In het gevangenkamp Workoeta werken de arbeidsslaven Drie kanonskogels, kazematten een schedeldak en champignons NEDERLANDSE VRIJGEZELLEN VRAGEN DE AANDACHT WERKSPOOR EN STORK BESLOTEN TOT FUSIE VRIJDAG 16 APRIL 1954 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 1 OPSTAND DER VERTRAPTEN (I) Toch waagden ze het eenmaal een staking te organiseren In de drie-en-een-half jaar, die ik, van Juni 1950 tot December 1953, als gast in de Sowjet-Unie heb doorgebracht, heb ik de meest onwaar schijnlijke dingen beleefd. Dat ik echter in 't „vaderland aller arbeiders" een staking zou beleven, een echte, volgroeide staking, waarby duizen den mensen waren betrokken, een staking met stakingsleuzen, stakings- comité's, manifesten en natuurlyk ook onderkruipers, dat heb ik in myn stoutste fantasieën niet durven dromen. Deze staking zag ik niet in Moskou en niet in Leningrad, niet in de staalindustrie van het Donets- en Donbefcken, niet in de electrische cen trales van Dnjepropetrowsk, maar bij de armsten der armen, by de er barmelijke, volkomen rechteloze arbeidsslaven in de zogenaamde correc tiekampen in het gebied boven de Noordpoolcirkel. Ik reisde niet uit vrye wil naar de Sowjet-Unie. Myn reisbureau was niet de „Intourist", maar de M. G. B. (Ministerstwo Gosoedarstweno Bespasnosti) het Ministerie voor Staatsveiligheid. Reizen hiermede is spotgoedkoop. Ik heb vele duizenden kilometers gereisd zonder een cent te betalen. Wie de Sowjet-Unie wer kelijk wil leren kennen, zou zijn reis alleen door het M. G. B. en niet door Intourist moeten laten arrangeren, welke laatste haar gasten nooit an ders dan hetzelfde eentonige traject LeningradMoskouStalingrad en de Krim laat zien. Toen ik in Workoeta, op de 68ste breedtegraad aankwam, koesterde ik nog enkele Europese illusies. Ik ben dokter, dacht ik, dus zullen ze me wel als dokter laten werken. Maar ik had me vergist. By het eerste on derzoek, kneep de vrouwelijke chef van de doktersafdeling, de arts „ma- joorse" Trofimowitsj, in de spieren van mijn arm. Haar diagnose luidde: geschikt voor de middelste arbeids-categorie. Ik had me de be groeting door een Russische collega wel wat anders voorgesteld. In het ziekenhuis. Een dag later stond ik aan de Ulitsa Leningradskaja in Workoeta, met een houweel in de hand en de verplichting dagelijks 1% kubieke meter leem los te wrikken. Ik heb op de universiteit niet geleerd een houweel te hanteren, evenmin een persluchthamer te gebruiken, die langzaam aan myn handgewrichten begon te ruïneren. Ik heb het aan myn hart, nogal erg zelfs. Ik weet dat even zeer als Trofimowitsj het niet weet, want zij heeft in haar le ven nooit veel over hartkwalen ge leerd. In mijn voeten is zoveel wa ter, dat ik in de ambulance niet uit myn vilten laarzen kan komen, wan neer ik Trofimowitsj myn voeten wil tonen. „Nje nada" niet nodig, zegt zij. „Iditje na rabotoe." „Ga aan het werk." Meer weet zij niet van de medische wetenschap. Langzaam dringt het tot me door dat ik hier met mijn ziek hart spoedig zal kre- peren, precies zoals mijn rechter van onderzoek, de heer Pachanow, het me in Berlyn in ons laatste onder houd heeft voorspeld. Hy trok toen met zijn korte, rechte wijsvinger een grote boog op de kaart over de Noord kust van het Aziatische Rusland, die van Workoeta ongeveer tot Sachalin loopt, en zei: „Hier ergens zult u worden vernietigd". Het gaat me slechter en slechter en ik zie het einde van myn gevan genschap in zicht, lang voor afloop van de mij opgelegde 25 jaar. Er moet iets gebeuren. Ik ga daarom vastbesloten naar de chirurg en klaag over prjn in de breuk in myn Imker hes. Operatieseizoen Breuken zijn in het kamp buiten gewoon waardevol, Wanneer een ge vangene er werkelijk slecht aan toe is, zoals ik op dit ogenblik, kan hy zich laten opereren. Niet alle twee tegelijk indien hij het geluk zou hebben aan twee breuken te lijden eerst de ene met vier weken rust in de ziekenbarak, dan zo nodig de tweede. Het seizoen voor breuk-operaties ligt in de koude maanden December, Januari en Februari. Trofimowitsj weet natuurlijk waarom, en zij heeft breuk-operaties verboden. In mijn ge val zegt de chirurg, de dikke Lewts- jenko, haar evenwel, dat er levensge vaar is en ik direct moet worden ge opereerd. Op de negende dag na de operatie wil Trofimowitsj me weer aan het werk sturen. Maar Lewtsjenko redt mij: „Het is een bevel van de „sanod- jel", (de centrale afdeling van Wor- Drama uit het ijzige Siberië. De schryver van „Opstand der vertrapten" Joseph Scholmer studeerde in Bonn en Bazel me dicijnen en was van 1940 tot 1944 werkzaam bij het Insti tuut voor Roentgenologic en Radiologie van de universiteit yan Leipzig. Het feit dat hij sinds Januari 1933 bijna onafgebroken met illegale verzetsgroepen in ver binding stond, leidde in 1944 tot zijn arrestatie door de Gestapo. In 1945 werd hij tewerkge steld bij het Departement voor Volksgezondheid van de Sow- jetzóne van Duitsland. In 1949 werd hij gearre steerd en als „spion" tot 25 jaar dwangarbeid veroordeeld. In Juli 1950 werd hij naar Workota gebracht, waar hy tot December 1953 verbleef. Hij woont thans in West Berlyn. Het verhaal van Scholmer, waarvan we vandaag de eer ste aflevering publiceren, is so ber, maar aangrijpend en spreekt voor zichzelf. koeta), dat de patiënten na breuk operaties vier weken moeten liggen." De hele maand December lig ik b# Lewtsjenko en heb tyd over myn toe stand na te denken. Af en toe sta ik 's morgens vroeg voor het raam wan neer om zes uur de brigades door de poort van het kamp naar him werk trekken. Voor het venster hangt een thermometer. Deze wijst afwisselend, 35, 40, 38, 42 en 46 gra den onder nul. Vaak is er sneeuw storm. In deze weken rijpt mijn be sluit, dat ik „soesjiltsjik" in het kamp wil worden. Invalide. Het is niet zo eenvoudig, soesjilts jik, dat wil zeggen stoker voor het fornuis in de droogkamer te worden. Alleen invaliden krygen dergelijke baantjes. En het duurt een half jaar tot ook in invalide ben. Tot het zo ver was. werkte ik in de houtzager# en sjouwde boomstammen van iede re omvang. Ik zou ook nooit invalide zijn geworden dat zou myn lief tallige collega Trofimowitsj zeker hebben verhinderd, wanneer niet GEVOELIG VOOR KLEINE ATTENTIES. Zondag 25 April vrijgezellendag De begin van dit jaar opgerichte Nederlandse Vrijgezellenbond, die thans definitieve afdelingen in Am sterdam en Den Haag heèft, terwjjl pogingen in het werk worden ge steld voor de oprichting van afde lingen in diverse andere plaatsen, zal Zondag 25 April a.s. de „wereld- vrygezellendag" vieren. De bond, die thans circa 400 leden telt, hoopt te zijner tijd zo sterk te worden, dat vertegenwoordigers in femeenteraden en misschien zelfs in et parlement de algemene belangen van de ongehuwde volwassenen kun nen behartigen. In dit verband wor den met name genoemd de dikwijls slechte en meestal kostbare huisves ting der vrijgezellen en de volgens de leden naar verhouding zware fis cale lasten, die ongehuwde drukken. De „Wereldvrijgezellendag" is door de bond zelf ingesteld. Voorlo pig zal die dag slechts in ons land worden gevierd. Gezien de belang stelling, die na het congres in Gre- venbicht door buitenlandse vrijgezel len is getoond, hoopt men, dat men er ook in het buitenland in de toe komst toe zal overgaan de eerste Zondag na Pasen te bestemmen voor de viering van „Vrijgezellendag", waarbij in navolging van de vader en moederdagen de eenzame, onge huwde volwassenen kleine attenties ten deel zullen vallen, attenties, Drie Kanonskogels en een schedeldak uit de Spaanse tijd werden in het fort Rammekens gevonden. (Foto P.Z.C.J waarvoor zij bij jubilea. welijken en geboorten zo vaak zeii in eigen portemonnaie moeten tasten. Er zal op 25 April a.s. een demon stratieve feestelijke verg worden gehouden in de kleme van het Amsterdamse Concertge bouw. NA MAANDEN ONDERHANDELEN. Koning Saoed in Pakistan. Koning Saoed van Saoedi-Arabië is Woensdag met zyn gevolg een honderdtal personen van wie 23 prinsen van koninklijke bloede, ze ven ministers en lijfwachten, gewa pend met damascener dolken en lichte machinegeweren van het laat ste Amerikaanse fabrikaat - voor een officieel bezoek aan Pakistan in Karatsji aangekomen. Het bezoek zal tien dagen duren. I de Hervormde Kapel te Hilversum heetf ds. N. P. E. G. van Uchelen83- jarig emeritus Hervormd predikant Woensdagochtend het huwelijk inge zegend tussen dr. J. J. Martens en één van zyn acht-en-ticintig kleinkinde ren. mej. A. J. van L sn. Een her haling van een zo zeldzame inzegening volgt in Mei a.s. wanneer ds. Van XJchélen het huwelijk hoopt in te ze genen tussen ds. J. Hol en een tweede kleindochter, mej. B. van Uchelen. Op de foto: als predikant en als grootvader feliciteerde ds. Van Uche len na de huwelijksvoltrekking het jonge paar neelssterkte (arbeiders en beambten) 10.352 personen. De machinefabriek van Stork te Hengelo is geopend op 4 September 1868. In 1873 werd de 100ste stoom machine afgeleverd. Tot de afleve ringen in latere jaren behoren o.m. vele installaties voor dubbelschroef- Nieuwe mogelijkheden voor verdere specialisatie. Na maandenlange onderhandelin gen is besloten tot een fusie van Werkspoor N.V. te Amsterdam en de Koninklijke Machinefabriek Gebr. Stork en Co. N.V. te Hengelo. Donderdagochtend is het personeel van beide ondernemingen van dit belangrijke besluit in kennis gesteld. Het ogenblik voor de samenwerking achten directies en commissarissen van Werkspoor en Stork goed geko zen. Er zal een nieuwe vennoot schap worden opgericht, waarvan de zetel wordt gevestigd te 's-Gravenha- ge- De bedrijven van Werkspoor en Stork, die tot een fusie hebben be sloten, zijn beide zeer oude onderne mingen, die een belangrijke plaats een majoor uit de „sanodjel" voor zitter zou zijn geweest van de com missie, die eens per half jaar voor de herkeuring van de gevangenen komt. Ik had toen al een bloeddruk van 210 hg mm. Dat is heel wat, en ik mag nu wel bekennen, dat ik dit resultaat kunstmatig heb opgewekt. Waarvoor heb ik tenslotte zes jaar medicynen gestudeerd? De majoor verklaarde me dus invalide en ik werd soesjiltsjik. Een soesjiltsjik heeft een rustige, aangename werkkring. Zyn leven is eenvoudig en er is gelegenheid tot nadenken te over. Hy heeft niets an ders te doen, dan er op te letten, dat het vuur in zijn fornuis niet uitgaat. Dat is alles. Zo zit ik in mijn hoekje. Het is warm. Buiten loeit de „poer- ka" de sneeuwstorm van het Poolge bied, die vele keren heftiger is, dan de ergste sneeuwstorm in de films overAÏIaska. Ik lees Tolstoi's novel le: „De dood van Iwan Iljitsj". die ik uit de kampbibliotheek heb ver overd. niet alleen in de machine- werktuig- industrie, maar in het gehele econo mische leven van ons land innemen. Werkspoor N.V. werd op 9 Februa ri 1827 opgericht door Paul van Vlissingen. De fabriek werd onder gebracht in gebouwen van de voor malige Oostindische Compagnie. Hier is het bedrijf nog steeds gevestigd. Tot de producten behoren motoren, stoommachines, locomotieven en spoorwegmaterieel, materieel voor tramwegen en wegvervoer, bruggen, staalconstructies enz. Aan het eind van 1952 bedroeg de totale perso- motorschepen, pompen, turbines, be malingsinstallaties enz. Het totale personeel bedroeg eind 1953 ruim 8000 personen. In een gezamenlijke publicatie zetten de directies van beide bedry- ven uiteen, dat met de fusie nieuwe mogelijkheden voor een verdergaande specialisatie worden geopend en sPre* ken zij de verwachting uit, dat „het samengaan van krachtige, elkaar aanvullende productie-eenheden een gezonde ontwikkeling zal bevorde ren". Beide directies prijzen zich zeer gelukkig, dat na langdurige be sprekingen en ernstige overwegingen dit resultaat kon worden bereikt. FORT RAMMEKENS Waar eens het strijdrumoer klonk, groeien nu paddenstoelen Op de zuidpunt van Walcheren, In het wondermooie krekengebied ach ter Ritthem, met een wyd uitzicht over de schorren van het Zuid-Sloe, ligt het fort Rammekens. Eens was deze massieve, grimmige wachter, met muren van vier tot acht meter dikte, de sleutel, waarmee in tyd van nood de Scheldemond gesloten kon worden. Zware kanonnen, in het fort opge steld, hielden een ernstige bedreiging in voor elite vijand, die dit gebied belaagde. Thans zyn de muren hier en daar verbrokkeld. Inplaats van krijgsrumoer klinkt rond het bouwsel het melodieuze geluid van watervo gels, die in de kreken voedsel zoeken. Het welluidende orgelen van de wulp, de scherpe kreet van het waterhoentje, het heldere gefluit van de schol ekster en het kwaken van eenden is er niet van de lucht. Het fort dient thans als champignonkwekery. Zo vergaat aardse glorie... Rustig is het rond het fort. zware gladde muren van weleer begroeid met planten en maken hét tot een romantisch geheel. De binnenplaats is ontdaan van de decimetersdikke laag grond, welke er in de loop der eeuwen wa ontstaan. Aan dat werkje arbeidde}- champig nonkweker J. Varkevisser uit Oost- Souburg met twee mannen enkele maanden. Bij de toegangspoort staat >p die binnenplaats een grote zwarte stoomketel, nodig voor het bedrijf. De kweekruimten zyn ondergebracht in kazematten en keldergewelven. Daar, in de duisternis, waar een warme, muffe lucht hangt, rijpen uit grijze schimmeldraden de zo begeerde paddenstoelen. De kweekgrond, oude paardenmest, wordt eerst gestoomd en daardoor ontdaan van schimmels en ziektekie men, welke schadelyk kunnen zijn voor de champignons. De grond is na het stomen „steriel" zoals Varkevis ser dat noemt. In kistjes en op rek ken, in één kelder ge welf zelfs op de vloer, wordt de steriele aarde geënt, hetgeen betekent dat er micelium, of liever, zwamdraden van de champig non in worden gebracht. De rest doet de natuur, alleen moet de kweker zorgen voor een goede, regelmatige luchtverversing en voor een gunstige temperatuur. Opnieuw Gaat alles goed en zijn de padden stoelen geschikt om geoogst te wor den, dan gaan ze naar een als con- De heer J. Varkevisserchampignon kweker, amateur-onderzoeker. (Foto P.Z.C.J serveerruimte ingerichte kazemat, Hier worden de champignons gewas sen, gesneden, gekookt en ingeblikt. De blikjes krygen een crèmekleurig etiket waarop „Champignonkwekerij Rammekens" staat en worden geëx- rteerd naar België en Frankrnk. ramp heeft aan het bedrijf grote schade toegebracht. In November 1952 werd ae kwekerij daar gevestigd. Het zoute water dat de gewelven en kazematten van het fort binnen stroomde, vernielde de gehele kweek en de heer Varkevisser kon opnieuw beginnen. Roi In de donkere kazematten van Ram mekens groeien de champignons. (Foto P.Z.C.) Klein-kunstenaars voor de rechter. De Amsterdamse rechtbank heeft de dagvaardingen tegen drie componisten van lichte muziek, J. M„ P. V. en T. M. R en tegen de tekstdichter J. P. C. H., die beschuldigd waren van valsheid in geschrifte en poging tot oplichting door de maandlijsten, die musici bij het bureau voor muziek auteursrecht (Buma) moeten inleveren, onjuist in te vullen, wegens onduidelijkheid nie tig verklaard. >nd Rammekens de di~ het fort hard gewerkt aan de dijken en de toegangsweg tot eveneens hersteld. De aanvoer van zoet water leverde moei lijkheden op, maar ook daarin is voorzien, omdat Varkevisser op de binnenplaats onder de aardlaag een waterput ontdekte met een inhoud van 20 kubieke meter. Die is thans zoetwaterreservoir. Historicus Varkevisser heeft er meer ontdekt. Hij heeft erg veel belangstelling voor historie. Met spa en klopboor zoekt hy het gehele fort af en ontdekte op die manier enkele ondergrondse ge welven, welke waren dichtgemetseld. Ook moeten er gangen onder de grond zitten, maar waar ze zich be vinden is hem nog niet geheel duide lijk. In een van de gewelven vond hy drie stenen kanonskogels en een schedeldak uit de Spaanse tijd. By het graven kwamen musketkogels en munten te voorschijn. Zo liefhebbert hij in zyn vrije tjjd in de historische structuur van deze eens zo belangrij ke veste. Hij voelt zich best thuis in het oude fort, ook al is hij er pas één jaar. Het vak leerde Varkevisser in België en Frankrijk, in oude centra van cham- noncultuur. lén ding bevalt hem echter slecht, dat is de bouwvallige toestand waarin buitenmuren en toegangspoort zich bevinden. Hij ziet dit oude bolwerk als een cultuurmonument van gTOte waarde. Zo verdeelt hij zijn tyd tus sen paddenstoelen en historie, een merkwaardige combinatie. Geen saluutschoten meer voor pas serende schepen, geen geloop met kruit, kardoezen en kogels, geen oorlogsobject, maar een kweekplaats voor paddenstoelen, dat is het Ram mekens van vandaag, een nog steeds stoer en sterk uitziend bouwsel, dat nu zo'n vreedzame bestemming heeft gekregen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1954 | | pagina 7