Afsluiten der zeegaten van groot belang
voor Nederlandse landbouw
Z.LM.-tentoonstelIing geeft beeld
van modern landbouwbedrijf
CERES-BEELD AAN ZEEUWSE
LANDB0UW-MIJ. AANGEBODEN
Ir. Geuze hees Z.L.M.-vlag
VRIJDAG 18 JUNI 1954
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
11
REDE VAN DR. IR. F. P. MESU VOOR DE Z.L.M.
Na het leggen van dammen ontstaat
daarvoor een soort duinen
„Ongeveer vyftig jaar geleden heelt de kunstmest een agrarische re
volutie veroorzaakt, waardoor het aspect van ons land door ontginning
van honderdduizenden hectaren radicaal gewyzigd is geworden. Door
afsluiting der zeegaten, gecombineerd met Rijn-Lek-kanalisatie en an
dere bykomende werken, zal het mogelijk worden het water van de Ryn
en de Maas te dirigeren naar de plaatsen waar het zijn nuttige werking
zal kunnen uitoefenen ter bestrijding van het zoutgevaar en tot ver
hoging van de landbouwproductie, tot welzyn van ons land". Tot deze
conclusie kwam dr ir F. P. Mesu aan het slot van zyn belangwekkende
lezing over de landbouwkundige aspecten van het Deltaplan, welke hy
Donderdagmidag hield in de algemene vergadering van de Z.L.M. te. Goes.
Door opheffing van de verzilting en de verdroging alleen reeds wordt een
totale jaarlijkse bruto productieverhoging van rond 48 millloen becijfert.
plaatsen zal een tweede kering dwars
over het eiland worden aangelegd.
Het is van belang, dat de beslissing
wordt genomen, omdat het plan van
wegen en waterlopen van de her
verkaveling op Schouwen daarmee
in overeenstemming moet worden ge
bracht.
Bijkomende werken
Tot de bijkomende werken behoren
behalve de afsluiting van de Hol
landse IJssel en de Zandkreek, ver
der de afsluiting van de Oude Maas,
het Spui, het Volkerak en de Greve-
lingen. Om te voorkomen dat het zilte
water doordringt naar het z.g.
Zeeuwse Meer, zal een dam in het
Volkerak moeten worden gebouwd.
Deze dam dient bovendien om het
peil van het Zeeuwse Meer te kun
nen beheersen en min of meer onaf
hankelijk te maken van het peil van
Haringvliet en Volkerak, welke im
mers in open verbinding bliiven met
de Rotterdamse Waterweg. De dam
in de Grevelingen is vermoedelijk
noodzakelijk ter beperking van te
grote stroomsnelheden door het Zijpe
tijdens de afsluiting van het Brou-
wershavense gat. Deze dam kan la
ter uitstekend worden gebruikt voor
het aanleggen van een verkeersweg
van Duiveland naar Flakkee.
Ook wordt nog onderzocht of het
wellicht mogelijk en gewenst is, het
meer tussen deze dam en de dam
door het Brouwershavense gat zout
te laten ten behoeve van de oester-
en mosselteelt, welke dan daarheen
zouden moeten worden verplaatst.
Landbouwkundige
aspecten
Door de afsluiting van de zeegaten
met bijkomende werken, zal de wa
terhuishouding in het Zuidwesten ge-
In het begin van zijn inleiding be
sprak dr ir Mesu aan de hand van
het derde interimrapport van de
Deltacommissie de afsluiting van de
zeegaten uit veiligheidsoverwegin-
gen. Het zou van belang zijn te we
ten, tot welk advies de commissie
zou zijn gekomen t.a.v. de eventuele
afsluiting van de Rotterdamse Wa
terweg en de Westerschelde, wan
neer de minister dit niet uitdruk
kelijk had uitgesloten. Na het ad
vies van de commissie te hebben on
derstreept, dat uit veiligheidsover
wegingen afsluiting der zeegaten
ver te verkiezen is boven verhoging
en verzwaring van ongeveer 700 km
dijk, merkte spïeker op, dat wan
neer later onverhoopt een afsluitdam
het zou begeven tengevolge van een
catastrophe, de gevolgen daarvan
veel minder ernstig zijn. Achter de
afsluitdammen is dan 'n boezem met
laag peil aanwezig, welke eerst moet
worden gevuld alvorens de huidige
dijken, die dan tweede kering zullen
zijn geworden, gevaar zouden lopen.
Na het leggen van de dammen
wordt verwacht, dat in de toekomst
door aanslibbing of liever gezegd
„aanzanding" ais het ware een aan
eengesloten duinenrij zal ontstaan
Langs de Waterweg en de Wester
schelde zullen de waterkeringen
aanzienlijk moeten worden verhoogd
en verzwaard. Dat zal op verschillen
de plaatsen als Rotterdam en Vlis-
singen grote moeilijkheden geven.
Zowel langs de Waterweg als de
Westerschelde zal daarbij nagegaan
moeten worden of het al dan met
gewenst is achter de eerste Water
kering een tweede waterkering aan
te leggen als reserve. Op verschil
lende plaatsen is dit echter niet mo
gelijk. Ook verdient het wellicht de
voorkeur geen tweede kering aan te
leggen, maar de gelden te besteden
aan extra verhoging en verzwaring
van de eerste kering. Achter de
Westkappelse zeedijk heeft men im
mers ook geen tweede kering.
Verder zal nog moeten worden
overwogen, wat er moet gebeuren
met de dijken achter de toenomstige
afsluitdammen in de tussenperiode,
dus tot het tijdstip waarop de af
sluitingen een feit zullen zyn ge
worden. Het zal wellicht de voor
keur verdienen zich te beperken tot
het versterken der zwakke plekken
in de dijken, in de hoop, dat in de
eerstvolgende decennia een dergelijke
vloed niet opnieuw zal optreden. De
huidige binnendijken zullen dan in
deze tussenperiode in tact dienen te
worden gelaten, voor zover zy nog als
tweede of derde waterkering enige
waarde hebben.
Volgorde der afsluiting
Een andere zeer belangrijke vraag
die opgelost moet worden, is de volg
orde der afsluitingen. De Deltacom
missie heeft reeds geadviseerd tot
afsluiting van de Hollandse IJssel.
Hierdoor wordt verhoging en ver
zwaring van de IJsseldijken over
bodig. Iets dergelijks is het geval met
het z.g. Drie-eilandenplan. Hierdoor
worden de overige werken vrijwel
niet beïnvloed, terwijl het verhogen
en verzwaren van rond 50 km dijken
overbodig wordt en de veiligheid toe
neemt. Het volgende werk zal wel
licht zijn de afsluiting van het Ha
ringvliet. Daarop zullen de afsluiting
van het Brouwershavense gat of de
Oosterscheldc volgen. De volgorde
van beide werken zal nader moeten
worden bestudeerd. Hoewel de aan-
zetpunten nog niet definitief zijn
vastgesteld, zal vermoedelijk op
Schouwen de dam door de Ooster-
schelde iets ten oosten van Burghsluis
aanvangen en de dam door het Brou
wershavense gat, iets ten Oosten van
Scharendyke. Tussen deze beide
heel worden gewyzigd. Aan het
steeds verder landinwaarts dringen
van het zoute water zal paal en perk
worden gesteld. Vooral in de droge
tijden zijn de polderwateren van de
Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden
zo sterk verzilt, dat het water on
bruikbaar is voor drenking van het
vee of voor bedrijfswater. By afslui
ting der zeegaten zou het water in
de afgesloten zeeboezems geleidelijk
verzoeten. Aan de zoutwaterkwel
naar de polders zou geleidelijk een
einde komen, er zou zoet water in de
polders kunnen worden ingelaten
met het gevolg, dat het slootwater en
grondwater zouden verzoeten.
De Commissie Onderzoek Land-
bouwwaterhuïshouding Nederland
is tot de conclusie gekomen, dat plm.
7500 ha tuinbouw en ooftteelt en ca
25.500 ha grasland, schade ondervin
den door verzilting. De totale bruto
opbrengstverhoging, resp. kostenbe
sparing. die bij opheffing van de ver
zilting per jaar zou worden verkre
gen, wordt berekend op rond 8
millioen. Voor bouwland zyn geen
voordelen berekend, omdat bij onvol
doende ontwatering akkerbouwge
wassen in het algemeen geen nadeel
ondervinden van op grotpre diepte
aanwezig zout grondwater.
Van nog veel grotere betekenis is,
de vorming van een zoetwaterreser
voir voor het tegengaan van de ver
droging. In de Z.W. kleigebieden
wordt niervan een opbrengst ver
meerdering van 13,7 millioen ge
raamd voor de landbouw en 4.08
millioen voor de tuinbouw. Met een
oogstverhoging van rond 23 millioen
in het zandgebied van West Brabant
wordt de totale iaarlykse productie
verhoging bij opheffing van de ver-
drogingsschade op rond 40.7 mil
lioen getaxeerd.
De grootte van het zoetwaterbekken
bedraagt rond 70.000 ha, voldoende
om geheel N. Brabant en het Zuid
westen van ons land van water te
voorzien. Vermoedelijk zal het peil in
het Zeeuwse Meer schommelen om
ongeveer N.A.P. Voor de scheep
vaart zou dit gunstig zijn, daar dan
de sluizen bij Wemeldinge voortdu
rend geopend zouden kunnen zijn.
Wat de mogelykheden voor inpol
dering betreft, meende dr Mesu. dat
met weinig kosten 10 20.000 ha
schorren en slikken zal kunnen wor
den ingekaaid, bij het Drie-eilanden
plan rond 1600 ha. Voor de water
beheersing zullen de meeste polders
voor zover deze op natuurlyke wijze
afwateren, tot bemaling moeten
overgaan. Voor eeland is dit rond
22.000 ha waarvan voor 20.000 ha
onder de huidge omstandigheden be
maling reeds gewenst zou zijn.
Met verwijzing naar de plannen tot
Rijn-Lek-kanalisatie en de verbete
ring van de Gelderse LJssel zette
spreker uiteen, dat ook de Friese,
Groningse en Drentse boeren op de
droogtegevoelige gronden, belang
heben bij de afsluiting van de zeega
ten in het Zuidwesten van ons land.
Antwerpen-Rijnkanaal
Tenslotte wijdde ir Mesu nog enige
aandacht aan de plannen voor net
Antwerpen-Rijnkanaal. Op Neder
lands gebied zal het peil van dit ka
naal op N.A.P. liggen. Het kanaal
zal daarom van grote betekenis zijn
voor de waterbeheersing van het
doorsneden deel van Brabant. Bij co
ördinatie van beide plannen zyn zul
ke agrarische belangen betrokken,
dat spr. uit agrarisch oogpunt het
voorgestelde tracé acceptabel achtte.
De kosten van herverkavelingswer-
ken zullen echter als bijkomende kos
ten van de kanaalaanleg dienen te
worden beschouwd. Ook zal het ge
wenst zijn de boeren, die tengevolge
van het graven van het kanaal hun
bedrijf moeten verlaten, zoveel mo
gelijk te plaatsen op te stichten be
drijven in de in te polderen gronden
van het Deltagebied. Wanneer tot
aanleg van het Antwerpen-Rijnka
naal wordt besloten, zal dan de uit
voering daarvan moeten worden ge
synchroniseerd met de uitvoering van
de Deltaplannen.
Het hoofdbestuur van de Z.L.M. en het tentoonstellingsbestuur werden
qisteren omstreeks I7.S0 uur officieel op het stadhuis te Goes
ontvangen. (Foto P.Z.C
DANK VAN DE GOESSE BURGERIJ
Grote belangstelling
De grote wisselwerking tussen het
agrarische leven en Goes is Donder
dagmorgen in tastbare vorm tot
Uitdrukking gebracht, met de aan
bieding door een comité uit de Goes-
se burgery van een monument aan
Op het tentoonstellingsterrein te
Goes bewonderden tioee Zeeuwsen in
Bevelandse klederdracht een kleurig
mozaïek, samengesteld uit groenten.
(Foto P.Z.C.)-
WAT WETENSCHAP EN TECHNIEK DEDEN
Vele constructieve stands voor land
bouwer en buitenstaander
Wanneer men als buitenstaander over het enorme terrein heeft rondge
dwaald, waarop de Zeeuwse Landbouw-Maatschappij in Goes haar jaarlijk
se grote Landbouwtentoonstelling heeft ingericht, zal men zich een ogen
blik overweldigd gevoelen. Overweldigd vooral door de ervaring, dat de
landbouw zich in steeds toenemende mate heeft ontwikkeld tot een bedrijf,
waarin techniek en wetenschap een grote, ja haast alles-beheersende rol
zijn gaan spelen. Waar is de tijd gebleven, dat men een boer als eenvou
dige, noeste werker kon beschouwen, voor wien de spade en de mestvork,
de eg en de ploeg de meest gangbare werktuigen waren? De tijd, waarin
hij zaaide en oogstte, zoals zyn vader hem dat geleerd had, en waarin het
wetenschappelijk onderzoek in laboratorium of proefstation nog maar in de
kinderschoenen stond
En kom nu eens op de bedrijven of op een tentoonstelling als deze
Machtige landbouwmachines staan stand na stand aaneengerijd. In maqu
ettes, grafieken, statistieken, monsterexposities en soms zeer vernuftig uit
gedachte demonstratietoestellen tonen landbouw, handel en industrie en
vooral ook de talloze diensten, die het wetenschappelijk landbouwonderzoek
op zich genomen hebben, waartoe de moderne boer in staat is, wanneer hij
van al die kennis en ervaring gebruik wil maken. Ook de Zeeuwse boer, dié
ten aanzien van de modernisering van zijn bedrijf beslist niet is achterge
bleven bij zijn collega's van welk landbouwgewest van Nederland dan ook.
Natuurlijk is deze ervaring geen
nieuwe ontdekking. De hierboven ge
schetste ontwikkelingsgang is reeds
jaren bekend. Maar op zo'n tentoon
stelling wordt men er toch wel op
verrassende wijze mede geconfron
teerd.
Daar is bijv. het grote achterterrein,
waar de afdeling landbouwwerktui
gen werd ondergebracht. Talloze fir
ma's, niet alleen uit Zeeland, maar
uit schier alle delen van het land,
exposeren hier het nieuwste, wat op
dit gebied aan de markt wordt ge
bracht. Van eenvoudige werktuigen
als spades en harken af tot de mach
tige moderne combines e.d. toe. Trac
toren en voertuigen van velerlei vorm
en afmeting, hulpwerktuigen, pom
pen, spuiten, te veel om op te noemen.
Alles glimt en blinkt de bezoeker in
frisse kleuren tegen en wanneer het
zonnetje het tentoonstellingsterrein
zo nu en dan goedgunstig in „feestver
lichting" zet, vormt deze afdeling wel
een van de meest spectaculaire ta-
frelen uit het geheel-
In een in deze hoek opgerichte tent
demonstreert de Werktuigencommis
sie Zeeland, tezamen met enkele orga
nisaties op het gebied van het onder
wijs en de voorlichting, hoe noodza
kelijk het is de werktuigen goed te
onderhouden en tijdig te repareren.
Ook het Instituut voor Landbouwtech
niek te Wageningen is hier met voor
lichtingsmateriaal aanwezig.
Tentendorp
Meer naar de zijde van de Wester
straat vindt men het „tentendorp",
waarin velerlei instanties en ook de
handel zich hebben geïnstalleerd. Het
is een haast eindeloze reeks van stands
én wanneer men pogen wil hiervan een
beschrijving te geven, weet men haast
niet waar te beginnen.
Laten we de eer van de eerste te
zijn gunnen aan de Zeeuwse groen
ten- en fruitkwekers, die van hun
producten kleurige en kunstzinnige
mozaïeken hebben aangelegd, die een
ware lust voor het oog zijn gewor
den. In dezelfde tent is o.a. de ge
meente Goes nog met een keurige in
zending van haar Plantsoendienst ver
tegenwoordigd.
Elders vindt men de Gezondheids
dienst voor Dieren met materiaal op
het gebied van de bestrijding van
ziekten onder het rundvee en de paar
den, het Centraal Stierenstation, om.
met interessante grafieken op het ge
bied van de geboortenregistratie. De
Op de tentoonstelling van de Z.L.M.
heerste gisterende eerste, dag waar
op dit evenement gehouden werd, een
gezellige drukte. De foto toont een
der vele smakelijk ingerichte stands.
(Foto P.Z.C.
Vereniging tot bevordering van de
Pluimveeteelt in Zeeland komt met
een ware keurcollectie kippen voor
de dag. Prachtige specimen van de
beste rassen en de belangrijkste ge-
bruikskruisingen. De Goesse Veiling
stelde hier een eiersorteermachine op
en de Pluimveevoorlichtingsdienst
zorgde voor instructief materiaal.
Zeer belangwekkend is in een vol
gende tent de inzending van de Ar
beidsinspectie te Breda. "Wist u bijv.,
dat er alleen in de landbouw in Neder
land nog jaarlijks ongeveer 30 tot 40
duizend bedrijfsongevallen voorko
men? Hoe dat getal zoveel mogelijk
omlaag gedrukt kan worden, tracht de
Arbeidsinspectie in haar stand op ver
schillende wijzen te demonstreren.
Verder vindt men hier belangwek
kende inzendingen van de Ned- Heide
Mij., het Voorlichtingsbureau van de
Voedingsraad, de Zeeuwse Melkfede-
ratie te Middelburg, het Instituut
voor Rationele Suikerproductie en het
Nationaal Comité voor Brouwgerst.
Voorlichting en Verkaveling zijn
in een volgende tent ondergebracht
De herverkaveling wordt daarbij in
kaart en grafiek uitgebeeld als be
langrijke schakel in de ontwikkeling
van de Zeeuwse landbouw, In het bij
zonder aan de verschillende aspecten
van de drainage en het daarmede
verband houdende bodemonderzoek is
op bijzondere wijze aandacht geschon
ken.
De Z.L.M. zelf geeft in een kleine
eigen tent een suggestieve uitbeelding
van haar werk en dat van haar ne
venorganisaties. Ook de Landbouw
Jongeren-Gemeenschap komt met een
eigen stand keurig voor de dag.
(Vervolg op pag. 10)
de Z. L. M. Op het belangrijke ver
keersknooppunt aan dé Boudewyn de
Wittestraat werd op deze eerste dag
van de feestelijkheden een gipsmodel
op ware grootte van een Ceres-beeld
overgedragen en de voorzitter van
het comité Huldeblijk Z.L.M., de heer
J. H. Roose, kon hierbij mededelen,
dat de bijdragen zo rijkelijk zijn ge
vloeid, dat zo spoedig mogeljjk tot de
vervaardiging van het beeld in zijn
definitieve vorm zal worden overge
gaan.
Ondanks het vrije vroege uur was
reeds een groot aant;1 belangstellen
den aanwezig om van deze korte
plechtigheid getuige te zijn. De voor
zitter van het comité, de heer J. H.
Roose, getuigde van de stuwkracht
welke Goes van de landbouw heeft
ondervonden en de samenwerking
welke ook de la. dbouw-bevolking op
prijs stelt. De vestiging van de Z.L.M.
heeft er steeds meer toe bijgedragen
om Goes tot agrarisch centrum te be
stempelen. Daarom wilde de burgerij
met de aanbieding van dit monument,
een schepping van Ph. Ten Klooster,
de goede verstandhouding blyvend
tot uitdrukking brengen.
Nadat de alg. voorzitter van de Z.
L. M., ir. M. A. Geuze, het monument
had onthuld, dankte hij de burgerij
namens de Zeeuwse boeren en tuin
ders voor dit fraaie geschenk. Hij
noemde het uniek in de historie, dat
de betrekkingen tussen een gemeen
tebestuur en een provinciale organi
satie zo ongedwongen zijn geweest.
Hij stelde het zeer op prijs dat met
dif monument, waarmee ook de cul
tuurspreiding wordt bedreven, door
de burgerij inhoud is gegeven aan
haar innerlijke drang.
Spr. verzocht echter het gemeente
bestuur te willen overwegen om het
monument in onderhoud te nemen.
Tenslotte bezong ir. Geuze met het
reciteren van een gedicht de lof van
dit beeld, dat de godin van de
oogst, de vruchtbaarheid voorstelt.
De burgemeester van Goes, mr. W.
C. ten Kate, verklaarde dat de ge
meente, behoudens goedkeuring van
de raad, het beeld gaarne i.. onder
houd en beheer zal willen overnemen.
Dit monument zal steeds het cachet
van Goes als landbouwcentrum onder
ogen brengen.
Drie-eilandenplan en
bloemen.
Door de goede zorgen van
1e Goesse Middenstandsver-
Handelsbelang" was op de
Markt voor het Stadhuis nog
een zeer bijzondere attractie in
gericht ter gelegenheid van het
£.L.M.-feest. In een mozaïek
van groen en bloeiende planten
- geraniums en afrikaantjes
lad men het Drie-Eilandenplan
n beeld gebracht, maar daar-
n verwerkt de trotse leuze van
le Ganzenstad: ..Goes, 't nijvere
•entrum van Zeeland". Deze
verkelijk fraaie versiering had
vanzelfsprekend de volle be-
angsteliing van Goessenaren en
vreemdelingen.
ywvwvwwvwwwwwv
Met het hijsen van de Z.L.M.-vlag
aan de' ingang van het terrein, heeft
de alg. voorzitter, ir. M. A. Geuze
Donderdagmorgen de officiële ope
ning van de tentoonstelling verricht.
Hij noemde de komende dagen van
grote betekenis in het organisatiele-
ven. In de meer dan 100-jarige ge
schiedenis van de Z.L.Mheeft men
vele hoogtijdagen van hetzelfde kaA
rakter gekend. Spr. riep hierbij nog
de tentoonstelling van 19^6 in her
inneringwelke een manifestatie non
vernieuwing en herbouwwil werd. Hij
wenste, dat deze tentoonstelling even
goed zal slagen als in 19-'/6. Voorts
complimenteerde hij nog de organi
serende Kring W. Zuid-Beveland en
bracht hulde voor de hier getoonde
activiteit.
De kringvoorzitter, de heer J. M.
Klompe, bracht met enkele woorden
hiervoor dank.
Reeds op de eerste dag trok de
tentoonstelling veel belangstelling.
Uit vrijwel alle delen van Zeeland
kwamen er bezoekers en mede dank
zij het vrij gunstige weer het in
de morgenuren zo opgewekt begon
nen zonnetje ging zo nu en dan helaas
wel eens achter de wolken schuil
vertoonde het feestelijke met vele
tientallen vlaggen en wimpels ge
tooide terrein een vrolijke en leven-
dige aanblik.