DRASTISCH RECONSTRUCTIEPLAN SCHOUWEN-DUIVELAND
Ingrijpende wijziging der
gemeentegrenzen
Drastische vermindering van
aantal gemeenten
MAANDAG 11 JANUARI 1954
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
3
Het zo juist verschenen rapport der Re
constructiecommissie Schouwen-Dui-
veland doet zoals blijkt uit de hier
naast afgedrukte samenvatting in twaalf
kernpunten, zeer ingrijpende voorstellen tof
wijziging der tot aan de ramp op Schouwen-
Duiveland bestaande toestanden. Niet
slechts stelt het voor om het aantal gemeen
ten zeer aanzienlijk te verminderen, sterker
zelfs dan zou geschieden volgens de destijds
door Gedeputeerde Staten gedane voorstel
len, het bepleit ook op ander gebied dras
tische veranderingen. Weinig ingrijpender
bijvoorbeeld dan de opheffing van een aan
tal kleine gemeenten is het voorstel om de al
te kleine woonkernen niet te herbouwen wat
verwoest is en wat overbleef te „bevriezen",
dat wil zeggen: niet uit te breiden. Ook de
voorstellen om het recreatie-gebied aan de
Westkust te ontsluiten voor een massaal soci
aal toerisme mag baanbrekend worden ge
noemd, evenals het voorstel om de vele kleine havens te
concentreren tot een veel kleiner aantal.
Tenslotte zijn de bepleite verkeers- en vervoersvoorzienin
gen uitermate belangwekkend, omdat daarbij enigermate
rekening is gehouden met uitvoering van Drie Eilanden Plan
en Deltaplan (afsluiting der Nederlandse zeegaten).
Concentratie van havens
Het is vanzelfsprekend totaal onmogelijk om van het 177 pagina's druks
beslaande rapport, dat eerst Zaterdag ter beschikking kwam, reeds
thans een zo gedetailleerd resumé te geven, dat volledig recht zou
worden gedaan aan de betekenis van dit rapport. Voor heden moet wor
den volstaan met een beknopt uittreksel.
Na een waarderend voorwoord van de Commissaris der Koningin, jhr.
mr. A. F. C. de Casembroot en een inleiding, waarin de totstandkoming
van het rapport wordt geschetst, worden de Schouwen-Duivelandse proble
men in acht hoofdstukken behandeld. De conclusies worden vervolgens sa
mengevoegd, tcrwyl de inhoud ten slotte gecompleteerd wordt door een
viertal bylagen en 24 tabellen.
Hoofdstuk I is gewijd aan de eco
nomische en demografische
structuur en ontwikkeling van
het eiland. Het wijst op de weinig
nieuwe ontwikkeling tonende situatie
voor de ramp, op de agrarische ge
breken en de weinige industrie. Het
signaleert het wegtrekken van met
name de jeugdige bevolking en de
slechte vervoerscondities. Te veran
deren viel hier weinig: niemand zocht
op Schouwen-Duiveland een plaats
voor indüstrie, de landbouw scheen
voorbestemd de voornaamste bron
van inkomen te blijven.
De landbouw
Hoofdstuk II behandelt de eceno-
mische vraagstukken. Het geeft een
landbouw-analyse, welke tof de con
clusie voert dat herverkaveling en
bedrijfsgroocte sanering onvermijde
lijk zjjn en dat voor Duiveland, Zon-
nemaire en Dreischor alsmede in de
kop van Schouwen een minimum be-
drijfsgrootte van 7 ha. en voor overig
Schouwen van ongeveer 9 ha. aanbe
veling verdienen.
Walcheren blijkt met zijn herver
kaveling school te hebben gemaakt:
in steeds meer gebieden benijdt men
Walcheren zijn agrarische saneiing.
Natuurlek zal herverkaveling en
bedryfsgrootte sanering medebren
gen, dat sommigen hun land verlie
zen. Ten behoeve van de tegenwoor
dige grondgebruikers op Schouwen-
Duiveland zal daarom ca. 2500 ha.
cultuurgrond elders gereserveerd
moeten worden.
De visserij wordt in het rapport
summier behandeld, omdat recon
structieplannen hier niet wenselijk
zijn, zolang niet vaststaat wat het
Deltaplan voor de visserij zal beteke
nen.
De industrie
Voor de industrie worden op Schou
wen-Duiveland vooralsnog geen gro
te ontwikkelingsmogelijkheden voor
zien. Opheffing van het isolement
van het eiland en ontplooiing van de
ontwikkelingsmogelijkheden zijn eer-
De laatste polders zijn drooggevallen.
De ruïnes van verwoeste boerderijen
en woningen dienen te worden opge
ruimd. Een nieuw reconstructieplan
is ontworpen.
(Foto P.Z.C.)
ste voorwaarde voor verbetering. Ook
dienen de vervoerskosten omlaag te
worden gebracht.
Voor de vlasindustrie, die bestond
uit kleine, aan landbouwbedrijven ge
koppelde bedrijfjes, die 'onvoldoende
gemoderniseerd waren, wordt coöpe
ratie bepleit en geleidelijke moderni
sering. Deze vlasindustrie zou in
le aanschaffing van een
zwingelinstallatie worden
worden e
moderne
bepleit
Een volledig vlasbedrijf zou, als de
bestaande installatie bruikbaar zyn
gebleven, een investering eisen van
250 Sl 300.000. De maximale kapi
taalbehoefte zou voor 6 volledige
vlasserijen 700 it f 750.000 bedra
gen.
Voor het overige wordt de ontwik
keling van kleine nijverheidsbedrij-
ven, met zo mogelijk stuwend karak
ter, aanbevolen.
De arbeidskrachten zal men moe
ten binden, de scholing aanzienlijk
moeten stimuleren.
Ten aanzien van het vervoer wordt
aangedrongen op veerboten met kop-
lading.
Havens, tram en bus
Voorts wordt gewezen op het gro
te aantal kleine haventjes, waarover
Schouwen-Duiveland beschikt. Brui-
nisse, Sirjansland, Stevensluis, Nieu
we Veer, Dreischor, Steiger, Zonne-
maire, Brouwershaven, Scharendijke,
Burghsluis, Schelphoek, de Flauwers,
Zierikzee en Viane ehbben havens.
Maar een intensief gebruik wordt er
niet van gemaakt, het zijn trouwens
getijhaventjes. Vooral omdat het
vraehtautovervoer op het eiland na
het verbeteren van de wegen en het
verdwijnen van de tram veld zal win
nen, is het mogelijk om het aantal
havens te verkleinen en het gebruik
ervan te concentreren op een aantal
havens, dat gunstig is gelegen.
Bij het vervoersprobleem be
hoort ook de kwestie bus of tram.
Zeer positief laat de commissie
zich uit: de tram dient te verdwij
nen, aan de bus dient verreweg de
voorkeur te worden gegeven, zelfs
een tijdelyk herstel van de tram-
verbindingen wordt met klem ont
raden.
Misschien, dat men hier en daar
zal opmerken, dat ir. A. H. T. Robbé
Groskamp, die over deze kwestie een
rapport heeft uitgebracht, een tijde
lijk herstel van de tram aanried. Nu
blijkt, dat de wegen in behoorlijke
conditie verkeren, is ir. Robbé even
wel reeds van zijn opvatting terugge
komen Ook hij ontraadt tijdelijk lier-
stel van de tram thans.
De R.T.M. heeft evenwel een eeu
wigdurende concessie
Me klem wordt ook de aanleg van
enkele nieuwe wegverbindingen in
het Reconstructieplan bepleit. In de
eerste plaats zal nodig zyn een hoofd
weg in de richting Oost West, dus
ZijpeZierikzeeWesthoek. Deze
weg zal moeten voldoen aan de eisen
van het moderne verkeer, mede om
dat een groot deel van het goederen-
Vervoer gericht is op Rotterdam.
Omdat als de zeegaten worden af
gesloten het verkeer zich meer Noord
Zuid zal ontwikkelen, moet echter te
vens rekening worden gehouden met
een goede weg in deze richting, die
mede als doorvoerweg voor het ver
voer van Walcheren en de Bevelan-
den dienst zou moeten doen.
Opgemerkt dient nog te worden, dat
men zowel op de lijn ZierikzeeBrou
wershaven als ZierikzeeZype een
uurdienst nodig acht, terwijl op het
traject Anna JacobaRoosendaal een
uurdienst verlangd wordt aansluiten
de op de treinenloop te Roosendaal.
Voorts oordeelt de commissie het nog
wenselijk, dat een vergunning wordt
aangevraagd ter exploitatie van een
rechtstreekse autosneldienst Zierik
zeeRotterdam.
De nutsvoorzieningen
Wat de openbare nutsvoorzienin
gen betreft wordt aangedrongen op
gunstige electriciteitsvoorzieningen
voor het bedrijfsleven. Opgemerkt
wordt, dat vergelijking met andere
delen van ons land leert, dat er be
langrijke verschillen in de tai"ieven
bestaan, welke in wezen grote onbil
lijkheden inhouden. De vraag is dan
ook gerechtvaardigd, of hier niet het
rijk een taak heeft tot gelijkschake
ling der onderscheidene tarieven te
komen.
Het waterleidingnet zal moeten
worden aangepast aan de moderne
behoeften en een advies, dat hierom
trent is uitgebracht door ir. M. J.
Stoel Feuerstein, in overleg met de
wnd. dir. van de N.V. Waterleiding
Mij. Schouwen Duiveland zoekt de
oplossing der problemen in de aanleg
van een ringleiding van hoofdbuizen,
waaruit aftakkingen naar de ver
schillende plaatsen kunnen worden
gemaakt. Deze ringleiding zou lopen
van het pompstation de Blinkert via
BurghHaamstedeZierikzee
SchuddebeursBrouwershaven
ScharendijkeRenesse weer naar
Haamstede met een aftakking van
Zierikzee uit via Nieuwerkerk naar
Zijpe. Ook de weidewatervoorziening
wordt urgent geacht.
Ten behoeve van de automatische
afwikkeling van het telefoonverkeer
is een knooppuntencentrale geprojec
teerd te Zierikzee, waarop eindcen-
trales zullen worden verbonden:
Bur gh-Haam stede, Renesse, Scharen
dijke, Brouwershaven, Dreischor,
Bruinisse, Nieuwerkerk. Voor bet
stichten van het telefoongebouw te
Zierikzee is het terrein van het voor
malige P.T.T.-kantoor aan de Meer
straat gereserveerd. In 1954 zal met
de bouw een begin worden gemaakt,
waarna de montage van de automa
tische apparatuur in 1955 ter hand
kan worden genomen.
Maatschappelijke en
culturele problemen
Ten aanzien van de culturele en
maatschappelijke problemen spreekt
de commissie haar bezorgdheid uit
over het zeer grote verschil, dat be
staat tussen stad en land op Schouwen-
Duiveland. Met de opheffing van dit
verschil is de toekomstige ontwikke
ling verbonden. Meer dan een eerste
aanzet voor een ontwikkelingsplan
wenst de commissie niet te geven
maar zy wijst toch reeds op enkele
eisen des tijds.
Zo wordt het nfogelijk geacht het
ziekenhuis te Noordgouwe te ver
vangen door het nieuwe (Zweedse)
ziekenhuis te Zierikzee en dan vaD
het ziekenhuis Noordgouwe een een
trum te maken van bejaardenzorg
Daarnaast zouden ook Westelijk-
Schouwen en Duiveland een tehuis
voor ouden van dagen moeten heb
ben, waardoor men aan Haamstede
en Nieuwerkerk gedacht heeft. Zie
rikzee zou zyn tehuis kunnen be
houden. Ook wordt de bouw bepleit
van afzonderlijke woningen voor be
jaarden-
De aantrekking van nieuwe ge
schoolde jeugdleiders naast de reeds
aanwezige wordt bepleit, omdat deze
nodig is geworden door de ramp en er
tevens toe kan leiden, dat de jonge
Belangrijke verkeersvoorzieningen bepleit
generatie meer aan het eiland wordt
gebonden.
Het maatschappelijk werk en de ge
zinsverzorging zullen alleen tot hun
recht kunnen komen, als de hulp, die
na de ramp werd geboden gedurende
enkele jaren wordt voortgezet Gezins
verzorgsters en maatschappelijke
werksters zijn er te weinig. Men zou
drie maatschappelijke werksters en 10
gezinsverzorgsters nodig hebben, ter
wijl er grote behoefte bestaat aan
kraamverzorgsters. Modernisering van
de scholen, een tbc-bevolkingsonder»
zoek en uitbreiding van het aantal
tandartsen wordt bepleit. Er zijn thans
op een bevolking van 25.000 zielen
slechts twee tandartsen, beide in Zie
rikzee.
Ten slotte wordt verbetering van do
riolering, de zuivering van het afval
water, de bouw van badhuizen en de
aanleg van zwembaden bepleit. In de
slachtplaatsen te Zierikzee heersen on
houdbare toestanden. Een centrale
slachtplaats met een laboratorium zal
overweging verdienen.
Voor het verenigingsleven zullen
verenigingsgebouwen en dorpshuizen
onmisbaar blijken.
Wat het onderwas aangaat worden
wensen geformuleerd, die men terug
vindt in de in dit nummer afgedrukte
samenvatting van het Reconstructie
plan in twaalf punten.
Nieuwe gemeentelijke indeling volgens voorstel van Gedeputeerde State
van Zeeland
Eén van de belangwek
kendste gedeelten van het
reconstructierapport Schou
wen-Duiveland is gewyd
aan de bestuurlijke inde
ling. Men beveelt namelijk
aan om het aantal gemeen
ten op het eiland aanzien
lijk te beperken. In de kop
van Schouwen zouden Re
nesse, Haamstede en Burgh
één gemeente moeten wor
den, in het platte van
Schouwen Scharendijke, Se-
rooskerke en Kerkwerve de
centra van één grote ge
meente moeten zijn. In de
corridor zon Zierikzee zelf
standig blijven, terwyl de
indeling van de daar thans
bestaande gemeenten Brou
wershaven, Zonnemaire en
Noordgouwe nader zcu
moeten worden bezien. Sir
jansland, Nieuwerkerk, Ou-
werkerk en Oosterland zou
den moeten worden samen
gevoegd en Bruinisse zou
zelfstandig blijven. Op deze
materie komen wij uitvoe
rig terug.
Ten aanzien van het ver
keer is van grote beteke
nis, dat het plan zich uit
spreekt voor een afzonder
lijke veerboothaven aan de
val met de Meeldijk als toe
gangsweg naar Zierikzee.
Zierikzee zon een tweede
invalsweg moeten krijgen
naar de Grachtenweg.
Nieuwe wegen zouden
het eiland grote diensten
bewezen. Met name wordt
gedacht aan een goede ver
binding tussen Haamstede
en Brouwershaven, via Se-
rooskerke en aan een goe
de weg van Brouwershaven
naar Zierikzee en naar WDHWWBf flAWLQ6lSCH$ QIENST we* ZE£LAXO
Oosterland-Ouwerkerk.
Nieuwe gemeentelijke indeling volgens voorstel van de Reconstructiecommissie
RECON^TROCTICKAN
