Bach's Johannes-Passion, werk
van grootse schoonheid
Autoriteiten in Genève zitten in
nerveuze spanning
KLANKBORD
HUIZEN OP BELGISCH OF
NEDERLANDS GRONDGEBIED?
TIT0 OPTIMISTISCH OVER
DE VREDESKANSEN
Een BOEK over
WOENSDAG 24 MAART 1954
PROVINCIALE ZE Eü .VS E COURANT
1
MUZIEKFEUILLETON
Een vergelijking met de Mattheus-Passion
DEZE EN KOMENDE WEKEN zullen weer honderden en nog eens
honderden optrekken naar kerken en concertzalen om stil te luisteren naar
de geschiedenis van Christus' lijden, verklankt in de passie-mu/.lek van
Johann Sebastian Bach. Het is een merkwaardig verschijnsel, dat in een
tijd, waarin de Kerk haar greep op de mens steeds meer dreigt te verliezen,
de belangstelling voor de lijdensmuziek van Bach nog altijd toeneemt:
geen wonder, dat men de componist wel eens de „dertiende apostel" noemt.
Zeeland, dat voor de oorlog slechts sporadisch uitvoeringen van Mattheus -
of Johannes-Passion kende, heeft er dit jaar niet minder dan vijf, namelijk
de Mattheus-Passion in Hulst, Goes en Aardenburg en de Johannes-Pas
sion in Middelburg en Axel.
Er ls een ttjd geweest, dat dit laat
ste werk slechts een matige waarde
ring ondervond, omdat men van me
ning was, dat het niet vergeleke kon
worden met de lijdensmuziek naar
Mattheus. Doch van deze opvatting
is men terecht teruggekomen en de
laatste jaren ziet men gelukkig
een toenemende belangstelling voor
de Johannes-Passion. De opbouw van
het werk de plattegrond zou men
kunnen zeggen is gelijk aan die
van de Mattheus. Er zijn drie ele
menten: in de eerste plaats de tekst
van het Evangelie, hier genomen uit
Johannes met enkele kleine gedeelten
o.a. uit Mattheus: voorts de koralen,
waarin is weerlegd de reactie van de
gemeente, en tenslotte het beschou
wende element, de arioso's en aria's.
De tekst van het Evangelie is hoofd
zaak en is door Bach gecomponeerd
in aansluiting op de reeds eeuwen be
staande gewoonte om in de kerk op
Goede Vrijdag de lijdensgeschiedenis
zingend voor te dragen. De kern van
het werk ligt dus inderdaad in deze
Evangelie-tekst. Maar het gebeuren,
dat in en door de tekst wordt ver
haald, laat de gemeente, die toeluis
tert niet onberoerd, want tenslotte
gaat het hier om het lijden en ster
ven van het Hoofd der Kerk. En zij
moet zich uiten, zij moet reageren op
dit gebeuren. In de protestantse ker
ken nu vindt men deze gemeenschaps
reactie steeds in het koraal, dat daar
mede het kerklied bij uitstek wordt.
Bach onderbreekt de lijdensgeschie
denis dan ook verschillende malen om
in het koraal de „objectieve getuige
nis dei kerk" zoals prol dr G. van
der Leeuw het noemde te laten
horen. In de aria's tenslotte vindt
men de beschouwing van het individu
op het lijdensgebeuren. De gemeen
schap, het „wrj" klinkt in de koralen,
de enkeling, het ,4k" wordt gehoord
in de aria's.
Evenals in de Mattheus-Passion
wordt de evangelie-tekst voorgedra
gen door de tenor, waarbij de woor
den van Christus, van de hogepries
ters, van Pilatus enz. door andere vo
calisten worden gezongen. Wanneer
de opgewonden volksmenigte zich
laat horen, geschiedt dat door het
koor in de z.g. turba-koren, evenals
in de Mattheus-Passion.
VERSCHIL
Maar ondanks structurele overeen
komsten is er toch een groot verschil
tussen de muziek van beide werken
en dat is te verklaren uit de aard van
de tekst: Mattheus geeft immers een
andere visie dan Johannes. Over dit
onderscheid in karakter heeft prof.
dr Van der Leeuw, die Nederlands
Bach-kenner bn uitnemendheid was,
theologisch-gefundeerde opmerkin-
Sen gemaakt, waaruit wij een en an-
er willen citeren. Het Johannes-
evangelie is minder aanschouwelijk
dan de andere evangeliën, aldus prof.
Van der Leeuw. Wel zijn de verhalen
levendig verteld, maar eigenlijk zijn
zij geen verhalen, zij zijn stukken van
de grote preek over Jezus Christus,
de Godszoon.
De eerste drie Evangelisten begin
nen bijvoorbeeld de geschiedenis van
Jezus van de menselijke kant, met
de geboorte, maar Johannes begint
in de hemel: in den beginne was het
Woord en het Woord was bij God en
het Woord was God. Johann 3 denkt
cosmisch, voor hem is de geboorte
van Jezus de neerdaling van God in
het menselijk vlees. De Christusge
stalte bij Johannes gelijkt op de by
zantijnse Christus-figuren, te verge
lijken ook met de heilige gestalten
op de oude schilderijen van de Sie-
neesche school en van fra Angelico.
Zo het Evangelie is, zo is ook de
passie, zegt prof. Van der Leeuw.
„Men legge maar eens het Chris
tus-recitatief van de Mattheus-
passion en dat van de Johannes-
passion naast elkaar: het starre
bijna gewelddadige van de Johan-
nesmuziek, vergeleken met die
naar Mattheus, wordt terstond
duidelijk: voortdurend staan wij
hier tegenover den Heer der We
reld. Vergelijken wjj de z.g. turba-
koren, die de wilde, van haat ver
vulde kreten van de Joden ver
klanken. In de Mattheus Passion
zijn zij de uiting van een opge
zweepte menigte, in die naar Jo
hannes koren van duivelen."
De Johannes-Passion, die morgen
in Middelburg wordt uitgevoerd en
eind volgende maand in Axel, werd
voor de eerste maal
in de Thomaskerk van
en in 1723
tipzig. In
nog geen twee maanden had Bach de
compositie gereed, terwijl kort daar
na reeds de uitvoering werd gegeven.
In 1727 werd het werk nogmaals on
der Bach's leiding gezongen, doch
toen was het door nem belangrijk ge
wijzigd. Aanvankelijk was het slot
koor uit het eerste deel van de Mat
theus-Passion „O, Mensch bewein
dein Stinde grosz" als inleiding tot
de Johannes-passie geschreven, doch
dit werd in 1727 vervangen door het
grootse „Herr, unser Herrscher".
Voorts werd aan het slot het koraal
toegevoegd „Ach Herr lass dein lieb'
Engelein".
Dit koraal is eveneens typerend
voor het werk in vergelijking met de
Mattheus-Passion. Daar is immers
het slotkoor de grote klaagzang „Wir
setzen uns mit Thrknen nieder".
maar in de Johannes-Passion is het
graflied het „Ruht wohl" niet het
laatste woord, maar de geloofszeker
heid van de gemeente: „O, Gottes-
sohn, mein Heiland und Genaden-
thron, Herr Jesu Christ, erhöre mich,
ieh will dich preisen ewigllch". aldus
de koraaltekst. Om voor het laatst
prof. Van der Leeuw te citeren: „Op
de grootse koraalmelodie, een der al
lerschoonste van de Lutherse kerk,
met prachtige stemvoering stijgt uit
de stilte van de grafkamer een stra
lende jubel tot God."
De K.
Geen grapjes. Toen de film
ster Orson Welles een reisje
buiten de Verenigde Staten
wilde maken controleerden
douane-ambtenaren zijn baga-
fe. Gevraagd wat er in een
offer zat zei Orson: „Een
atoombom". Men sloot hem
ogenblikkelijk op in een cel en
doorzocht twee uur lang z'n
bagageDe douane-ambte
naren verstonden geen grapjes.
HET SCHREIENDE HART
Guy Mitchell 27 jaar fin de on
volprezen U.B.) zanger van
het bekende lied My heart cries
for you, is uitgeweend. Hij Is
gescheiden van zyit 25-jarige
echtgenote Jackie Louyhery
(miss America' 1952).
GENOEG. In een propagan
dageschrift van het Paryse co
mité tegen het alcoholisme
staat: „Het is niet nodig zich
regelmatig te bedrinken om een
alcoholist te zijn. Het is al vol
doende wanneer men dagelijks
twee liter wijn drinkt en een
glas Marc plus twee apéritlef-
jes inslikt".
Neus. Mevrouw H. R. Cole
man in New York was bn een
kennis op visite. Ze gaf een
stukje kaas aan de hond des
huizes, maar het beest gaf er
de voorkeur aan mevr. Cole
man in de neus te bijten. De
rechter oordeelde, dat de vrien
din van mevr. Coleman voor die
beet in de neus 7500 dollar
moet betalen.
Ooievaar. De Zwitserse mi
nister van arbeid Anton Storch
(ooievaar) sprak voor de In
ternationale club van werken
de Vrouwen in Bern.
Hij begon zijn toespraak al
dus: „Toen ik Uw uitnodiging
ontving, vroeg ik mezelf af of
U mij gevraagd hebt al9
Storch of als minister van ar
beid
leden een (misluktet aanslag
was gepleegd on de nieuwe sul
tan van Marokko riep Radio
Cairo dat nieuws als volgt om:
„O, Arabieren, de „Stem van
Arabië" heeft het genoegen U
mede te delen, dat Mohammed
ben Arafa, verrader van Ma-'
rokko. van de Arabieren en
van Ie Islam, zojuist aan zijn
smerige kop, die hij altijd zo
diep buigt voor het Franse im
perialisme een wonde heeft op
gelopen...
Om vijftig mensen in New
York op een cocktail-party te
krijgen moet je er 100 uitnodi
gen. In Hollywood hoef Je er
maar 20 uit te nodigen, zegt El-
sa Maxwell in een Amerikaan
se krant.
Wijze woorden. Anderen ver
oordelen is een gevaarlijk ding:
niet zozeer omdat U daarbij
fouten kunt maken, maar om
dat U de waarheid over U zelf
zoudt kunnen ontdekken.
(Fenland Press)
De Amerikaanse hulp aan
het buitenland.
In 1953 groter dan ooit.
De hulp, die Amerika aan het bui
tenland verstrekt, was in 1953 groter
dan ooit te voren. In totaal werd
ruim 6.250 millioen dollar voor de
hulpverlening besteed.
De hulpontvangende landen waren
hierdoor in staat hun handelsschul
den te betalen en hun goud- en dol
larreserves met In totaal 2.250 mil
lioen dollar te verhogen.
Einde 1953 hadden de goud- en dol
larreserves van de wereld buiten de
Sowjet-Unie en Amerika het onge
kende hoge peil van 23 milliard dol
lar bereikt. In 1949 bedroegen de re
serves nog slechts 6 milliard dollar.
Militaire hulp in 1953 verleend in
de vorm van verschaffing van oor-
logsmaterieel. maakte 4.3 milliard
dollar uit van het totaal der ver
strekte hulp zodat de economische
en technische hulp ongeveer 2 mil
liard dollar beliep Buitendien be
steedden de Amerikaanse strijd
krachten ongeveer 2.3 milliard dol
lar in het buitenland, terwijl voorts
300 millioen dollar werd besteed voor
de aanschaffing van in het buiten
land vervaardigde militaire goederen
voor de strijdkrachten van Amerika's
bondgenoten.
Verlaging paspoortleges
Het Invoeren van een uniform pas
poort-tarief voor het gehele land is
voorshands niet uitvoerbaar omdat
provinciën en gemeenten boven de
Rijkslegcs zelfstandig legeskosten be
palen. Wel wordt verlaging van de
paspoortleges voorbereid, zo heeft de
regering geantwoord op vragen van
het Tweede Kamerlid Goedhart.
Hongersnood in China.
De Chinese communistische rege
ring laat duizenden boeren terugstu
ren, die de steden binnenstromen,
omdat op het platteland millioenen
honger lijden.
In een hierover in het officiële dag
blad ..Kwang Ming" gepubliceerde
richtlijn wordt verklaard, dat deze
massa-uittocht van het platteland
naar de steden tot een „maatschap
pelijke chaos" zou leiden en dat het
uitzaaien in het voorjaar nadelig zou
worden beïnvloed, indien aan de uit
tocht geen paal en perk zou worden
gesteld.
Het officiële „Pekingse Volksdag
blad" heeft kortgeleden gemeld, dat
ongeveer honderd millioen Chinese
plattelandsbewoners in bepaalde ma
te honger lijden.
Zes maanden voor
bedreiging met dodelijke
afloop.
De Amsterdamse rechtbank ver
oordeelde Dinsdag de 44-jarige
grondwerker W. van A. uit Diemen
tot een gevangenisstraf van zes
maanden met aftrek.
Verdachte had op 17 Januari een
serie bedreigingen geuit tegen de
caféhouder Th. van der M. uit Die-
men. De grondwerker had reeds eer
der een ander café te Diemen be
zocht, waar hij zes borrels had ge
dronken. De ruzie werd echter bijge
legd en de mannen gaven elkaar als
dikke vrienden de hand. De café
houder, die hartpatiënt was, is twee
dagen later overleden. Zijn weduwe
schreef dit toe aan de angst, die haar
man gekregen had door de bedrei
gingen van de grondwerker.
De rechtbank bevond de grondwer
ker schuldig aan bedreiging met
zware mishandeling.
MENINGSVERSCHIL TE BAARLE HERTOG.
Douane kwam in
moeilijkheden.
Zoals men weet bestaat er te Baar-
le-Hertog een meningsverschil tussen
de Belgische en Nederlandse autori
teiten over een groep hulzen, waar
van nog niet is uitgemaakt of z|j zich
op Belgisch dan wel Nederlands
grondgebied bevinden.
Volgens het Belgische blad „Het
Volk" heeft de heer Van den Eynde,
de Belgische eigenaar van de betwis
te rij huizen. Maandag J.l. een plan
uitgewerkt, dat naar hy meent de
autoriteiten van beide landen zal aan
sporen thans een snelle beslissing te
nemen. Hy heeft namelijk intrek ge
nomen in één der huizen.
Nadat hg voor de papleren had ge
zorgd, die het overbrengen van zijn
meubelen via het douanekantoor
moesten dekken, werd Maandagmor
gen kar en paard ingespannen en het
meubilair opgeladen. De Nederlandse
tolbeambten leiden alles over de
grens brengen en weldra waren de
zoon en de dochter van de heer Van
den Eynde bezig bij het huis inboedel
af te laden. Toen zij bijna klaar waren
dook evenwel plotseling de ontvanger
van het Nederlandse douanebureau
op en verklaarde, dat alle goederen in
beslag zouden worden genomen. De
zoon werd op het bureau ontboden
en een vertegenwoordiger van de
Belgische douane was nier eveneens
aanwezig. De Nederlandse ontvanger
In hetna het Paleis van Versailles
grootste gebouw van Europa, het pa
leis van de Volkenbond, te Genève, zal
in April a.s. de conferentie van de
Grote Vijf over Azië worden gehou
den. Op het ogenblik is i» het Palais
des Nations de Europese afdeling van
de U.N.O. gehuisvest. Zoals bekend
werd het gebouw destijds opgetrokken
in opdracht en voor rekening van de
gezamenlyke leden van de Volkenbond
Boven: de grote vergaderzaal, waar
de besprekingen voornamelijk zullen
worden gevoerd. Onder: de Raadska
mer van het Paleis, die door de rege
ring van Spanje werd aangeboden,
toen het gebouw nog door de Volken
bond werd gebruikt. Het interieur
werd verzorgd door de Spaanse ar
tist José Maria Sert. Een gedeelte
van de besprekingen der grote Vijf zal
zich vermoedelijk hier afspelen.
ENKELE FINANCIËLE BEZWAREN.
Normale betrekkingen met
het Sowjet-blok?
„Ik ben optimistisch gestemd voor wat betreft de kansen op het bewaren
van de vrede, daar allen die, waar ter wereld ook, een verantwoordelijke
positie bekleden, weten dat een nieuwe oorlog het einde van onze bescha
ving zou betekenen", aldus verklaarde het Joegoslavische staatshoofd,
maarschalk Tito, in een door hem aan een vertegenwoordiger van het
Weense dagblad „Die Pr esse" toegestaan onderhoud.
Hij vervolgde: „Wij gaan thans,
zeer langzaam, in de richting van de
Immer door Joego-Slavië nagestreefde
normalisering der betrekkingen met
betrekking met de landen van het
Sowjet-blok. Ons land is ongeveer de
enige Europese staat, die economisch
geheel los van de Oost-Europese lan
den staat".
„Wij ondervinden enkele moeilijkhe
den met bepaalde Westerse staten,
wa ronder Oostenrijk, over de beta
ling van enige oude schulden, doch in
het algemeen gesproken, is er geen
verandering gekomen in onze samen
werking met de Westerse mogendhe
den", vervolgde Tito.
„De Italiaanse minister-president
gcelba heeft enkele teleurstellende
verklaringen afgelegd. Ondanks dat
zal het mogelijk toch eenvoudiger zijn
om met zijn regering overeenstem
ming te bereiken over Triëst dan met
die zijner voorgangers Pella en de
Gasperi," zeide hij.
,Het is mogelijk dat de Sowjet-Unie
haar werkwijze op binnen- en buiten
lands gebied en op dat der economie
heeft gewijzigd, doch het staat vast
dat haar uiteindelijk streven niet de
minste verandering heeft ondergaan",
aldus Tito, waaraan h|j toevoegde
„In Joego-Slavië pogen wij een demo
cratisch socialisme tot stand te bren
gen, terwijl in de Sowjet-Unie het
staatskapitalisme nog steeds opper
machtig is. ook al heeft het mogelijk
thans, als gevolg van economische
moeilijkheden, een ander aanzien ge
kregen".
INVASIE VAN CONFERENTIEGANGERS.
Hotelruimte is krap en villa's
zijn niet te huur
Genève. Maart 1954. Deze stad van nog geen 200.000 inwoners verwacht
met enige ongerustheid een invasie van ongeveer 3000 personen voor de
Aziatische conferentie, die hier op 26 April begint. Alle hotels zijn nu al tot
de laatste kamer besproken en er wordt over gedacht zelfs in Lausanne en
Montreux deelnemers van deze conferentie onder te brengen.
Het hoofd van de cantonnale regering van Genève, Charle Duboule, be
kende, dat het een hele opluchting voor hem en zijn medewerkers was toen
verleden week het bericht kwam, dat de Russische en de Chinese regering
acooord gingen met het gebruiken van het gebouw der Verenigde Naties als
plaats van de conferentie. Indien de Grote Vier het over het gebruiken van
dat gebouw niet eens hadden kunnen worden, zou Genève voor een schier
onoplosbaar probleem z|jn geplaatst.
Men is in Genève van mening, dat
de keus van deze stad voor het houden
van de conferentie nog te vroeg be
kend gemaakt is, namelijk voordat
de Geneefse autoriteiten de nodige
maatregelen hadden kunnen treffen
op 't gebied van de huisvesting. Som
mige delegaties hadden reeds hele ho
tels afgehuurd toen die autoriteiten
zich met de zaak konden gaan bemoei
en, zodat hun taak daardoor nog ex
tra werd verzwaard. De enige delega
tie, die hun het leven in dit opzicht
heeft verzoet is de Franse, want die
gaat haar hoofdkwartier opslaan in
het Franse badplaatsje Divonne, vlak
over de grens ten Noorden van Ge
nève, zodat zij geen beroep hoeft te
doen op de hotelruimte in de stad.
Hoge eisen.
De communistische delegaties
d.w.z. die van de Sowjet-Unie, China
en Noord-Korea die het langst heb
ben gewacht met zich aan te melden
stellen nu eisen, die moeilijk te ver
vullen z|jn maar toch vervuld moeten
worden. Elk van die delegaties wenst
een afzonderlijk hotel geheel voor
zich te hebben en bovendien een villa
waarin het hoofd van de delegatie ge
huisvest zal kunnen worden. Maar
niet alleen aan hotels, maar ook aan
villa's bestaat er nu al een nijpend te
kort, zodat de regering een beroep op
de pers heeft gedaan om door het ge
ven van bekendheid aan dat tekort
villa-eigenaars op te sporen, die als
nog bereid zijn hun bezit voor enige
tijd te verhuren.
Tot overmaat van ramp is de Azia
tische conferentie niet de enige inter
nationale conferentie die dit voorjaar
in Genève zal worden gehouden. Op
20 April begint de Europese conferen
tie over de Oost-West handel en daar
na volgen successievelijk een confe
rentie van de wereld gezondheids-or
ganisatie, waaraan een 60-tal delega
ties zal deelnemen, een internationale
arbeldsconferentie en een conferentie
over de Europese migratie. En als de
Aziatische conferentie lang genoeg
duurt, zal z|j ook nog kunnen samen
vallen met de 18e zitting van de eco
nomische en sociale raad van de Ver
enigde Naties, die op 29 Juni wordt
geopend.
Hoewel laatstgenoemde datum ver
af schijnt, z|jn de leidende functiona
rissen van de Verenigde Naties er in
het geheel niet zeker van, dat de Azia
tische conferentie dan zal zijn afgelo
pen. „De conferentie kan even goed
een maand als 2 of 3 maanden duren",
verklaarde een hunner, en wij kunnen
wat de tgdsduur betreft dus geen en
kele definitieve regeling treffen. Wij
weten evenmin precies, voor hoeveel
journalisten wij faciliteiten moeten
verzorgen, het kunnen er vijfhonderd
worden, maar ook duizend of twaalf
honderd".
In elk geval hebben de autoriteiten
al vast beslag gelegd op het leegstaan
de gebouw van het voormalige waren
huis „Le Printemps", om dit als pers
centrum in te richten. Voorts zijn er
reeds maatregelen genomen tot ver
sterking van de Geneefse politie om
de veiligheid van alle deelnemers aan
de conferentie te verzekeren. En ten
slotte overweegt men, dagelijks een
aantal speciale sneltreinen of bussen
van en naar Lausanne en eventueel
Montreux te laten lopen als in die ste
den een aantal gedelegeerden zouden
moeten worden ondergebracht.
Dat er bij de autoriteiten van Genè
ve door dit alles een zekere nervosi
teit heerst, is niet te verwonderen.
De heer ChrisUaens, de Franst mi
nister van luchtvaart, maakte kort
geleden eer tocht door India.
Hier ziet men hem met zijn vrouw
op een olifant.
verklaarde, dat na overleg met zijn
hoofdbureau te Einhoven de heer van
den Eynde nog bepaalde documenten
moest overleggen wilde hij zich als
Belg in Nederland vestigen. Van den
Eynde weigerde evenwel zich deze
documenten aan te schaffen, omdat
h|j zich naar z|jn mening od Belgisch
grondgebied bevond. De ontvanger
was het daarmee niet en zeide
dat in dat geval de meubelen ln be
slag zouden worden g romen. De ver
tegenwoordiger van de Belgische
overheid verklaarde hierop dat, in
dien er beslag werd gelegd op het
meubilair van de heei Van den Eyn
de, h|j de Belgische rijkswacht zou
verzoeken de inbeslagname te vern
hinderen. Deze bedreiging, aldus Het
Volk. bracht de Nederlandse douane
ambtenaar tot bezinning. Tenslotte
besloot hij tot uitstel van de beslis
sing in deze zaak. opdat hij deze aan
gelegenheid met zijn onmiddellijke
cheLzou kunnen bespreken, 't Hangt
nu van Den Haag af, zo besluit het
blad wat er verder zal gebeuren.
HET MENSELIJK ORGANISME
Dr. J. T. Btima, H. L. Heyermans,
dr. K. Vuylsteek, Eerste Medische
Systematisch Ingerichte Encyclopae
dic. Deel I. Ui tg. N.V. Amsterdamse
Boek- en Courantmaatschappij, 1953.
Van deze uitgave, die buitenge
woon goed verzorgd wordt, is thans
Deel I verschenen. Het is een popu
lair voorlichtend medisch zusterwerk
van de bekende ENSIE en op dezelf
de wijze ingericht. Het verschenen
deel, fors en royaal van omvang en
opmaak, geeft een systematisch over
zicht van bouw er werking van het
menselijk organisme, waarbij erfe
lijkheidsleer en ontwikkeling, zowel
lichamelijk als geestelijk, uitvoerig
worden besproken. Dan volgen de
ziekte-oorzaken en in verband daar
mee vele wenken oir ziekten te voor
komen, en een vrij volledige beschrij
ving van ziekten, ingedeeld naarae
geneeskundige sDecialismen, met een
aanduiding van de wijze van herken
ning en behandeling. Tot slot uitste
kend geschreven hoofdstukken over
maatschappelijke gezondheidszorg,
huwelijk, geslachts- en gezinsleven.
Deel H zal een alphabetisch ingerich
te woordverklaring geven, met ver
wijzingen naar dit eerste deel, en de
eerste hulp by ongelukken.
Het boek valt dadelijk op door zijn
prachtige band en vele en duidelijke
illustraties, waaronder acht afbeel-
lingen in kleuren op cellophaan, die
over elkaar vallend een zeer duidelijk
beeld geven van de onderlinge ligging
der organen. Even verzorgd en ver
antwoord is de tekst; elk van de 45
medewerkers is op zijn gebied bij uit
stek deskundig zodat ook de jongste
geneeskundige vindingen volledig tot
hun recht komen. De redactie is er
in geslaagd de vele bijdragen tot een
organisch geheel te maken, hetgeen
een niet gering compliment is: men
krijgt bij lezing de indruk dat het
werk door één persoon geschreven is.
Het geheel ademt een gezond-moder-
ne geest, duidelijk en rechtuit, ner
gens aanstootgevend en met een
warm gevoel voor menselijke waar
den. Dit neemt niet weg, dat velen
het ontbreken van een religieuze ach
tergrond toch wel als een gemis zul
len ervaren.
„Populair" is voor dit boek eigen
lijk niet het goede «oord, het vergt
van de lezer een zekere algemene
ontwikkeling en aandacht, maar geeft
daarvoor een schat van kennis terug.
Zelfs de arts zal het wel eens raad
plegen, terwille van de overzichtelij
ke tabellen of de finesses van de so
ciale verzekering. Een handleiding
voor het zelf dokteren is het werk
gelukkig niet; men zal wel iets vin
den van het hoe en waarom van de
geneeskundige behandeling, maar
geen recepten. Ik zou zelfs willen
aanbevelen dit boek in dagen van
ziekte maar in de kast te laten. Hoe
wel het nergens alarmerend ls ge
schreven, kan het nauwelijks nuttig
zijn te lezen hoe uw werkelijke of in
gebeelde ziekte tot de dood zou kun
nen lelden. Voor de leek zeer lezens
waard is daarentegen het eerste en
nog meer het laatste gedeelte van
dit voortreffelijke boekwerk.
