c
KAPPIS EN DE TRIL-MAGNEET
Vaarwel aan Groenland en op de
terugreis naar Nederland
1,1."
Gillette
Dc verdwenen beeldjes
J
KLANKEN
uit HE AETHER
OP NEDERLANDS OUDSTE
JOODSE BEGRAAFPLAATS
Lijdt niet langer
8
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
WOENSDAG 18 NOVEMBER 1953
ONDER GROENLANDERS EN ESKIMO'S (Slot)
Het wonderlijke avondlicht over
met ijs bedekte bergen
De open brief aan de minister van buitenlandse zaken werd verzonden. W\J
vroegen daarin aandacht voor het feit, dat ons geen vergunning werd ver
leend om de basis Thule te bezoeken en dat wjj desondanks de basis gemak
kelijk konden betreden.
Dit wordt het laatste artikel over een reis langs Groenlands Westkust-
Een reis die een zomer duurde en die ons vnn de uiterste Zuidpunt van die
2500 kilometer lange kust tot het hoo gste Noorden bracht. Een reis, die ons
een onbekend land leerde kennen, een onbekend klimaat en 'n onbekend volk.
Ik schrijf dit artikel kort na het vertrek uit Thule, in MelvHlebaai. Het is
avond en bijna volle maan. De zee is vol ijsbergen en het laatste licht van de
zon maakt er een betoverende zee van. Die zee heeft iets van een ingekleurde
Japanse prent. Iedere kunstschilder zou in extase geraken als hy dit kon
zien. Ik ben geen kunstschilder, maar wél In extase. Zó kunnen dus de are.
tische wateren zyn. Zó wonderbaarlijk, ongelooflijk mooi. Zó betoverend. Zó
verdroomd. Zó irreëel. En zó kan ik me deze zeeën blijven herinneren, lang
nadat ik weer teruggekeerd ben In mjjn eigen land.
Ik schrijf dit in een enigszins ge
drukte stemming en misschien kimt
U dit begrijpen. Natuurlijk is daar in
ons hart de vreugde om naar huis te
gaan, maar daar is ook ineens een
leegte, een vacuum. Het ligt achter
ons wat we wilden bereiken. Dit is
het einde van een lang, heel lang ge
steld doel. Het schijnt nu eenmaal
het noodlot van de Westerse mens,
dat hij altijd weer een nieuw doel wil
najagen. Én we hebben nog geen doel.
Een uur geleden hebben van der
Zee en ik elkaar bekeken en we kwa
men tot de conclusie, dat we er aar
dig versleten uitzagen.
lig versleten uitzagen.
Schoenenjassen.hemden
door
ANTHONY VAN KAMPEN.
we zullen blij zijn er Kopenhagen mee
te halen. Om ons daar wat op te
knappen en redelyk gekleed in Hol
land binnen te komen. We stelden
meer vast, die avond: dat de woeste
hoogten van Thule ons nog lelijk in
de benen zaten en dat we Tiard aan
een langdurig dolce far nïente toe
waren. Al was het dan maar voor en
kele dagen. Om het heel eerlijk te
zeggen: we verlangden naar een aal
moes luxe. Naar een warm bad, naar
schone kleren, naar een normaal bed.
Wel, misschfen kunt ge U dit voor
stellen, lezer, na drie maanden vaga-
bonderen op de granieten chaos die
Groenland heet.
Naar Nederland
Over deze terugreis zal ik verder
niet schrijven. Ik beschreef U de heen
reis en het zal opnieuw zijn: Operna-
vikverloren in de oneindigheid
van rots en besneeuwde bergtoppen,
opnieuw Baffinsbaai, opnieuw Disko-
baai, opnieuw Godthab en daar, naar
wij hopen, een kans over te stappen
op het m.s. Umanak, dat ons over de
Noord Atlantic naar Kopenhagen zal
brengen. Misschien dat we het geluk
hebben buiten de eerste herfststor
men te blijven. We hadden slecht
weer genoeg gehad op deze reis.
DaarnaHolland. En tenslotte:
thuis. Er zal nog zo het een en ander
te vertellen zijn en: te laten zien. Een
paar concrete stukken Groenland be
vinden zich in de rugzakken en kit-
bags, als tastbare souvenirs aan een
onvergetelijke periode.
Onvergetelijk. Ja, in de ruimste be
tekenis van het woord. Wie dit land
bereisde zoals wij, die vergeet dat
land niet meer. Ik weet nu al, dat dit
alles weer terug zal komen, als we in
de beschaafd zich noemende wereld
zijn, staande op grauwe perrons, zit
tend in comfortabele en verwarmde
autobussen, kijkend uit de ruitjes van
electrische tremen, zittend achter een
nuchter, gans niet romantisch bu
reau. Dan zal het alles terugkomen...
de herinnering aan de huilende hon
den, in de door de middernachtzon
vreemd verlichte nachten zwalkend
over de zwarte rotsen. Aan dat won
derlijke, spookachtige licht in de
avond, opstralend van de met ijs be
dekte bergen. Het vreemdste licht dat
ik ooit zag. Zo koud en zo brandend
tegelijk. Er is een boek van Jack Lon.
don, handelend over een hond ergens
In Alaska. Die hond'heet Burning
Daylight, Brandend Daglicht. Ik heb
die naam nooit goed begrepen. Nu
wél. In Arctica is soms brandend dag
licht.
Andissa
Aan de kleine Andissa, die eens in
mijn arme lag, dat allerliefste Mon
gooltje, dat ik mee had willen ne
men als het mogeiyk was geweest. En
aan al die andere onbekende Andis-
sa's In dat lege, verlaten, omstormde
rotsenland. Aan de dappere dokters
en de moedige predikers, die de een
zaamheid, de kou en een onvoorstel
baar moeilijke taal verkiezen boven
een carrière in de een of andere me
tropool als Kopenhagen. Aan onze
vrienden, overal aan de Westkust, die
ons hielpen, vooral in het begin toen
onze schreden op deze rotsen en klip
pen nog aarzelend en onzeker waren.
Aan Brattahlld, de oeroude Viking
nederzetting, waar de inspiratie vaar
dig over ons werd en waar we de
Skalden hoorden zingen. Aan de grij
ze, fladderende Jinten der watervallen,
1 omhuifd door regenbogen, aan de tur_
koise baaien en verdroomde fjorden,
schoner dan de schoonst geschilderde
pastel.
Wh varen Zuidwaarts en ik weet:
de winter zit ons op de hielen. Het
wordt tijd dat we deze kust verlaten,
omdat heel spoedig transport niet
meer mogelijk zal zijn. Alleen trans
port in dat land: met de hondensle
den. Maar Europa zal dan onbereik
baar zijn.
De laatste stam
We zullen, terug in Holland, den
ken aan Thule. Aan de exodus, dc
uittocht van de laatste stam Eski
mo's, die zelfs daar, in het allerhoog
ste Noorden, in het eenzaamste deel
dezer wereld, noggeen rust vonden
en moesten evacueren. Zónder vreug
de. Aan de Ijskap die we betraden
en ons gruwelijk imponeerde. Aan on
ze Franse vrienden daarChau-
chonEn Grisoni, die me duizend
doden liet sterven op die verwenste
weasel. Aan de gletschers, aan
Ja, aan dat alles. En aan veel meer,
dan waarover ik gelegenheid kreeg in
een krant te schrijven. Omdat men
zich nu eenmaal moet beperken en
ook omdat men In een krant tenslot
te niet alles kan zeggen.
Vaarwel dan Groenland...! bitter-
hard en wonderschoon bagnoba
salten en granieten chaosIk zal
in de komende maanden veel aan dat
land denken, nu verduisterd door de
maandenlange Poolnacht, alleen ver
licht door de sterren, door Stella
MariaStella Polaris en duizend
anderen. En door dat machtig licht
van Arctica: Aurora Borealishet
Noorderlicht. Zwaaiend, wervelend er
wiekend over de eindeloze onderge
sneeuwde toendra's en over de met
Ijsbergen opgepropte wateren. Het
andere Groenland: hardei', bitterder,
vijandiger nog dan wtf het zagen. En
nog indrukwekkender.
Eenzaamheid
Wij zyn bezig terug te reizen naar
de platte wereld, naar Holland. We
zullen even aan die wereld moeten
wennen. Omdat de wereld die we nu
verlaten zo oneindig ander3 is. Hoe
groots is dit land. Waar ter wereld
waait de eeuwigheid zo bijna zicht
baar om de rotsen als hier? Waar
zijn de gryze zeeën zo oud als tussen
Kaap Vaarwel en Kaap Atholl?
Waar vindt een mens op deze over
bevolkte aarde nog een plaats waar
hij zich zó alleen, zo geconfronteerd
met zich zelf kan vinden als op dit
vergeten werelddeel, dit zesde conti
nent?
Dit ls het einde van de reportage.
DONDERDAG 19 NOVEMBER.
HILVERSUM L 402 m. 748 kc/s. 7.00
KRO. 10.00 NCRV. 11.00 KRO. 14.00—24.00
NCRV.
KRO- 7.00 Nws. 7.10 Gram. 7.15 Idem.
7.45 Morgengebed en lit. kal. 8.00 Nws.-
en weerber. 8.15 Gram. 9.00 Voor de huis
vrouw. 9.35 Waterst. 9.40 Gram. NCRV.:
10.00 Gram. 10.03 Gewijde muz. 10.30 Mor
genwijding. KRO: 11.00 Voor de zieken.
11.45 Schoolradio. 12.00 Angelus. 12.03
Lunchconc. (12.30—12.33 Land- en tulnb
meded. 12.33—12.40 Voor de boeren) 12.55
Zonnewijzer. 13.00 Nws, en kath nws.
13.20 Pianorecital. 13.45 Gram. NCRV:
14.00 Kamermuz. 14.25 Gram. 14.45 Voor
de vrouw. 15.15 Gram. 15.25 Tenor en
piano. 16.00 Bijbellezing. 16.30 Vocaal ens.
17.00 Voor de Jeugd. 17.30 Gram. 17.40
Voordr. 18.00 Gram. 18.35 „Raadhuis
praat". 18.45 Gram. 19.00 Nws.- en weer
ber. 19.10 Brlevenbeantw, voor de jeugd.
19.30 Gram. 20.00 Radiokrant. 20.20 Gevar
progr. 21.00 Amus muz. 21.30 Luisterwed
strijd. 22.00 Gram. 22.10 „Ik denk er zo
over.... en 22.20 Orgelconc. 22.45
Avondoverdenking. 23.00 Nws. en S.O.S.-
ber. 23.15—24.00 Gram.
HILVERSUM H. 298 m. 1007 ko/S. 7.00—
24.00 AVRO. (7.50—8.00 VPRO).
AVRO: 7.00 Nws. 7.10 Gram. 7.1B Gym.
7.30 Gr VPRO: 7.50 Dagopening. AVRO:
8.00 Nws. 8.15 Gram. 9.00 Morgenwijding,
9.15 Koorzang. 9.30 Voor de vrouw. 9.35
Gram. 10.50 Voor de kleuters. 11.00 Ge-
var. muz. 12.00 Zang en piano. 12.25 In 't
spionnetje. 12.30 Land en tulnb. meded.
12.33 Lichte muz. 12.50 Uit h«t bedrijfsle
ven. 13.00 Nws. 13.15 Meded. of gram.
13.20 Amus. muz. 14.00 ..Mag ik mij even
voorstellen? Mijn naam is Coxl", hoor
spel. 14 35 Sopr. en piano. 15.00 Voor de
zieken. 15.45 Gram. 16.00 Tussen vier en
vijf. 16.45 Voor de jeugd .17.30 Gram. 17.45
Regeringsuitz.: Prof. Dr. V J. Konings
berger: ..West Europa en de Tropen". 18.00
Nws. 18.15 Sportproblemen. 18.25 Repor
tage of gram. 18.30 Gram. 18.45 „Bill She
riff en zijn Prairie-duivels", hoorspel
19.00 Voor de kinderen. 19.05 Gesproken
brief uit Londen. 19.10 Lichte muz. 19.3:
„Apartheidspolitiek", caus. 19.45 Ham
mondorgel. 20.00 Nws. 20.05 Don Kozak-
kenkoor 20.20 Concertgebouwork. en so
list. (21.20—21.45 Chansons). 22.30 Sport-
act. 22.45 Gram. 23.00 Nws. 23.16—24.00
Gram.
FEUILLETON
OOOR
PATRICIA WENTWORTH
68
„Zo ernstig als het maar'kan. Maar
waarom vraag je dat, Rietta? Is er
iets spaak gelopen?"
„Een hele boel", klonk het ant
woord. En daarna, in het Frans (voor
alle zekerheid)„Gisteravond werd
James Lessiter vermoord".
„Dat is me medegedeeld, maar ik
wacht nog op bericht van Drake".
„Nu ik ben de hoofdverdachte,
Randal", zei Rietta Cray en hing de
haak op.
Randal March keek op van de ge
tikte vellen, welke hij zo juist had ge
lezen, zonder zijn lectuur door com
mentaar te onderbreken. Toen hij het
laatste velletje had neergelegd, merk
te hoofdinspecteur Drake op: „Dat is
alles, meneer. Ongetwijfeld staat het
er niet best b\j voor juffrouw Cray".
„Beste vriend" zei March glimla
chend, „je spreekt onzin. Ut heb juf
frouw Cray gekend sinds ze een kind
was. Ze is heus niet iemand om een
ander met een pook de hersens in te
slaan".
Die woorden ergerden de hoofdin
specteur bovenmate. Zo. dus op die
manier bekeek de hoofdcommissaris
het geval. Hij had die juffrouw Cray
sinds haar jeugd gekend en daarom
kon ze geen moord begaan! Al dat
soort lui hing als klitten aan elkaar.
Scherp langs zijn dunne neus kijkend,
antwoordde Drake: „Zoiets zeggen
sommigen altijd tot het bewijs is ge
leverd. Een moordenaar is voor hen
precies als een ander tot hij goed en
wel wordt opgehangen".
Randal March had het kalme, ge
lijkmatige karakter dat samengaat
met goede gezondheid, goed verzorgd
lichaam en een goed geweten, maar
op dit ogenblik stikte hy, tot zijn eigen
verrassing en spijl, bijna van woede.
Gelukkig was hij in staat, daarvan
naar buiten niets te laten blijken en
eenvoudig zyn opinie in andere woor
den te herhalen. „Juffrouw Cray",
verzekerde hij, „is absoluut niet in
staat, iemand te vermoorden".
Drake, wiens stekelige blikken hem
op een hongerige vos deden lijken,
hield zynerzy'ds voet by stuk.
„We moeten op de aanwijzingen ver
trouwen, meneer. Als u deze verkla
ringen nog eens wilt nagaan, zult u
zelf inzien, dat juffrouw Cray sterke
beweegredenen had. Ongeveer twintig
of meer jaren geleden is ze met me
neer Lessiter verloofd geweest. Ze
zegt, dat ze zelf die verloving heeft
uitgemaakt, maar weigert mee te de
len om welke reden en ter plaatse is
men algemeen van oordeel, dat hy
haar slecht behandeld heeft. Ik wil
niet beweren, dat er enig formeel be
wijs is voor wrok harerzijds, maar die
wrok kan er geweest zijn. Dan, na
twintig jaar, komt hij als schatrijk
man hier terug en volgen de gebeur
tenissen van gisteravond. Dat meneer
Carr Robertson weigert, ook maar iets
te vertellen is m.i. een hoogst ver
dachte omstandigheid, vooral omdat-
het een jonge man van plm. achten
twintig jaar geldt, een van de soort,
die gewoonlijk niet zo voorzichtig is.
weet iets, maar vreest dat hij of
juffrouw Cray in het gedrang zullen
komen en houdt dus zyn mond. Intus
sen volgt uit het getuigenis van juf
frouw Bell, dat meneer Robertson, na
de foto van meneer Lessiter met on
derschrift in een der tijdschriften te
hebben gezien, de deur is uitgerend.
(Wordt vervolgd)
LANGS DE AMSTEL
De meeste zerken zijn reeds jarenlang overwoekerd
(Van onze speciale verslaggever)
OUDERKERK, November „U treft het, dat de stenen nog niet met zand
zyn afgedekt. Dat gebeurt meestal om deze tijd van het jaar. Het gebeurt
om stuit vriezen van de zerken te voorkomen". Met de heer L. Vega, wan
delen wij over de Portugees-Israëlietische begraafplaats in Ouderkerk aan
de Amsteï, waarvan men zegt, dat het de oudste is van West-Europa. De
heer Vega is de bewaarder van dit historische plekje grond, waar een
Ruysdael zelfs eenmaal de entourage vond voor een van zyn beroemde
schilderingen en waar de hedendaagse bezoeker in ongerepte staat eeu
wenoude grafmonumenten kan vinden van grote kunst-historische waar-
Zy werd geschreven onder niet altyd
gunstige omstandigheden en datzelf
de geldt voor de gemaakte foto's. Ik
denk dat men zich dit wel kan voor
stellen. Maar wij hopen beiden, Van
der Zee en ik, dat we U een enigszins
met de werkelijkheid overeenkomend
beeld gegeven hebben van die verlo
ren wereld die Erik de Roode Groen
land noemde, naar de kleur die men
er bijna niet aantreft. In ieder geval
we deden ons best U datgene te laten
lezen wat onszelf in deze maanden zo
boordevol vervulde, fascineerde én
soms obsedeerde.
De begraafplaats dateert uit het
jaar 1614. Het is een stille getuige
nis tot op de huidige dag van de ge
loofsvrijheid, die de uit hun land ver
dreven Portugese Joden begin 17e
eeuw in het hart van de Noordelyke
Nederlanden hebben kunnen verove
ren.
Voordat ze hun doden hier aan de
boorden van de Amstel konden be
graven „op slechts anderhalve
my'l van Amsterdam", zoals de histo
rie-schrijvers zeggen gebeurde dit
in Groet. De grote afstand tussen
dit benoorden Alkmaar gelegen
Noordhollandse dorpje en Amster
dam, de woonplaats van de meeste
afgewekenen, had heel wat ongemak
gegeven. De aankoop van. de Ouder
kerker buitenplaats van Jacob Bac
ker, schepen van de stad Amster
dam en de inrichting van het enige
hectaren grote terrein als begraaf
plaats, is dan ook voor de jonge Por
tugees-Israëlietische gemeente van
die dagen van grote betekenis ge
weest.
De Ouderkerkers zyn er eertijds
minder content over geweest. Ze pro
beerden de inrichting zelfs te ver
hinderen. In hoogste instantie beslis-
teen Gillette
Tclligheidsscheer apparaat
Een geschenk waar iedere man,
elke morgen, opnieuw plezier
van beleeft. Vraag er een voor
de komende feestdagen.
Dit is de Gillette 24.. Driedelig apparaat
in plastic etui en 2 blnuwo 1 Q 9 0
Gillette mesjes.
Dit is de Gillette 52. Eendelig apparaat
«ware aiivoeriog. In sierlijk etui,
met Dispenser, bevattende 10 t tfj
blauwe Gillette mesjes. Prijs li Ui
Dispenser met 10
blauwe Gillette
mesjes en veilig-
heidsvnkje voor niet
0Q
(Zelfde prijs als patje
van 10 stuks)
Precisle-scheerapparates.
Verkrijgbaar van f. 1.10 t.m. f.25."
Een „goeie morgen''' begint met Cillette
8. Zorgelijk ging Kappie
verder, terwijl de Maat hui
lend aan het touwtje achter
hem aan zweefde. „Ik ben
ook altijd het kind van de
rekening!" huilde de arme
stuurman, „er ik heb nog
zo gezegd, dat „Hou
op met dat gemekker", riep
Kappie, „dat helpt ja alle
maal nieta. Was van dat ra
re apparaat afgebleven, dan
zou je nu niet zo.... eh....
gewichtloos zijn." „Hoe kon
ik dat weten?" klaagde de
Maat, „ik krijg ook altijd
de schuld. Was ik maar
nooit zeeman geworden!"
„Stil eens", riep Kappie
plotseling, „ik hoor een
eigenaardig gezoem". Op
het geluid afgaande, bereik
te hij een open plek in het
bos en midden op dit open
gedeelte ontwaarden zij een
reusachtige hoefijzer-mag
neet, die met de punten
>nihoog was opgesteld. Aan
de voet van de reuzenmag-
aeet bevond zich een
eigenaardig gebouwtj' „Ik denk. dat wij hier de
oorzaak van al die rare gebeui ten'ssen zullen vin
den", zei Kappie. En ondanks de tegenwerpingen
van de Maat, die nog meer ellende verwachtte, stap-
te hij resoluut op het gebouwtje af. Hij had het bij
na bereikt, toen '=<-ling de deur openging en een
gezette man naai huiten kwam. De dlkkert scheen
helemaal niet onder de indruk van de toch heus
niet alledaagse aanblik, die Kappie en de Ma'it
opleverden. Hij wierp hen een achteloze bh *.oe.
groette beleefd en wildé verder gaan. „Wacht eens
even!" riep Kappie.
ten de Staten van Holland echter dat
de Baljuw van Amsterdam, Schout
en Gerecht van Ouderkerk hadden
zorg te dragen, dat de begrafenissen
ongestoord zouden plaats vinden, zij
het zonder ceremoniën, „in alle stil-
ligheyt ende zedigheyt". Wanneer
men echter leest, dat de Baljuw van
Amstelland, ondanks een hem in 1618
aangeboden „vereringe" een onvrien
delijke houding bleef aannemen en
dat in Juni 1625 de kapitale som van
88,- werd uitgegeven voor een
fraaie zilveren karaf voor de nieuwe
baljuw van Ouderkerk, wiens be
scherming men nodig had tegen de
zerkenvernielzucht der pachters, dan
is het nogal duidelijk, dat er rond
dit stukje grond wel enige deining
is geweest.
Daar is in onze dagen overigens
niets meer van te merken. Een wel
dadige rust hangt er over het door
knoestige wilgen omzoomde terrein
aan de Amstel. De Zuid-Westelijke
sector is het historische gedeelte, dat
einde van de vorige eeuw een gron
dige restauratie onderging onder de
bekwame handen van de heer D. H.
de Castro. Een uitgestrekt grasveld
lijkt het zo op het eerste gezicht.
Licht golvend in het
begroeid is
centrum, dat
met zich wild dooreen-
stréngelend struikgewas. Verspreid
over het veld liggen schots en scheef
ten opzichte van elkaar op als nieuw
ogende bakstenen ramen, wat graf
zerken. Prachtige witmarmeren ste
nen van soms enorme afmetingen,
waarin niet zelden de fraaiste By-
belse taferelen in diep-reliëf zijn uit-
fehouwen. Meesterstukjes van beeld-
ouwkunst komt men er tegen, die
duidelyk de relatie verraden, die de
ze 17e eeuwse refugiées nog onder
hielden met de beroemde Italiaanse
marmerwerkers uit die dagen.
„Slechts enkele stenen zijn by de
restauratie blyvend blootgelegd",
licht de heer Vega toe, wanneer we
onze verwondering te kennen geven
over de verspreide ligging der zer
ken. „Maar elke voetstap, die u zet,
is op een zerk. Ze liggen min of meer
diep onder de grond, die de graven
in de loop der eeuwen overwoekerd
heeft. Hier en daar steekt een niet
gerestaureerde, een niet schoonge
maakte steen er nog boven uit. Soms
heeft boomgroei zware stenen ver-
gruizeld.
Het is alles zo mogelijk geweest,
omdat het tegen de gevoelens in
druist van velen uit het Joodse volk,
ooit veranderingen aan te brengen
in de status van het graf, waar men
zijn dierbaren aan toevertrouwde. Er
ls ook geen of nagenoeg geen tussen
ruimte gelaten tussen net ene en het
andere graf. De doden liggen hier
letteriyk mannetje aan mannetje en
bijkans met de voeten en hoofden te
gen elkaar.
Beroemde figuren
Dan wandelen we langs de zerken,
die dr. Joseph Bueno geschilderd
door Rembrandt in 1625 reeds tot
de waarschuwing brachten te grote
kostbaarheid te vermijden om niet
de schijn te wekken van al te grote
rijkdom. Daar is dan de vrij eenvou
dige zerk van de dichtersvrouw, die
algemeen beschouwd wordt als het
model van Rembrandt's beroemde
„Joodse Bruidje". Daar liggen ook
minder zorgvuldig gerestaureerd
de zerken op de graven van Spino
za's ouders. Daar is ook het steentje,
dat gelegd werd op het graf van het
kind Joseph van David Senior, de
eerste dode die hier in 1614 aan de
schoot der aarde werd toevertrouwd,
hoewel pas in 1616 volledige inge
bruikneming van de begraafplaats
geschiedde.
Beroemde namen uit de geschiede
nis van Portugese Israëlieten komen
we tegen. Die van de in 16'57 op
14 Kislew 5418 volgens de Joodse
jaartelling te Middelburg overle
den Menasseh Ben Israël, die bij
Cromwell met zoveel kracht gepleit
heeft voor officiële toelating van de
Joden in Engeland, en die van hét
nog in onze dagen bekende geslacht
Teixeira de Mattos, naast vele ande
ren.
Al deze stenen zyn van vóór 1750,
de gouden eeuw. De stenen van na
1750 zyn niet kostbaar meer en be
zitten weinig of geen kunst-histo
rische waarde. Die tot omstreeks
1750 echter zyn een ryke weerspie
geling van de stijlveranderingen, wel
ke zich in die periode in de kunst
1 ebben voltrokken.
Moge tenslotte nog één ding be
schouwd worden van deze historische
begraafplaats: de aula. Die is onder
gebracht in.een gesloten gedeelte van
.:et oorspronkelijke buiten. Een smal
pad leidt van deze aula naar een
meerplaats dan de Amstel, waar eer
tijds de doden per trekschuit arri
veerden. En in de meer dan vierhon
derd jaar oude aula ligt nog altyd
een laagje wit zand op de houten
vloer. Een eeuwenoude traditie, die
gehandhaafd werd
Advenentie)
door rheumatiek, spit, ischias, hoofd
en zenuwpijnen. Neemt regelmatig
Togal, dat verdryft in al die gevallen
snel en afdoende de pijnen. Togal
baat waar andere middelen falen
Zuivert door de nieren", is onschadelijk
voor hart en maag. Bij apotheek en
drogist f 0.95, f 2.40 en f 8.88.