Zeeland oud...
ZEELAND NIEUW!
Voorkeur voor houten optrekje
potdicht en halfdonker
BLOEDWRAAKGESCHIEDENIS
VAN GROOTGRONDBEZITTER
DUITSE VERKEERSM0L0CH
EIST 11.000 DODEN PER JAAR
De Veerse Poort
te Middelburg
ZATERDAG 1 MEI 1954
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
9
DE AMERIKAAN EN ZIJN HUIS
Millioenen zonen van Uncle Sam hebben
nooit een wolkenkrabber gezien
Laat mij beginnen met het misverstand weg: te nemen, dat de Amerikaan
in een wolkenkrabber woont. Hjj woont doorgaans in een eenvoudig hou
ten huis met veel ruimte er om heen. Soms is die ruimte een tuin, soms
nog dezelfde prairie als in de dagen van Christoffel Columbus met een
paar bomen aan de oever van het beekje en wat paardenbloemen in het
schaarse gras. Natuurlijk kan niet iedereen zich dat veroorloven, maar
zelfs de Amerikaan die in de stad woont, geeft de voorkeur aan een gelyk-
vloerse woning. De wolkenkrabber is óf een kantoor óf een hotel. Het hui
selijk leven van het Amerikaanse gezin speelt zich niet op een hoger peil af
dan het Europese; deze verzekering kunt ge zowel letterlijk als figuurlijk
Geen noodwoning in een
maar een normale Amerikaanse wo
ning, zoals zij ook nu nog gebouwd
wordt.
Het ls met de Amerikaanse wol
kenkrabbers als met de Nederlandse
klompen en de Volendammer muts
jes. Zij zijn tot nationaal zinnebeeld
verheven, zij staan op alle prent
briefkaarten, zij prijken op alle films,
maar zij zijn niet algemeen. Zelfs in
New York zijn de wolkenkrabbers
even schaars als Volendammers-op-
klompen op het Damrak. En buiten
New York komen zij nog minder voor
Millioenen Amerikanen hebben nooit
een hoger gebouw gezien dan de Jaar
beurshallen te Utrecht.
SIERAAD.
Ik wil hiermee geen kwaad spre
ken van de wolkenkrabbers. Zij vor
men, bouwkundig bekeken, een sie
raad voor menige stad. De Ameri
kaanse bouwkunst heeft niet zo bar
veel te betekenen. Zij vormt over het
algemeen een nabootsing van welke
Europese bouwkunst dan ook en
maar al te vaak een slechte (en dien
tengevolge: lelijke) nabootsing. Op
het gebied van wolkenkrabbers viel
door G. WERKMAN
er evenwel niets na te bootsen. De
Amerikaan moest hier zichzelf zijn
en hij bleek misschien tot zijn ei
gen verbazing een meester in het
bouwen te zijn. (Anecdotisch is in
dit verband het feit, dat de bouwer
van de allereerste New Yorkse wol
kenkrabber het nabootsen toch niet
helemaal kon nalaten. De top van
zijn gebouw vertoont hetzelfde sil
houet als de toren van een naburig
quasi-gotiseh kerkje anno 1802).
WONING.
Maar nu ter zake: het huis. De
Amerikaan woont over het algemeen
op het platteland, in een kleine stad
of aan de buitenkant van een grote
stad. Die buitenkant kan reusachtig
uitgestrekt zijn. Het huis is meestal
zqn eigendom en is vrijstaand. Het
is van hout opgetrokken, omdat bak
steen zo duur is. Het scheelt gauw
een duizend dollar.
Van buiten doet dat huis vaak ar
melijk aan. Er is weliswaar een ein
deloze verscheidenheid in gevels,
maar die verscheidenheid leidt
slechts af en toe tot schoonheid. De
stijl is sober. De Amerikaan leeft zijn
behoefte aan uiterlijk vertoon meer
uit in fel-kleurige auto's en drieste
dassen dan in zijn huis. Het is anders
dan dat van zijn buurman, maar
blijkbaar alleen als middel om.het
gemakkelijker te kunnen vinden
langs die kilometers lange eendere
straten.
Van binnen is elk huis weer een
ningkunst van het Koninklijk Bei
heeft men met medewerking van de
K.L.M. een penning met beeldenaar
van dr. Albert Plesman, naar een ont
werp van J. Hekman, vervaardigd.
De tekst op de keerzijde van de pen
ning luidt: .Set luchtruim verbindt
alle volkeren. Dr. Albert Plesman,
grondlegger van de Nederlandse Bur
gerluchtvaart. 18891953".
verrassing. Een wonder van gerief.
Er zijn zo goed als geen deuren in.
En voor zover die er zijn, worden zij
zelden gesloten. Zelfs de badka
mer staat meestal open. Er is geen
hal, er is geen gang. Men valt overal
met de buitendeur in de woonkamer,
zij het dan dat men alvorens die
buitendeur te bereiken meestal
een ruime voorgalerij moet overste
ken. Ja, dezelfde voorgalerij met
schommelstoel en al, die u zo vaak in
Wild Westfilms hebt gezien. Die is
nog lang niet verdwenen. Integen
deel!
Om nu op die deuren terug te ko
men: die kunnen rustig afwezig zijn
of open staan, omdat het hele huis
het hele jaar door dezelfde tempera
tuur heeft. De ramen moeten daar
entegen hermetisch gesloten blijven.
Het is immers air-conditioned. Dat
is een onvertaalbare term; zij bete
kent dat het huis is voorzien van een
inrichting, die des winters verwarmt
en des zomers afkoelt, die de door
rook of anderszins vervuilde lucht
afzuigt en de te verwarmen of af te
koelen lucht van alle ongerechtighe
den zuivert alvorens ze naar binnen
te blazen; de machine onttrekt ook
alle vocht aan de lucht in huls. Vol
gens de advertentieteksten doet zij
nog veel meer, maar hoe het zij: air
conditioning is méér dan centrale
verwarming alleen. Zij is zeer aan
genaam als men er eenmaal aan ge
wend is. Mij was zjj te heet en te
droog.
KEUKEN
Woonkamer, eetkamer en keuken
lopen doorgaans ineen. Men eet in de
keuken als die groot genoeg is en het
gezin niet te groot. In die keuken
staat een fornuis-met-oven (gas of
electriciteit), een wasmachine, vaak
een bordenwasmachine bovendien, en
altijd een ijskast en een heetwater-
inrichting. De oven heeft een ther
mostaat, zodat de koek niet verbran
den kan. Zo'n keukenuitrusting is
bijzonder kostbaar in onze ogen,
maar zij betekent voor de Amerikaan
een investering van slechts een paar
honderd dollar, die hij in tien jaar
afschrijft ofafbetaalt. Hjj voelt
het als zjjn zedelijke plicht voor die
uitrusting te zorgen, sedert huisper
soneel niet meer te betalen is.
Radio is er ook in de keuken. Het
televisietoestel daarentegen staat in
de huiskamer. Ja, in élke huiskamer
mag ik wel zeggen. De inrichting van
die huiskamer richt zich op dat tele
visietoestel. Er is geen tafel. De bank
staat er tegenover. De stoelen staan
theatersgewijs langs de wanden. De
blinden voor de ramen zijn de gehele
dag gesloten terwille van de ge
wenste schemering. Vandaar, dat
elke Amerikaanse huiskamer aan een
sterfhuis doet denken. De felle kleu
ren van het bloemrijke behang en
van het cretonne der meubels en gor
dijnen kunnen die sfeer niet helemaal
wegwerken, althans naar mijn gevoel
niet.
Ziedaar een grove schets van de
voornaamste kenmerken van het
Amerikaanse huis. Wilt u weten wat
het kost? De prijs ligt meestal tus
sen tien- en twintigduizend dollar.
Nogal prijzig. Maar het hypotheek
wezen is er even populair als het af
betalingsstelsel.
RELIGIEUZE ROVER IN INDIA
Hij moordde een gehele
familie uit
Een politiemacht van 1.700 man
jaagt op het ogenblik in India een
bendeleider na, die „de schrik voor
de rijken en de vriend van de armen"
wordt genoemd. Deze bendeleider.
Man singh, wordt gezocht wegens
moord, ontvoering en rovery. Hij en
zijn bende, die voor een groot deel
uit familieleden bestaat, opereert in
-•en gebied van 20.000 vierkante kilo
meter in een bergachtig land in
Voord-India.
Alle pogingen, die tot dusvi zijn
edaan om Man Singh onschadelijk
e maken, zijn mislukt.
Man Singh was eens een groot
grondbezitter en dorpshoofd van Che-
ra Rathor in het gewest Oettar Pra-
Portoricaan veroordeeld
De dertigjarige Portoricaanse na
tionalist José Rivera Colon, woonach
tig te New York, die terecht heeft ge
staan omdat hij het Amerikaanse fe
derale bureau voor onderzoekingen
(de binnenlandse veiligheidsdienst
der Verenigde Staten) 12 Maart j.L
telefonisch had medegedeeld voorne
mens te zijn president Eisenhower te
vermoorden, is Woensdag j.l. door een
New Yorkse rechter tot drie jaar ge
vangenisstraf veroordeeld wegens het
„in woorden naar het leven staan van
't staatshoofd der Verenigde Staten".
Colon is indertijd, terwijl hij nog
aan het telefoneren was, gearres
teerd.
EEN ONHOUDBARE TOESTAND
Iedere drie kwartier dodelijk ongeval
(Van een speciale verslaggever).
Precies 10.986 mensenlevens vie
len het afgelopen jaar in West-Duits-
lanil ten offer aan het verkeer. Deze
publicatie van het Duitse Bureau
voor Statistiek in Wiesbaden heeft
de algemene ongerustheid, die er
reeds in de republiek over de ver-
keerstoestand bestond, niet vermin
derd. Immers, zo bericht het bureau
verder, dit zijn 8000 doden meer dan
in het voorjaar '52, toen dit aantal
Deze mededelingen zijn werkelijk
onrustbarend; wel moet echter wor
den opgemerkt, dat, ook al zijn deze
cijfers formeel juist, hier toch niet
van een zuivere vergelijking gespro
ken kan worden. Men heeft namelijk
met twee maten gemeten: in het
voorjaar 1952 gold als verkeers
slachtoffer degene, die binnen 24 uur
na het ongeval stierf, terwijl bij de
berekening van het voorjaar 1953
nog diegene als verkeersslachtoffer
gold, die binnen 30 dagen na het on
geval overleed. Geen wonder dat van
deze wijziging in de maatstaven de
curve der dodelijke ongevallen sterk
naar boven begon te lopen!
AFZONDERLIJKE WEGEN
DE OPLOSSING
Niettemin is de situatie in het
Westduitse verkeer zorgwekkend.
Een feit is, dat er in 1953 in West-
Duitsland gemiddeld bijna elke mi
nuut een verkeersongeluk gebeurde,
elke twee minuten iemand gewond
en elke 48 minuten iemand gedood
werd.
Reeds is het middel om een goede
ordening van de geweldige verkeers
stroom gevonden. Men wil het ver
keer splitsen en voor iedere groep
afzonderlijke wegen aanwijzen.
De grote verkeersaders moeten
voor het gemotoriseerde snelverkeer
beschikbaar blijven. De kleinere we
gen moeten voor minder zwaar ver
voer dienen, en de fietsen moeten
meer fietspaden krijgen.
In de grote steden tenslotte moe
ten de straten voor voetgangers ge
reserveerd blijven.
NIET OP TE VOEDEN
GROEP.
Vanzelfsprekend hebben de Duitse
psychologen zich in het probleem der
verkeersongevallen verdiept. De in
1952 overleden professor in de psy
chologische faculteit aan de univer
siteit van Wurtzburg, Karl Marte,
was reeds in 1953 tot de conclusie
gekomen dat er mensen zijn die voor
ongevallen als het ware voorbeschikt
zijn door bijv. gemakkelijke afleid
baarheid, gebrek aan zelfdiscipline of
ongeduldigheid.
Van het aantal ongevallen komt 70
tot 80 procent voor rekening van een
groep, die voortdurend tegen de ver
keersregels zondigt. Eigenlijk zou
men deze groep moeten heropvoeden,
maar men mist de middelen en heeft
op haar geen vat. Het enige wat over
blijft, is dus te proberen deze groep
achter het stuur weg te halen door
haar te onderwerpen aan strenge be-
kwaamheidsproeven en een nauw
keurig medisch onderzoek.
Mochten deze zondaars hun leven
willen* beteren, dan kan men hen on
der bepaalde voorwaarden opnieuw
aan het verkeer laten deelnemen.
Opmerkelijk is het feit, dat het
aantal verkeersongevallen, veroor
zaakt door de jeugd, relatief aan het
afnemen is. Deskundigen zijn van
mening, „dat alleen zij, die in het
verkeer opgegroeid zijn, zich goed op
de weg kunnen gedragen".
Heropvoeding van volwassenen zou
volgens psychologen tot weinig suc
ces leiden: de eigen opvattingen van
de mens zijn reeds te zeer gevormd,
dan dat men nog invloed zou kunnen
uitoefenen.
Het beste voorbeeld van deze the
orie vindt men in Amerika. Ondanks
de meest intensieve verkeersopvoe-
ding in de V.S. duurde het toch 25
jaar voordat het getal der verkeers
slachtoffers niet meer steeg.
In 1952 en 1953 bedroeg dit in
Amerika 38 duizend doden. Groter
dan het totale aantal doden, dat te
betreuren viel in de drie jaren van
de Koreaanse oorlog
bouw voor menige Amerikaan.
Op het dak een televisiezender.
Russische geleerden hebben onder het
Ijs tussen Groenland en Siberië een keten
van ruim 3000 meter hoge bergen ontdekt,
die de IJszee in twee helften verdeelt.
Aldus een rapport voor de Russische aca
demie van wetenschappen.
Wereldconferentie
padvinders
De wereldbond van gidsen en pad-
vindsters houdt elke twee jaar een
vereldconferentie. Voor de eerste
naai zal een dergelijke conferentie
(dj 15e) in ons land worden gehou
den. Onze Nationale Padvindsters-
raad treedt hiervoor als "astvrouwe
op in het conferentieoord „Woudscho-
ten" te Zeist.
Van 21 tot 30 Augustus wordt de
algemene vergadering gehouden
waarvoor 175 afgevaardigden van de
meer dan 30 by de wereldbond aan
gesloten landen worden verwacht.
Lady Baden Powel1, de echtgenote
van de stichter van de padvinders
beweging. komt 16 Augustus in ons
land en zal eveneens de conferentie
bijwonen.
Voorzitster de conferentie is
de D' e mevrouw Sybille Bruun.
desl, waar hg zowel bii de politie als
bij het volk zeer geacht was. Naast
hem woonde een Brahmaan, Tilafi
fenaamd, over wiens gedrag Man
ingh gebelgd was. De vete tussen
beide mannen nam een ernstige wen
ding. toen een zoon van Man Singh
de Brahmaan doodde. Er laaide een
strijd op tussen de families, waarna
Man Singh tot tien jaar gevangenis
straf werd veroordeeld wegens zyn
aandeel in het uitschakelen van een
lid der andere partij.
In de gevangenis nam hij zich voor
alle Tilafi's te doden. Veertien jaar
later, in 1952, werd het laatste le
vende lid van de familie Tilafi, Neth
Ram, doodgeschoten.
Dorpelingen, die het bendehoofd
hebben ontmoet, zeggen, dat het een
kalm sprekende en innemende oude
man is, die vriendelijk met zijn ben
de van don> tot dorp trekt zonder de
armen leed te doen. Hij zou hun zelfs
geregeld geld ten geschenke geven en
zich voordoen als iemand, die zeer
godsdienstig is.
Door allerlei staaltjes van moed en
feslepenheid is hfl in de ogen van de
evolking een legendarisch figuur.
Zo heeft hij eens. aldus de politie,
met twee hoge regeringsfunctionaris
sen bij een wederzydse vriend gedi
neerd zonder dat bekend werd wie
hij was. In Maart van dit jaar zijn
hy en zijn bende in politie-uniformen
ontkomen, toen zij omsingeld waren.
Ten opzichte van „verraders" is
Man Singh genadeloos. De politie
heeft herhaaldelijk getracht kennis
sen van Man Singh tot verraad over
te halen. Het lijk van de adspirant-
verraders zou in alle gevallen naar
het naastbij gelegen politiebureau
zijn gezonden.
In Februari van 1953 besloten de
vier Indische staten waarin Man
Singh opereert tot een gemeenschap
pelijke actie tegen Man Singh en zijn
volgelingen te ondernemen. Op het
hoofd van de leider staat een prijs
van 12.500 gulden.
77e en 20e eeuw
Een iceélderige foto tegen
een stijf prentje. De graveur
had hier bepaald géén geïnspi
reerd moment; waarschijnlijk
een beetje te veel met zijn li
niaaltje gewerkt en dat komt
de levendigJteid nooit ten goede.
Harkerig en saai staat daar
dat oude Veerse Poortje en de
foto wint het glansrtjk. Wat
een plezierige, vrijgevochten
ziciertge bomen! Voor de zo
veelste keer zie je hier weer,
dat we 't van de bomen toch
hebben moeten, voor stadsbeeld
èn voor landschap. Een land
zonder bomen, een land zonder
geest.' Zou dat misschien zijn,
omdat een land zonder spirit te
fantasie-arm, te knieperig, te
kortzichtig is ja, óók te
kortzichtig, want hy is zowaar
nog in geld vertaalbaar óók
om de boom zijn pleziertje te
gunnen Talloos nog zijn de ge
vallen, dat de grondbezitter zijn
kans niet grijptom zichzelf en
het mensdom de weldaad te be-
bewijzen, van ergens een boom
neer te zetten, op een plek die
er om vraagt. Terwijl toch bo
men, als paarden, edele wezens
zijn, zachtmoedige, bescheiden,
innerlijk beschaafde wezens,
van geen van beiden hoorden
we ooit nog, dat ze er een vol
doening in vonden hun mede
wezens te martelen wat we
van onze menselijke civilisaties
niet zo grif zeggen kunnen. Er
is zoveel aardigheid te beleven
aan bomen, dit foto-tje demon
streert het tceer eens.
En niettemin: hoe zelden ziet
men zelfs de eigenaar, die blyk-
baar genot van zijn bomen
heeft, ook eens wat aan de toe
komst doen en alvast eens wat
jongs erbij planten f In hoevele
der prachtige oude tuinen der
vroegere Middelburgse aristo-
creatie, die ons resten, staat
b.v. het jonge hout, nodig om in
te vallen, als straks de oude glo
rie afgestorven zal zijn?
Schoonheid komt niet uit de
lucht tuimelen en 'apres-moi Ie
déluge, dat noemen toe tegen
woordig roofbouw. Sorry, dat
we er zo over dóór-zeurden,
we houden nu heus op.
Want het sou immers gaan
over de Veerse Poort. Vroeger
in Middelburg, zeiden ze altijd:
de Dampoort. Maar dat schijnt
nogal dom te zyn geweest; het
is inderdaad eigenlijk geen
Dampoort en ze staat ook nog
wel een eindje van de Dam ver
wijderd. De echte Dampoorten
hebben gestaan, de Noord- en
de Zuid-Dampoort, ter weerszij
den van de Dam; in de oude tijd
zo ongeveer ter hoogte van de
Sjniistraat, later ter hoogte van
Schuitvlotstraat. In 1588189,
toen de omwalling werd aange-
Ic d, die later werd geschapen
tot wat we nu „de Bolwerken"
noemen, moesten ze sneuvelen
en de Veerse Poort van het bo
venstaande prentje kwam er
voor in de plaats. In 181/9 werd
ze buiten gebruik gesteld, in
1873 gesloopt. Slechts wat
muurbrokken bleven er van
over; en een paar gevelstenen.
En dat was Jan weer ddt. Op
het bekende panorama van
Middelburg van Nicolaas Vis-
scher van 1670 rtaat se als
,X>ampoorté" aangeduid, heel
mooi geportretteerd. Het Veer
se Schuit vlot bespoélt hier nog
haar voet, een levendig ophaal
bruggetje verband haar met de
Oude Veerse weg. aa- de over.
kant waren de lijnbanen, er
stond een molen en schone bos-
sagiën. Die Oude Veerse weg
was ook al geen wonder van
rechtlijnigheid; je zou op deze
*^<*7c niet zo direct vermoed h**
ben, dat ze in Veere uitkwam.
Zo was het leven in die dagen,
méér akeligheid misschien ge
looft U hei?.maar ook beslist
méér aardigheid en heerlijkheid
veel minder „efficiency".
Overigens vergist u zich.
wanneer u meent, dat we van
daag weer eens conservatief
zijn. Want wat was onze eind
conclusie bij de beschouwing
dezer plaatjes? Dat het hele
maal geen ongeluk te noemen
is, dat die angstig toegenegen
die even wantrouwend als
zuinig gebarricadeerde stads-
afsluitïng, waar je na het
avond-luider bij de gratie, voor
twéé duiten, nog door het „klin
ket" naar binnen mocht dat de-
se pieterigheid dan nu plaats
gemaakt heeft voor de royale
openhartigheid van de huidige
dag. Eigenlijk moet dit toch iets
zijn, dat het hart deugd doet-
deze openzwierende 20e-eeuwse
wegdit gulle „Welkom Vreem
deling" daar tussen die ple
zante bomen. Werkelijk, men
zou er uit mogen besluiten, dat
we dan toch een klein beetje
minder k-> van geweten zijn
tegenwoordig. Dat we dan toch
een tikkeltje broederlijker le-
'T. vergeleken bjj i' 17c eeuw-
se poorters. Een weinig solide
conclusie? Dat moet u dan
maar op rekening van die
sncelxe >men schrijven.
J. C. v. S.