CUCHOGRAAF: AANWINST VOOR ONZE COURANT
P.Z.C. wordt rijkst geïllustreerde
krant van Zeeland
Eerste fotograaf stierf arm en
vrijwel onbekend
Foto-electrische cel verricht het
werk bij clicheren
VRIJDAG 25 SEPTEMBER 1953.
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Wondermachine schept nieuwe
mogelijkheden
De Provinciale Zeeuwse Courant is na de oorlog tot grote bloei
gekomen en uitgegroeid tot het dagblad met veruit de_ grootste
lezerskring in Zeeland. Geen dorpje zo klein, of de P.Z.C. wordt er
gelezenin de Zeeuwse centra tellen wij onze lezers baj vele duizen
den, van week tot week stijgt onze oplaag met tientallen nieuwe
abonnés
Dit resultaat is te danken aan liet onvermoeide streven van
directie en redactie om Zeeland een eigen provinciaal dagblad te
schenken, dat een vergelijking niet de beste regionale bladen in
Nederland met glans kan doorstaan.
In hoeverre dit streven met succes is bekroond, staat niét aan
'ons ter beoordeling, maar wel dient hier gewezen te worden op
een gebrek der P.Z.C., dat ons reeds jaren lang een doorn in het
oog is geweest.
Evenmin als de andere in Zeeland verschijnende dagbladen
slaagde ons blad er namelijk in om van wat zich in onze provincie
afspeelt, actuele foto's of beeldreportages te brengen.
In de eerste helft der twintigste eeuw is de illustratie een on
misbaar journalistiek hulpmiddel geworden. Duidelijker dan ko-
lommenlange beschrijvingen geeft vaak een enkele foto weer wat
ergens gebeurd is. Film en televisie bewijzen, hoezeer de beeld-
journalistiek onmisbaar is geworden in onze tijd en de kracht van
menig elders in Nederland verscMjnend dagblad is, dat het foto
reportages en beéldberichten brengt „heet van de naald".
In Zeeland was dit uitgesloten, omdat in onze provincie geen
clichéfabriek gevestigd is. Wilde een dagblad illustraties uit Zee
land brengen, dan betekende dit, dat men eerst moest wachten
tot de foto's ontroikkeld waren en daarna die foto's op moest zen
den aan een elders in den lande gevestigde clichéfabriek om er
clichés van te laten maken.
Die clichés moesten dan weer teruggezonden worden naar Zee
land en dat betekende, dat als de illustraties eindelijk in de krant
kwamen, zij veelal „oud nieuws" waren geworden. Als er des Za
terdags iets plaats greep, was het practisch uitgesloten om er
vóór Dinsdag een foto van in de krant te brengenDan maar lie-.
ver geen foto's, meenden wij. Maar het ontbreken ervan werd ge
voeld als een pijnlijk gemis.
Onverwacht nog kwam de redding uit de nood.
Enkele jaren geleden werd door prof. HeU een machine gecon
strueerd, welke in staat is om, zonder dat er een buitengewoon
kostbare clichéfabriek voor nodig is, goede cliché's voor dagbladen
te maken. De machine was kostbaar, maar als een der eerste dag
bladen in Nederland werd door de Provinciale Zeeuwse Courant
deze wondermachine, de Clichograaf, besteld.
Voortaan is de omslachtige weg voor het brengen van foto's
overbodig. In eigen bedrijf kunnen wij cliché's maken en daardoor
de Zeeuwse dagbladlezers actuele foto's en beeldreportages aanr
bieden!
De lezers zullen reeds opgemerkt hébben, dat de laatste wéken
de Zeeuwse plaatjesin de P.Z.C. talrijker zijn geworden dan
'ooit tevoren. Niet altijd beantwoordden zij aan hoge eisen. Maar
men dient te bedenken, dat wfj verkeerden en nog verkeren in de
periode van het nemen van proeven. Alles moet geleerd worden,
ook het maken van clichés, zelfs als er een wondermachine ter
beschikking is.
Dit neemt echter niet weg, dat er in het leven van de Provin
ciale Zeeuwse Courayit een nieuw tijdperk is aangebroken.
Voortaan zal ons blad, naast de eigen reportages en verslagen
van al wat zich im Zeeland afspeelt, ook door middel van illustra
ties en beéldreportages zijn lezers op de hoogte brengen. Een ei
gen fotodienst is daartoe ingericht. De clichograaf zorgt voor het
overige.
Roe dat gaat vindt men op deze pagina beschreven.
Sterk vergrote op
name van de frais-
beitel tijdens het cli
cheren. De loskomen
de plasticvezels wor
den door een in de
clichograaf geplaatste
stofzuiger wegge
zogen
Foto Tijdschrift voor
de Grafische Indus
trie.).
Foto boven:
By één der demonstraties, welke
maanden geleden in ons land werden
gegeven, kwamen belangstellenden
nit het dagbladbedrijf van Nederland
om de clichograaf aan de arbeid te
zien. Deze foto werd tydens de de
monstratie gemaakt en direct na het
afwerken nog tydens de demonstra
tie geclicheerd. Uit de toelichting van
een deskundige bleek, hoezeér deze
machine een omwenteling voor de
krantott bétekent. 1 - pföL
(Ciichè Arbeiderspérs)
De sn^jkop van .de clichograaf aan
het werk. In een' snel tempo ontstaat
lijn voor ltfn een cliché.
Fotografie veroverde de wereld
in vijftig jaar
Joop de Bruin uit Haarlem, die zijn vacantie benut om een zwerftocht
over de Veluwe te maken en Bill Weston uit Washington, die in zijn
vrjje week het rotsgebergte gaat beklimmen, zullen geen van beiden ver
geten hun camera mee te nemen.
Joop heet't eeii eenvoudig boxje. Bill een glanzend duur fototoestel
met verwisselbare lenzen, maar ondanks dat verschil in kwaliteit, komen
zij thuis met voor hen waardevolle foto's, herinneringen aan onbezorg
de dagen en blijde momenten.
Zij zijn niet de enigen, die voor hun plezier fotograferen. Over de ge
hele wereld beleven honderdduizenden bun genoegen aan de fotografie,
wellicht de populairste liefhebberij welke men kent. In nog geen vijftig
jaar veroverde de fotografie de wereld en legde beslag op een belang
rijk deel van het dagelijks leven. In dagbladen, periodieken, bij weten
schappelijk onderzoek, in oorlog en vrede, bjj liet voeren van reclame
campagnes, by de rechtspraak, overal neemt de fotografie een vooraan
staande plaats, in.
Voor het echter zover was. dat de
fotografie door iedereen beoefend
kon worden, zijn onderzoekers eeu
wen lang bezig geweest het „schrij
ven met licht' of liever „het
tekenen met licht" te ontwikkelen
Stap voor stap, voortbouwend op
wat voorgangers vonden, is er hon
derden jaren geëxperimenteerd.
Hierbij ging men uit van twee ver
schillende punten. Allereerst de ei
genschap van zilverzouten om na
een zekere tijd belicht te zijn, te ver
kleuren. Daarnaast ontstond de ca-
mera-obscura, een doos met een gat,
waardoor de lichtstralen naar bin
nen konden vallen en op een door
zichtige achterwand een omgekeerd
beeld vormden.
De oude Egyptenaren wisten reeds,
dat zilverzouten lichtgevoelig waren.
Of zij van die kennis gebruik heb
ben gemaakt, is niet bekend. De ca
mera obscura is waarschijnlijk in de
dertiende eeuw uitgevonden door de
Engelse monnik Roger Bacon. De
eerste, die de camera obscura uit
voerig beschreef, was de grote kun
stenaar, en uitvinder Leonardo da
Vinei.
In 1791 probeerde de Engelsman
Wedgwood, samen met de uitvinder
van de mijnlamp, Sir Humphry Davy,
lichtgevoelig materiaal in de came
ra obscura te gebruiken. Hun pogin
gen mislukten keer op keer en zij
gaven het op.
cember 1829 de firma NiepceDa
guerre werd opgericht. Niepce gaf
zyn compagnon een volledige uiteen
zetting van zjjn werkwijze, maar bel
de mannen bleven zelfstandig werken.
Glasnegatief.
Daguerre ging voort,, waar Niepce
mislukte, namelijk met de joodzilver-
oplossingen. Na de dood van zijn
compagnon in 1833 liet Daguerre de
naam Niepce van de firma schrap
pen. Hij eiste, toen hij geslaagd was,
alle eer voor zichzelf op en verkreeg
hoewel niet ten volle verdiend, de
naam van de uitvinder der fotogra
fie.
Op 19 Augustus 1839 maakte hij
in een feestelijke bijeenkomst van
de Académie des Sciences de fotogra
fie openbaar. Nu vorderde de ont
wikkeling van de fotografie snel.
Men ging zich'toeleggen op het ver
vaardigen van camera's en gevoelig
materiaal. Tal van foto's uit die da
gen. de zogenaamde „Daguerro-ty-
pes" zijn bewaard gebleven. Zij had
den echter één nadeel, men kon er
geen afdrukken van maken en één
plaat betekende dus één foto. Om
streeks 1830 ontdekte een Engels
scheikundige, Goddard, dat broom-
zilver gevoeliger was dan joodzilver.
De eerste foto volgens dit procédé
De eerste foto
Toen kwam Joseph Nicephore Niep
ce, een Franse rentenier. Hij maakte
de eerste foto, maar stierf, arm, on
bekend en teleurgesteld op 3 Juli
1833 Niepce begon met zilverzouten.
Oplossingen van joodzilver bracht hij
op metaal, doch hij liep vast. Voor
hij het anders ging proberen, had hij
echter de camera obscura reeds ver
beterd, door het aanbrengen van twee
lenzen, waartussen hij een door hem
uitgevonden irisdiaphragma zette.
Hij nam nu proeven met een soort
asphalt, dat na een zekere belich
ting oplosbaar werd in bepaalde oliën.
De asphalt werd op een metalen
plaat aangebracht, een tijd in de
camera obscura belicht, in petrole
um gelegd, waardoor een deel van
de asphalt-emulsie oploste en ver
volgens in een zuur geëtst. Met druk
inkt kon hij op papier afdrukken
maken. Zonder overigens het belang
van deze uitvinding in te zien, had
hij hiermede dus het eerste cliché
vervaardigd. Later nam hg, inplaats
van metaal, glas als onderlaag voor
de gevoelige emulsie. Hiervan maak
te hij een zogenaamd diapositief, zo
als men die thans voor projectie ge
bruikt.
De hardwerkende Niepce hield zijn
werkwijze zorgvuldig geheim. Ook
anderen waren in die tijd bezig met
proefnemingen op het gebied der
fotografie. Een van deze lieden was
de bekende decorschilder Louis
Jacques Mandé Daguerre, die na veel
geld verspild te hebben, het probleem
om langs scheikundige weg met de
camera obscura beelden vast te leg
gen, had opgegeven. Door een toe
val hoorde hij iets over Niepce. Na
veel moeite lukte het hem contact
met deze ijverige werker te
en het gevolg was, dat op
Eenvoudige werkwijze
Eentonig klinkt, ergens op een redactiebureau, het gestamp van een
machine. Uitgevoerd in grys, zwart en nikkel staat daar een kast met
het uiterlijk van een grot© clectrische gramofoon. De machine produceert
echter geen muziek, maar een cliché. Voor de ogen van de verbaasde toe
schouwer ontstaat, lijn voor l|Jn, in een snel tempo een cliché, gesneden
uit een vel plastic.
Zonder dat er een uitgebreide staf chemigrafen nodig is, zonder ingewik
kelde fotografische apparatuur en chemische baden wordt het werk ver
richt. De machine, welke dit mogelijk maakt, betekent een omwenteling
voor vele dagbladen.
Eer de foto van één of andere ge
beurtenis in de krant s^aat, is er veel
werk verzet. Voorheen ging de foto,
nadat de fotograaf de plaat gereed
had, naar de clichéfabriek. Hier werd
de foto opnieuw gefotografeerd, het
beeld in de gewenste grote overge
bracht op een plaatje zink, dat met
lichtgevoelig materiaal was bestreken
en daarna werd de zinkplaat met bij
tende zuren uitgeëtst. Er ontstond dan
een spiegelbeeld van de foto, opge
bouwd uit fijne puntjes, welke, al naar
gelang ér lichte of donkere partijen
op de foto voorkwamen, dichter bij
een, of verder van elkaar stonden.
Om foto's - af te -kunnen drukken,
diende een krant dus over een eigen
cliché-inrichting te beschikken, of de
cliché's elders te laten vervaardigen.
In het laatste geval kostte dit veel
tijd en meer nog dan bij andere be
drijven geldt voor de krant: „Tijd is
geld."
Lange tijd hebben knappe technici
gezocht naar een manier, om cliché's
machinaal te vervaardigen. Sinds
kort zyn enkelen daarin geslaagd.
Grote opgang.
In Amerika was het de Fairchild-
machine, welke in korte tyd opgang
maakte,. Honderden van deze appara
ten, die met behulp van een foto-elec
trische cel op een cylinder een cliché
maken, zijn reeds bij evenzovele Ame
rikaanse dagbladen in gebruik.
Europa bleef niet achter. Dr. ing.
Rudolf Hell uit Kiel construeerde een
clichograaf, die eveneens met een
foto-electrische cel werkt, doch de
cliché's uitfraist op een heen en weer
lopende vlakke tafel. Het materiaal
waarvan de cliché's worden gemaakt
bestaat uit plastic, maar er kunnen
ook dunne loodplaten worden ge
bruikt 6
Het werken met de clichograaf is
VTij eenvoudig. Na een korte toelich
ting kan men er cliché's mee ver
vaardigen, al eist het ervaring om er
één te maken, dat aan hoge eisen vol
doet.
Een voor reproductie geschikte foto
wordt in het apparaat geplaatst De
machine wordt met enkele knoppen
ingesteld en gaat daarna aan het
werk. De grootste cliché's welke op
deze wijze vervaardigd kunnen worden
hebben een afmeting van 15 bij 20 cen
timeter en zijn na 15 minuten gereed.
De clichograaf clicheert op ware
grootte.
Nauwkeurig.
De foto wordt in de clichograaf af
getast door een foto-electrische cel.
Deze cel reageert op verschillen tus
sen wit en zwart. Deze variaties wor
den door de cel geregistreerd en om
gezet in electrische stroomstoten van
Een afdruk van een zogenaamd Da
guerreotype, een foto gemaakt in 1845.
In die tijd gebruikte men zilverplaten,
welke met jodiumdampen gevoelig
waren gemaakt. Het origineel van
deze foto mag dan ook met recht een
historisch stuk worden genoemd.
werd in 1839 in Amerika gemaakt.
Tot die tijd werden de fotografische
platen met dampen ontwikkeld.
Toen ontdekte de Engelsman Fox
Talbot dat de foto's beter in een
vloeistofbad ontwikkeld konden wor
den om het fotografisch beeld zicht
baar te maken. Een volgende stap
werd gedaan door een neef van Niep
ce. die het eerste glasnegatief ver
vaardigde en daarmede een einde
maakte aan het tot die trjd toe ge
bruikte omkeerprocedé.
Toen ging het snel.
Daarna was de weg vrij voor de
verdere ontwikkeling van deze nieu
we toepassing. Gaandeweg werden
de camera's beter, de lenzen werden
nauwkeuriger berekend en het foto
grafisch materiaal werd gevoeliger.
Tot 1888 was de fotografie slechts
binnen-het bereik van vaklieden. Een
fotograaf uit die dagen moest onge
veer 50 kg. bagage meesjouwen, wil
de hij zijn vak kunnen beoefenen.
Omstreeks 1900 werd de fotogra
fie populair. Amerika gaf hieraan de
stoot. Er werden films gebruikt. De
ontwikkeling van camera's en foto-
benodigdheden gingen hand in hand.
De fotografie werd snel gemeen
goed. In de jaren tussen 1920 en 1930
werden de camera's belangrijk ver
beterd .Er kwamen verschillende
formaten en de kleinbeeldcamera
deed zijn intrede.
Thans is het zover, dat millloenen
mensen voor hun genoegen foto
graferen. Onder de ontelbare ama
teurs zijn velen, die wat de resulta
ten van hun werk betreft, voor een
vakman niet opzij behoeven te gaan.
Eeuwen had men nodig om de fo
tografie te ontwikkelen, in luttele
jaren wist de fotografie een vooraan
staande plaats in het menselijk leven
te veroveren, hetgeen mogelijk werd
door noeste vlijt en naarstig zoeken
van bekende en onbekende uitvin
ders, waarvan sommigen als gevolg
van hun onderzoekingen totaal ver
armden.
verschillende sterkte, welke doorge
geven worden naar een beiteltje in de
snijkop van het apparaat. Naar ge
lang de door de cel afgetaste partijen
lichter zijn, snijdt de beitel dieper in
het vel plastic.
De clichograaf is een zeer nauw
keurig geconstrueerd apparaat. Som
mige onderdelen zijn tot op 0,001 mm
zuiver. Uiteraard staat de ontwikke
ling van deze machine nog in de kin
derschoenen, maar de thans in ge
bruik zijnde apparaten voldoen aan
redelijke eisen en daardoor betekent
deze machine voor de dagbladen een
waardevol hulpmiddel. In het bijzon
der geldt dit voor de kranten, die niet
over een eigen cliché-inrichting be
schikken en nu, dank zij deze uitvin
ding, van dag tot dag actuele foto's
kunnen plaatsen.
