\\u\u
Pompen gereed om Vierbannen-
polder droosr te malen
lëêtv'''
Ninn'WWV
WAT LANDBOUWHERSTEL DOET
OP SCHOUWEN-DUIVELAND
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
ZATERDAG 7 NOVEMBER 19K
v?-':- f 'i
I AA-f-tVS
De laatste in de rij van de
watersnoodpolders
Voor ons zit de dijkgraaf van de laatste polder, welke met byna boven-
menselijke kracht aan de zee is ontr ukt. De Vler-bannen-van Duiveland,
waarvan het grote stroomgat by Ouwerltork een wel haast legendarische
bekendheid heeft gekregen. Dijkgraaf H. C. v. d. Zande, eeu robuust man,
wicn het klimmen der jaren niet is aan te zien, staat opnieuw voor een grote
taak om z.yn polder weer te helpen opbouwen. Juist op het moment, dat hti
meende zich uit het drukke organisatieleven te moeten terugtrekken
De ruilverkaveling van de Vlerbannenpolder had hy zich als oen waardig
sluitstuk van zyn arbeid gedacht. Het landbouwkundig gedeelte van dez!
verkaveling was ongeveer voor driekwart gereed, toen de Februari-ramp
kwam. „Het was de grootste tegenvaller In myn leven," zegt do heer van dt'
Zande telenrgestelt Maar dan volgt onmiddeliyu uit, zyn mond een opti
mistisch geluid, dat de persoon typeert en ook by zovele anderen ln hel
rampgebied te beluisteren valt: „Maar wo doen weer mee en zullen onze
werkkracht aan de opbouw geven!"
Tijdens het gesprek dwalen de ge
dachten terug naar de rampnacht
Het polderbestuur was op zyn post
en dijkgraaf Van dc Zande was met
een van de arbeiders aan het sluisje
bij het nieuwe veer. Het sluisje was
dicht gezet, maar terwijl de golveD
hoog tegen de dijk rolden, wilden zij
toch nog even controleren of alles
in orde was. Zij krabbelden tegen de
dijk op, doch de woeste watermassa
sloeg over de kruin en wierp de man
nen "terug. De auto moest achterge
laten worden en toen de manv:
thuis kwamen, spoeldo het water
reeds achter hen het huis binnen. De
dijk vv.'s bezwo'-en, de eerste hu:zen
stortten in onde: de druk van het aan
stormende water. Voor vele polder
bewoners begon de strijd om het le-
w
fl, C. v. d. Zande
Er moet nog veel gebeuren.
ven. Het werk van jaren voor een
goede verkaveling van de polder
ging voor .een deel verloren.
De ruilverkaveling.
Ja, het was een groot werk
geweest deze ruilverkaveling.
Het was grootste ruilverka-
velingsobject, toen men er even
vóór dé oorlog mee begon. Wan
neer men deze zomer had kun-,
nen doorwerken, zou thans of
zeker volgend jaar iedere boer
op zyn nieuwe grond hebben ge
zeten. Maar nu? Hoe de polder
er straksna het droogvallen zal
uitzien, Is een open vraag. Ook
voor de djjkgraaf. „Je leeft met
een zeker optimisme. Dat. moet
wel, andere koni je er niet door.
Maar het is in de zwaarst ge
troffen gebieden nog overal te
gengevallen. Zo zal net ook hier
wel zyn".
Er hebben zich veel kreken ge
vormd. De by de ruilverkaveling in
het Zuiden van de polder gegraven
waterleiding is tot een kreek van
100 meter breed geworden, welke
tot achter Ouwerkerk loopt. De wa
terleiding naar het gemaal is geheel
volgesiiba. Je kunt er gewoon over
heen lopen. En dan de vele zandaf-
zettingen Er zyn nu reeds plaatsen
Sevonden' waar één meter zand ligt
iet grootste gedeelte van de polder
ataat echter nog doorlopend onder
water. Wie zal zeggen, hoe net er
daar by ligt. Dat zal moeten blijken
wanneer de polder droogvalt.
De polder droog! „We hopen over
een maand zover te zijn", zegt de
heer Van de Zande. De pompen staan
reeds klaar, want natuurlijke lozing
is er niet meer. Op de plaats waar
vroeger de sluis lag, die wegens on-
derloopsheid dicht was gespoten,
heeft de Prov, Waterstaat tien pom
pen met elk een capaciteit van 50
m3 per minuut opgesteld. In het
Noorden van de polder - staat een
pomp van 400 m3 en een van 100 m3
naas't het gemaal gereed. Het ge
maal is gelukkig blijven staan. Wei
kwamen de machines onder watei
doch deze zyn inmiddels reeds bij
laag water gedemonteerd Verwacht
wordt, dat het gemaal veertien iagen
na de dykdichting weer bedryfsklaai
is. De twee onderbemalingen functi-
onneren niet meer. De ene welke oj
de boezem van de sluis loosde is ge
heel in de geul verdwenen. Deze za.
waarschijnlijk wel vervangen moeten
worden door een nieuw gemaal, dat-
rechtstreeks op het buiten watei
loost.
De plannen voor de toekomst
De neer Van de Zande moot er
'het antivoord op schuldig bljjven
Eerst afwachten wat er van on
der het water tevoorschyn komt
„Maar dat staat vast, er zal heei
wat moeten gebeuren, voordat
we weer boer zijn."
„En weet u, wat ik nu hoop?" zo
gaat de heer Van de Zande verdei
„dat we straks een beetje voorrang
krijgen". De boeren in de Vierban
nen hebben met de ruilverkaveling
reeds vele jaren moeilijk gezeten en
nu dit weer. Daarom hopen ze thans
zo spoedig mogelijk eens klaar te ko
men.
Bij de ruilverkaveling is nooit
dwang uitgeoefend. Tydens de werk
zaamheden ruilde men onderling ver
schillende percelen, zonder dit schrif
telijk vast te leggen Nu door kreek
vorming, opzanding e.d. de situatie
geheel veranderd kan zijn, kan moge-
ren ontstaan om straks weer op hun
oude gronden te gaan werken. Het
zal daarom wel het beste zyn, dat de
Herverkaveling straks de gronden,
ln afwachting van een definitieve
toedeling, voorlopig in exploitatie
neemt en aan de boeren toewyst.
60 verwoeste bedrijven.
Nu een zestigtal bedrijven geheel
verwoest en een dertigtal zwaar be
schadigd Is, zal bet ongetwijfeld
mogelijk zjjn om thans tot een nog
betere verkaveling te komen dan hy
de ruilverkaveling bereikbaar was.
Dit zou een winstpunt zyn Helaas is
de prys welke de inwoners van de
Vlerbannenpolder hiervoor moesten
betalen ivel zeer hoog! Want tegen
over deze winst zal naast dp grote
materiële schade steeds het niet te
herstellen verlies aan zovdte mensen
levens blijven staan. De boeren van
de Vierbannen zullen dit laatste nooit
vergeten, maar zy móéten verder.
Daarom doet het optimisme van de.
bewoners van deze zwaar getroffen
polder, waarvan dykgraaf Van de
Zande getuigde, weldadig aan.
ARBEIDERS EN MATERIEEL
INGEZET OP
SCHOUWEN- DUIVELAND
Gelukwens
Het volgende gelukstelegram
zond de Stichting Nieuw Wal
cheren aan de Stichting Nieuw
Schouwen-Dutveland.
De Stichting Nieuw Walche
een te Middelburg zendt haai
zusterstichting op deze histori
sche dag in de geschiedenis van
het „uit de vloed geborgen" ei
land Schouwen-Duiveland haai
meest harteiyke gelukwenser
en spreekt gaarne de hoop uit.
dat herstel en reconstructie
van het eiland in vlot tempo zul
'en verlopen.
Nu wy ons opmaken de re
constructie van Walcheren ir
Ie zomer van 1954 te herdenker
nadat de plechtigheid oor-
ipronkelijk voor 1953 was vast
gesteld zyn wy dankbaa
laarin mede te kunnen betrek
<en de aanvang van het herste
/an het zwaar geschonden ei
and, dat zich op zo verbiydendi
vyze in de belangstelling vai
legering, het Nederlandse vol)
,:n talrijke kringen in het bui
enland mag verheugen.
TO EST AMD
OP
HET
£>LZf t7itt<iS &A7A
&ELAf1G8!/VAr£
WAT HOUDT HET WATER VERBORGEN?
TOE 5 TA NO OP f-2-53
uit de streelt samen aan de slag gaan
om de ontwatering zo snel mogelijk
op orde te bi engen.
Op de ca. 4500 ha. drooggevallen
gronden in de polders Bruinisse, Drei-
schor, Burgh- en Westland e.d. is
Landbouvvherstel reeds met het her
stelwerk kunnen aanvangen. Rond
20.000 ton gips werd tot dusver uitge
geven. Overigens is dit nog slechts
minder dan een vyfde deel van de to
taal voor SchouwenfDuiveland beno
digde hoeveelheid. De gipsverstrek-
king en verwerking verloopt intussen
prima, daar de boeren op dit iland
.helaas) reeds eerder ervaring met
gips opdeden en daarom doordrongen
zyn van de Waarde. Er is in deze ge
bieden veer Ingezaaid, doen door ge
brek aan voldoende regen ie de op
komst van de wintertarwe tot dusver
minder goed.
HERVERKAVELING.
Naarmate de plannen tot herverka
veling meer op de voorgrond kwamen,
heeft Bandbousvherstei zich bij net ne
men van herstelmaatregelen nierbij
aangepast. Zo heeft de polder Drei-
schor reeds een nieuw ontwaterings
plan aangenomen, dat thans in uit
voering is.
Voor de door de Herverkavelings-
wet geschapen mogelijkheid om een
nieuw bedryf in de N.O -polder 4 el
ders te pachten, hebben zich een 110-
tal boeren uit Schouwen-Duiveland
aangemeld. Er vond een eerste selec
tie plaats, waarbij een 45-tal ooeren
van dit eiland als candidaten werden
uitverkoren om voor de reeds dit jaar
in de N.O.-polder uit te geven bedrij-
ven n aanmerking te komen. Bij deze
selectie is niet alleen gelet op de
zwaarst gedupeerden, doch tevens op
ir. verband met de komende herver
kaveling, wenselijk te achten over-
olaatsingen. Voor goed begrip zij nog
ipgemerkl, dat de eerste selectie
geenszins betekent, dat de overige
candidaten definitiei afgewezen zijn.
Deze zullen geduld moeten hebben tot
een volgende uitgifte van gronden.
Daarbij heeft men niet alleen het oog
op de N.O.-polder, doch men hoopt
dat Schouwen-Duiveland ook zyn deel
van de nieuwe Braakmanpolder zal
krijgen.
De Schouwse leden van de herver-
uavclingscomniissie zijn vol goede
moed om het grote werk ter hand te
nemen. En dun liefst zo snel mogelijk
afwerken! Doch dit zal grotendeels
jfhangen van het bedrag dat biervoor
in het eerstkomende jaar door het
Rijk ivordt uitgetrokken Materiaal is
er voldoende en bij het afnemen van
het werk aan de dijken, zal ook de ar
beidsvoorziening geen probleem vor
men, zo verwacht men.
Dijkherstel in Zeeland kwam
in eind-stadium.
(Slot van pagina 9).
werden 500.000 bossen riet ver
werkt.
Op Schouwen-Duiveland werken
thans nog aan het dijkherstel 5000
arbeiders, waarvan by Ouwerkerk
2500 man.
Tenslotte volgen hier de data van
de sluitingen der voornaamste
stroomgaten:
19 Febr. Adriaanpolder (N.Beve-
land).
25 Febr Stavenisse (Tholen).
8 Maart Everingenpolder (Zuid-
Beveland).
10 Maait Nieuw Annexpolder 2st.
(Tholen).
16 April Gat ln Oude Dyk by Brui-
21 'April Rilland Bath.
29 April Oosterland.
9 Mei le gat Kruiningen.
25 Mei Slrjansland.
4 Juni Havendam Zierikzee (Le
vensstrijd
13 Juni 2e gat Kruiningen.
24 Juli Veerhaven Kruiningen.
28 Juli Stevenssluis.
19 Aug. Gemene Geul (Schelp-
hoek).
21 Aug. Klompegeul (Schelphoelc).
26 Aug. Westelijk gat hö Ouwer
kerk.
26 Aug. Schelphoek.
HERVERKAVELING OP KOMST
45 candidaten voor
Noord-Oost polder
Hoewel op het oog minder specta
culair dan de dykdichtingsiverk-
zaamheden, is ook op het zwaar ge
troffen Schouwen en Duiveland door
Landbouivhorstel, dat thans ook een
bureau in Zierikzee heeft onder lei
ding van ir. L. Eelfcema, in de afgelo
pen maanden reeds veel werk verricht
om het eiland in de toekomst weer tot
bloei te-brengen.
Het werk begon direct na de ramp
met de ontruiming van de polders. In
samenwerking met het Prov. Voed-
selcommissariaat werd de omvangrij
ke arbeid van het ruimen der cada
vers, het redden van werktuigen en
het verzamelen van het wrakhout ter
hand genomen. De mannen .tit de
streek die zich, ondanks de hogere lo
nen by dykherstel, aan dit werk heb
ben gegeven, le/orden hiermee een be
langrijke bijdrage voor de uiteindelij
ke wederopbouw van dit eiland. Met
boten en vlotten hebben deze werkers
geploeterd en gesjouwd om alles te
bergen. Pas bij liet droogvallen van
de polders zal het voor velen duidelijk
worden, van welk groot voordeel het
is geweest, dat mon niet heeft afge
wacht, doch het opruimïngsivèrk
spoedig tei hand nam.
Van grote waarde is ook het con
serveren van da landbouwwerktuigen
geweest, waarmee men thans gereed
is. Vooral in de iaat drooggekomen
ebieden is hierdooi voorkomen, dat
e kostbare werktuigen totaal verlo
ren gingen
Opnieuw zal thans op de werkers
een beroep worden gedaan om by het
herstel van de polder Schouwen be
hulpzaam te zyn. Het zal een eerste
vereiste zyn vóór de winter de ontwa
tering in orde te brengen, opdat het
ontziltingsproces goed zal kunnen
verlopen. In de randgebieden van deze
poldei zijn reeds vy'f draglines aan
het werk on. de waterlopen weer in
orde te brengen, doch het is absoluut
noodzakelijk, dat de eerste ontslui
ting veelal met de hand geschiedt.
Arbeiders van elders kunnen hier
voor niet worden aangevoerd, daai
de kampen vooralsnog bezet zyn
door de werkkrachten van dykherstel.
Het zal dus zaak zijn, dat de mensen
