandweer
„Een gruwelijke bezoeking is gisteravond gekomen over ons schone
Middelburg: door de teisterende macht des vuurs is een grote plek in het
hart onze stad neergebrand! Kaal en droevig staan de gevelbrokken nog
rechtop, starende op de ruïnes voor en achter lien
Zo begon de Middelburgsche Courant in een extra editie het uitvoerig
verslag van de brand, die de Lange Delft op Zaterdag 7 December 1929
trof. Sinds lang had de Zeeuwse hoofdstad niet zulk een brand gekend.
Een zevental grote zakenpanden viel ten prooi aan het vuur, terwijl een
aantal andere gebouwen zwaar of licht werd beschadigd. Het was een
zware slag voor de Lange Delft en voor de gehele stad. Een onherstelbaar
verlies vooral, was het uitbranden van het befaamde Grand-Hotel „Verse-
put" met zijn fraaie gevel.
Maar uit deze ramp sproot ook „winst" voort. Het feit namelijk, dat 't ma
teriaal, waarmee de Middelburgse brandweer het vuur moest bestrijden,
zeer onvoldoende was, deed veel stof opwaaien in het gehele land. Lange
tijds is daar toen thans bijna 25 jaar geleden over geschreven en
over gesproken. En de discussies leidden er toe, dat Middel
burg reeds het volgend jaar over een sterkere brandweer beschikte. Een
nieuwe brand, op 19 Februari 1930, waarbij de bekende Sociëteit „De Ver
genoeging" in de as werd gelegd, deed deze noodzaak hiervan nog sterker
naar voren komen.
Tot aan de brand van 1940 toonde
de hoofdstraat van Middelburg een
aantal gaten. Geleidelijk werden de
ze open terreinen weer bebouwd en
toen de zwarte datum van 17 Mei
1940 aanbrak, was de Lange Delft
vrijwel weer gesloten. Zéér kort te
voren was nog een nieuw zakenpand
in gebruik genomen! De 17e Mei
bracht echter de totale verwoesting
van het centrum en daarmede werd
ook het aantrekkelijkste gedeelte van
de Lange Delft weggevaagd. Ruim
14 jaar heeft het geduurd vóór met
recht van een herbouwde en weder
om gesloten straat mag worden ge
sproken.
Zaterdagmiddag 7 December '29
ongeveer half vijf ontstond de
brand in de Lange Delft in een
pakkamer van de „Fransche Ba
zar". Een felle wind wakkerde
het vuur aan, maar de brand
weer kon aanvankelijk weinig
uitrichten door de te geringe
druk op de waterleiding. Tegen
zes uur stortte de achtergevel
van de bazar in en inmiddels
waren de vlammen doorgebro
ken naar hotel Verseput. Een
kwartier later stond de lunch
room Oosterhuis in lichterlaaie
en zo breidde de brand zich
steeds verder uit over de mode
zaak van Wiener, de rijwielfa-
briek van Kaan.
Om ongeveer acht uur sloeg het
over de straat heen in het pand van
de ijzerhandel De Jager, daarna in
de beddenzaak van Wiener en ten
slotte in het gebouw van Simon de
Wit, dat niet geheel uitbrandde,
maar toch zwaar beschadigd werd.
Eerst diep in de nacht werd het vuur
in zyn voortgang gestuit en de ge
hele nacht door bleef het blussings-
werk aan de gang. Ook de volgen
de dagen bleef het in de puinhopen
nog smeulen. Eerst ruim een week
later behoefde geen brandwacht
meer te worden onderhouden, wel
een bewijs, dat deze brand een zeer
fel karakter droeg!
Reeds bij het begin was het duï-
delyk, dat de Midelburgse brand
weer alléén dit geweld niet kon be
teugelen. Er werd dan ook aan een
groot aantal andere gemeenten as
sistentie gevraagd. Zodoende kwam
er hulp van Vlissingen, Rotterdam,
Bergen op Zoom, Breda, Goes en
Koudekerke, terwijl ook soldaten,
mariniers, padvinders en anderen
hun diensten by de blussing verleen
den.
Vooral Rotterdam en Bergen op
Zoom rukten aan met materiaal, dat
voor die tijd het allermodernste
genoemd kon worden en grote in
druk op de Middelburgers maakte.
Die indruk bleef niet zonder gevol
gen. Reeds in de Middelburgse Cou
rant van 9 December werd een op
roep afgedrukt aan de bevolking
van „Een Middelburger".
Deze ondertekenaar deed een eer
ste storting voor het „Brandweer
fonds 7 December 1929", dat beoog
de f 5000 bijeen te brengen teneinde
een motorspuit van grote capaciteit
te kunnen aanschaffen. De oproep
ondervond weerklank, binnen enkele
weken was er reeds ruim f 3000 bij
een, door stortingen van particulie
ren en f e-drijven. Een comité werd
gevormd om de gelden te beheren.
Bovendien werd op 13 December een
vrywillige brandweer opgericht.
Het werd hoog tijd, dat Middel
burg een daad stelde om presti-
ge-verlies te voorkomen. Het
verhaal van de brand was in
middels in het gehele land be
kend en het werd door sommige
bladen enigszins opgeschroefd.
Die twee motorspuiten zijn er ge
komen in 1939 nog. He„ fonds
rige week gedaan in de vorm van
de eerste steenlegging voor het pand
van een dameshandwerkenfahriek op
het terrein van het reeds afgebro
ken huizenblok. De Sint Pieterstraat
werd aan de Oostzyde dit jaar vol
tooid. Het grote probleem by het
sluiten van de wanden op de Balans
is nog steeds het gat, waar vroeger
Sint Joris stond. Plannen voor een
passende bebouwing z(jn thans in
studie.
Aan de Bogardstraat bevindt zich
nog een open terrein, terwijl Korte
Burg en Groenmarkt gereed zijn. Met
de voltooiing van de R.K. lagere
school kwam er in de Bachten Stee-
ne ook schot. Op de hoek van de
Burggang zal hier in de toekomst
de turnhal het geheel completeren.
In de Burggang nadert de R-K. la
gere school haar voltooiing snel.
Enkele woningen voor gemeente
ambtenaren werden in de afgelopen
jaren aan de Stadhuisstraat ge
bouwd. Thans zijn daar nog enkele
huizen in aanbouw. De Sint Jan
straat is bijna gereed, een blok van
twee woningen, dat in vergevorderd
stadium van afbouw is, vormt het
sluitstuk.
De brand in de Lange Delft op Zater
dag 7 December 1920. Een aantal
grote zakenpanden in lichter laaie.
Links onderscheidt men de hoge ge
vel van het vermaarde Grdnd-Hotel
Verseput, rechts de Franse Bazar,
waar de catastrophe begon.
haalde de f 5000 en in de loop van
dat jaar kon een grote spuit aan de
gemeente worden overgedragen. De
gemeente schafte zich in 1930 een
spuit van hetzelfde „kaliber" aan.
Deze brandblus-apparaten werden
voortaan in de wandeling de „Bur-
gerijspuit" en de „Gemeentespuit" ge
noemd. En tot de overmacht van
1940 toe, bleef men in Middelburg
het vuur de baas.
