DE MOEILIJKE WEG Rjukan, Noors dorpje, dat een wereldnaam kreeg IN AUSTRALIË BESCHERMT MEN KROKODILLEN TEGEN MENSEN DE OOSTENRIJKERS WILLEN NIET UITSTERVEN DONDERDAG 15 JULI 1954 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT MET DE Z.L.M. NAAR DE FJORDEN (IV) Hier wordt het zwaar water" geproduceerd RJUKAN, JULI. Ongeveer honderd kilometer ten Westen van Oslo, waar de smalle wegen zich grillig door het berglandschap slingeren en de grote, diepe meren een blauwe weerschijn op de omringende dennebos- sen werpen, doemt voorde toerist plotseling in een smal, langgerekt dal het dorpje Iïjukan op. Aan de voet van de 1883 meter hoge Gaustatop en aan de andere zyde ook omsloten door meer dan 1000 meter hoge bergen, ligt het daar verscholen, alsof ook de natuur de geheimen wil helpen bewaren van de machtige electriciteitscentrales van de Norsk Hydro, die met duizenden kilowatt druppel voor druppel het „zwaar wa ter" produceren, nodig voor de kettingreactie by de atoomsplitsing zal dit eens zo onbekende dorpje Rju kan na eerst met de kunstmestpro ductie. een tweede belangrijke bijdra ge voor het welzijn van de mensheid gaan leveren. De vreemdeling betreedt met enige schroom dit dorp vol geheimen. In de restaurants en de souvenirswinkels lachen echter de vriendelijke Noren hun bezoekers even vriendelijk toe als overal elders in dit land. Maar toch biedt dit dorpje een beeld, dat erop duidt, dat het sterk verschilt met de andere plaatsjes in deze om geving. Nog geen halve eeuw geleden was Rjukan' een dorpje, zoals men er hier zovele aantreft. De watervallen stort ten zich in tomeloze vaart van de berghellingen en temidden van deze machtige, woeste natuur leidden en kele boeren met hun gezinnen een schamel bestaan. Nu rijen de nieu we witgeschilderde woningen zich aaneen en tientallen hoogspannings draden doorkruisen het aal. Er is welvaart gekomen, dankzij het benut ten van de natuurlijke rijkdommen. Het reuzenbedrijf, de Norsk Hydro, is ook naar Rjukan gekomen en heeft daar de watervallen, waarlangs mil- lioenen kubieke meters ongebruikt omlaag stroomden, afgedamd. Enorme buisleidingen voeren thans het water van de stuwmeren langs de berghellingen omlaag en wekken in de twee grote eleetrische centra les van Rjukan de energie op, die no dig is om het „zwaar water" te pro duceren. Er is ecliter meer. Een machtige fabriek haalt hier de stik stof uit de lucht om deze onder hoge druk met waterstof uit het water te verbinden tot ammoniak. Na deze met salpeterzuur te hebben luclit tot verbonden, wordt zij in lange buizen over kalk steen geleid, tot lialksalpeter is ver kregen, welke als kunstmest een zo belangrijke bijdrage tot de verhoging van de landbouwproductie in de we reld vormt. En nog zijn de mogelijkheden in dit gebied niet uitgeput. Grote hopen steengruis in de bergen geven de plaatsen aan, waar nieuwe tunnels geboord worden om straks het water naar een derde eleetrische centrale te leiden. Wanneer in de toekomst hopelijk de atoomenergie ook voor vredes doeleinden zal kunnen worden benut, Een der eleetrische centrales. Doch voorlopig zal er een waas van geheimzinnigheid over deze vallei blijven hangen. Aan de ingang van de fabrieksterreinen hangen de bordjes met „streng verboden toegang" en zelfs met de beste papieren wordt er niemand toegelaten. Reeds voor de oorlog waren de ar beiders van de Norsk Hydro bezig met de productie van het zwaar wa ter. Frankrijk, dat ook een belang rijk deel van de aandelen bezat, kocht toen een hoeveelheid van dit zwaar water, dat tijdig voor de val van Frankrijk naar Engeland werd verscheept. Na de bezetting van Noorwegen be traden de Duitsers de fabrieken te Rjukan, doch het zal steeds de grote verdienste van de Noorse verzetsbe weging blyven dat zy in 1942 door het opblazen van een gedeelte der fa briek, Duitsland de wedloop om het bezit van de atoombom heeft doen verliezen. Na de bevrijding is de fabriek her bouwd en uitgebreid. En met haar komt de welvaart van Rjukan terug. De arbeiders genieten er een bevoor rechte positie. Hoge lonen en uitste kende sociale voorzieningen en aller lei andere faciliteiten. Tegenpresta ties voor hun verantwoordelijk werk en voor het feit, dat zij in het winter halfjaar moeten leven in een sche mer gehuld dal, waar de zon achter de hoge bergen schuil gaat. Daarom is ook een 900 meter hoge kabelbaan aangelegd, waarmee de be woners naar ae bergen trekken om daar van het zonlicht te profiteren. En zoals de Z.L.M.-ers thans, brengt deze kabelbaan in de zomermaanden honderden toeristen naar boven om hen te doen genieten van een ver- rukkelyk vergezicht op het kleine, maar wereldbekend geworden dorp je Rjukan. 9 Naar wij vernemen heeft de uitgifte van f 50 mlllioen 33,i pet. obligatiën ten laste van het koninkrijk België een zeer groot succes opgeleverd. De lening is vele malen overtekend. zodat de toewijzing slechts gering zal kunnen zijn. 9 Het parlement van Saarland heeft Maandag Johannes Hoffmann als premier herkozen. Hoffmann werd alleen gesteund dooi de 28 afgevaardigden van zijn Chris telijke volkspartij. De sociaal-democraten onthielden zich van stemming, terwijl de drie communisten tegenstemden. EEN VREEMD SOORT DIERENBESCHERMING In sommige poelen zitten evenveel krokodillen als in Hollands vaarten salamanders (Van onze Australische correspondent) Australië is een heel, heel groot brok aarde! Dit is natuurlijk geen nieuws, doch het is heel moeilyk voor mensen in Europa om zich de grootheid, wijd heid en eenzaamheid van dit onvoleindigde werelddeel voor te stellen. Nog dagelyks krijg ik uit Nederland briefjes met opmerkingen als: wat leuk voor je, dat zo en zo nu ook in Australië is! Zo en zo heeft zich dan in Perth gevestigd, en de afstand SydneyPerth is ongeveer gelyk aan die van Amsterdam naar Moskou. Gezicht op Rjukan, vanuit de lucht Vragen over verdwenen schat van Duitser. Het Tweede Kamerlid, de heer Van Dis. heeft de minister van Justitie vra gen gesteld over het in beslag geno men vermogen van een niet-genatura- liseerde Duitser. Toen de Duitser R. L. na de oorlog gezocht werd, leidde zijn spoor naar het seminarie te Rijsen- burg by Driebergen. R. L. werd hier echter niet gevonden, maar wel een grote collectie juwelen, die achter een muur was verborgen. Deze schat zou toen in beslag genomen zyn, maar se dertdien spoorloos zijn verdwenen. Minister Donker heeft hierop ge antwoord, dat in de bergplaats wel schilderijen en gravures werden ge vonden, die later op een publieke vei ling werden verkocht. Van een schat van 50 millioen is noch by de opspo ringsdienst, noch bij het Nederlands Beheersinstituut echter iets bekend. Vier mannen bestalen ziekenhuispatiënten De Haagse politie heeft vier man keukenpersoneel uit een groot zieken huis aangehouden. Zjj worden ervan verdacht etenswaren te hebben gesto len ten nadele van de patiënten. Het viertal had zich schuldig ge maakt aan verduistering van vlees, boter en vet. Om hun duistere prak tijken verborgen te houden, hadden zij de porties voor de patiënten kleiner gemaakt. Behalve de patiënten hadden de vier mannen ook voortdurend hun echtge noten bedrogen. Telkens wanneer zy uit het ziekenhuis iets hadden meege nomen, vroegen zij hun echtgenoten of er nog boodschappen waren te doen. Het geld dat dan werd meegegeven, verdween dan in eigen zak en men le verde de gestolen waar voor gekochte waar af. Het bedrag dat de vier heren op deze wijze had opgespaard, was reeds zo hoog opgelopen, dat een van hen reeds in een eigen autootje rond. reed. De benadeling loopt dan ook in de duizenden guldens. 9 Voor de petroleumhaven te Rotter dam werd Dinsdag omstreeks half twee door de sleepboot „Portugal", een parle vinker overvaren. Het parlevinkersbootje zonk en een der inzittenden verdronk. Zodat het voor mij net zo leuk is, dat zo en zo zich in Perth gevestigd heeft, als het voor boer Krelis in Zou- telande moet zijn dat zijn nichtje er gens in Zuid-Italië is gaan wonen. Dit alleen maar om te illustreren, dat ooit al weet iedereen dat Austra lië groot is, men over het algemeen in Europa toch nog heel weinig idee heeft van de hier geldende afstanden en toestanden. Land om zoek te raken Wanneer men dat wil, dan kan men hier echt goed zoek raken. Zoals de 68-jarige George Bell, afstammeling van de grondlegger van Melbourne, John Batman, die kans heeft gezien zo goed zoek te raken, dat hij onlangs voor de eerste keer in 49 jaar een brief kreeg. En was het niet voor het feit, dat een door het woud dwalende Austraal- neger de oude George in uitgeputte toestand bij de Golf van Carpentaria in het Noorden van dit werelddeel aantrof, dan had George Bell nog al tijd geen brief gekregen. George zal zijn antwoordbrief wel eerst even moeten opfrissen. Want wanneer men in geen halve eeuw een brief heeft ontvangen of geschreven, dan zal zoiets nu niet direct meeval len Ja, Australië is wel een groot land! Toen ik onlangs met een plaatselij ke groenteboer, die zich nogal toelegt op bijzondere soorten groenten en fruit, in gesprek kwam over buiten- nissige vruchten, kwam hij aandra- f;en met verse dadels, cactus vruch- en, fejoya's en verse kokosnoten. Die verse dadels, die net zc smaken als de geconfyte, kwamen niet uit Da mascus maar uit de buurt van Alice Springs in het hart van dit wereld deel. De verse kokosnoot kwam uit Cairns in 't Noorden van Queensland, de cactus appels, die een beetje naar een klap in het gezicht met een natte vaatdoek smaken, kwamen uit het water van New South Wales, en de wat zure fejoya's uit de irrigatie ge bieden van Mildura in het Noorden van de staat Victoria. Woont men in Victoria, Tasmahië of New South Wales, dan zegt men zo tegen de herfst: „Kom, laten we eens een dagje bramen gaan plukken. Zoals men in Alice Sprmgs zou kun nen zeggen: „Laten we eens wat da dels gaan schudden". Want Australië is een werelddeel dat dezelfde pro ducten kan voortbrengen als Europa, Afrika cn Azië tezamen. Ja, dit is een heel groot land! Zo groot zelfs, dat de koninklijke vereniging tot bescherming van die ren alhier besloten heeft om de kleine krokodillen te gaan beschermen en lieden te gaan bekeuren, die kleine krokodillen als huisdieren houden. Persoonlijk heb ik altijd gedacht, dat men eerder een vereniging zou kunnen oprichten om mensen te be schermen tegen de wreedheid van krokodillen. Maar kennelijk moeten de krokodillen hier tegen de mensen beschermd worden. Denkt nu niet, dat men hier op straat de krokodillen tegen komt als langs het Amsterdamse Damrak de honden of op de daken van Weesper- karspel de dakhazen. Maar komt men in het Noorden van de Australische staat Queens land, dan vindt men in de rivieren en poelen net zoveel 'krokodillen en kro kodilletjes als in de vaarten van Hol land salamanders en kikkervisjes. Nu heeft de Nederlandse vereniging tot bescherming van dieren nooit stappen ondernomen om mensen te bekeuren die salamanders houden. Men acht dit in Nederland over het algemeen niet wreed. Het houden van krokodilletjes, die later natuurlijk de onhebbelijke ge woonte ontwikkelen krokodillen te willen worden, schijnt echter wel wreed te zijn. Krokodillen houdt men namelijk niet in een net aquarium, doch in de woonkamer of op het achtererf. Kro kodillen eten ook geen miereneitjes of kleine wurpjes, doch hele brokken duur vlees en verse vis. De winkels die goudvisjes, angora poezen, schildpadden en nu ook kro kodilletjes verkopen, zijn 1 et natuur lijk met de dierenbescherming niet eens. De krokodilletjes gaan er in als koek, en de winkelier, die ik inter viewde, verklaarde mij met de hand op het hart, dat hij nog geen enkele van de door hem verkochte diertjes NAAR ACTIEVE GEZINSPOLITIEK Verontrustende daling der geboortecijfers WENEN. De sterk achteruitgaande geboortecijfers hebben de Oosten rijkse politici in alarmstemming gebracht. De conservatieve kringen zijn er even bezorgd over als de socialisten, want de kinderarmoede brengt het zorgvuldig opgerichte gebouw van de sociale voorzieningen aan het wanke len. Nog in 1910 vertoonde de bevolkingspyramide een gezonde opbouw van de leeftijdsgroepen. Tegenwoordig is het aandeel van de jongeren ge daald van de helft tot een derde. Op één jong mens komen twee ouderen en de pyramide vertoont een naar beide kanten breder geworden top van vergrijzing en diepe inhammen in de stam van de jongere jaargangen. Wie eens de ouderdomspensioenen voor de gepensionneerden en invaliden zal betalen, als deze ontwikkeling zo doorgaat, kan niemand zeggen. In de laatste vyftig jaar is het aantal levendgeboren kinderen van 31,4 pro mille van de bevolking in 1901 gedaald tot 14,6 pro mille in 1951. Gemiddeld heeft het Oostenrijkse gezin tegenwoordig nog maar 1,7 kinderen, want 42 procent van alle huwelijken zijn kinderloos. Catastrophaal is vooral de achter uitgang van het geboortecijfer in de hoofdstad Wenen. Van de mer woon achtige 481.477 vrouwen hebben 332.000 of twee derde helemaal geen of hoogstens één kind. Nog in 1947 werden er op de burgerlijke stand in Wenen 22.000 geboorten aangemeld, vier jaar later slechts 12.000. Het schijnt grotesk, als men hoort, dat in dezelfde tijd het aantal honóen in de Donaustad van 32.000 gestegen is tot 61.000. Is de dierenliefde soms be zig de liefde voor het kind te vervan gen? Schuldvraag Er wordt veel gesproken over de schuld van deze toestand. Men zoekt de oorzaak van deze veroudering van het Oostenrijkse volk vooral in het toenemende materialisme. Verder in de woningnood, die in Oostenryk ten gevolge van een ongelukkige huurbe- schermingspolitiek reeds vóór de oor log sterk voelbaar was. Ook het in komen is in vergelijking met Neder land per inwoner belangrijk lager. Vooral de betaling van de staats ambtenaren is veel slechte, en er ontbreekt een ondersteunende gezins politiek van de zyde van de fiscus. Maatregelen De Oostenrijkse Bondskanselier Ju lius Raab is de eerste staatsman in Oostenrijk, die zijn regering opwekt tot een actieve gezinspolitiek. Hij zal nog wel geen gezins-ministerie oprichten, zoals dit in Bonn bestaat. Maar wel een op lange, termijn opge bouwd gezins-compensatiefonds. De sinds enkele jaren ingevoerde kinderbijslag aan werknemers van nauwelijks twintig gulden per maand zal uitgebreid worden tot de gezinnen van de landarbeiders en kleine zelf standigen en met de fiscus door mid del van de loon- of inkomstenbelas ting verrekend worden. Men ver wacht, dat de Nationale Raad over enkele weken zal besluiten het ge- 9 Met algemene stemmen is te Milaan de Belg Paul Henri Spaak herkozen als voorzitter van de Europese socialistische beweging. André Philip is herkozen als voorzitter van het uitvoerende comité. zins-compensatiefonds zó groot scheeps van middelen te voorzien, dat de op ongeveer 75 gulden berekende maandelijkse kosten, die een kind in het huishouden veroorzaakt, aan alle gezinnen met minstens twee kinde ren vergoed worden. In het overstroomde Passau heeft men voortdurend met nieuwe aanval len van het wassende water te maken gehad. Nauwelijks was de noodtoe stand een beetje bedtoongen of een nieuwe hoogicatergolf van Donau of Isar opende de aanval op de stad. Golven van Isar en Donau kwamen bij Deggendorf aan de mond van de Isar tezamen en liepen dan vervol gens storm op Passau, dat hierdoor wel zeer zwaar werd geteisterd. De ramp heeft zulke afmetingen aange nomen voor het stadje dat men iets dergelijks in de annalen van de laat ste eeuwen niet vinden kan. Foto: Alleen met boten en met geimprovi seerde vlotten is het verkeer tussen de nog drooggebleven hogere delen van de stad mogelijk. Op de achter grond de Dom van Passau. FEUILLETON „Als je werkelijk zoveel van me hield", hernam hij, „zou je alle hin derpalen voor ons huwelijk uit de weg ruimen en je zelfs niet storen aan die oude belofte". Toen zag hy, dat Jill weer op het punt stond, in schreien uit te barsten en hij sprak op een wat kalmere toon: „Ik wil niet onaangenaam zijn of je ge voelens kwetsen, maar je schijnt niet te beseffen, hoe lang twee jaren du ren. Bovendien, hoe weet ik, dat je me daarna heus zult trouwen Stel je eens voor. dat jullie dienstbode weg gaat of een van je broertjes ziek wordt. Dan zul je zeker tegen my zeg gen: „Ik kan niet rouwen voor ik een nieuwe dienstbode heb gevonden", of; „We moeten wachten tot Tom weel beter is". Neen, neen, Jill, dat gaat zo niet en misschien zou je over twee jaar wel eens niet meer van my kun nen houden". „Wil je daarmee soms zeggen, dat jij mij wel eens niet meer zou kunnen liefhebben?" vroeg Jill met enige bit- tei'heid. „Als je er zo over denkt, kunnen wy er beter helemaal van afzien". Kort daarop scheidden ze. boos op elkaar en drie dagen lang liet Dick noch telefonisch noch schriftelyk iets van zich horen. Jill liep diep ongeluk kig door 't huis, doch niemand scheen er iets van te bemerken. In sommige opzichten was dat eigelijlc wel goed want welgemeende, belangstellen de informaties had ze niet kunnen ver dragen maar toch irriteerde het haar, precies als ✓roeger de vanzelf sprekendheid, waarmee haar vader en broers alles wat ze voor hen deed aan vaardden. O, als niet de nagedach tenis van haar moeder en de aan een stervende gedane belofte het hadden verhinderd, zou ze wellicht Dick heb ben opgebeld om hem te zeggen, dat hy maar dadelijk werk van een huwe lijksvergunning moest maken. Die drie ellendige dagen vroeg ze zich telkens weer af, hoe haar moeder het egoïsme van haar man steeds had kunnen verdragen. Immers, dit stond wel vast: de meeste mannén waren egoïstisch of in elk geval gedachte loos! Jill herinnerde zich tal van din gen, die het haar inziens onomstotelijk bewezen. Daar had je bijvoorbeeld de veront- door BARRARA STANTON waardiging van haar vader toen de vorige dienstbode, Bridget, ging trou wen. Hij was uitgevallen op een ma nier, of zij, Jill 't helpen kon. En vo rige winter, na het bevriezen van een aantal buisleidingen, had hij zowel haar als Sarah zijdelings van onacht zaamheid beschuldigd. Trouwens, als het eten niet in alle opzichten voldeed of wat te laat werd opgediend, als er wasgoed vermist werd, de leveranciers onjuiste reke ningen zonden, hun boeken niet goed waren bijgehouden, altijd weer moest Jill het ontgelden. Meneer Lockwood was zolang verwend geweest, dat hy 't bijna als 'n persoonlyke belediging beschouwde wanneer er ook maar iets minder naar wens uitviel. Ook kon hij zich niet in het minst voorstel len, op hoeveel kleine bijzonderheden en radertjes ze het oog moest houden, om de huishoudmachine glad te laten lopen. Dick moest nodig zeggen dat ze van molshopen bergen maakte. De vierde dag belde hij haar op en nog dezelfde avond verzoenden ze zich weer. Helaas, minder dan een week later hadden ze weer opnieuw onenig heid en zo ging het door, gedurende de lente en de voorzomer. Geleidelijk aan werd Dick zo prikkelbaar, dat hij er wel plezier in scheen te krijgen om on aangename, kwetsende dingen te zeg gen. Ten slotte op een prachtige Julidag brastte de bom. Dick had Jill in zijn auto mee naar zee genomen en toen ze samen op 't strand zaten riep hy plot- seling uit: „Och, 't heeft alles geen zin. Als je niet met me trouwen wilt, kunnen we er beter een eind aan ma ken". „Wat bedoel je?" „Precies wat ik zeg", antwoordde hij ruw. „Ik wist wel, dat het zo niet gaan zou. Als jij wachten kunt ik kan het niet. O, als je een ander soort meisje was, zou ik je vragen, er met me vandoor te gaan, maar ik geloof, dat ie daartegen bezwaren zouot heb ben'7. „Maar Dick!" riep ze verontwaar digd uit. „Nu, ik heb je toch eerst ten huwe lijk gevraagd", bracht hij haar onder 't oog. „En dat is meer dan ik ooit een ander meisje heb verzocht". „Ik moet me nu zeker erg gevleid voelen", sprak ze koeltjes, maar dade lijk had ze spijt van die opmerking en voegde er vrywel smekend aan toe: „Moeten we er nu wéér van voren af aan over beginnen, jongenlief?" Ik weet, dat het vervelend voor je is maar per slot van rekening is twee jaar toch geen mensenleeftijd". „Het leven is te kort om twee jaren op een meisje, wie dan ook, te wach ten", meende hij. „Vooral wanneer er geen bijzondere reden is behalve dan een domme sentimentele belofte aan een sterfbed..." „O, denk je er zó over?" viel ze hem in de rede, terwijl ze doodsbleek werd. „Ja, zo denk ik er precies over". „Laat ons in dat geval maar dade lijk naar huis gaan'. „Uitstekend In de auto wisselden ze nauwelijks twee woorden en toen ze voor Jül's woning stonden weigerde hy, mee naar binnen te gaan. „Het spijt me. dat ik je dag ver knoeid heb", zei ze, strijdend tegen op komende tranen. „En als ik je ver driet gedaan heb, wil ik..." „Houd maar op," riep hij kprtaf. „Mij spijt het ook. omdat ik je nog al- tyd lief vind. Als je van mening ver andert heb je me maar op te bellen". „En als jij van mening verandert?" fluisterde ze. „Geen kans op!" „Je bedoelt...?" „Dat we vóór het einde van de zo mer trouwen of anders maar moeten ophouden". Dit waren zijn laatste woorden, en zö, vastbesloten hem niet haar tranen te laten zien, rende vlug het huis bin nen, waar ze zich op bed wierp en haar smart de vrije teugel vierde. Nog dagenlang snelde ze by elke komst van de postbode naar de voor deur en klopte haar hart vlugger als de telefoon ging, maar sinds die tra gische Junidag had ze nooit meer iets van hem vernomen noch hem weer gezien. Jill was geen type om met haar ver driet te koop te lopen en de buiten wereld werd dan ook heel weinig van de narigheid gewaar. Ze probeerde zich zelf aan het verstand te brengen, dat Dick Crawlaye een egoïst, een on gevoelig mens was en dat uit een hu- welyk met hem geen duurzaam geluk had kunnen voortvloeien; dat er waarschynlyk nooit echte liefde tus sen hen bestaan had. Ze waren allebei, aldus deze ietwat schrale troostrede, de dupe geworden van een soort zelf bedrog. een bevlieging, die niet lang zou hebben geduurd. Toch. ondanks al haar heldhaftige pogingen, slaagde ze er niet in, hem uit haar gedachten te bannen. Hij kwelde haar in nachtelyke dromen en was ook daags de oorzaak van in stil te geleden smart. Wanneer ze zich zelf in bruidscostuum als Dick's vrouw als de moeder van zijn kinderen voor stelde, had ze het wel kunnen uitgillen van verdriet. Eerst tegen de herfst begon ze zich enigszins te verzoenen met de droeve werkelykheid, dat hy voorgoed uit haar leven was verdwenen. Maar zelfs nu, terwijl ze danste in de armen van de onhandige verlegen Ken Manders, hoorde ze nog Dick's woorden: „Om dat ik je nog altyd lief vind". „Toch niet lief genoeg om op me te willen wachten", mompelde ze. „Pardon", zei Ken, „zei je soms iets?" (Wordt vervolgd)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1954 | | pagina 11