ZEELAND: DER ZEE ONTRUKT. OP WALCHEREN HEERSTE EEN GROTE BEDRIJVIGHEID Kro niek van hei Rampjaar 1953 Na catastrophe reeks van victorie's DONDERDAG 31 DECEMBER 1953 PROVINCIALE ZEEUWSE CO U RAN 1 Hoge gasten in Zeeland H. M. de Koningin heeft in hte afgelopen jaar grote be- 'angstelling voor Zeeland aar- 'le dag gelegd. Niet minder dan rijf maal was zij in deze provin- ?ie; op 12 Februari, op 25 Maart, op fl Augustus, 30 Sep L ember en bij de sluiting te Ouwerkerk. In de eerste dagen •ja de ramp was het H. K. H /rinses Wïlhélminu, die de. Zeeuwse rampgebieden bezocht n ook prins Bernhard was hier enige malen. De belangstelling van de ge hele wereld was op Zeeland ge richt gedurende 1958: ministers en vooraanstaande figuren Uit verscheidene landen bezochten de rampgebieden. Ook Neder landse ministers waren hier ve- 'e malen, met name de minis ter var verkeer en waterstaat, mr. J. Algera, doch ook minis ter Witte, minister Van der Kieft en minister-president dr. Drees bezochten Zeeland. staat nog een belangrjjk succes in deze maand: op de 28ste werd bet dijkgat bij Stevensluis gedicht. Ook Augustus bracht vreugde en tegenslag. Op 3 Augustus kon de treinenloop door de Kruïningerpolder volledig worden hersteld. Aan tekenen als de ze bemerkte de bevolking, dat er vooruitgang was. Maar de zesde deed zich de dijk va i bij Flauwers voor, waardoor de dich ting van het dijkgat daar aanzienlijk werd vertraagd. De sluiting van het djjkgat by Ouwerkerk mislukte, maar bij de Schelphoek verliepen de werkzaam heden nar g wens. Op de a-L.; tiende werd de Gemene Geul gesloten, op de 22ste de Klom pegeul, op de 28ste het gat by Schelphoek en zowaar op de 26ste kon gemeld worden, dat ook het Wes telijke gat bij Ouwerkerk na de aan vankelijke mislukking gesloten was. Er heerste vreugde op Schouwen en Duiveland: in Zierikzee liep de mu ziek door de straten en bracht een serenade aan de ingenieurs, die men aanvankelijk zo had gewantrouwd. Het leven van alle dag Had Breskens In Augustus zijn Visserijdag gevierd ook Groede en LJzendijke verrichtten belangrijke culturele arbeid Vlissingen vierde in September het gouden feest van zijn Zeevaartschool en Oostburg opende zijn nieuwe Koningin Wilhef- mina Lyceum. Op de trekpaarden tentoonstelling in 's Hertogenbosch wonnen Zeeuwen zowel bij de merries als bij de hengsten de nationale ti tels en op Walcheren opende het Rusthuis Der Boede zijn poorten. In de strijd tegen het water wer den geen nieuwe grote successen be haald. Wel kon begonnen worden met de bemaling van de polder Schouwen, maar dijk gaten van bete kenis werden niet gesloten. Op 8 October overleed burgemees ter M. Vogelaar van Kruiningen. Hij heeft zijn mooie dorp niet hersteld mogen zien. Op 9 October werd de Herverka velingscommissie Zeeland gevormd en geïnstalleerd dooi minister Mansholt. Op 14 October kreeg de Geref. Ge meente te Goes voor het eerst sedert 35 jaar weer een eigen predikant. Op 18 October kon de weg door de Kruininger Polder weer voor het ver keer worden vrijgegeven. De 19de werd de Quarlespolder officieel in gebruik -enomen. De Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Zeeuwsch Vlaanderen trok op de 26ste 2000 uit ter bevordering van het onderzoek naar de droogmaking van het land van Saeftinge en Goes vier de het jubileum van de Ryksland- bouwwinterschool. Werd er niets bereikt in de strijd tegen het water? Iedereen wist het: alle aandacht concentreerde zich op de dichting van het laatste dijkgat, het gat by" Ouwerkerk, In de loop van October was de waterstand op Schouwen reeds precies N.A.P. geworden, op de laatste dagen der maand vielen de eerste dorpskernen droog. Finale. De zesde November bracht de grootse linale. Het laatste dijkgat bij Ouwerkerk ging dicht. De laatste sluiting voltrok zich in de late avond uren, onder het licht van indrukwek kende kunstmanen, in tegenwoordig heid van H.M. de Koningin, van mi nister-president dr. W. Drecs en de minister van verkeer en waterstaat mr. J. Algera. Schijnbaar moeiteloos werd het laatste gat gesloten. Voor de laatste maal gilden de sirenes. De dijken wa ren dicht, de eindoverwinning was behaald. 'Op 24 November kon men een be gin maken met het droogmalen ook van de Vierbannenpolder. I Op 28 November kreeg de bevoi- j king van Stavcnlsse toestemming om terug te keren naar het dorp. I En daarna werd het stiller in Zee- i land. De strijd was geslreden. Negen j maanden lang, negen lange maanden, i De Belgische zeeloodsen waren in staking gegaan in Vlissingen en zij staken nog steeds nu het einde narfert van dit jaar. In Goes werd de Siato- i go gehouden, de slagers-vaktcnloon- stelline. Het leven herneemt zijn ge wone gang. Maar er heerst nu het einde van het rampjaar nadert, dankbaarheid in Zeeland, naast diepe rohw. i De wonden, die geslugen zjjn, zijn i aoi- niet geheeld. i Maar men gaat 1954 in met nieuwe I moed. Met blijvende dankbaarheid I voor alle steun, voor alle hulp, voor de krachtsinspanning van vele dui- 1 zenden, die het mogelijk maakten, dat Zeeland weer aan de zee ontrukt werd. hoe somber alle» er de eerste Februaridagen uit zag. Straks beieren de knikken, straks gillen de sirenes, straks is de lucht I weer vervuld van het vrolyke knallen van vuurwerk. Het leven gaat verder. Overal zulten als de laatste klokke- slagen klinken van het oude jaar de mensen elkaar weer aanzien en de hand drukken. En elkander voor spoed wensen: Veel heil, veel ze iden Maar het rampjaar 1953 zullen zij niet vergeten. Hun levenlang niet. Op 2 April bracht minister Algera een werkbezoek aan Walcheren. Hij had te Middelburg een bespreking met het college van G. S. en maakte daarna een rondrit over het eiland, tijdens welke hij de herstelwerkzaam heden, de situatie in het waterwin- ninggebied en de sluiswerken te Vlis singen in ogenschouw nam. Begin Juni hield de Chr, Bouwar- beidersbond een tweedaags congres in de Zeeuwse hoofdstad. De minister van Wederopbouw en Volkshuisves ting, ir. H. B. J. Witte, behoorde tot de gasten. Middelburg is de afgelopen zomer als toeristenstad niet achtergebleven. De Feestelijke Koopweken en de dier gaarde „Klein Blydorp'' trokken dui zenden bezoekers naar de Zeeuwse hoofdstad. Vlissingen organiseerde een Braderie, die nog bescheiden van opzet volkomen slaagde. Voor de Stichting Verpleeg- en Rusthuizen Walcheren was 20 Sep tember een grote dag. H. M. de Ko ningin opende te Koudekerke hgt verpleeghuis „Der Boede". In het afgelopen jaar werden van de werven van de Kon. Mij. „De Schelde" te Vlissingen verscheidene schepen met goed gevolg te water gelaten. Voor'het eerst na 13 jaar liep op an „De Schelde" 2? Juni op de werf van ou..eiuc een schip voor de Kon. Marine te wa ter. Het was de Hr. Ms. „Zeeland". Op 26 Juli volgde de ..Lena", één van de drie vrachtschepen, welke ge bouwd worden voor „Transmashlm- port" te Moskou. Od 9 October verliet een Oceaan reus Vlissingen. De 22.000-tonner „Kungsholm", gebouwd op de wer ven van „De Schelde" vertrok naar Gotebor» om vlaggeschip te worden van de Zweden-Amerika-lijn. Een dag later 10 October liep het Russische motorschip „Ob" van de Scheldewerf te stapel. Tenslotte volgde op 28 Nov. de stapelloop van ^de onderzeebootjager Klokken beieren, sirenes loeien, het vrolijke knallen van vuurwerk vervult de lucht. Er Yalt een dunne sneeuw, de wereld is smetteloos wit. In alle woningen zien mensen elkander aan: Veel heil, veel zegen zeggen zij. Het jaar 1953 is begonnen: de eerste Januari........ Op de 31sfe Januari opent de Commissaris der Koningin in Zeeland het nieuwe raadhuis van Kortge- ne. Er staaf een harde wind. De veerboten deinen op de Zandkreek. Velen kijken naar het water. Hef is wild en abnormaal hoog. Boven de aanlegsteigers staat het. De zwarte commissaris-auto moet door het water rijden om de vaste wal te bereiken. Maar niemand is bezorgd of bevreesd. De dijken zijn sterk! Overhaast wordt de plechtigheid in Kortgene beëindigd. De Commissaris moet nog naar Hulst. Straks zal het wellicht niet meer mogelijk zijn de bootdienst normaal te laten functionneren. Snel glijdt de auto van jhr. de Casembroot naar Kruiningen, De wind is harder geworden, het water wilder. De avond vlaagt zwart over de Westerschelde. In Hulst speelt men toneel: een stuk vap een Zeeuwse schrijver- Er loeit een storm over Zeeland. Het wa ter wast, hef komt hoger en hoger. Geen ster staat aan de zwarte hemel. Na afloop spoedt de Commissaris zich huiswaarts. Via Antwerpen: de laatste boot stak reeds uren tevo ren van de Perkpolderse wal over naar de Kruiningse. En niemand wist, dat het voor de rest van het jaar de laatste boot zou blijven. Over Antwerpen dus. Maar dan begint het onheil zich reeds te voltrekken. Het water blijft stijgen, vloed stapelt zich op vloed. Zeer kort nadat jhr. de Casembroot de tunnel in Antwerpen gepasseerd is, loopt da tunnel vol: het Scheldewater vindt geen uitweg naar de zee meer. Sneller en sneller glijdt de auto door de stormnacht: de grens over bij Putten, naar hef Noorden, tot onder de rook van Bergen op Zoom, dan Westwaarts naar Rilland, naar Kruiningen-Nauwelijks is jhr. de Casembroot Kruiningen gepasseerd, of de noodklok luidt er. Vele maanden zal het duren,eer er weer een auto door Kruiningen rijdt- Nauwelijks is de Commissaris thuis of de telefoonrinkelt. De catastrofe is begonnen. Op 28 Juli werd het dijkgat bij Steven sluis gesloten. Hier werd voor het eerst in Zeeland gebruik gemaakt van een zogenaamde guillotine. (Foto P. Z. C 1 Bruiniss* 16 APRIL 2 Rilland Bath 21 APRIL 3 Ootlerland 29 APRIL Kruiningen W 9 MEI S Sirjansland 25 MEI i Zierikzee 4JUNI 7 Kruiningen 0 13 JUNI S Sleventlui» 2BJUNI 9 Gemene geul 19 AUG 'O Klompegeul 21 AUG. 11 Ouwerkerk W. 26 AUG 12 Schelphoeh 28 AUG 13 SLUITING VAN HET LAATSTE STROOMGAT BEGIN NOVEMBER Er is dan reeds vele uren een wanhopige stryd gestreden. Het water is gestegen en het is blijven stijgen. Toegejuicht door de laaiende storm is het hoger en hoger gekropen, omhoog tegen de dij ken, omhoog, hoger en hoger. Hier en daar herinnerde iemand zich hoe hoog het bij vorige vloeden was geweest. Het water steeg hoger De mannen hebben zich naar de dijken begeven. De polder-bestuurders werden gewaarschuwd. Voor het eerst sedert mensenheugenis kwam op de schouders der dijkgraven weer de taak te rusten om strijd te voeren te gen het water. Nóg dacht niemand aan een catastrofe. De dijken waren sterk! Zij zouden het houden! Zü hielden het niet. Op honderden plaatsen luidde de noodklok. Hoe ver beten de mens zich ook te weer stelde tegen het water, hoe onvermoei baar hij zijn geringe hulpmiddelen in de strijd wierp, ditmaal was het water op vele plaatsen fce sterk. Weg brokkelden de dijken. Waïlr de eerste dijk bezweken is, wie zal liet zeggen. Was het by Kruiningen? Was het op Schouwen-DuivelandOp Tholen of Sint Philipsland? Of in Kortgene? Wat doet het er ook toe. De nederlaag was onontkoombaar. Ais een bandjir heeft het water zich over de Zeeuwse eilanden gestort, over de boomgaarden, over de akkers. De mensen vluchtten naar hun hui zen. Zij waren op de benedenverdieping niet veilig. Zij klommen naar boven en sleepten van hun have nog mee wat zij mee konden slepen. Maar het water steeg en steeg. Wie zich in de straten waagde, werd achterhaald door de stormvloed. Wie op de zolders niet meer veilig was. brak gaten in zijn dak en klemde zich met vrouw en kinderen vast aan de spanten. Het vee verdronk in de stallen, in de weiden. Huizen stortten in, daken dreven weg, de wijde watervlakten op. Dyk na dijk brak door. De Zondagmorgen daagde. Het water bleef stij gen. Enorme gaten beukte het water in de Vlissingse boulevards. De bin nenstad stond blank. Een paar Walcherse polders, de spoordijk bij de Sloe- dam bezweken. Zuid Beveland werd één watervlakte van Kruiningen tot Bath. De Zuidrand in de Zak liep onder water.Noord Beveland liet raadhuis van Kortgene, zo feestelijk geopend, stond diep in de gol ven. Het gehele gebied rondom deze plaats: verdronken. Op één plaats heeft men het ge houden: in Colijnsplaat. Colijnsplaat zal de geschiedenis in gaan. Toen de vloedplanken en een dijkcoupure aan de haven het dreigden te begeven, zijn de mannen van het dorp gekomen en hebben zich schrap gezet by iedere golfslag om met hun ruggen en schou ders de planken te schragen. Een kleine zege op die ene plaats. Maar op tientallen plaatsen de nederlaag De Zondagmorgen brengt het ein de niet. Deze Zondag worden Sint Philipsland en een deel van Tholen verzwolgen. Deze Zondag is de noodlotsdag van Stavenisse. Deze Zondag en de Maandag die er op volgt taan Schouwen en Duiveland fen on er. Het wordt Dinsdag 3 Februari eer wie in nood verkeerden en nog te redden waren, gered zijn. Duizenden waren het er. Gelukkig. Maar ook hadden zich talloze drama's voltrok ken. In de huizen, langs de wegen. Op het water. In het water. Rouw heerste over Zeeland. Zwar ter dan sedert eeuwen.. De doden. De gewonden. Het vee. Het land Generaties zal het duren, eer Zeeu wen weer naar het water kunnen kij ken zonder zich de ramp van 1953 te herinneren. Nog eenmaal de trieste balans: Vrijwel geheel Schouwen-Duive land werd een prooi der golven, het grote waterschap Schouwen, de pol der Burgh en Westland, de Vierban nen, Ooster en Sirjansland, Drei- schor, Bruinisse en enkele kleine pol ders liepen onder. Geheel St. Philips land werd op een klein deel na over stroomd, evengls grote delen van het eiland Tholen rond Stavenisse en Poortvliet. Op Zuid-Beveland waren het de polder rond Rilland-Bath, Waarde, Baarland, Ellewoutsdrjk, Oudelande en niet te vergeten Krui ningen die onder liepen. Op Noord- Beveland werden eveneens grote de len overstroomd, o.a. rond Kortgene en in Zeeuwsch-Vlaanderen liepen vele polders in, o.a. Nieuw Neuzen- polder, Hoofdplaat, Ossenisse, en en kele kleinere in West-Zeeuwsch- Vlaanderen. Tenslotte kreeg ook Walcheren zijn deel: Vlissmgen'3 binnenstad werd een binnenzee, ter wijl de polders rond Arnemuiden en Kleverskerke overstroomden. —Uit de gigantische strijd voor het herstel moet Zeeland herboren wor den in nieuwe kracht en luister!" Jhr. de Casembroot heeft deze woorden gesproken in de Statenzit- ting van 25 Februari en misschien is hij zich toen zelf nauwelijks bewust geweest, dat hij daarmede de leuze formuleerde, die alle Zeeuwen in dit rampjaar heeft bezield. Niet de voorspoed sterkt de mens. Dat doet alleen de harde nood. Het is ook nu weer gebleken. De kracht, die na de watersnood ons volk en met name toch ook de Zeeuwen hebben gedemonstreerd strekken het tot een aangrijpende glorie. dijkgaten met klein materiaal kunnen dichten. Succes dus, zij het niet over al. Zierikzee werd het eerste toneel van een mislukking. Terwijl de tot evacuatie gedwongen bevolking nog trachtte zich te handhaven in het Schouwse stedeke, trachtte men de stad te beveiligen tegen nieuwe vloe den. De Westhavendijk moest gedicht en men zag er geen bans toe. Men nam daarom zyn toevlucht tot een wan hoopspoging en besloot het gat te dichten. Dat was in Maart. Er zou den bakken in het gat tot zinken worden gebracht en zy wérden tot zinken gebracht. Maar de zee bleek sterker dan de mensen en spoelde de bakken weer wegToen moest men besluiten om rond dit dijkgat een ringdyk aan te leggen en men wist, dat dit zelfs voor de bekwaamsten een bijna bovenmenselijke taak was. Men noemde dit werk de Operatie LenvensstrydOmdat van het wel slagen ervan het lot van Zierikzee afhankelyk was. Reeds eerder was men er in ge slaagd Kortgene van leidingwater te voorzien. Noord Beveland, dat nim mer leidingwater had gehad, zag op de derde Maart een plastic-leiding door de Zandkreek gereed komen. Tragi-komische speling van het lot. Wat nooit gekund had, kon nu eens klaps wel! Öp de 9de Maart kon de Sloedam weer vrij worden oegeven voor het verkeer. En op de 11de Maart werd op Zuid Beveland de lange, eenmaal Schouwen Duiveland hef eerste over winningssignaal: het dijkgat bij Oosterland werd gedicht. Het was de eerste grote victorie op dit zwaarst getroffen eiland. De Meimaand komt in liet land. Op de vijfde van deze maand wordt het verkeer over de weg langs Oost- djjk vrijgegeven. Walcheren en Zuid- Bevela'nd zijn daarmede verlost uit het isolement, waarin zy door de ramp waren geraakt. De omweg over België was daardoor overbodig ge worden, handel en verkeer waren van een grote overlast verlost. Ei- begon in Zeeland weer belang stelling te groeien voor andere din- §en, dan de ramp alleen. Sas van ent en Sluiskil kregen automatische telefoon en men schonk er in geheel Zeeland aandacht aan. Maar de op heffing van de gevolgen van de ramp bleef toch het voornaamste en zou dat blijven, dit ganse jaar. Op 21 Mei reed de eerste officiële goederentrein weer door de Kruinin ger polder, een nieuwe schrede Voor waarts op de térugweg naar norma le toestanden. Daarna richtte zich aller aandacht op Sirjansland, waar men bezig was het dijkgat te sluiten. Het lukte, maar nog eenmaal deed het water- een felle tegenaanval: de dijk brak opnieuw. Op de 23ste echter slaagde men er toch in ook hier de dyk defi nitief te herstellen. Dijkual Wat bij Sirjansland lukte, lukte in Juni bij Zierikzee. Hier werd de ope- DE DIJKEN ZIJN DICHT HERSTELDE OIJKEN GESLOTEN STROOMGATEN GEBIED DAT NA DE RAMP ONDER LIEP ]DATA WAAROP DE OIJKEN EN STROOMGATEN WER- Er zijn weken verstreken, waarin men zich op het water wilde storten om het te bestrijden maar het niet kon. Och, Noord Beveland was spoe dig weer droog, al draagt dan ook Kortgene de zware wonden. Op Wal cheren was de schade beperkt geble ven, al is de duinrand zwaar geteis terd. In Zeeuwsch Vlaanderen zakte het water spoedig. En in Vlissingen heropende ae middenstand reeds na verblijdend korte tijd de winkels. Tholen en St. Philipsland waren zeer zwaar getroffen. Maar de dich ting der dijken was kinderspel ver- feleken bij de problemen, waarvoor it volk van waterbouwers zich ge plaatst zag op Zuid Beveland, op Schouwen-Duiveland. Daar lagen de zwaartepunten van de strijd, die ge streden diende te worden. En juist daar stond men de eerste weken practisch machteloos. Omdat men de zee nu eenmaal niet baas kan wor den zonder de inzet van groot mate riaal, omdat een mens met zijn han den en zyn wil alleen niets is tegen het water. Op 2 April, twee maanden na de ramp, verklaarde de droogmaker van Walcheren, prof. ir. P. Ph. Jansen, in een interview, dat de aanlooppe riode eindelijk achter de rug was. Twee maanden na de noodlotsdagen... Maar wat was er in die maanden al niet geschied! De aanloop Men had het ontwrichte verkeer langs nieuwe banen moeten leiden, men had de. verstoorde drinkwater i voorziening met noodnvnregelen 'moeten organiseren. Men had kleine mislukte strijd om de noodciijk over de Vierde Weg bij Rilland eindelijk met succes bekroond. Honderden soldaten hebben eraan gezwoegd. Maar op de elfde was hun de zege. De Vierde Weg werd ge schiedenis men kon de kom van Ril land droog gaan maken, de spoor baan en de rijksweg vielen droog van de Zeeuwse grens tot Krabbendijke. Op de laatste dagen van Maart woedden er voorjaarsstormen. Hoog werd het water opgezweept tegen de Schouwse dijk, de binnendijk van Zierikzee naar Brouwershaven. Wat nog droog was of weer droog was op Schouwen liep ernstig gevaar. Ook hier werden soldaten te hulp geroe pen en er steeg een zucht van ver lichting op toen de storm ging lig gen. Dank zij de militairen was de Schouwse dijk behouden. Even nog is er moedeloosheid. Op de 12de April, de beruchte Zondag, breekt de Oude Dijk tussen de pol ders Oosterland en Sirjansland en de polder Bruinisse weer door. Bruinisse stond weer onder water De zegepraal Maar daarna is de vooruitgang ge komen, de glorieuze zegepraal. Op 21 April wordt het dykgat by Batli gesloten. Op 23 April wordt de Kadyk tussen de Kruïningerpolder en de polder Waarde gedicht. Met niet minder dan 800 hectare werd hier door de watervlakte op Zuid Beve- Uind verkleind: men kon een begin naken met het droogmalen van de R~kier Waarde! Precies zes dagen later klonk op ratie Levensstryd gewonnende Westhavendijk ging dicht. Maar daar na kwam er weer tegenslag. Bij Plompetoren ontwikkelde zich een ernstige dykval en de gevolgen daar van waren ingrijpender, dan men aan vankelijk vermoedde. Toch schreed het herstel ook in Juni verder: op de 21ste werd voor de eerste maal kerk gehouden in het zwaar getroffen Ouwerkerk. Van betekenis voor Zeeland's toe komst was het besluit om de Herver- kavelingswet, die destijds voor Wal cheren had gegolden, ook van toepas sing te verklaren voor Schouwen- Duiveland, voor Waarde, Tholen en de Zak van Zuid Beveland. De dijken van Beveland dicht Juli bracht stormen. Met name in Noord Zeeland richtten zy schade aan. De beruchte Rampaartse Dijk tussen de Vierbannenpolder en de Oosterlandse en Sir Janspolder kreeg het zwaar te verduren. Er werden nieuwe gaten in geslagen. Maar er waren ook heuglyke fei ten te vermelden. Zo won de Water leidingmaatschappij Midden Zeeland in deze maand definitief de stryd voor de drinkwatervoorziening. En noven- dien werd op 24 Juli het laatste dyk gat by Kruiningen gesloten: de djj- ken op Noord en Zuid Beveland wa ren allen weer dicht! Daar tussendoor werd de nieuwe Provinciale Bibliotheek in gebruik genomen in de Abdij te Midde'burg. Na Kruiningen behaalde Water-

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1953 | | pagina 5