In Augustus 1914 brak de eerste wereldoorlog uit De Bey van Tunis roept op tot kalmte en orde f KLANKBORD SCHERPE AANVAL VAN MALAN OP AMBTGENOOT NEHR0E Een BOEK van DINSDAG 3 AUGUSTUS 1954 PROVIN 01 ALE ZEEUWSE COURANT 8 ENKELE HER IN NERINGEN Het Wereldgebeuren Van de valide Nederlandse mannen 12 pet. gemobiliseerd Veertig jaren geleden heerste er een ontzaggelijke politieke spanning in Europa, die zich in de laatste week van Juli 1914 toespitste tot het tragi sche voorspel van de eerste wereldoorlog, welke oorlog in de eerste week van Augustus uitbrak. De agressiviteit begon met een ultimatum van OostenrijkHongarije aan Servië, omdat mèn de Servische regering verantwoordelijk wilde stel len voor de moord op de Oostenrijkse troonopvolger en diens echtgenote te Serajewo. Daarna volgde een ultimatum van Duitsland aan Rusland en toen waren de ultimata enige dagen lang niet meer van de lucht. Het werd op 30 Juli 1914 duidelijk, dat een grote oorlog niet meer te vermijden zou zyn. Op 31 Juli kondigde de Nederlandse regering de algemene mobilisatie af, tegelijk met tal van andere regeringen in Europa. Op 1 Augustus 1914 verklaarde Duitsland aan Rusland de oorlog en op drie Augustus volgde de oorlogs verklaring aan Frankrijk. Op vier Augustus vielen de Duitse troepen België binnen en dat was voor Enge land aanleiding om de oorlog te ver klaren aan Duitsland. Daarmee was de grote worsteling begonnen tussen de Centrale Mo gendheden (DuitslandOostenrijk Hongarije-Bulgarije en Turkije ener zijds en de geallieerde (Engeland Rusland en Frankrijk enz.) ander zijds, waarbij nagenoeg alle volkeren ter wereld betrokken zouden raken, totdat uiteindelijk in het najaar van 1918 de kracht van de legers der Centrale Mogendheden werd gebro ken en de vreae te Versailles kon wor den gedicteerd door de overwinnende Geallieerde Mogendheden. Twaalf neutralen De naam wereldoorlog werd terecht aan deze grote strijd gegeven, want van alle Europese staten bleven er slechts acht buiten de oorlog, van de Zuidamerikaanse drie en van de Ame rikaanse een. Alle overige staten mengden zich in de krijg. Over de oorzaken van de strijd zijn dikke boekdelen geschreven, maar er was één hoofdoorzaak: Duitsland wilde economische en politieke tegen stellingen overwinnen, waarvan het nadeel duchtte voor zijn verdere machtsontplooiing. In feite dus de. zelfae oorzaak, die later Hitier naar de wapenen deed grijpen. De tweede wereldoorlog moet dan ook als een voortzetting van de eerste wereldoor log worden beschouwd en vandaar dat de Augustusdagen 1914 zo'n tra gische betekenis hebben in het we reldbestel. Kostelijke piano. Een Amerikaanse pianofabriek heeft een bericht de we reld ingezonden, dat voor alle mu- ziek-gekwelden grote uitkomst biedt. De fabriek heeft een piano gecon strueerd, waarvan het geluid voor ieder onhoorbaar is, behalve voor de speler zelfvia een koptelefoon!! Nu behoeven de bovenburen niet meer op de vloer te kloppen! Chic. Het Franse woord „chic" is van even duistere afkomst als het Amerikaanse „okay" en dergelijke woorden. Niemand weet wat het pre cies betekent. Er is echter een ver haal, waaruit blijkt, dat chic toch een echt „dames"-woord is. Er zou vroeger in Parijs een schoenmaker zijn geweest, die Charles Chiques heette. Alle dames van het Parijse hof, het toneel en de opera wilden schoenen van Chiques hebben, omdat ze zo elegant waren en zo goedpas send. Nadien ging het woord „chic" van schoenen over op alle kleding stukken en zo werd dan de dames vocabulaire verrijkt met een „ver rukkelijke" uitdrukking. Fietsen. Nu de Tour de France ach ter de rug is, krygt het overige fiets- nieuws weer de aandacht. Daar is dan mevrouw Maria Christensen uit Denemarken. Ze is 70 jaar en inte- genstelling tot Wout Wagtmans nog niet uitgereden. Vrydag vorige week startte ze in Innsbrück (Ti- rol) om naar Denemarken terug te rijden vanwaar ze gekomen was. Dat is haar derde tocht Denemarken- Oostenrijk zo'n dikke 1500 km. Honderd kilometer per dag is niets voor deze dameals ze haar 56- jarige zwager Age Christensen maar bij zich heeft. Dat is haar gangma kerof knecht, zoals U maar wilt' SPREEKUUR. Het is echt gebeurd en het was in Parijs. Een onthutsteaar dige jonge dame stormde bij een dok ter binnen: ....„Oh, dokterik word ziek.... ik heb vannacht zo'n ontzet tende nachtmerrie gehad". jjKom, kom, daar zullen we wel iets aan kunnen doen »Nee, dokter, het was zo erg ik droomde, dat ik door Parys liep zonder klerenalleen maar met een hoed op". „En toen heeft U zich erg ge schaamd „Ja, dokter, ontzettend ge schaamdhet was een hoed van het vorige jaar." Nog niets geleerd. Abdoel Ali Assab, de 74-jarige sultan van Bimal (in Somaliland) liet een huwelijksaan kondiging uitgaan. Hy zal zich voor de 203e (de tweehonderd en derde) keer in de echt storten. Kampbewaarder. Met groot enthou siasme heeft de Franse bevolking van Dijon de Hamburger Josef Rumbier begroet, die daar met vacantie kwam. Deze Duitser was tijdens de oorlog te Dijon kampbewaker, maar als hef tige anti-Nazi deed hij alles om de Franse gevangenen te helpen Totdat hy in 1943 in de gaten liep en naar het Russische front gestuurd werd, waar hij ernstige verwondingen opliep. De Fransen echter hadden de goede Josef niet vergeten en nu is hij dan uit logeren by zyn vroegere gevangenen. Zij hebben een periode van zo gro te wereldbranden ingeluid als de mensheid voordien niet had gekend. In Nederland De Juli- en Augustus-dagen 1914 verliepen voor Nederland vrij kalm omdat het buiten de strijd bleef. De mobilisatie voltrok zich rustig. Men toonde zich diep verontwaardigd over de Duitse inval in België, maar de Nederlandse regering onthield er zich zorgvuldig van aan deze alge mene verontwaardiging uiting te ge ven. Zij voerde een politiek van neu traliteit en ontzag zowel de Centrale als de Geallieerde Mogendheden. In de dagbladen van de provincie Zeeland verscheen op 31 Juli het be richt, dat alle miliciens en de gehele landweer Zaterdag 1 Augustus met spoed onder de wapenen moesten ko men. De opkomst van de landweer troepen voor de kustwacht had zich reeds op 30 Juli voltrokken en zoals de Vlissingse Courant toen schreef: „menig vrouw bracht haar man en vele kinderen hun vader tot aan de Ï>laats van opkomst, waar een harte, ijk afscheid werd genomen". Enkele dagen later schreef de N. R. Ct. „te geloven, dat men ons land met rust zal laten, maar mocht het anders lopen, dan zullen wij ons ver dedigen met de vastberadenheid, die in ons volk is blijven leven". De oogst Die vastberadenheid toonde zich ook in ander opzicht dan bij de mobi lisatie. Reeds op de derde Augustus vinden wij in de Vlissingse Courant een oproep van enige vooraanstaande buro-ers, die ieder uitnodigden mee te helpen by het binnenhalen van de oogst nu zovele mannen waren opge roepen om het vaderland te dienen. En dan lezen we in dezelfde courant van de vierde Augustus, dat een zo grote oorlog als thans was Uitgebro ken niet langer kon duren dan twee of drie maanden hoogstens Men zag het wel erg optimistisch in!!! De Nederlandse regering stelde di rect degenen gerust, die vreesden, dat dooi' de mobilisatie het gehele be drijfsleven ontwricht zou worden, want de gemobiliseerde strijdkrach ten telden, zo verklaarde zij. slechts 180.000 man of ongeveer 12% van het aantal valide mannen. Op 10 Augustus kon de Nederlandse rege ring mededelen, dat Engeland de neu traliteit van de Wester Schelde zou eerbiedigen en dat daarmee Neder- land's onzijdigheid tot een beginsel was gemaakt van de Engelse oorlogs politiek. Ook van Duitse zijde wérd een neutraliteitserkenning ontvangen. Daarmee was in feite voor Neder land de oorlog van 1914-1918 tot een buitenlandse gebeurtenis geworden, die men wel hevig mee beleefde door party te kiezen (voornamelijk voor de geallieerden) maar die overi gens geen diepe wonden sloeg. Eerst in 1940 zou het Nederlandse volk aan lichaam en ziel ervaren wat oorlog was! De Nederlandse Koninklijke familie op bezoek in Denemarken. Op de achtergrond van links naar rechts: Lady Patricia Ramsay (nicht van de Deense koningin), koningin Ingrid van Denemarken, koningin Juliana, prinses Beatrix, koning Frederik van Denemarken en Prins Bernliard. Op de voorgrond van links naar rechts: de jmnsessen Margriet, Benedikte, Anne Marie, Marijke, Irene en Mar- garetlia. Koninklijke familie terug uit Denemarken Prins Bernhard is gisteren met de oudste twee prinsessen op Soestdijk teruggekeerd. Het vliegtuig landde des morgens op Soesterberg. H.M. de Koningin maakte met de jongste twee prinsessen de terugreis per trein. Prins Bernhard is Maandagmiddag per vliegtuig doorgereisd naar Nice. Hij zal gedurende enkele dagen in Zuid-Frankrijk kennissen bezoeken. Generaal Boyer de la Tour, die de functie vervult van resident-generaal voor Frankrijk in Tunis als plaats vervanger van de heer Pierre Voi- zard, die in een andere functie werd benoemd. „ANTI-KOLONIALE POLITIEK" Medewerking gevraagd van Portugal De Zuidafrikaanse eerste minister, dr. Malan heeft op een persconfe rentie te Pretoria gewaarschuwd voor het „gevaar" van de zijde van zijn Indiase ambtgenoot Nehroe, die „zich opwerpt als leider van de Arabische wereld, zoals hij dat ook doet ten aanzien van de gehele wereld van niet- blanken". In dit verband herinnerde dr. Malan aan Nehroe's oproep tot de Indiërs in de Unie om „zich met de inheemsen aldaar te verenigen in de verzets beweging", en aan het feit, dat de Indiase premier „openlyke agressie" toestaat tegen de Portugese bezittingen in Voor-Indië. De Zuidafrikaanse premier hoopte, dat deze „Indiase aanvalsdaden", Zuid-Afrika en Portugal dichter tot elkaar zullen brengen in „kwesties van gemeenschappelijk belang en ge meenschappelijke gevaren". Hoewel dr. Malan zyn voldoening uitsprak over het tussen Engeland en Egypte bereikte accoord over de Britse basis in de Suez-kanaalzóne, legde hij er de nadruk op, dat zijn land er grote waarde aan'hecht, dat te allen tijde vrije doorvaart door het Suez-kanaal wordt gewaarborgd. Deze kwestie zou moeten worden besproken by de binnenkort te hou den onderhandelingen over de verde diging van het Midden-Oosten, waar bij Zuid-Afrika door zijn minister van defensie, Erasmus, zou worden vertegenwoordigd. Sprekend over Nehroe's „anti-ko loniale politiek" zeide Malan. dat deze, wat Afrika betreft, betekent, dat vier mogendheden met bezittin gen in dit werelddeel Afrika moeten verlaten. Stappen in die richting zouden openlijk door Nehroe worden aange moedigd, Ook had Nehroe, volgens Malan, gezegd, dat slechts vier'lan den de toekomst van de wereld kun nen bepalen India, China, Rusland en de Verenigde Staten. Volgens de ze opvatting telden geheel Midden- en West-Europa, met inbegrip van Groot-Brittannië, blijkbaar niet mee, hoewel deze gebieden „de bakermat TAHAR BEN AMAR PREMIER Hij bracht hulde aan Mendès-France De Bey van Tunis heeft Maandag Tahar ben Amar, directeur van de Landbouwkamer, benoemd tot eerste minister in Tunis. Tahar kreeg tot taak een nieuwe regering te vormen, die moet onder, handelen met de Franse regering over de invoering van binnenlands zelf bestuur in Tunis. Men verwacht, dat de premier leden van de nationalistische Neo-Dcstour (nieuwe grondwet) beweging in zijn kabinet zal opnemen. Reeds vertrok Mongi Slim, hoofd van het bureau der Neo Destour-party, naar Frankrijk om overleg te plegen met de partijleider Bourguiba, die in Midden-Frank- ryk vertoeft, waar hem een verblijfplaats werd aangewezen door de Fran se regering. De Bey van Tunis heeft Maandag oj> het bewaren van rust en orde in Tunesië aangedrongen. Hij bracht hulde aan Mendès-France. Ook Bourguiba heeft een beroep op de Tunesiërs gedaan om in het ge hele land het vuren te staken. Het vorige kabinet onder Moham med M'Zali trad op 16 Juni j.l. af. De Bey vroeg de ministers echter aan te blijven in afwachting van de vor ming Van een nieuwe regering. Ver scheidene ministers bleven echter bij hun besluit om af te treden en op 5 Juli moest de Bey het ontslag van de regering M'Zali aanvaarden, waar door grote moeilijkheden ontstonden. Tahar Ben Amar, die 68 jaar is, heeft een Franse opvoeding genoten. Hy is een van de voornaamste groot grondbezitters in Tunis en staat be kend als vriend van Frankrijk. Ver der is hij gematigd nationalistisch. Hij was een van de veertig vooraan staande Tunesiërs, die in 1952 de Bey rieden, het toentertijd door de Fran sen voorgestelde hervormingsplan af te wijzen, Sindsdien is hij dikwijls op getreden als nationalistisch woord voerder en tekende hy manifesten, die aandrongen op erkenning van de Tunesische souvereiniteit en binnen lands zelfbestuur. Onlangs pleegde de Franse minister voor Tunesische en Marokkaanse za ken overleg met Tahar ben Amar. Hij had ook een onderhoud in Frank' rijk met de verbannen leider van de Neo Destour, Bourguiba. Hoewel Mendès-France Zaterdag bij zijn besprekingen met de Bey geen tijdslimiet zou hebben bepaald voor ovedracht van de binnenlandse be voegdheden, zou hij gebruik willen maken van de verbeterde stemming in het gebied om de onderhandelingen binnen drie maanden te voltooien. Intussen blijft het in Frans Marok ko nog onrustig. Zondag werden totaal zeven perso- 'nen gedood bij ongeregeldheden Fez, die uitbraken nadat het ge rucht was verspreid als zou de afge zette sultan Mohammed ben Joes- soef terugkeren. De slachtoffers wer den onder de voet gelopen toen een menigte op de vlucht sloeg, die door de politie met traangasbommen werd bewerkt. Deze menigte had zich verzameld voor het paleis van de sultan. Kostbare electrische centrale voor Rotterdam De commissaris der koningin in Zuid-Holland, mr. L. A. Kesper, die ook president-commissaris is van de N-V. electriciteitsbedrijf Zuid-Holland, heeft de eerste paal geslagen voor de bouw van de nieuwe electrische cen trale aan de Westzijde van de Waal haven te Rotterdam. Met de bouw van de eerste tranche, twee machines elk met een vermogen van 80.000 kw omvattend, is een inves tering van 90 a 100 millioen gulden gemoeid. De nieuwe centrale zal ten slotte in het geheel met zes machines worden uitgerust. Mislukte aanslag op neutrale commissie in Korea Zondagavond zijn te Koensan aan de Westkust van Korea drie eigen gemaakte bommen geworpen naar de verblijfplaats van een inspectiegroep van de neutrale commissie voor toe zicht op het Koreaanse bestand, al dus heeft een V.N.-woordvoe'rder meegedeeld. Slechts een der bommen ontplofte. Niemand werd gewond. De aange richte schade is gering. van het blanke ras en de Westerse beschaving" waren, aldus de Zuid- Afrikaanse premier. Malan opperde voorts de mogelijk heid van een verdedigingsverdrag, in de trant van de NAVO. voor de lan den in en rondom het Westelijk deel van de Indische Oceaan, In oorlog verwoeste woningen Wijziging van bijdrageregeling Zoals bekend is kan de rechtheb bende op een bijdrage, betrekking hebbende op een door oorlogshande lingen vernield onroerend goed, fi nanciële steun ontvangen voor de bouw of de aankoop van een woning met een maximum-inhoud als dooi de minister van Wederopbouw en Volkshuisvesting wordt bepaald. Op 28 April 1953 heeft de minister (leze maximum inhoud op 325 kubie ke meter bepaald. Thans heeft de minister besloten dat van 2 Augus tus 1951 af deze maximale inhoud 240 m3 zal zyn. Indien echter de oorspronkelijke rechthebbende op de bijdrage of diens erfgenaam een woning voor eigen re kening bouwt of aankoopt, zal de maximale inhoud 240 m3 zijn, indien zijn gezin bestaat uit niet meer dan vier personen, 260 m3 by vijf perso nen, 280 m3 bij zes personen, 300 m3 by zeven personen en 320 m3 bij acht of meer personen. Indien op grond van het vroeger bepaalde reeds voor 2 Augustus 1954 met de bouw van een woning met een inhoud tot 325 m3 is begonnen, of de aankoop daarvan heeft plaats gehad zal uiteraard de financiële steun kunnen worden verleend vol gens de voor die datum geldende maximale inhoud. Drie arrestaties na de moord te Leiderdorp Drie mensen zijn Maandag gearres teerd naar aanleiding van de moord op de weduwe Z. te Leiderdorp. Eén hunner is woonachtig te Leiderdorp, enkele huizen van dat van de ver moorde. Voorts zijn gearresteerd een Voorschotenaar, zwager van eerstge noemde en een timmerman uit Lei den. De politie kon nog geen nadere inlichtingen verstrekken. JAAP MOULIJN. „Op vier streken" door Jaap Moulijn. Uitg.: v.h. C. de Boer Jr, Amsterdam (Biblio theek der zeven zeeën). Hij zag de Cassiopeia vooruit stuiven en hard bakboord lopen. Het naastliggende schip moest als de bliksem manoeuvreren om vrij van hem te blijven. Toen kwam die dwa ze Hollander weer tot bedaren en schoof zoet naar z'n plaats terug. Even later kreeg de commodore be richt, dat de Cassiopeia een U-boot overvaren en in de grond gehoord had. Jord Crammier vaart in de oorlog in convooi en in dit boek vindt men een relaas van zijn vele avonturen, wederwaardigheden zoals zovele Ne derlandse zeelieden die hebben be leefd. Het boek is opgedragen aan An thony van Kampen en het werd een pittig geschreven werk, dat een ere saluut betekent aan al die dappe ren. die hun leven inzetten, óók voor onze bevrijding. Het verdient vele lezers. Vele hobbies De 72-jarige Bey van Tunis heeft plotseling de Franse minister president P. MendèsFrance op bezoek gekregen. Er waren neg al wat voorzorgsmaatregelen in de stad Tunis genomen toen Mendès-^France arriveerde, want het klimaat is daar de laatste maanden niet kogel- en bomvrij. Het verliep gelukkig alles heel vlot. Bey Sidi Lamine bleek bereid voor korte tijd zijn vele hobbies in de steek te laten als daar zijn het opwin den en controleren van een paar hon derd klokken, die hij uit alle delen der wereld verzameld heeft, en het kijken door kleine telescopen naar de sterrenwereld. Hele nachten kan de Bey met zijn hobbies zoek brengen. Meestal slaapt hij dan overdag, ten zij men hem wekt om een van zijn twaalf kinderen of zijn kleinkinderen de pols te voelen. Hij heeft namelijk ook geneeskunde gestudeerd, waarbij hij het zover gebracht heeft, dat hij zelf injecties geeft. Als hij overdag wakker is. dan wil hij ook nog wel eens schilderen zittend tussen spiegels.... als maar zelfportretten makend van de impo sante man, die hijzelf is met de keurig verzorgde baard en de enorme snor- punten. die herinneren aan de oude Janitsaren, van wie de Bey een lijn rechte afstammeling is. 's Avonds iaat hij meestal een film afdraaien in de. bioscoop-zaal van het paleis. Hij js een verwoed vereerder van de Hollywood-producten. I n Maart 1952 haalde de Franse graaf I de Hautecloque de Bey plotseling uit z'n hobbiedromen. De graaf, die toen resident-generaal van Tunis was, kwam niet alleen. Hij was vergezeld van de oude ijzervretei generaal Pier re Garbay, die zijn strijdkrachten rondom het paleis van de Bey groepeerde. Het was toen een en al militair ge rucht rondom het paleis. Sidi Lamine weigerde het decreet te ondertekenen, dat de Hautecloque met zoveel trom geroffel aan hem voorlegde en waar bij de krijgswet zou worden afgekon digd voor Tunis, Neen, de Bey wilde zijn opstandige landskinderen niet al te hard vallen, want zelf nam hij ook geen genoegen met de spaarzame poli= tieke wijzigingen, welke de Fransen aan de Tunesiërs wilden toestaan. Nu is dat allemaal veranderd. De Franse minister-president kwam niet met tromgeroffel en met bedreigingen naar Tunis. Hij kwam aan de Bey vriendelijk vérgaande voorstellen doen voor het verlenen van binnenlandse onafhankelijkheid. Voorstellen, die herinneren aan het eerste verdrag, dat Frankrijk in 1881 met Tunis sloot en waar bij toen werd bepaald, dat men in Pa rijs de buitenlandse betrekkingen en de defensie van Tunis zou regelen. Mendès-France wil berusten in de volledige afschaffing van de rechten, die Frankrijk zich in 1883 toekende toen het de toenmalige Bey van Tunis dwong tot een tweede verdrag. Dat tweede verdrag stond aan de Fran sen toe in Tunis al die soorten van binnenlandse hervormingen door te voeren, welke aan de Fransen ge wenst voorkwamen. Mendès-France is bereid van die al te indringende bemoeienis af te zien. Binnenslands en op economisch gebied mogen dus de Tunesiërs nu doen wat ze zelf willen. Eigenlijk wordt daarmee aan de gro te wens van Habib Bourguiba, de ver bannen leider van de (nationalistische) Neo-Destourpartij. tegemoet gekomen. In 1952 verklaarde deze nationalist nog. dat men wachtte op een Franse stap. waarbij de binnenlandse macht zou worden overgedragen aan de Tu nesiërs. Maar wat in 1952 voldoende was voor de gematigd»! nationalisten is dat vermoedelijk niet meer in 1954. Men heeft na 1952 gezien hoe Engeland on afhankelijkheid gaf aan de Soedan, hoe het zich voorbereidt op een vol ledige terugtocht uit Egypte en bo venal heeft men gezien hoe Frankrijk een nederlaag leed in Indo-China. Het zal nu wel zó zijn, dat men in Tunis na de vorming van een Tune- sisch parlement en na de invoering van een nieuwe grondwet, blijft voortgaan met de agitatie tegen Frankrijk. Wan neer men eenmaal uit de bron van het extreme nationalisme gedronken heeft, is er geen ophouden meer mo gelijk. Dan rust men niet aleer de vol ledige onafhankelijkheid ook op het stuk van defensie en buitenlandse re laties is bereikt. Zo ging dat elders op de wereld, zo gaat dat ook in Tunis! Georges Depoizatlaatste Franse president van een Tunesisch kabinet. Militaire besprekingen op de Balkan Griekse, Turkse en Joego-Slavische militaire leiders hebben Maandag hun besprekingen te Saloniki beëindigd, aldus een bekendmaking. Naar verluidt is men het eens ge worden over de aanleg van verdedi- gingswerkan langs de grens met Alba nië en Bulgarije.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1954 | | pagina 5