Ruim 130 mensen kwamen om in opgeblazen stadhuis Nederlands grootste schip op de werf van Wilton-Feijenoord EDELSTENEN EN PARELS SCHITTEREN IN HET KREMLIN HUUR-SUBSIDIE VOOR DE LOCALE OVERHEDEN I DONDERDAG 4 NOVEMBER 1954 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 7 DRAMA IN HEUSDEN „Alles in orde" - maar in de toren smeulde de lont (Van onze speciale verslaggever) Van Reynen ging zien hoe het was gesteld bij de kerk, waarvan juist de toren weggeslagen was. Er was niemand gewond. „Toen ik terugging", vertelde hij later, „was het alsof er iemand naast mij kwam lopen, die zei: Ga niet. terug naar het Stadhuis! Ik maakte mij angstig. Ik ging naar het huis van dokter Schimmel, want terug naar het Stadhuis durfde ik niet. Ik had er wel heen willen lopen, de deuren open willen rukken en zeggen: Mensen, eruit! Maar ze zouden gezegd hebben dat ik gek geworden was. Drie minuten heb ik in het huis van dokter Schimmel gezeten en toen hoor de ik een klap van geweld. Ik zei: daar gaat het Stadhuis! Ik heb het ge weten. Tweehonderd doden, daar komt geen mens levend uit". 1). hersteld, na zeven maanden in een ziekenhuis te hebben, doorgebracht. Volgende dag werd Heusden bevrijd. Inderdaad, het was het Stadhuis. Toen de dikke mist van kalkstof weggetrokken was, zagen haastig toegelopen Heusdenaren een open plek waar eens het Stadhuis had ge staan. Een vormloze puinhoop van vele meters hoog, lag scheef wegge zakt. Achteraan was een gedeelte blijven staan, maar een deel van de toren en de bovenverdiepingen wa ren op de grote schuilplaats geval len. Op het ogenblik van de explosie scheurde de zoldering en in minder dan een seconde waren alle aanwe zigen begraven onder het puin. De genen, die in het midden van de schuilplaats zaten, waren op slag dood. Van hen, die bij de muren za ten, waren enkelen nö£ in leven. Een paar mensen werden nog naar buiten getrokken, maar andere over levenden zaten, al of niet gewond, rondom in het puin geklemd en kon den zich niet verroeren. In het zie kenzaaltje, in de aanbouw van het Stadhuis, waren alle 30 patiënten gedood door zijwaarts wegslingerend puin. In een ogenblik ttfds waren er tientallen Heusdenaren op de been. Het reddingswerk begon. Sommigen werkten met een schop, anderen met de blote handen of met een mandje. Men groef, men wrikte, men peuter de en men trok, maar de enorme puinbrokken, nog verbonden door balken en ijzerconstruc ties, kreeg men niet van hun plaats. En gereedschappen wa ren er byna niet. Moedige redders Die hele nacht en de volgende dag werd doorgewerkt. In en onder het puin speelden zich tonelen van on beschrijfelijke ellende af. Velen, die direct na de explosie nog in leven waren, werden langzaam doodge drukt onder de onverwrikbare ber gen verstikkend puin. Slechts een enkeling kon nog worden gered, ondanks het gezwoeg van de red ders, die het 's morgens weer begon nen granaatvuur en telkens dreigen de instortingen trotseerden en ook bleven doorwerken, toen in de loop van de dag het gerucht zich ver spreidde, dat het postkantoor er vlak naast elk ogenblik kon worden opge blazen. Maar twee vrouwen waren nog In leven en het medelijden won het van de angst. Uur na uur verstreek. Die Zondag werd Heusden bevrijd, maar tot de redders drong het nauwelijks door. Ze merkten het pas goed, toen ze van de Engelse troepen bulldo zers kregen om hen te helpen b(j hun werk. Toch konden ze beide vrouwen eerst Maandagmorgen om streeks zes uur, meer dan een etmaal na de ramp, onder het puin vandaan halen. Een van hen overleed kort na aankomst in het ziekenhuis; de andere is van haar verwondingen Dodenlijst. Het juiste aantal doden werd pas later bekend, al wist men die Zondag al, dat het niet ver van de 150 zou zijn. Het bleken er later 134 te zjjn. van wie er 9 nooit zijn geïdentificeerd. Het oudste slachtoffer was 86 jaar, het jongste vier maanden oud. Hele gezinnen waren om het le ven gekomen. De dodenlijst ver meldde groepjes van 7, 8 of 9 slachtoffers met dezelfde naam, want juist grote, minder gegoe de families, die niet over een schuilgelegenheid in eigen kel ders beschikten, waren in het Stadhuis ondergebracht. Een evacué uit Den Haag verloor bij de famp vrouw, kind, moeder, schoondochter en schoonmoeder. Een groot gezin man, vrouw en 9 kinderen vond tegelijk met de ouders, broers en zusters van de man, zowel als van de vrouw, de dood in het puin van het Stadhuis bijna 40 perso nen in totaal; slechts een jongen en een meisje werden van deze familie gespaard. Veilig stadhuis De week vóór die rampnacht had de Heusdense bevolking doodop van spanning, snakkend naar rust en slaap, hoopvol wachtend op de bevrijding vrijwel doolopend in de kelders doorgebracht, want sinds 28 October lag het stadje onder vuyr. Wie nergens anders een min of meer veilig onderdak vond, kreeg 'n plaats aangewezen in kelders van kantoren en bedrijven en in de hal van het Stadhuis. Het was een ruimte op de begane grond, maar zo dik en hecht waren ae muren en gewelven van dit eeuwenoude gebouw, dat het ve len het veiligste toevluchtsoord van heel Heusden scheen. Het was een kwade week geweest. Verscheidene Heusdenaren waren door inslaande granaten gedood. Za terdag 4 November lag de stad van 's middags 4 tot 's avonds 10 uur onder trommelvuur en bijna 200 per sonen inwoners en mensen, die toevallig in Heusden waren zoch ten in het veilige Stadhuis hun heul. 's Avonds om 10 uur werd het dood stil. De kanonnen zwegen; er vielen geen granaten meer. Heusden her ademde en hoopte vurig op een rus tige nacht, maar buiten de kelders waagde men zich niet. Niet gerust Slechts enkele Heusdenaren waren niet zo gerust. Zij hadden 's morgens Duitse officieren en soldaten met kisten en manden het Stadhuis zien binnengaan. Het zag er onschuldig genoeg uit, want de kister. en manden waren met zand gevuld. Maar later volgden ook pakjes en kistjes van groen-grijze kleur. „Navigatie-instrumenten voor de artillerie", antwoordden de Duitsers aan iemand, die arg- iele bedrijvigheid bekeek. „Het is munitie", zei wanend al dez een omstander. „Het Stadhuis gaat de lucht in", werd door een ander vöürspeld. Maar zijn voorzegging vtnd geen geloof hij werd voor gek verklaard en kreeg de wind van voren; sommigen maakten zich kwaad over zijn „bangmakerij". Verscheidene Heusdenaren gingen op onderzoek uit, de toren In. Ze waren op allerlei helse dingen ver dacht, maar iets bijzonders vonden ze niet. Onder hen bevond zich de waker van de distributiedienst, die met een tang gewapend op zoek ging naar verdachte draden, maar niets om door te knippen vond. Niets duidde op gevaar en zelfs de Poëzieprijzen toegekend Op advies van de daartoe door B. en w. ingestelde jury. bestaande uit de heren D. A. M. Binnendijk. Ed. Hoornlk en H. Mullsch, zfln de beide poëzieprijzen-1954 der gemeente Am sterdam, elk f 1000.— toegekend aan Gerrit Achterberg voor zijn bundel ..Ballade van de gasfitter'1 en aan Pierre Kemp voor ztjn bundel „Ge dichten". Voor deze prflzen kwamen In aan merking bunaels gedichten, die in het jaar 1953 z(jn verschenen. Nederlandse gift voor Zuid-Italië De Nederlandse regering heeft be sloten vijftigduizend gulden beschik baar te stellen voor leniging van de nood in Zuid-Italië, ontstaan door de watersnoodramp. Een klein deel van het complex. Nicu- ice flatgebouwen in Pimlico. Men ztet op de foto de tcarm water-toren, waarin het water wordt opgestuwd dat afkomstig w van het Battersea- krachtstation aan de andere kant van de Theems. meest wantrouwende vertrouwde weer, dat zoveel weerloze mensen niet koelbloedig de dood zouden worden ingejaagd. De nu nog twij felende enkeling was een roepende in de woestijn. Maar midden in de nacht had de waker van de distributiedienst een ontmoeting op de torentrap: er kwa men Duitsers naar beneden, drie man sterk. Of er een granaat inge slagen was, informeerde hij, nu weer vol wantrouwen. „Nee nee, al les is in orde", verzekerden ze hem. „Er is niets aan de hand". De waker keerde naar zijn schuil plaats terug en het drietal vertrok. De lont smeulde reeds het duivels werk was gedaan en hun opdracht luidde dat niemand het weten mocht. Und Befehl ist ja doch Befehl! En weer trilt dc vredige Bo termarkt, maar nu van de hei-instal latie, die met dreunend geweld de funderingen voor een nieuw Stad huis in de bodem stampt. Eind vol gend jaar komt het gereed. Het wordt iets naar achteren gebouwd, zodat er een voorplein ontstaat, waar de ligging der fundamenten van het vernielde Stadhuis zal worden aan gegeven in een tegelpatroon. 1) Dr. P. H. Winkelman: geteisterd en bevrijd". WILLEM BARENDSZ. (11) Varende fabriek spoedig klaar (Van onze speciale verslaggever) Dertig meter rijst de neus van Nederlands grootste schip boven de grond van Wilton-Feyenoords werf. In de stalen steigers, die de imposante boeg van het 44.000 ton grote schip omhullen als een waas van spinnewebben in een herfstbos, aarzelt het waterige zonlicht en liet werpt glimpjes van kil licht op de ketelpakken van de tientallen arbeiders die op de plankiers lo pen en werken. Maar het geheel is verre van idyllisch; daarvoor zorgt het rammelend lawaai van klinkhamers, daarvoor zorgen de als een vuurwerk wegspattende vonken van een lasapparaat en daarvoor zorgt ook de onver zettelijke massiviteit van dit volle schip, dat een lengte heeft van 205 me ter, maar dat groter is dan de Nieuw Amsterdam, en dat in de toekomst als een drijvende fabriek in een wolk van stoom en stank in de Poolzee zal liggen, omringd door de opgeblazen lichamen van geharpoeneerde walvis sen. lassers, bazen en klinkers over de dekken, door de „fabriek" over het cofferdek en in de onafgebouwde dek huizen lopen. Maar de geweldige boeg, n, die de Willem Barendsz I zal moe ten vervangen, nog log en zwaar, hul peloos en vormeloos op de helling bij Wilton Fijenoord in Schiedam en laat hij goedig toe, dat classificeerders en Schatten uit een voorbije periode (Van een bijzondere medewerker) Toen in de winter van 1941 de Duitse pantservoorhoede dicht voor Mos kou stond, maakten de Sowjets voorbereidselen om het Kremlin, dat thans weer voor het publiek ter bezichtiging toegankelijk gesteld zal worden op te blazen. Onder de kostbaarheden, die reeds vóór de aantocht van de Duitse troepen achter de Oeral in veiligheid waren gebracht, bevonden zich ook de schatten van de Tsaar, die de Sowjets in handen waren gevallen, nadat ze in Juli 1918 Nicolaas H met zijn gezin doodgeschoten hadden. Na de beëin diging van de burgeroorlog keerden de schatten in het Kremlin terug, waar zijn in hun volle pracht achter dikke stalen platen rusten. De schatten van het Tsarenrijk om vatten honderden edelsteenen van al le kleuren en nuances. Er zijn witte, groene en zwarte stenen, paarse, oran je. rose en blauwe. Ook alle slijpvor men zjjn vertegenwoordigd. Men vindt natuurlijk slechts weinig geslepen stenen, stenen van achthoekige verrm, ingewikkelde facettenstenen naar Oos terse aard, babanten in de meest ver schillende vormen, portret-briljanten en schitterende Indische brioletten. In de verzameling van het Kremlin zijn alle diamantmijnen ter wereld vertegenwoordigd. Ook vindt men er de enige diamant, die ooit in de Oeral gevonden is, een rose briljant met een lichtrode glans en enkele zeldza me, blauwe diamanten. De Tsarenschatten bevatten verder prachtige smaragden met in totaal 3Va duizend karaat. Men vindt twee soli tairen van 41 en 42 karaat en stenen, die na de ontdekking van Amerika in de tempels van de Indiaanse oerbevol king gevonden zijn. Bovendien zijn er waardevolle safieren uit de Himalaya, Kasjmir en Siam, cabochons in aller lei schakeringen en oude, vierkante •tenen van antieke Indische slijp- waarvan er een zelfs 249 karaat Parelkettingen De verzameling in het Kremlin be- vat_pok vele parels. Men zegt, dat het Tsarenhof de mooiste parels van de gehele wereld bezat en dat de Tsaren hier bijzonder trots op waren. Talloze parelkettingen liggen in de schatka mer in Moskou. En ook een aantal kostbare losse parels, waarvan een van 77 karaat. Van de rest der ver zameling noemen we nog roze topazen uit Brazilië, donkergroene alexandrie- ten, die 's avonds bloedrood flonke ren, prachtige aquamarijnen en beryl- len, chrysolieten van olijfgroene kleur, chrysoprazen, amethysten. agaten en almandinen, zoals de edelstenenmarkt ze heden ten dage nog nauwelijks kent. Van de historische stenen moet voor al de Orlow genoemd worden, de schitterende, grote diamant van 199 karaat, die vroeger aan de scepter van de tsaren prijkte. Een merkwaardige steen van rode kleur „Lal" genaamd, tooit de kroon van Keizerin Catharina de Grote. Hij werd in 1676 door de Russische gezant te Peking gekocht. de imposante glooiing van de slipway, de massale opbouw van de dekhuizen en de vierkante vorm van de kiel ber gen een kracht in zich, die deze goe digheid maar een zeer voorlopig ka rakter geeft. Merkwaardige vorm Was de Willem Barendsz. I een ver bouwde tanker, waaraan het achter stuk, dat de slipway en het achterdek huis bevat, was „geplakt", zijn opvol ger wordt direct als moederschip voor de walvisvaart gebouwd. En de eisen die aan dit schip gesteld zullen wor den, bepalen zijn vorm. Lomp en breed zal het op het water rusten met het vlakke dek bruisend van werk onder hoog; tempo, het silhouet hoofdzake lijk bepaald door het hoge dekhuis op Een van de grote ketels, waarvan het binnenwerk roterend de stukken spek, vlees en beenderen kookt. voor. en achterdek. Op het bakdek zal dit dekhuis met onderbrug en brug vier verdiepingen tellen, op het cam- pagnedek ook. Onder het grote dek, dat de afme tingen van een flink voetbalveld heeft, ligt de fabriek, een indrukwekkende verzameling van ketels en machines, worm-transporteurs en een kolossale wirwar van pijpen en leidingen. Hol klinkt hier nu de roffel van een klink hamer, hol klinken ook de stemmen van de classificeerders, die met klos- schoenen over het staal lopen. Installatie Dat een schip, dat een dergelijke taak te verrichten krijgt, wel zeer „uitgekiend" ingericht is, met benut ting van elk hoekje en gaatje, met een installatie waarvan zelfs scheeps. bouwers als Wilton-Feijenoord duize len. voor een kostprijs, waarvan wij leken geen flauw idee hebben, staat wel vast. Acht en veertig ladingtanks, vier ladingpompen, twee Wilton-M.A. N.-dieselmotoren van samen 10.500 pk., acht Schotse ketels, twee 40-tons lieren, een massa lieren en kaapstan ders, drie personenliften, een hospi taal, een bioscoopzaal, negentien spek- en beenderketels, settlingtanks, traanpompen, wormtransporteurs, ki lometers leidingen en buiten, tien cen trifuges, separatoren, roerwerken, filters, verwarmingstanks, lading tanks, meettanks, blowtanks, schud- en trilzeven. transportgoten, verdeel- bakken, pers. en verpakkingsmachi nes, leverwolven, leverkookketels, loogoplostanks, zagen, pompen, con densors, koelers, verwarmers, borstel_ machines en schotels, dat zijn zo in grote lijnen de benodigde appara ten voor het productieprocédé De Willem Barendsz. bergt nu, op de helling al de ketels en apparatuur en machines van de fabriek in de buik. Plaat voor plaat is de kielgang ge- FLATGEBOUWEN IN PIMLICO (1) Variatie al naar het inkomen (Van een onzer redacteuren) Wie door het hart van Londen komt, ziet daar aan de oever van de Theems een complex van enorme flatgebouwen, ten dele klaar, ten dele nog In aanbouw. Zij zijn een onderdeel van het geweldige herbouwprogramma van de Britse regering, die de uitvoering ervan voor een belangrijk deel In handen van de locale autoriteiten heeft gelegd. Sinds Januari 1952 mogen deze zoveel bouwen als zij willen, wanneer zij althans kunen bewijzen, dat zy zelf over de nodige hulpbronnen beschikken. Die blokken langs de Theems, waar de stad zoals op zoveel andere plaat sen uit de ruïnes de hoogte in schiet, liggen in de bekende wijk Pimlico. Van het hier ontworpen complex van flatgebouwen zyn nu vijftien gereed, plaats biedende aan een zeshonderd gezinnen. Tegen 1970 zal dit deel van Pimlico geheel herbouwd zyn en dan zullen er 1200 gezinnen een woon plaats vinden. De nieuwbouw in het Verenigde Ko ninkrijk stond ongeveer zes jaar stil; in die tijd nam de bevolking met bij na anderhalf millioen zielen toe. Daar bij kwam dan nog de geweldige scha de, die de vijandelijke bombardemen ten en V-wapens aanrichtte. En Enge land had al een achterstand in zijn woningbouw. Met een snelheid van 60.000 woningen per jaar ruimde het de beruchte krottenwijken, de „slums" op. Direct na de oorlog kon men deze sanering niet hervatten, maar eind vorig jaar werd de locale over heden verzocht in hun herbouwpro gramma zo mogelijk ook aandacht aan de hervatting van deze sanering te schenken. Dat gebeurt nu ook in Pimlico. De conservatieve regering, die in October 1951 aan het bewind kwam heeft aanmerkelijk meer spoed kun nen zetten achter de herbouw, dan haar voorgangster, maar die was sterk gehandicapt door 'n ontmoedigend ge brek aan de voornaamste bouwmateri alen. De laatste tijd tekent zich echter weer een gebrek aan arbeiders in het bouwbedrijf af. Juist nu de herbouw goed op gang is gekomen met een dikke driehonderdduizend nieuwe woningen per jaar. De „full employ ment", de volledige werkgelegenheid leidde-er dok toe, dat er meer kans op arbeidsgeschillen bestaat en dat de huidige sociale onrust wel eens zou kunnen overslaan naar de bouwvak ken. Hoog en laag Het complex in Pimlico omvat niet alleen hoge gebouwen met flats, maar ook lagere gebouwen, maisonnettes ge noemd, van vier verdiepingen, waar bij elke familie kamers op twee ver diepingen heeft. Deze maisonnettes dienen voornamelijk om het strakke schema van de hoge flatgebouwen wat te breken. Er zijn in het complex wo ningen van twee tot en met vijf ka mers. Er komt een grote garage, bere kend op het aantal auto's, dat de be woners bezitten, er zijn en er komen nog meer scholen, een oudere kerk is in restauratie en in verschillende blokken zijn gelijkvloers winkels on dergebracht. Al deze gebouwen, met bouwd en toen die in lijn lag werd verder met secties gebouwd. De sec ties hadden als afmetingen tien bij twaalf meter en een gewicht van 20 tot 70 ton. De neus van de Willem Ba. rendsz. H had een gewicht van 68 ton en werd door twee kranen op de plaats gezet. Elf millioen kg staal is ver werkt Bij de tewaterlating zullen sterkte en plandek geheel gereed zijn, zodat het totale gewicht dan al twaalf mil lioen kilo zal zyn. Cijfers kunnen een bepaalde bekoring hebben, ook al ont. breekt de leek het vergelijkingsmate riaal met andere dergelijke schepen. Welnu dan. hier een paar cijfers. De capaciteit van de traanfabriek zal 800 ton per dag zijn, de vier lading- pompen hebben een vermogen om 2000 kubieke meter per uur te ver werken, de kookketels hebben een ca paciteit van 30 ton en de vismeel-in- stalatie ongeveer 3000 ton per seizoen. Het schip heeft een diepgang van tien meter, een waterverplaatsing van 44.000 ton, een deadweight van 26.400 ton en kan een snelheid ont wikkelen van 14 knopen. Het slot De 20ste November nadert, de dag waarop de Willem Barendsz. II onder het geloei van scheepsfluiten en si renes van de helling zal glijden. Ne derlands grootste schip, en een schip, dat een oude traditie zal voortzetten, de traditie van de eerste walvisvaar ders, rauwe avonturiers, die in open ketels boven grote vuren de traan kookten, die met de hand harpoeneer. den. met de hand slachtten en met de 'hand verwerkten. uitzondering van de kerk, zijn en wor den er neergezet door het wijkbe- stuur van dit deel van de millioenen- stad, Westminster. Om de bouw mo gelijk te maken, ontvangt het wijk bestuur zoals alle zelf bouwende lo cale overheden een uitgebreide huurgarantie van de centrale rege ring. Het wijkbestnur van Westminster exploiteert deze woningen op de nor male wijze: de voor zestig jaar ge garandeerde subsidie op de huren maakt het echter mogelijk, dat de hu ren dusdanig worden gedrukt, dat zij door mensen met smalle beurzen zijn te betalen. Dit systeem is niet nieuw; toen na de eerste wereldoorlog de opruiming van de „slums" krachtig werd aangepakt, gebruikte men deze subsidie op de huren van de nieuwe woningen, om het de „slum"-bewoners mogelijk en aantrekkelijk te maken, naar de nieuwe huizen over te gaan. De huren variëren verder met het inkomen van de bewoners, maar zijn, althans in dit complex in Pimlico, nog vrij hoog, hoger nog dan het zesde van het loon, waarop men de Engeland in het algemeen deel huur in kan stellen. In Nederland maakt de huur gemiddeld volgens het indexcij fer een tiende tot een twaalfde van het loon uit). Maar bij die huurprijs in Pimlico zijn dan inbegrepen de kos ten van de levering van centrale ver warming, van warm water en van gas. Inkomensgrens Er is voor deze woningen een inko mensgrens gesteld; wie meer ver dient dan een bepaald bedrag, kan er niet in terecht en moet in de particu liere sector zijn heil zoeken. Bij de toewijzing hebben zij, wier huizen ge bombardeerd werden, voorrang. Bij gezinsuitbreiding wordt zoveel moge lijk getracht, de gezinnen door interne verschuivingen binnen het complex te houden; vn de praktijk is het tot dus ver zo. dat een gezin een uitbreiding niet met angst en beven tegemoet hoeft te zien, zoals in de particuliere sector wèl vaak het geval is. De En gelse rechter acht n.l. uitzetting uit een woning, wanneer het aantal kin deren een in het contract met de huis eigenaar vastgelegd maximum over schrijdt, gerechtvaardigd. In het Pimlico-complex staat een hoge ronde toren, waarin het warme water wordt opgepompt voor de cen trale verwarming. Dat water komt van een electrische centrale aan de andere kant van de Theems. Vroe ger werd het in de rivier geloosd, nu vindt het aan de overzijde een prac- tische aanwending. Overigens zijn er over deze warmtelevering nog wel enige klachten. In Juli jj. ging het voor wamtelevering bestemde ge deelte van de huur met 12',a procent omhoog, nadat het in 1952 reeds met 15 procent was gestegen. Het blad van de huurdersvereniging schreef daarop: „de glazen toren werd tot kort geleden in ere gehouden door onze gemeenschap. Het is tenslotte door deze toren, dat iedere flat en el ke kamer in onze gemeenschap met elkaar zijn verbonden. Nu wordt de toren van lieverlede het symbool van een kostbaar experiment, de trots en vreugde van het wijkbestuur, een „progressief project om aan bezoe kers uit andere landen te tonen maar ook een molensteen om de hal zen van de mensen, die ervoor mop ten betalen...." De huurders klagen er verder over, dat de woningen on voldoende worden verwarmd Zij zijn thans in een hooglopende strijd gewik keld met het wijkbestuur. Dat zij die strijd kunnen voeren, danken zij aan het feit, dat zij georganiseerd zijn in een buurtvereniging, die met veel élan de belangen van de bewoners van de flats en de maisonnettes behartigt.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1954 | | pagina 7