Geschiedenisvervalsers komen
niet aan bod bij J. B, Charles
Waar onderdelen van seconden
beslissende betekenis hebben
RADIO-ARTISTEN VERMAKEN
DE L00SDRECHTSE ZEILERS
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1953
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
T
STOUTMOEDIG EN ACTUEEI
Gedenkschriften van een verzetsman
„CHARLES" WAS EEN VAN DE NAMEN waarachter de in 1910 te
Zwolle geboren mr. W. H. Nagel tydens de Duitse bezetting schuil ging.
Hij heeft deze naam na de oorlog aangehouden om er zyn schrijversmap
mee te dekken: we kennen de novellist Charles van o.a. „Ontmoeting in
den Vreemde", en de dichter Cliarles van de bundels „Zendstation" en
„Het Geheim", werk dat men nu niet direct van enorm belang kan noe
men, maar dat toch degeen die er kennis mee maakt niet één-twee-drie
loslaat. Thans echter, nu „Volg het spoor terug" in boekvorm versche
nen is (wie „Podium" leest kent er grote stukken uit), treedt Charles in
onze letteren naar voren als een man van grote integriteit en van een
allure, die menig schryver met gevestigde reputatie hem kan benyden.
Er is geen ogenblik aarzeling: „Volg het spoor terug", dat niet te rubri
ceren, hier en daar fel-polemisohe, zelfs rancuneus-agressieve boek dat
stellig meer dan negentig procent van de Nederlanders meer of minder
grondig ergeren zal (en het is te hopen dat iedereen het van A tot Z
leest), is een van de belangrijkste en tevens boeiendste werken die de
laatste jaren in ons land het licht zagen.
„Belangrijk" hier in de zuiverste
betekenis van het woord genomen:
het is een werk, uit de diepste nood
zaak geboren, een werk dat er móést
komen en dat millioenen ingeslapen
Nederlanders de ogen zou kunnen
openen of heropenen (maar ze zul
len ze stijf dicht houden). Een werk,
dat vertaald diende te worden in de
Letterkundige kroniek
doorllAJiS WARRËÜ
taal van alle landen waar men nog
eerbied heeft of zegt te hebben voor
de cultuur en voor de rechten van
de mens.
Zo er iemand recht van spreken
heeft, dan is het zeker Charles, ook
al geeft hij grif toe dat er mensen
zijn, die alles even goed zien als hij
en die op allerlei punten nog over
meer bewijsstukken beschikken.
Maar zij zwijgen. Reeds in 1939
ging de schrijver als spion heen en
weer over de Duitse grens, en gedu
rende de gehele bezetting is hg een
zeer actief, moedig en vooraanstaand
verzetsman geweest. En dat omdat
hij dat doodgewoon „normaal" vond,
fatsoenlijk, behoorlijk. Hg behoorde
niet tot die leidende groep van con
servatieven, die in feite alleen de
machten van het verzet steunden,
nee, hg was bezeten door de ware
géést van het verzet. Nu is het onge
lukkig dat de oorlog gewonnen is
door de macht, en niet met de geest,
waardoor eigenlijk slechts een soort
gevechtspauze werd bereikt. Wie
zich thans tegen de gebeurtenissen
verder wil verzetten, moet alleen
gaan staan, en dat heeft Charles,
afkerig van dc politieke ontwikke
ling hier te lande na de bevrgding
(en elders, in Italië b.v. is het heus
nog erger, hij geeft daar trouwens
staaltjes van) gedaan.
Hij heeft al zijn ongenoegen, woe
de, bezwaren en rancune uitgeschre
ven in dit moedige boek, dat tegelij
kertijd een aanklacht en een zelfbe
vestiging is. Hg is op zijn eentje
gaan spoorzoeken en gaan onderzoe
ken naar alles wat vervalst en ver
wrongen werd, Waar het spoor uit
gekomen is, het heden, dat weet hg.
En dat kan ieder weten die de kran
ten goed leest.
Om slechts enkele dingen te noe
men: het natïonaal-socialisme en
zijn nevenvormen is niet dood, het
steekt de kop weer op en het eist dus
nog steeds dezelfde felle afwijzing
en krachtdadige bestrijding als voor
heen; het recht in ons land wordt
aangetast (en de eerbied van het
volk voor het recht ondermijnd)
doordat de uitvoerende macht het
werk van de rechter naar eigen po
litiek inzicht doorkruist of neutra
liseert.
Dah is er nog de „algëmene stem
ming", voortreffelijk gekarakteri
seerd op pag. 21„De grote meerder
heid van de mensen om je heen, van
het deel dat „goed" was, laat ik zeg
gen van het niet-landverraderlijke
deel, was bij de oorlog zedelijk niet
betrokken. Men heeft er onder gele
den, en zijn zelfrespect heeft er onder
geleden. Daarom hoort men liever
niet meer over de oorlog. Men heeft
nu een paar jaren belangstelling ge
veinsd voor en uit beleefdheid stu ge
zwegen by de herdenkingen, maar
God zij dank kwamen al gauw de
processen tegen de illegalen die zich
verrijkt hadden of zich op andere
wgze hadden misdragen, het kan nu
dus langzamerhand wel uit zijn".
Dat is dus het heden. Het eerste
teken op zijn persoonlijke spoor te
rug heeft Charles gevonden bij de
dood van Van der Lubbe.
Wie denkt dat „Volg het spoor te
rug" een oorlogsboek is, heeft het
mis. Het werk is, zoals reeds gezegd,
niet te rubriceren, het staat als gen
re op zichzelf. Men zou het mogelijk
het beste als de in een voortreffelijk
proza gestelde gedenkschriften van
een verzetsman kunnen noemen, want
de hoofdschotel wordt gevormd door
het zonder enige ophef uitgebrachte
insidersverslag van Charles' illegale
werkzaamheden. Dat verslag is in
zijn eerlgke en felle eenvoud boeiend,
soms zelfs spannend of in hoge ma
te aangrgpend, zoals in het hoofd
stuk gewijd aan de tragische onder
gang van de Armenische vrienden
van de schrijver, wier lot op onthea
trale maar schrijnende wgze wordt
getekend. Maar dan weer springt
men van de mémoires in andere ge
bieden over, wanneer Charles' sym
pathieën daar plotseling heen leiden,
zoals in het extra hoofdstuk over de
geschiedenis van het Armenische
volk. of in de (niet zo bar boeiende
reisimpressies uit Frankrijk, Enge
land en Duitsland.
Wat Charles meemaakte, heeft
hem er toe gedwongen zyn eigen
plaats te bepalen in de wereld, en dat
is, na zo innig met het lot van zijn
volk verbonden te zijn geweest, uit
eindelijk alleen: een zo goed rooge-
lyk „individu" met als overtuiging,
dat wellicht het voornaamste doel
van dit leven is: zo fatsoenlyk moge
lijk te sterven. (Een ondertoon die
men ook in zyn verzenbundel „Het
Geheim" hoort). Individueel maakt
hij zich los van alle banden, van zyn
volk, zijn vaderland, van vele din
gen die bij nader onderzoek slechts
ficties blyken. Van elke onthechting
zyn we getuige, en de schrijver heeft
zelferitiek genoeg om ook eigen fou
ten en tekortkomingen te zien. (Het
is mogelyk nuttig te vermelden dat
Charles geen communist en een uit
gesproken anti-Stalinist is).
Hij eindigt: „Misschien zullen wg
het eenmaal redelgk vinden, wanneer
wij allen worden opgeroepen om te
verschijnen bij de burgelijke stand
onzer gemeente om te worden dood
geschoten, morgen te beginnen bij
hen, wier namen aanvangen met de
letters A tot en met D, tussen 9 uur
Katharine Hepburn zal de hoofdrol
vervullen in de filmversie van Bernard
Shaivs The Millionairess". Met het
werk zal in October worden begonnen
en er is reeds een mondelinge over
eenkomst gesloten met José Ferrer,
dat ook hij in de film zal spelen. Of
dit doorgaat, lioudt verband met de
gewilligheid van de maatschappij
waarmee hij een langdurig contract
heeft.
Schtjji.. - .~c
Katjn Bcrndsen en Freddy Vreden van
rechts naar links. Uiterst links de
ober van Van Dijk, (de enige die van
een zeilboot verstand heeft!)
des v.m. en 5 uur des n.m„ wie niet
komt wordt beboet, de Burgemees
ter.
Ik zal niet gaan en hij zal de boete
moeten komen halen, want ik ben
mijn eigen Burgemeester. Ik was een
vredelievend mens, maar toen de
oorlog kwam, heb ik terecht of ten
onrechte, het geweld niet ontweken.
Toen onze officieren in vier dagen
de veldslagen, waar zij vele genera
ties lang als voorschot een zeker
aanzien op genoten hadden, verloren
hadden, hebben wij, individuele bur
gers, hun sFrgd vier jaren lang voort
gezet, met een honderdvoud van hun
verliezen. Toen de regering ons te
recht, natuurlgk had achtergela
ten onder bezetting van een afschu
welijke vijand, hebben wij ons eigen
beleid in handen genomen. Ik laat
mij de keuze van mijn vijand en de
beslissing omtrent wat mij te doen
staat niet meer uit handen nemen".
Het is ondoenlijk hier alle facet
ten van dit uitzonderlgke boek recht
te doen wedervaren. Men zou er een
fraaie verzameling aforismen uit
kunnen halen. Er staan scherpe en
juiste opmerkingen in over zionisme
en anti-semietisme, over de Friezen,
vorstenhuizen, Rooms-Katholieken,
wat niet al. Zoals gezegd: massa's
mensen zullen zich groen ergeren
aan dit geschrift. Er staan ook wel
eens kleine onjuistheden in, en de
mentaliteit van de jongen die expres
op bergen en dagen klimt omdat hg
hoogtevrees heeft en die zich dwingt
om op een strandwandeling een
aangespoelde mgn aan te raken om
dat hg er doodsbang voor is, is er
mogelijk niet helemaal vreemd aan.
(Die beelden komen uit een griezel
verhaal van Charles. „De menseneter
van Nowawes", Podium, Oct. 1947).
'Charles heeft onderzocht en ontmas
kerd en vele bekende figuren op on
genadige manier in hun hemd te kgk
gezet. Daardoor heeft hij enige ge
schiedenisvervalsers een stok tussen
de benen gestoken. Op een persoon-
lgke wijze, en grondig. Wat nog heel
wat stof zal doen opwaaien.
J. B. Charles: Volg het spoor terug.
De Bezige Bij, Amsterdam.
Rita Hayworth vertolkt in haar
nieuwste film de ról van Salome.
Ondanks alle goede bedoelingen van
scenarioschrijver en regisseur is het
werk hoe kan het anders met Rita
niet veel meer geworden dan een
kasstuk.
DE CHRONOMETER-CONTROLEUR
Een 70-jarige precisiewerker
won 897 prijzen!
Na 50 jaar trouwe dienst, heeft de nestor van de Zwitserse horloge ré-
gleurs zyn werk neergelegd.
Louis Augsburger, die nu 70 jaar is, is een „Maitre Régleur de Précl-
sïon", een meester in het nauwkeurig afstellen van horlogen, één van een
klein gilde, wier namen in Zwitserland spreekwoordelijk zyn geworden.
De oude heer Augsburger is een genie. Hg behaalde 897 pryzen met
zijn uurwerken in de nauwkeurigheidswedstrijden, uitgeschreven door de
sterrenwachten van Neuchatel en Génève en van Kew TeddingtonL Bij
deze wedstrijden moeten precisie-horloges concureren met de Absolute
Tyd: de onverbiddelijke loop der sterren.
toen hij er de leeftijd voor had, moest
de jonge Louis naar de horlogema-
kersschool, waar hg de traditie
getrouw zijn diploma verkreeg
door een horloge te vervaardigen,
waarvan hij alle onderdelen zelf ge
maakt had.
Als jonge man met een, zich steeds
uitbreidend gezin, ging het Augsbur
ger goed in Le Locle, tot de malaise
in het begin van de dertiger jaren
de gehele Zwitserse horloge-industrie
verlamde. Hij was gedwongen op een
andere manier zgn geld te verdienen.
Hij trok naar Nyon en ging kippen
fokken.
Hoge eisen
Omstreeks 1938 werd de Zwitser
se horloge industrie gereorganiseerd
en ontwikkelde zich snel. Augsburger
keerde terug naar Le Locle, als chef-
régleur voor de chronometer-fabri
kant, wiens, uurwerken de zo zeer
begeerde lauweren zouden oogsten in
de nauwkeurigheidswedstrgden, uit
geschreven door de Sterrenwachten.
Zoals het meer met geniale mensen
het geval is, stelt Augsburger aan
zichzelf de hoogste eisen. Wanneer
zijn horloges meer dan vier honderd
ste seconde onnauwkeurig zgn, is hij
niet tevreden.
Dat hij zijn werk heeft neergelegd
betekent echter niet, dat hg het
nooit eindigende vraagstuk om de
tijdmeting tot de hoogste graad van
nauwkeurigheid op te voeren van
zich afgezet heeft. In zijn woning, in
Nyon, aan het meer van Génève
werkt Augsburger in een zonnig la
boratorium. Hier brengt hij zgn oude
dag door met het afstellen van fgne
chronometers voor een aantal privé-
klanten.
Hij legde zijn werk als chef-régleur
van een der grootste chronometer-
fabrieken in Le Locle neer, omdat
hg op grond van zgn hoge leeftgd
zgn drukke warkkring niet meer aan
kon. Augsburger is een gemoedelij
ke ouwe baas, die nog steeds plezier
in zijn werk heeft.
Een roeping
„Horlogemaken moet een roeping
zgn", zegt hij „en wg Zwitsers be
zitten die. Men moet geduld hebben,
uithoudingsvermogen eneen ge
regeld leven leiden. Maar daar zorgt
moeder-de-vrouw wel voor; dat wordt
niet door het observatorium geregeld.
Enfin, het is een goed beroep."
Zoals bg de meeste Zwitserse hor
logemakers, ging ook bg Augsburger
het vak van vader op zoon over;
In zijn huis-laboratorium heeft
Augsburger gewoonlgk vier of vijf
Marine- of Luchtvaart-chronometers
onder contróle en deze worden alle
aan dezelfde warmte- en koude proe
ven en standswisselingen onderwor
pen die de observatoria toepassen.
Vgf keer per dag vergelgkt hij ieder
uurwerk met het tijdsein dat door
geheel Zwitserland omgeroepen wordt
door de sterrenwacht van Neuchatel.
En hun gedragingen worden nauw
keurig getekend.
Corrigeren
Het corrigeren van verschillen ten
opzichte van de juiste tijd is een
kunde op zichzelf en vereist een uit
gebreide kennis van de wetenschap
van tgdmeten, een zekere en gevoe
lige hand en een instinctieve drang
om de perfectie zo dicht mogelgk te
benaderen. Voor de doorsnee horloge-
bezitter betekent dit afstellen van
een horloge niet meer dan het wij
zertje dat in het uurwerk zit iets
meer „slow" of „fast" te verschui
ven tot het regelmatig loopt. In wer-
kelglcheid is deze beweging alleen
maar de ruwste contróle over de ge
hele lengte van de spiraalveer. Tal-
rgke andere factoren kunnen het re
gelmatig lopen van een nauwkeurig
afgesteld horloge beïnvloeden en het
is de taak van de chef-régleur, om
al deze uiterst kleine ongerechtighe
den op te sporen. Minitieus regelen
van de fgne schroefjes, waarmee de
rand van de balans bezet is, kan no
dig zgn: het aanhechtingspunt van
de spiraalveer moet misschien een
fractie van een millimeter verplaatst
worden: de bijna onzichtbare oliere
servoirtjes in de gesteende lagers
waarin de horloge-asjes draaien, kun
nen gereinigd moeten worden. Eén
voor één gaat de régleur de lange
lijst van mogelgkheden na, en iedere
geringe verbetering wordt gevolgd
door een lange periode van testen.
Augsburger, die hoofdzakelijk werkt
met navigatie-chronometers, beweert.
Frans koor zong in
Scheveningen.
I 't Bekende Pargse kerkkoor „Les
Chanteurs de Saint Severn",, heeft
onder leiding van abbé Pierre Cour-
veaulle een concert van geesteiyke
en wereldlyke koorwerken in de
Scheveningse Kurzaal gegeven. Het
concert stond onder auspiciën van
de culturele dienst van de Franse
ambassade in Nederland. Na een
jubilate Deo van Bouzignac
volgden liederen en madrigalen uit
de tijd van de renaissance. Deze wer
den gevolgd door religieuze motet
ten. Na de pauze werd eerst ten ge
hore gebracht het „Salve Regina'
van Poulenc, gevolgd door de can
tate „De la Paix" van Milhaud. Hier
op sloten folkloristische en moderne
liederen aan. Elk lied werd toege
licht door de leider van het koor,
i waarna een koorknaap in het Neder-
j lands het lied en de componist aan-
kondigde. De waardering voor deze
uitvoering was zeer groot.
I Voor de pauze werd reeds een toe-
I giftje afgedwongen. Aan het slot
werd het „Wilhelmus" in het Neder
lands gezongen, gevolgd door de
„Marseillaise".
OP EEN „ZOMER"-PODIUM.
Hun stemmen zijn beter bekend
dan hun gezichten
(Van een medewerker)
LOOSDRECHT. De speciale zomerdrukte, die samenvalt met toerisme
en uitverkoop, brengt tevens op de plassen de drukke passage van honder
den zeiljachtjes. Zomertyd is de periode van de watersport en watersport
concentreert zich nu eenmaal rondom de dorpen, die onze meren omzomen.
Die uitzonderlijke seizoendrukte brengt niet alleen extra werk mee voor
de winkelier en de zeilmaker: ze stelt tevens de restaurateurs en café
houders voor problemen. Een daarvan is: hoe houd ik de mensen 's avonds
bezig, vooral als het slecht weer is
Deze moeilijkheid is in Loosdrecht
door de artissten van de radio af
doende opgelost. In de grote boten-
stalling van Van Dijk die nu met
vele rijen tuinstoeltjes en een toneel
tot theater is omgetoverd is Ton-
ny Schifferstein aangetreden, de be
kende radio-pianist en organisator,
wiens activiteit vrijwel aan iedereen
dank zij de omroep bekend is. Tonny
heeft onder zgn collega's gespeurd en
toen de mogelijkheid overwogen of
met hun medewerking de loods in
Loosdrecht in een raaio-cabaret kon
worden veranderd en hij is met
een hele verzameling bekende kun
stenaars terug gekomen De Wereld
omroep heeft veel interesse voor Ton-
ny's zomercabaret aan het water en
daarom worden talrijke voorstellin
gen opgenomen en uitgezonden, voor
stellingen, waar het publiek in de
schuur met de neus op zit en aan
meewerkt. Tonny's ega houdt de kas
en iedere Woensdag en Zondag kan
men in het zomercabaret zijn bekende
en beminde artisten in levende lijve
gaan bewonderen.
Bekend Wat de namen betreft ze
ker! Daar is Son ja Oosterman, Cees
de Lange, Jan de Cler, Piet Ekel,
Katja Berndsen en heel de stoet van
Louis Augsburger
70 jaar 897 prijzen..
dat een minimum van 80 dagen nodig
is voor het regelen van deze uurwer
ken. Voor de vlieger of de scheeps
kapitein kunnen minuten of secon
den mijlen betekenen bg 't berekenen
van hun positie en nauwkeurigheid
kan het grote onderscheid zijn tus
sen een veilige reis en een ramp.
Uurwerken, die nodig zijn voor ster
renwacht-proeven worden dikwijls
maandenlang getest alvorens aan de
hoogste eisen te voldoen.
Zgn er in de afgelopen jaren be
langrijke uitvindingen gedaan op het
gebied van nauwkeurige tijdmeting?
Ontwikkeling
Augsburger meent dat de vooruit
gang thans meer een kwestie van
ontwikkeling is, want reeds jaren
geleden, zo zegt hg, hebben de hor
logemakers van Zwitserland de me
thoden en de materialen ontdekt, om
de invloed van temperatuursver
schillen op metalen onderdelen, mag
netisme en trillingen op te heffen.
Vroeger vond men met het oog
op de veiligheid zo'n strikte nauw
keurigheid alleen noodzakelijk voor
uurwerken als bijvoorbeeld scheeps-
chronometers. Tegenwoordig stelt
men die hoge eisen ook aan een dood
gewoon polshorloge. Door minitieus
onderzoek en grote accuratesse zgn
de Zwitsers er in geslaagd ook hier
aan te voldoen.
Over zgn ambt als chef-régleur
vertelt Augsburger:
„Onze taak is de laatste schakel
in de keten van werkzaamheder die
nodig zgn om een horloge te maken.
En nooit raken we uitgekeken op
het vakmanschap dat hieruit spreekt.
Wij, régleurs, leggen er slechts de
laatste hand aan."
de Bonte Trein, van Negen heit de
Klok en andere bekende uitzendingen.
Zelfs hypnotiseurs en tovenaars zet
ten Loosdrecht in 'n mysterieus
licht.
Maskers weg
Daar is Piet Ekel met z'n on
afscheidelijke emmer die als Pe
pijn in „Negen heit de Klok" en als
Kras in „Kris, Kras en Kruimeltje"
triomfen heeft gevierd en die nu een
blonde jonge man blijkt te zgn, die
met of zonder emmer de stemmen
van Paul Vlaanderen, van de Bieten
bouwers en van talrijke anderen door
de aether stuurde. Ekel noemt zich
zelf dan ook de eeuwige dubbel (van
bekende stemmen en figuren)hg
sprak de stemmen van bekende
staatslieden in films na. imiteert de
buitenlandse omroep en kent zo lang
zamerhand zelf het aantal van zgn
imitatie-geluiden niet meer. Hier in
Loosdrecht gaan de maskers af en
treden de favorieten in burger naar
voren: dat is de typische steer van
dit cabaret aan het water, waar an
dere golven dan die van Hilversum
de toon aangeven en waar een zo
mers zeil-publiek met veel plezier de
verstrooiing van zo'n avond geniet.
Schiffersteins cabaret kent geen
vast schema: hij haalt en brengt
voor het landelijke voetlicht al wie
hij op zo'n ogenblik maar vrij weet
te praten van andere verbintenissen.
Daarom blijft Loosdrechts zomerca
baret altijd een verrassing tot op het
moment, dat de gordijnen wijken en
het luchtige getinkel van Tonny's
piano de opening van de avond aan
kondigt. Sfeer en stijl zgn typisch
improvisatorisch; luchtig en zomers
de nummers, zoals het hier past.
Voor wie maar horen en kgken wil,
is hier aan de plassen een vrolijk stel
kunstenaars aan de slag, dat door
zgn werk bekend is geworden en dat
nu de kans aangrijpt om eens van
aangezicht tot aangezicht te staan
tegenover „zijn" onbekend publiek.
Culturele
Cavalcade
TE ARNHEM is opgericht het Gel
ders Kamerorkest, dat onder leiding
zal staan van Johnny van Rosmalen.
Er zyn reeds veertien vakmusici tot
het ensemble toegetreden. Men wil
zich vooral gaan toeleggen op de be
geleiding van oratoria,
VOOR DE VIJFDE maal zullen in
Brunsswn ,JZunstweken" worden ge
houden, waarvan het voornaamste
onderdeel zal bestaan uit een straat-
expositie" van hedendaagse Limburg
se kunst. De weken worden gehouden
van 14 Augustus tot 4 September a*.
HET NEDERLANDS KAMERKOOR
is naar Engeland vertrokken, om con
certen te geven tydens het festival te
King's Lynn, in de kathedraal van
Lincoln en in de ummerschool of
music" in Dartington Hall.
GEDEPUTEERDE STATEN van Gel
derland hebben hun goedkeuring ge
hecht aan het besluit van de Arn
hemse gemeenteraad om een afgietsel
in brons te laten vervaardigen van
het originele gipsmodel van het we
reldberoemde beeld ,ilet grote hert"
van de Franse beeldhouwer Frangois
Pompon.
TIJDENS EEN Congres van de in
ternational Folkmusic Council", dat te
Granada werd gehouden, is besloten
in 1955 een Wereldfestival van volks
muziek in Nederland te organiseren.
Het zal in Hengelo worden gehouden.
De organisatie is itimiddels opgedra
gen aan D. J. F. Wilmink aldaar.
IN HET NEDERSAKSISCHE Staats
bod Pyrmont worden van 4 tot 7 Au
gustus a.s. Nederlandse Dagen gehou
den, waaraan o.m. het Nederlandse
Nationale Ballet en de Oosterhoutse
Nachtegalen hun medewerking zullen
verlenen.