Menselijk lichaam reageert op elke
verandering van hoogte
Sigarenbandjes: product van
goede smaak en vernuft
GEURIG MONUMENT VOOR
EENVOUDIG ITALIAAN
PENNEN-PROFESSOR BEZIT
MERKWAARDIG MUSEUM
DONDERDAG 25 NOVEMBER 1954
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
TWEE AAPJES OVERLEEFDEN HET
Vliegers van de toekomst in
verschillende „lagen"gekleed
Men wil steeds hoger en op het ogenblik, een halve eeuw na de eerste,
nog tamelijk hulploze pogingen van de gebroeders Wright, denkt men in de
luchtvaart reeds aan hoogten van 35 tot 50 kilometer. Arthur Murray be
reikte al de 30 kilometer met een snelheid geljjk aan twee en een half maal
die van het geluid. Verder zyn er raketten afgeschoten met twee aapjes, die
de proefneming overleefden. Deze beide dieren zyn nu houders van het we
reldhoogte-record, daar zy al een hoogte bereikten van ruim 60 kilometer.
Het menselijk lichaam echter reageert nauwkeurig op elke verandering
van hoogte en snelheid en heeft zelf de grenzen van deze verandering vast
gesteld. De mens heeft, zoals de physioloog Hobertos Strughold het formu
leerde, „de verticale grens" bereikt.
houden, maar zonder zuurstof zou
ook hij binnen 15 seconden weg zyn.
50.000 voet: Het hart kan nu zelfs
geen minuut meer de inwendige druk
van de borstkas verdragen. Derhalve
dient het hele lichaam onder druk
gehouden te worden. De piloot be
vindt zich nu wel in de stratosfeer
en hy kan onmogelijk de diepte be
neden hem peilen, daar de aarde en
de wolken al zoveel lager liggen.
Door de z.g. „pseudo myopia", die bij
grote hoogten optreedt^ kan hij een
ver verwijderde vyand niet waarne
men. Vliegt hij met een snelheid gro
ter dan die van het geluid, dan kan
hy zelfs geen ander vliegtuig zien na
deren, omdat het voorfey zal zyn
voor het beeld zyn netvlies heeft ge
troffen. Hoewel er volop zonlicht is
kan de piloot niets zien, wat zich in
de schaduw bevindt, omdat de sa
menstelling van het licht zelf is ver
anderd.
63.000 voet: Naar generaal Arm
strong de „Armstrong-lyn" genoemd.'
Hij bewees met dierenproeven dat
het bloed koken gaat op deze hoog
te omdat de luchtdruk hier gelijk is
aan de druk van waterdamp
lichaamstemperatuur.
80.000 voet: Zuurstof wordt op 'n
dergelijke hoogte vergiftig, omdat 'n
gedeelte omgezet wordt in ozon.
Ozon tast rubber en metaal en d<
longen aan. Hoger kan men dus al
leen gaan in een afgesloten cabine,
die voor een perfecte afsluiting en
een eigen luchttoevoer zorgt zodat
daarbinnen menselijk leven mogelijk
blijft.
120.000 voet: Kosmische stralen
kunnen hier zeer gevaarlyk zijn.
De „medische wetenschap in de
luchtvaart" heeft zich nu tot taak
gesteld ook deze grens nog te ver
overen.
Het meest actief op dit gebied is
de luchtmacht van de Verenigde
Staten, die grote vorderingen maakt
onder leiding van generaal-majoor
Harry George Armstrong, lange tyd
geneesheer-generaal en tegenwoordig
als zodanig werkzaam bij de V.S.-
luchtmacht in Europa. Op niet zo
grote schaal maar even intens is de
marine op dit gebied bezig onder lei
ding van kapitein Ashton Graybiel,
een van Amerika's bekendste hart
specialisten. Een leger van univer
sitaire laboratoria staat de strijd
krachten hierin bij.
Ervaringen
Het eerste probleem, waar de on
derzoekers mee te maken kregen,
was nauwkeurig te weten te komen
hoe het menselijk lichaam zich ge
draagt by een opstijging. Men kwam
daarbij o.a. tot de volgende conclu
sies:
18.00030.000 voet: Een man, die
niet aan grote hoogten gewend is,
verliest in uiterlijk drie kwartier het
bewustzijn, soms al in anderhalve
minuut. Omstreeks de 25.000 voet
krijgt men last van ïngewandsgas-
sen, vooral na het drinken van bier
of het eten van peulvruchten.
30.00040.000 voet: Op deze hoog
te moet een vlieger een goed sluitend
masker dragen over neus en mond
en zuurstof onder druk opnemen.
Hierbij wordt het natuurlijke proces
omgedraaid. Belangrijker is, dat het
contact met de omgeving minder
wordt. Hij kan slechts een paar
woorden mompelen, soms zelfs maar
enkele lettergrepen en hy heeft een
gevoel, alsof er mieren over zyn
lichaam lopen.
43.000 voet: Door de druk op de
borst wordt het ademhalen practisuh
ondoenlijk. Een ervaren piloot kan
het misschien een paar minuten vol-
dit een gedeeltelijke blindheid
ten gevolge hebben. De weinige, nog
aanwezige lucht op deze hoogte kan
nog genoeg wrijving veroorzaken om
by grote snelheid de temperatuur in
de cockpit te doen stijgen tot 400 of
500 graden F. Om de lucht tot een
dragelijke temperatuur af te koelen,
zou een veel te ingewikkelde appara
tuur nodig zyn. Een temperatuur van
120 graden acht men echter wel be
reikbaar*, indien de mens tenminste
in staat gesteld zou worden de moor
dende hitte te verdragen.
Zwaartekrachten.
De gevaren, veroorzaakt door de
lage luchtdruk, worden geëvenaard
door de grote gevaren van de zwaar
tekrachten op deze verticale grens.
Als een menselijk lichaam aan ver
andering van snelheid wordt blootge
steld, voelt men onmiddellijk de druk
van deze zg. G-krachten. Iemand in
een snelrijdend voertuig wordt tegen
de rugleuning van zyn zitplaats ge
worpen, wanneer de bestuurder, na
gestopt te hebben plotseling weer
wegrijdt. De bemanning van een
vliegtuig is hieraan nog veel meer
onderworpen, omdat men plotseling
van vliegrichting kan veranderen of
grotere snelheid kan ontwikkelen.
Op grote hoogte kunnen de G-krach
ten zelfs duidelijk merkbaar zyn,
wanneer het toestel maar een kleine
zwenking maakt.
Dergelijke krachten kunnen het
bloed van hart en hoofd zoveel snel
ler doen stromen, dat bewusteloos
heid het gevolg is.
Proefkonijn.
Dr. Armstrong heeft zichzelf als
proefkonijn gebruikt by het onder
vinden van krachten gelijk aan 14
positieve en 4 negatieve.
Hy merkte hierbij 't volgende op:
„De huid is roodEr treden on
derhuidse bloedingen op. De schedel
schijnt te barstende ogen bran
den en puilen uit hun kassenDe
oogleden voelen droog en korrelig.
Men voelt zich over het algemeen of
men een hersenschudding heeft ge
had en men begint wankelend te lo
penEr kan enige tyd een gees
telijke gestoordheid blijven be
staan
Nieuwe proeven.
Al een hele tyd werkte men met
een costuum, dat echter niet geheel
afsluitend was, maar de handen en
het hoofd vrij liet. Op het ogenblik
neemt men by de luchtmacht proe
ven met een volkomen sluitend pak,
dat veel gemakkelijker zit dan een
buitenstaander wel denkt. Daarbij
wordt dan een speciale valhelm ge
dragen, die by het dragen één ge
heel vormt met het pak. De handen
zijn in dit geval dan nog vrijgelaten.
Toch is deze dracht nog niet zo
effectief als een overall-model. Om
bestand te zyn tegen de G-krachten
is weer een ander costuum nodig, dat
voorlopig alleen nog maar de bloeds
omloop beperkt. Dit overall-model
heeft daarvoor rubber-blazen over de
buik, de dijbenen en de kuiten.
Dr. Armstrong zegt: „Op een der
gelijke hoogte, waar de machine een
wereld op zichzelf is, volkomen los
van het contact met de aarde en
haar bewoners, heeft de mens een
geheel nieuwe gewaarwording, een
gevoel van volslagen eenzaamheid,
dat hem aangrijpt en stil maakt,
soms zelfs beangstigt".
De twee aapjes echter toonden
geen spoor van zen-waandoeningen.
„En als de apen het kunnen, is het
voor de mens ook mogelyk", aldus
dr. Armstrong.
BLOEMEN IN AUSTRALIË
Hoe de „Boronia" aan zijn
naam kwam
(Van onze correspondent in Australië)
Nu hier in deze zonnige laat-winterse dagen het eucalyptuswoud zich
weer met zijn schat van nergens anders voorkomende wilde bloemen begint
te sieren en aan de bloemenstalletjes langs de straten de wilde boronia's,
banksia's en andere kinderen van Flora de naderende lente inluiden, vraagt
men zich opnieuw af hoe deze voor Europese ogen vreemde planten aan
hun wonderlijke namen komen.
Het is per slot van rekening eerst anderhalve eeuw geleden, dat botanis
ten voor het eerst de Australische wilde bloemen zagen en voor de taak
stonden om deze geweldige schat aan onbekende planten te determineren
en van namen te voorzien.
Had in Europa de grote Linneaus
zyn geestesmerk aan de benaming
van bloemen en planten gehecht, in
Australië was de eerste taak van het
determineren en namen geven weg
gelegd voor Sir Joseph Banks, de
botanist, die kapitein Cook vergezel
de op zijn tocht, waarbij Australië
voor het Britse wereldrijk in beslag
werd genomen,
De Banksia's, de grillig gevormde
struiken met hun stralende gele,
oranje en rode kandelaars, dragen de
naam van deze Linneaus van 't Aus
tralische werelddeel. En verschillen
de andere Australische bloemen en
planten zijn genoemd naar zijn me
dewerkers en vrienden, de leden van
kapitein Cook's bemanning en de gro
ten van zijn tyd.
Slaapwandelen
De lieflijkste en geurigste van allen,
die thans weer het Australische bos
en de straten van de grote stad ver
vult met het heerlijkste parfum dat
men zich denken kan, is echter ge
noemd naar een eenvoudige Italiaan
se boerenzoon, die zelf Australië
nooit gezien heeft.
De geschiedenis van deze 18e eeuw-
se Francesco Borone, wiens naam
vereeuwigd is in de onvolprezen Aus
tralische baronia, is boeiend.
Francesco Borone begon zijn car
rière als bediende van de beroemde
Engelse botanist Sir James Smith.
De eenvoudige boerenzoon beperkte
zijn activiteiten echter niet tot het
poetsen van de schoenen en het zil
verwerk van zijn rijke meester,
doch vulde al zyn weinige vrije tyd
met snuffelen in de botanische wer
ken, welke het huis vulden. De leer
gierigheid van deze ongeletterde boe
renknaap was zo groot, dat de grote
Engelse botanist hem de schoen
kwast deed neerleggen en hem tot
zyn assistent benoemde.
Zo snel verwierf hy naam, dat hy
uitgenodigd werd deel te nemen aan
de grote botanische expeditie van
dr. Azelius. de ontdekker van de tro
pische azalea, naar de woeste bergen
van de Sierra Leone. Na zyn terug
keer werd hij assistent van de be
roemde dr. Sibthorpe. Hy ging met
hem naar Griekenland om het monu
mentale werk van de „Flora Graeca"
te maken.
Aan zy'n veelbelovende loopbaan
kwam een zeer plotseling einde. In
1794 in Athene herstellende van een
malaria-aanval, liep de aan slaapwan
delen lijdende Borone uit een raam
op de tweede verdieping en viel hy op
de straatstenen te pletter.
Diep getroffen legde Sir James
Smith de gelofte af, dat een nieuw
soort plant uit de „Nieuw Hollandse
botanie" naar hem genoemd zou wor
den.
En zo heten vandaag aan de dag
de 90 variëteiten van de onvolprezen
Australische boronia naar deze een
voudige Italiaanse boerenzoon.
De ontwerper H. F. Hemels i
werktafel.
kleurig bedrukte vellen papier
lopen door de bronsmachine.
ALS KLEURIGE RIDDERORDEN
Kleurige decoratie komt in
grote vellen van de drukpers
(Van een speciale verslaggever)
Als kleurige ridderorden prijken goudgerande en met vele ornamenten
versierde bandjes om de sigaren, die soldatesk stram in het gelid de
aanblik van welgevulde kistjes tot een streling voor het oog maken van de
ware liefhebbers van het geurige kruid. Deze bandjes maken de sigaar tot
een gedecoreerde, onderscheiden van het leger der naamlozen en bevorderd
tot een individueel stuk rookgenot. De statistieken van het tabaksverbruik
spreken in cijfers met vele nullen. Millioenen sigaren gaan jaarlijks in rook
op en een tenminste zo prozaïsch lot ondergaan millioenen sigarenbandjes,
met een vluchtige blik bezien en daarna achteloos weggeworpen.
Menigeen is aan een vast merk si-
faren gewend en hy herkent het
andje op een afstand. Vaak wordt
het bij de eerste manipulatie reeds
verwijderd en beëindigt net zyn dienst
in asbakje of prullemandje. Het af
punten en aansteken, volgens vast ri
tueel, leidt het rookgenot in, dat cul
mineert in het behaaglijk opsnuiven
van kringelende rookwolkjes en het
welgevallig bezien van de krijtwitte
aspunt.
In de etikettenfabriek van de fa. K.
Zwart aan de Kortegracht te Amers
foort zagen wij de fabricage van siga
renbandjes, van de tafel af, waarop
de artistieke medewerker van het be
drijf, de heer H. F. Hemels, zyn
smaakvolle ontwerpen creëert, tot
aan de inpakafdeling, waar de band
jes in bundels van honderd, worden
gereed gemaakt voor verzending.
Boeiend procédé
Het ontwerpen van sigarenbandjes
en etiketten vereist behalve artistieke
kwaliteiten, kennis van reclame-psv-
chologie en technisch inzicht. Volgens
een boeiend procédé komen de kleuri
ge bandjes tot stand voor sigaren en
ook bv. voor bonbons, die het product
een feestelijk-fleurig aanzien verlenen
en het finishing touch geven, welke
de verkoopbaarheid ten goede komt.
De bandjes worden door zware per
sen in grote aantallen tegelijk ge
drukt op vellen papier, zo dicht moge
lijk by elkaar, om zo weinig mogelijk
papierafval over te houden. Aan het
einde van het fabricage-proces wor
den ze uit de vellen papier gestoken
stanzen luidt de vakterm zoals
koekjes uit een plakje deeg. Het
vlakdrukprocédé, dat bij de vervaar
diging wordt toegepast, is een won
derlijke techniek, die in de ogen van
een leek veel te maken heeft met al
chemie en toverkunst.
De vellen bandjes worden gedrukt
van gTote zinken platen, waarop de
sigarenbandjes in rijen naast elkaar
staan afgebeeld. Die afbeeldingen
stellen telkens slechts een gedeelte
van het bandje voor; dat gedeelte nl.
hetwelk een bepaalde kleur moet krij
gen. Op de grote witte vellen papier
worden bv. eerst de hoekjes van de
bandjes gedrukt, die groen moeten
worden. Daarna rouleren dezelfde vel
len papier nog eens door de drukpers,
waarop inmiddels een andere zink
plaat is gemonteerd, opdat een ander
hoekje bv in rood wordt afgedrukt en
zo volgen telkens in een nieuwe
drukgang de verschillende kleuren,
die heel nauwkeurig op elkaar moeten
aansluiten zonder in elkander over te
lopen. Een aparte machine, de brons-
machine, zorgt voor de gouddecoratie.
Dartele cake-walk
De drukplaten, die achtereenvolgens
de verschillende kleurgedeelten op de
vellen papier overbrengen, ontstaan
op vernuftige wijze.
H.M.8. Centaur, één van de twee
nieuwste vliegkampschepen van de
Engelse marineDe schuine landings
baan op het dek maakt het mogelijk,
dat de dalende vliegtuigenals de
landing niet goed gelukt, door kun
nen vliegen zonder in botsing te ko
men met de op het voordek gepar
keerde vliegtuigen. De twee zwarte
strepen op het voordek zijn de gelei-
dtng8banen van de stoomcatapults,
waarmede de vertrekkende vliegtui
gen in de lucht worden geschoten.
De vliegtuigen zelf worden, als ze
geen dienst doen, met een lift in het
dek in het binnenste van het schip
opgeborgen.
Van de diverse delen worden afzon
derlijke zg. contact-negatieven ge
maakt, die op doorzichtige vellen
geplakt door middel van een ver
lichte glasplaat zo aaneensluitend ge
monteerd worden, dat later de ver
schillende kleuren haarfijn op de juis
te plekjes terecht komen.
Het beeld van de montagevellen
wordt langs fotografische weg
overgebracht op zinkplaten, die
van een lichtgevoelige laag zijn
voorzien. Bepaalde bewerkingen
van de dunne zinkplaat veroorza
ken dat deze alleen drukinkt aan
neemt op de plaats, waar een af
beelding van een stuit van het si
garenbandje staat, het stuk nl. dat
een speciale kleur moet krygen.
De rest der oppervlakte van de
zinkplaat stoot de inkt af.
Een wonderlijk spel
De zinkplaten worden om de cylin
der van de drukpers gebogen. Een
wonderlyk spel van lik- en wrijf rollen
brengt de vette drukinkt op de juiste
plekjes. In speelse drift geeft de
drukcylinder de rijen gekleurde beeld
jes over aan een soepele rubberrol, die
ae automatisch toegevoerde vellen na
pier raakt en het beeld daarop afzet.
Zo ryzen de stapels kleur bedrukt
vellen, na de dartele cakewalk door de
zoemende pers, totdat alle kleuren
zijn opgebracht en ook het rijke goud
de bandjes siert.
Bundels van honderd vellen worden
met lijm langs de zijkant vastgehou
den en vormen het deeg, waaruit met
scherpe stausmessen gevormd naar
de omtrek der sigarenbandjes de
koekjes (in casu de bandjes) uit hon
derd tegelijk worden uitgestoken.
De stansmessen worden door meis
jeshanden nauwkeurig op de juiste
plaats gericht en door mechanische
kracht bewogen.
SCHRIJFTUIG UIT ALLE EEUWEN
Van knoopsgat-inktpot tot plastic-vulpen
(Van een speciale verslaggever)
Ons land kent vele vulpen-doktoren, maar we hebben slechts één Pennen-
Professor, die U het uitgeholde beentje zal tonen, waarmede de Romeinen
schreven de eerste primitieve vulpen der mensheid alsmede tal van
andere curiosa, waarmede een rusteloos voortschrijdende wereld door de
eeuwen heen het hoge cultuurpeil van ons moderne heden wist te bereiken.
Indien we precies zouden moeten vertellen, hoe lang de weg vanaf de
stenen beitel, de was- en kleibakjes, de zeshonderd jaar geleden
om haar schryf-kwaliteitenontdekte ganzeveer tot de eerste stalen
pen wel is, zouden we stellig onze moderne vulpen een paar maal achtereen
moeten vullen. Maar de heer J. K. ten Hoope, die in een vriendelijk huiske
aan de Nieuwendammerdyk 214 woont ondanks de zakelijke aanduiding
Amsterdam-Noord" wordt de sfeer hier bepaald door romantische kron
kelstraatjes en schilderachtige „Waterland.se" geveltjes heeft meer te
bieden dan historie alleen. Hij verzamelt reeds een kleine dertig jaren aller
lei schrijfgerei en hij weet minstens evenveel over internationale vulpen-
merken als de directeur van de Nederlandse Bank over het geldwezen.
Vraag deze levende pennen-ency-
clopaedie maar wat U wilt des
noods haalt hij het antwoord in aan
schouwelijke vorm uit zijn eigen „mu
seum". Deze opmerking brengt ons
naar een miniatuur-kamertje, volge
propt met pennen, inktkokers, inkt
lappen, zandstrooiers en wonderlijke
„dingetjes" die vooralsnog ondermeer
baar zijn. We zien het met één oog
opslag hier is heel wat over de pen
te pennen
By een houten kast, die de aandui
ding „overladen" verdient, bekruipt
ons reeds dadelijk een sterk medelij
den met onze voorouders, die bitter
geworsteld hebben met de zuiver
technische kant van het schrijfpro
bleem. Nog in de tweede helft der vo
rige eeuw droeg de notaris of postbo
de zijn inkt-reservoir in het knoops-
fat (ambtenaren-flesjes), terwijl ie-
ere man van „stand" naast zijn
snuifdoos een „notarisflesje" of tewel
broekzak-intkoker bij zich had.
Een andere „constructeur" kwam
weer op de gedachte om een heel
inktstel in de vorm van een rookpijp
te vervaardigen, maar het zou tot
1903 duren, voordat een zekere mijn
heer Waterman de vulpen uitvond,
waarna de pioniers Parker en Swan al
spoedig volgden.
Weg met de rommel
Wanneer de heer Ten Hoope zyn
laden met vulpennen hy heeft ze
in 629 variëteiten, alsmede 96 soorten
inktgeleiders en een enorm aantal
hefboom- drukvulling-, vacuum- zui
ger- en pipet-systemen voor ons
neerlegt, zucht hy diep. Want hy
denkt aan het ogenblik, toen de
schrijvende mensheid.riep: „Weg met
de rommel!"
Men heeft de „ouderwetse boel" uit
de vorige eeuw zo grondig wegge
gooid, dat de heer Ten Hoope de
grootste moeite heeft om nog iets te
bemachtigen. Hoe lang zoekt ny nu al
niet naar zo'n blad met een zandlepel
uit omstreeks 1850 zoals hij dit
met begerige ogen in het ex-keizerlyk
kasteel te Doorn zag.
Menigeen was in 1903 nog trots op
een vulpen, die er als een soort schrij
vende inktkoker uitzag: naar, vier
kant en onhandig.
Sindsdien verscheen de vulpen in
glas en in plastic, met draai- en
scnuifpennen, met pompjes, „doorkijk
jes" en ingebouwde lampjes. Uniek is
en blijft de „bananenpen" („oet U
eens voelen, hoe heerlijk 'ie in de hand
ligt") welk ding in een wasserij door
de walsmachine gedraaid werd en een
wonderlijke kromme vorm kreeg. Op
merkelijk is ook de vulpen, die m een
banketletter werd meegebakken, als
mede een exemplaar, dat door de tan
den van een jonge hond werd gemole
steerd.
Inmiddels regent het nieuwe vul
pennen en begint onze gastheer over
gouden pennen, edelsteen en octa-
nium... maar op dit ogenblik schroe
ven we demonstratief onze eigen vul
pen dicht. Genoeg, genoeg, professor
misschien vindt U voor de journa
list nog eens een pen uit, die schrijf-
kramp voorkomt.
