Zeeland oud... ZEELAND NIEUW! Voorkeur voor houten optrekje potdicht en halfdonker BLOEDWRAAKGESCHIEDENIS VAN GROOTGRONDBEZITTER DUITSE VERKEERSM0L0CH EIST 11.000 DODEN PER JAAR De Veerse Poort te Middelburg ZATERDAG 1 MEI 1954 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 9 DE AMERIKAAN EN ZIJN HUIS Millioenen zonen van Uncle Sam hebben nooit een wolkenkrabber gezien Laat mij beginnen met het misverstand weg: te nemen, dat de Amerikaan in een wolkenkrabber woont. Hjj woont doorgaans in een eenvoudig hou ten huis met veel ruimte er om heen. Soms is die ruimte een tuin, soms nog dezelfde prairie als in de dagen van Christoffel Columbus met een paar bomen aan de oever van het beekje en wat paardenbloemen in het schaarse gras. Natuurlijk kan niet iedereen zich dat veroorloven, maar zelfs de Amerikaan die in de stad woont, geeft de voorkeur aan een gelyk- vloerse woning. De wolkenkrabber is óf een kantoor óf een hotel. Het hui selijk leven van het Amerikaanse gezin speelt zich niet op een hoger peil af dan het Europese; deze verzekering kunt ge zowel letterlijk als figuurlijk Geen noodwoning in een maar een normale Amerikaanse wo ning, zoals zij ook nu nog gebouwd wordt. Het ls met de Amerikaanse wol kenkrabbers als met de Nederlandse klompen en de Volendammer muts jes. Zij zijn tot nationaal zinnebeeld verheven, zij staan op alle prent briefkaarten, zij prijken op alle films, maar zij zijn niet algemeen. Zelfs in New York zijn de wolkenkrabbers even schaars als Volendammers-op- klompen op het Damrak. En buiten New York komen zij nog minder voor Millioenen Amerikanen hebben nooit een hoger gebouw gezien dan de Jaar beurshallen te Utrecht. SIERAAD. Ik wil hiermee geen kwaad spre ken van de wolkenkrabbers. Zij vor men, bouwkundig bekeken, een sie raad voor menige stad. De Ameri kaanse bouwkunst heeft niet zo bar veel te betekenen. Zij vormt over het algemeen een nabootsing van welke Europese bouwkunst dan ook en maar al te vaak een slechte (en dien tengevolge: lelijke) nabootsing. Op het gebied van wolkenkrabbers viel door G. WERKMAN er evenwel niets na te bootsen. De Amerikaan moest hier zichzelf zijn en hij bleek misschien tot zijn ei gen verbazing een meester in het bouwen te zijn. (Anecdotisch is in dit verband het feit, dat de bouwer van de allereerste New Yorkse wol kenkrabber het nabootsen toch niet helemaal kon nalaten. De top van zijn gebouw vertoont hetzelfde sil houet als de toren van een naburig quasi-gotiseh kerkje anno 1802). WONING. Maar nu ter zake: het huis. De Amerikaan woont over het algemeen op het platteland, in een kleine stad of aan de buitenkant van een grote stad. Die buitenkant kan reusachtig uitgestrekt zijn. Het huis is meestal zqn eigendom en is vrijstaand. Het is van hout opgetrokken, omdat bak steen zo duur is. Het scheelt gauw een duizend dollar. Van buiten doet dat huis vaak ar melijk aan. Er is weliswaar een ein deloze verscheidenheid in gevels, maar die verscheidenheid leidt slechts af en toe tot schoonheid. De stijl is sober. De Amerikaan leeft zijn behoefte aan uiterlijk vertoon meer uit in fel-kleurige auto's en drieste dassen dan in zijn huis. Het is anders dan dat van zijn buurman, maar blijkbaar alleen als middel om.het gemakkelijker te kunnen vinden langs die kilometers lange eendere straten. Van binnen is elk huis weer een ningkunst van het Koninklijk Bei heeft men met medewerking van de K.L.M. een penning met beeldenaar van dr. Albert Plesman, naar een ont werp van J. Hekman, vervaardigd. De tekst op de keerzijde van de pen ning luidt: .Set luchtruim verbindt alle volkeren. Dr. Albert Plesman, grondlegger van de Nederlandse Bur gerluchtvaart. 18891953". verrassing. Een wonder van gerief. Er zijn zo goed als geen deuren in. En voor zover die er zijn, worden zij zelden gesloten. Zelfs de badka mer staat meestal open. Er is geen hal, er is geen gang. Men valt overal met de buitendeur in de woonkamer, zij het dan dat men alvorens die buitendeur te bereiken meestal een ruime voorgalerij moet overste ken. Ja, dezelfde voorgalerij met schommelstoel en al, die u zo vaak in Wild Westfilms hebt gezien. Die is nog lang niet verdwenen. Integen deel! Om nu op die deuren terug te ko men: die kunnen rustig afwezig zijn of open staan, omdat het hele huis het hele jaar door dezelfde tempera tuur heeft. De ramen moeten daar entegen hermetisch gesloten blijven. Het is immers air-conditioned. Dat is een onvertaalbare term; zij bete kent dat het huis is voorzien van een inrichting, die des winters verwarmt en des zomers afkoelt, die de door rook of anderszins vervuilde lucht afzuigt en de te verwarmen of af te koelen lucht van alle ongerechtighe den zuivert alvorens ze naar binnen te blazen; de machine onttrekt ook alle vocht aan de lucht in huls. Vol gens de advertentieteksten doet zij nog veel meer, maar hoe het zij: air conditioning is méér dan centrale verwarming alleen. Zij is zeer aan genaam als men er eenmaal aan ge wend is. Mij was zjj te heet en te droog. KEUKEN Woonkamer, eetkamer en keuken lopen doorgaans ineen. Men eet in de keuken als die groot genoeg is en het gezin niet te groot. In die keuken staat een fornuis-met-oven (gas of electriciteit), een wasmachine, vaak een bordenwasmachine bovendien, en altijd een ijskast en een heetwater- inrichting. De oven heeft een ther mostaat, zodat de koek niet verbran den kan. Zo'n keukenuitrusting is bijzonder kostbaar in onze ogen, maar zij betekent voor de Amerikaan een investering van slechts een paar honderd dollar, die hij in tien jaar afschrijft ofafbetaalt. Hjj voelt het als zjjn zedelijke plicht voor die uitrusting te zorgen, sedert huisper soneel niet meer te betalen is. Radio is er ook in de keuken. Het televisietoestel daarentegen staat in de huiskamer. Ja, in élke huiskamer mag ik wel zeggen. De inrichting van die huiskamer richt zich op dat tele visietoestel. Er is geen tafel. De bank staat er tegenover. De stoelen staan theatersgewijs langs de wanden. De blinden voor de ramen zijn de gehele dag gesloten terwille van de ge wenste schemering. Vandaar, dat elke Amerikaanse huiskamer aan een sterfhuis doet denken. De felle kleu ren van het bloemrijke behang en van het cretonne der meubels en gor dijnen kunnen die sfeer niet helemaal wegwerken, althans naar mijn gevoel niet. Ziedaar een grove schets van de voornaamste kenmerken van het Amerikaanse huis. Wilt u weten wat het kost? De prijs ligt meestal tus sen tien- en twintigduizend dollar. Nogal prijzig. Maar het hypotheek wezen is er even populair als het af betalingsstelsel. RELIGIEUZE ROVER IN INDIA Hij moordde een gehele familie uit Een politiemacht van 1.700 man jaagt op het ogenblik in India een bendeleider na, die „de schrik voor de rijken en de vriend van de armen" wordt genoemd. Deze bendeleider. Man singh, wordt gezocht wegens moord, ontvoering en rovery. Hij en zijn bende, die voor een groot deel uit familieleden bestaat, opereert in -•en gebied van 20.000 vierkante kilo meter in een bergachtig land in Voord-India. Alle pogingen, die tot dusvi zijn edaan om Man Singh onschadelijk e maken, zijn mislukt. Man Singh was eens een groot grondbezitter en dorpshoofd van Che- ra Rathor in het gewest Oettar Pra- Portoricaan veroordeeld De dertigjarige Portoricaanse na tionalist José Rivera Colon, woonach tig te New York, die terecht heeft ge staan omdat hij het Amerikaanse fe derale bureau voor onderzoekingen (de binnenlandse veiligheidsdienst der Verenigde Staten) 12 Maart j.L telefonisch had medegedeeld voorne mens te zijn president Eisenhower te vermoorden, is Woensdag j.l. door een New Yorkse rechter tot drie jaar ge vangenisstraf veroordeeld wegens het „in woorden naar het leven staan van 't staatshoofd der Verenigde Staten". Colon is indertijd, terwijl hij nog aan het telefoneren was, gearres teerd. EEN ONHOUDBARE TOESTAND Iedere drie kwartier dodelijk ongeval (Van een speciale verslaggever). Precies 10.986 mensenlevens vie len het afgelopen jaar in West-Duits- lanil ten offer aan het verkeer. Deze publicatie van het Duitse Bureau voor Statistiek in Wiesbaden heeft de algemene ongerustheid, die er reeds in de republiek over de ver- keerstoestand bestond, niet vermin derd. Immers, zo bericht het bureau verder, dit zijn 8000 doden meer dan in het voorjaar '52, toen dit aantal Deze mededelingen zijn werkelijk onrustbarend; wel moet echter wor den opgemerkt, dat, ook al zijn deze cijfers formeel juist, hier toch niet van een zuivere vergelijking gespro ken kan worden. Men heeft namelijk met twee maten gemeten: in het voorjaar 1952 gold als verkeers slachtoffer degene, die binnen 24 uur na het ongeval stierf, terwijl bij de berekening van het voorjaar 1953 nog diegene als verkeersslachtoffer gold, die binnen 30 dagen na het on geval overleed. Geen wonder dat van deze wijziging in de maatstaven de curve der dodelijke ongevallen sterk naar boven begon te lopen! AFZONDERLIJKE WEGEN DE OPLOSSING Niettemin is de situatie in het Westduitse verkeer zorgwekkend. Een feit is, dat er in 1953 in West- Duitsland gemiddeld bijna elke mi nuut een verkeersongeluk gebeurde, elke twee minuten iemand gewond en elke 48 minuten iemand gedood werd. Reeds is het middel om een goede ordening van de geweldige verkeers stroom gevonden. Men wil het ver keer splitsen en voor iedere groep afzonderlijke wegen aanwijzen. De grote verkeersaders moeten voor het gemotoriseerde snelverkeer beschikbaar blijven. De kleinere we gen moeten voor minder zwaar ver voer dienen, en de fietsen moeten meer fietspaden krijgen. In de grote steden tenslotte moe ten de straten voor voetgangers ge reserveerd blijven. NIET OP TE VOEDEN GROEP. Vanzelfsprekend hebben de Duitse psychologen zich in het probleem der verkeersongevallen verdiept. De in 1952 overleden professor in de psy chologische faculteit aan de univer siteit van Wurtzburg, Karl Marte, was reeds in 1953 tot de conclusie gekomen dat er mensen zijn die voor ongevallen als het ware voorbeschikt zijn door bijv. gemakkelijke afleid baarheid, gebrek aan zelfdiscipline of ongeduldigheid. Van het aantal ongevallen komt 70 tot 80 procent voor rekening van een groep, die voortdurend tegen de ver keersregels zondigt. Eigenlijk zou men deze groep moeten heropvoeden, maar men mist de middelen en heeft op haar geen vat. Het enige wat over blijft, is dus te proberen deze groep achter het stuur weg te halen door haar te onderwerpen aan strenge be- kwaamheidsproeven en een nauw keurig medisch onderzoek. Mochten deze zondaars hun leven willen* beteren, dan kan men hen on der bepaalde voorwaarden opnieuw aan het verkeer laten deelnemen. Opmerkelijk is het feit, dat het aantal verkeersongevallen, veroor zaakt door de jeugd, relatief aan het afnemen is. Deskundigen zijn van mening, „dat alleen zij, die in het verkeer opgegroeid zijn, zich goed op de weg kunnen gedragen". Heropvoeding van volwassenen zou volgens psychologen tot weinig suc ces leiden: de eigen opvattingen van de mens zijn reeds te zeer gevormd, dan dat men nog invloed zou kunnen uitoefenen. Het beste voorbeeld van deze the orie vindt men in Amerika. Ondanks de meest intensieve verkeersopvoe- ding in de V.S. duurde het toch 25 jaar voordat het getal der verkeers slachtoffers niet meer steeg. In 1952 en 1953 bedroeg dit in Amerika 38 duizend doden. Groter dan het totale aantal doden, dat te betreuren viel in de drie jaren van de Koreaanse oorlog bouw voor menige Amerikaan. Op het dak een televisiezender. Russische geleerden hebben onder het Ijs tussen Groenland en Siberië een keten van ruim 3000 meter hoge bergen ontdekt, die de IJszee in twee helften verdeelt. Aldus een rapport voor de Russische aca demie van wetenschappen. Wereldconferentie padvinders De wereldbond van gidsen en pad- vindsters houdt elke twee jaar een vereldconferentie. Voor de eerste naai zal een dergelijke conferentie (dj 15e) in ons land worden gehou den. Onze Nationale Padvindsters- raad treedt hiervoor als "astvrouwe op in het conferentieoord „Woudscho- ten" te Zeist. Van 21 tot 30 Augustus wordt de algemene vergadering gehouden waarvoor 175 afgevaardigden van de meer dan 30 by de wereldbond aan gesloten landen worden verwacht. Lady Baden Powel1, de echtgenote van de stichter van de padvinders beweging. komt 16 Augustus in ons land en zal eveneens de conferentie bijwonen. Voorzitster de conferentie is de D' e mevrouw Sybille Bruun. desl, waar hg zowel bii de politie als bij het volk zeer geacht was. Naast hem woonde een Brahmaan, Tilafi fenaamd, over wiens gedrag Man ingh gebelgd was. De vete tussen beide mannen nam een ernstige wen ding. toen een zoon van Man Singh de Brahmaan doodde. Er laaide een strijd op tussen de families, waarna Man Singh tot tien jaar gevangenis straf werd veroordeeld wegens zyn aandeel in het uitschakelen van een lid der andere partij. In de gevangenis nam hij zich voor alle Tilafi's te doden. Veertien jaar later, in 1952, werd het laatste le vende lid van de familie Tilafi, Neth Ram, doodgeschoten. Dorpelingen, die het bendehoofd hebben ontmoet, zeggen, dat het een kalm sprekende en innemende oude man is, die vriendelijk met zijn ben de van don> tot dorp trekt zonder de armen leed te doen. Hij zou hun zelfs geregeld geld ten geschenke geven en zich voordoen als iemand, die zeer godsdienstig is. Door allerlei staaltjes van moed en feslepenheid is hfl in de ogen van de evolking een legendarisch figuur. Zo heeft hij eens. aldus de politie, met twee hoge regeringsfunctionaris sen bij een wederzydse vriend gedi neerd zonder dat bekend werd wie hij was. In Maart van dit jaar zijn hy en zijn bende in politie-uniformen ontkomen, toen zij omsingeld waren. Ten opzichte van „verraders" is Man Singh genadeloos. De politie heeft herhaaldelijk getracht kennis sen van Man Singh tot verraad over te halen. Het lijk van de adspirant- verraders zou in alle gevallen naar het naastbij gelegen politiebureau zijn gezonden. In Februari van 1953 besloten de vier Indische staten waarin Man Singh opereert tot een gemeenschap pelijke actie tegen Man Singh en zijn volgelingen te ondernemen. Op het hoofd van de leider staat een prijs van 12.500 gulden. 77e en 20e eeuw Een iceélderige foto tegen een stijf prentje. De graveur had hier bepaald géén geïnspi reerd moment; waarschijnlijk een beetje te veel met zijn li niaaltje gewerkt en dat komt de levendigJteid nooit ten goede. Harkerig en saai staat daar dat oude Veerse Poortje en de foto wint het glansrtjk. Wat een plezierige, vrijgevochten ziciertge bomen! Voor de zo veelste keer zie je hier weer, dat we 't van de bomen toch hebben moeten, voor stadsbeeld èn voor landschap. Een land zonder bomen, een land zonder geest.' Zou dat misschien zijn, omdat een land zonder spirit te fantasie-arm, te knieperig, te kortzichtig is ja, óók te kortzichtig, want hy is zowaar nog in geld vertaalbaar óók om de boom zijn pleziertje te gunnen Talloos nog zijn de ge vallen, dat de grondbezitter zijn kans niet grijptom zichzelf en het mensdom de weldaad te be- bewijzen, van ergens een boom neer te zetten, op een plek die er om vraagt. Terwijl toch bo men, als paarden, edele wezens zijn, zachtmoedige, bescheiden, innerlijk beschaafde wezens, van geen van beiden hoorden we ooit nog, dat ze er een vol doening in vonden hun mede wezens te martelen wat we van onze menselijke civilisaties niet zo grif zeggen kunnen. Er is zoveel aardigheid te beleven aan bomen, dit foto-tje demon streert het tceer eens. En niettemin: hoe zelden ziet men zelfs de eigenaar, die blyk- baar genot van zijn bomen heeft, ook eens wat aan de toe komst doen en alvast eens wat jongs erbij planten f In hoevele der prachtige oude tuinen der vroegere Middelburgse aristo- creatie, die ons resten, staat b.v. het jonge hout, nodig om in te vallen, als straks de oude glo rie afgestorven zal zijn? Schoonheid komt niet uit de lucht tuimelen en 'apres-moi Ie déluge, dat noemen toe tegen woordig roofbouw. Sorry, dat we er zo over dóór-zeurden, we houden nu heus op. Want het sou immers gaan over de Veerse Poort. Vroeger in Middelburg, zeiden ze altijd: de Dampoort. Maar dat schijnt nogal dom te zyn geweest; het is inderdaad eigenlijk geen Dampoort en ze staat ook nog wel een eindje van de Dam ver wijderd. De echte Dampoorten hebben gestaan, de Noord- en de Zuid-Dampoort, ter weerszij den van de Dam; in de oude tijd zo ongeveer ter hoogte van de Sjniistraat, later ter hoogte van Schuitvlotstraat. In 1588189, toen de omwalling werd aange- Ic d, die later werd geschapen tot wat we nu „de Bolwerken" noemen, moesten ze sneuvelen en de Veerse Poort van het bo venstaande prentje kwam er voor in de plaats. In 181/9 werd ze buiten gebruik gesteld, in 1873 gesloopt. Slechts wat muurbrokken bleven er van over; en een paar gevelstenen. En dat was Jan weer ddt. Op het bekende panorama van Middelburg van Nicolaas Vis- scher van 1670 rtaat se als ,X>ampoorté" aangeduid, heel mooi geportretteerd. Het Veer se Schuit vlot bespoélt hier nog haar voet, een levendig ophaal bruggetje verband haar met de Oude Veerse weg. aa- de over. kant waren de lijnbanen, er stond een molen en schone bos- sagiën. Die Oude Veerse weg was ook al geen wonder van rechtlijnigheid; je zou op deze *^<*7c niet zo direct vermoed h** ben, dat ze in Veere uitkwam. Zo was het leven in die dagen, méér akeligheid misschien ge looft U hei?.maar ook beslist méér aardigheid en heerlijkheid veel minder „efficiency". Overigens vergist u zich. wanneer u meent, dat we van daag weer eens conservatief zijn. Want wat was onze eind conclusie bij de beschouwing dezer plaatjes? Dat het hele maal geen ongeluk te noemen is, dat die angstig toegenegen die even wantrouwend als zuinig gebarricadeerde stads- afsluitïng, waar je na het avond-luider bij de gratie, voor twéé duiten, nog door het „klin ket" naar binnen mocht dat de- se pieterigheid dan nu plaats gemaakt heeft voor de royale openhartigheid van de huidige dag. Eigenlijk moet dit toch iets zijn, dat het hart deugd doet- deze openzwierende 20e-eeuwse wegdit gulle „Welkom Vreem deling" daar tussen die ple zante bomen. Werkelijk, men zou er uit mogen besluiten, dat we dan toch een klein beetje minder k-> van geweten zijn tegenwoordig. Dat we dan toch een tikkeltje broederlijker le- 'T. vergeleken bjj i' 17c eeuw- se poorters. Een weinig solide conclusie? Dat moet u dan maar op rekening van die sncelxe >men schrijven. J. C. v. S.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1954 | | pagina 5