Den Doolaard schreef niet geheel overtui igende roman Zelfs componisten kunnen door hun werk populair worden Willem Witjens, schilder met twee rechterhanden r k.. Muzikale huisgezinnen geven massaal concert ZATERDAG 30 MEI 1953 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 7 Kleine mensen in de grote wereld'' Omvangrijk en lezenswaardig boek, maar geen litterair meesterwerk HET ZIJN SOMS HEEL KLEINE DINGEN, die de richting kunnen bepa len van een boek, van iemands denken. Bijna 650 dichtbedrukte pagina-s lang doet A. den Doolaard zijn best om de Iezer te overtuigen van zijn goede wil om uit eerbied voor het leven een nieuwe wereld op te bouwen, een we reld zonder ontmenselijkte oorlogen, een wereld waarin het „ik" niet direct op de voorgrond staat. Hij doet dat met veel kennis en verve en hij schildert het leven in Frankrijk, Duitsland en Amerika, zoals alleen iemand doen kan die er geweest is. Niemand twijfelt overigens aan de enorme bereisdheid van de schryver van „Oriënt-Express" en zo menig ander in den vreemde spelend werk. En dan, onder het kapitale Einde oefff onder die 650ste bladzij, volgt opeens een opsomming van de plaatsen waarin dat werk al niet ge schreven is. Twaalf verschillende, waaronder enkele die nog een toevoeging van het land behoefden daar anders geen sterveling weet waar Sjusjoen of Lovran ligt. Een dergelijke totaal overbodige, pralerige parade wist op slag een massa goede indrukken weg: waar is de eenvoud, de bescheidenheid, waarin de schryver ons aldoor wil laten geloven? En wat interesseert het de lezer, die onderste boven behoort te zyn van 's schrijvers sermoenen of hij ze opstelde in Blaricum of in Pagosa Springs? Wat de lezer interesseert is: moet ik werkelijk ln dit geschrift, in de in tegriteit van de auteur geloven, of is hier slechts een goedschrijvende repor ter van menselijke gevoelens aan het woord, een menselijke seismograaf, die journalistiek en met „gevoel" heeft geregistreerd wat er hier en daar om ging, maar wiens eigen persoon toch nummer één bleef Het zijn soms heel kleine dingen... in dit geval een pralerig rijtje namen, twaalf woorden, die opeens tegenzin Letterkundige kroniek door HANS WARREN wekken na duizenden woorden, die instemming afdwongen. „Kleine mensen in de grote wereld" is een poging tot het uitbeelden van 't leven, en een bezinning op de redenen van het menselijk bestaan, kort na de tweede wereldoorlog, toen het al da delijk duidelijk was dat een volgende oorlog geenszins onmogelijk, ja zelfs waarschijnlijk was. Het speelt in 1948 in drie landen: Frankrijk, Duitsland en de V.S. Het zyn eigenlijk drie ro mans in één band, als drie stenen ge zet in dezelfde ring. Zuiver als kunstwerk beschouwd Is het eerste deel, „Kaïn en Abel in Pa rijs", het gaafst. Het geeft op boeien de wijze (Den Doolaard is een gebo ren verteller! de zielestryd weer van een zendeling van de inwendige mis sie, die in een communistische me- taalfabriek gaat werken. Hy is een van de priesters, die de gelofte hebben afgelegd, tot hun dood als arbeider onder de arbeiders te leven, zonder enige materiële steun van de kerk. Pa ter Gabriel probeert te leven zoals naar zyn inzicht Jezus gedaan zou hebben, wanneer hij thans op aarde kwam. Zyn tegenstander is een door het leven verbitterde, harde commu nist. Deze Jean voelt in wezen vriend schap en bewondering voor Gabriël. want zy streven hetzelfde na: mens te zyn en niet een stuk materie, een on- derdeel van een machine. Maar Jeans erecode laat vooreerst geen tere ge voelens toe. Bjj een staking schiet hy Gabriël, die onhandig als bemiddelaar optreedt neer en vindt daarna zelf de dood. Den Doolaard heeft deze tragische ontwikkeling op waarlijk dramatische Kunstschatten uit het Vaticaan naar Nederland De kunstvoorwerpen uit Vaticaan stad en verscheidene Italiaanse ste den, die van het einde van de volgende maand af in 't Haagse Gemeentemu seum zullen worden tentoongesteld, zijn in een speciale treinwagon onder politiebewaking onderweg naar Ne derland. De stukken, die met elkaar de expositie „Kunstschatten uit Vati caanstad, Italiaanse kerken en mu sea" zullen vormen, vertegenwoordi gen een waarde van millioenen gul dens. Zij zijn in Italië naar twee cen trale punten vervoerd, Rome en Mi laan, en daar in de trein geladen. ulturele aval cade DE FRANSE SCHRIJVER en cri- ticus René de Solier zal volgende week in Amsterdam een tentoonstelling openen in het Stedelijk Museum, ge wijd aan acht grote tijdgenoten van Van Gogh: Manet, Monet, Renoir, Pis- saro, Cézanne, Gauguin, Seurat en Toulouse Lautrac. LEX VAN DELDEN heeft de prijs 195S gewonnen in de compositieprijs vraag van de Northern California Harpists Association met zijn Garneert voor harp en orkest. Van Delden schreef dit werk vorig jaar voor de harpiste Phia Berghout. EEN COLLECTIE van 92 Neder landse werken wordt thans in Zuid- Slavië geëxposeerd. Het betreft hier doeken van de gebroeders Maris, Ver ster, Toorop, Van Dongen, Mathieu en Piet Wiegman, Wiegers, Chabot - TOT OPVOLGER van George Stam als directeur van het Utrechts Con servatorium is benoemd Kees van Ba ren, sinds 191/8 directeur van het Am sterdamse mvziéklypeum. IN BOY MANS te Rotterdam wordt tot 12 Juli een tentoonstelling gehou den, gewijd aan werken van de Engel se beeldhouwer Henry Moore wijze uitgebeeld, en ter afwisseling gezorgd voor lichtere toetsen door tel kens de figuur van de typisch goed moedige Fransman, de tuinder Félix met zijn gezellige vrouw Jeanne naar voren te brengen. DUITSLAND EN AMERIKA. Het tweede deel, „Een volk zoekt zijn ziel" is zwakker. Het helt veel meer over naar een reportage; het is uiterlijk, het werk van een buiten staander, die met zyn machteloos me dedogen weinig bereikt. Het geeft aangrijpende beelden van de ondraag lijke misère in het naoorlogse Duits land en tekent daarin, tussen goed en kwaad, de blonde gestalte van Anne- marie, een ongehuwde moeder, die, teneinde deportatie te voorkomen, naar de Westelijke zóne is gevlucht en haar kind bij haar ouders achterliet. Zij zwerft ontredderd en telkens wer keloos en teleurgesteld door Hanno ver rond, overal helpend waar ze kan, het goede willend, vol plannen. Maar overal stoot zij haar neus en de amb telijke molens verpulveren haar en haar dromen voor een kindertehuis. Tenslotte verkoopt zij zichzelf aan de bezettingssoldaten en op die manier kan ze zorgen voor drie op straat ge vonden kinderen, de enige positieve daad die er voor haar overschiet. In deel drie, „Een man tegen een werelddeel", ontmoeten we een schei kundig ingenieur van Joodse afkomst, DEN DOOLAARD ..echte bescheidenheid*.. Weinig interesse voor het goede boek Te Groningen werd onder voorzit, terschap van prof. P. W. A. Immink het vierentwintigste bibliotheekcon gres gehouden. Prof, Immink consta teerde in zijn "openingswoord nog te grote traagheid en ongeïnteresseerd heid voor het goede boek, terwijl daar naast van bepaalde zijde zelfs tegen stand wordt ontmoet. Wy dienen daarom, aldus prof. Im mink, onze zwakke plekken te ver sterken, niet om de instandhouding van een bestaand instituut, maar het gaat hier om een maatschappelijk en cultureel belang van de eerste orde. De dienende taak van de openbare moet altyd voorop blijven Hierna hield prof. mr. H. J. Schel- tema een algemene voordracht over „de versteende wijsheid". Prijzen van de „Académie frangaise" De „Academie ïl'rancaise" heeft de prys voor literatuur dit jaar toegewe zen aan Marcel Brion, voor het geheel van zyn litteraire werk. Hij schreef ro mans, novellen en boeken over kunst geschiedenis. De romanprijs werd toe- gediend aan Jean Hougron voor zijn I roman „Mort en fraude". wiens geweten in opstand komt als hij merkt, dat zijn onschuldige plas tic-uitvindingen voor oorlogsdoelein den worden gebruikt. Hij neemt dan zijn ontslag en is dadelijk een gevan gene in het zogenaamde „vrije" Ame rika. Verdacht van communistische symphatieën (die hem volkomen vreemd zyn) zwerft hij rond, vol ver langen naar zijn dochterje, en zich steeds verder in de put werkend door zijn argwaan wekkende gedragingen. 'Dit deel, het minst geslaagde van de drie, geeft prachtige natuurbeschrij vingen en menig interessant zijlicht op het leven in Amerika. DE MORAAL. Het voert vanzelfsprekend te ver, alle verwikkelingen van dit zeer om vangrijke werk na te gaan. Het geheel is, hoewel geen letterkundig meester werk, goed geschreven en zeer lezens waard, en het geeft veel stof tot na denken. Het grypt zeer hoog en het is daarom niet verivonderlyk, dat de au- teur af en toe onder zijn materiaal be- dolven is geraakt: de gesprekken ko men vaak niet boven het hogere bor- reltafelpeil uit, ook niet als het wèl anders bedoeld is, en de eenvormigheid van de karakters leidt tenslotte, on danks de interessante scène-wisseling, tot verslapping van tic aandacht. Men ontkomt met aan de indruk, dat dit ene, ontzettend uitgerekt thema, wat beknopter en daardoor indringender behandeld had kunnen worden, ook voor het „grote publiek", temeer daar de medicyn voor al dit wee tenslotte in zeven woorden kan worden samen geperst: „Hebt uw naaste lief als u zelve". Uitgave: N.V. Em. Querido, Am- Engelse Kroningsfilm in Nederland Op 12 Juni worden gelijktijdig in Londen, Utrecht, Amsterdam en Den j Haag de eerste voorstellingen van de Engelse kroningsfilm „Een koningin wordt gekroontr' gegeven. Van deze film, die in kleur wordt uitgebracht en een tijdsduur van an derhalf uur heeft, worden 800 copieën vervaardigd in niet minder dan 56 verschillende talen. De Nederlandse versie heeft een commentaar van Al- bert Milhado. Instructieve muziek voor harmonie-orkesten OPNAME VAN COMPOSITIE VAN ADRIAAN KOUSEMAKER De N.V. Phonogram, de verkoop- i maatschappij van Philips gramo-1 foonplaten in Nederland, heeft beslo- j ten opnamen te doen vervaardigen van „instructieve" muziek voor har monie- en fanfare-orkesten. In de loop van de volgende maand zal daartoe te Rotterdam worden op- I genomen de „Petite Suite" van Adr. I Kousemaker te Goes. Deze composi- I tie zal worden gespeeld door de Ma rinierskapel o.l.v. Gijsb. Nieuwland- Voorgevel van Witjens middeleet ,,'i Oude Huis'' Hij restaureerde en herbouwde een oud brouwhuis van de „witheren" (Van onze speciale verslaggever) Nederhemert, Mei. De kunstschilder Willem Witjens 68 jaar heeft de hele wereld doorgezworven, maar tenslotte in het land van Maas en Waal zyn huis gevonden. Men mag niet van deze individualist-pur sang verwachten, dat zyn woning zomaar een confectiehuis is. „Integendeel. Het is er een met een geschiedenis. Het heet ,,'t Oude Huis", eenvoudig, omdat dit pleske grond in de volksmond al lang die naam droeg. Het is niet gemakkelijk te vinden, dit „Oude Huis". Men gaat met de bus uit Zaltbommei een eindweegs in de richting 's Hertogenbosch. Niet om daar een schoon gezicht geboden te krijgen op die wondermooie kronkeldykjes, waarin links en rechts rietbedekte boerderyen begraven lig gen, maar omdat ge naar ,,'t Eiland" moet. Naar 't gehucht Bern, by Heus- den, dat de zo secure P.T.T. graag zoekt te bereiken via het Zwitserse Bern. Hetgeen een niet geringe omweg is en dus wel wat vertraging geeft.,. Maar, neen, hier wilden we het niet over hebben. We wilden U iets ver tellen van dat „Oude Huis" en zijn gelukkige bewoner, die een man met twee rechterhanden is- In 1941 probeerde Willem Witjens dit wel wat verwaarloosde pand te huren. „Om ruimte te krijgen voor de vervaardiging van een groot schil derij", zei de kunstschilider. Enfin, van praten kwam kopen. En daarmee had deze kunstenaar precies bereikt, wat hij bereiken wilde. Een oude Saksische boerderij als zyn ei gendom voor een spotkoopje na tuurlijk waarvan hij dra ontdekte, dat het rustte op de fundamenten van een middeleeuws klooster, de Abdij Er is een tijd geweest, dat Willem Witjens in Den Haag woonde en werkte. Op 10 Mei 1940 werd zijn huis echter verwoest door een Duits bombardement, dat voor een kazerne bedoeld was. Zo kwam hij in dit land van Maas eri Waal, waar hij een een voudige woning betrok in de buurt van Nederhemert. En tijdens dat ver- blyf ontdekte hij dat Oude Huis, een oud-Saksische boerderij, die .door. de eigenaar van dat ogenblik gebruikt werd als opslagplaats voor landbouw- materiaal en werktuigen. 1MWBMI1II - a Interieur van de woonkamer. Marinierskapel naar Middelburg Werken van Jan Sibelius en Edward Elgar op het programma van Woensdag a.s. TWEE „NATIONALE" componisten vermeldt het programma, waarmede de Marinierskapel Woensdag a.s. naar Middelburg komt, een Fin en een Brit, Jan Sibelius en Edward Elgar. Beiden werden nog tydens hun leven in hun land byna even popnlair als bijvoorbeeld de spelers van een nationaal voetbalelftal, hetgeen voor componisten uitzonderlijk mag worden genoemd- De hoog-bejaarde Jan Sibelius is in Finland in de loop der jaren tot een nationale held geworden, zoals destijds de grote Verdi dit in Italië was. Toen vóór de eerste wereldoorlog de Finnen door het Russische gouvernement wer den onderdrukt, appelleerde Sibelius met zijn by uitstek nationale muziek aan de grote vrijheidsdrang van zyn volk. Zo ontstond het wijd-en-zijd ver maarde „Finlandia", het symphonisch gedicht, dat het concert van de Ma rinierskapel in de Nieuwe Kerk Woensdag zal besluiten. In 1899 werd in Helsinki toen nog Helsingfors geheten een aantal ta bleaux opgevoerd in het „Zweedse the ater", bij welke opvoering muziek ge maakt werd. De jonge Sibelius (33) schreef een compositie ter muzikale illustratie van een der tableaux, dat als titel had „Finland ontwaakt Hij componeerde daarmede een mu ziek, die tot een symbool van zijn natie werd, niet alleen omdat men er het landschap van de „duizend meren" in herkende, maar ook omdat de Finnen van die dagen in deze klanken de ver tolking hoorden van hun eigen strijd tegen de onderdrukking. De naam „Finland ontwaakt" werd tot „Finlan- dia", trots symbool in klank van het vrije Finland, een symphonische hym ne, die de Finnen dierbaarder werd dan een volkslied. Het werk van Sibelius is niet alleen binnen de grenzen van zyn land geble» ven, doch is vermaard geworden over de gehele wereld. Opmerkelijk is, dat zijn muziek vooral in de Angelsaksi sche landen populair werd. Toen vorig jaar het Edinburgh-festival werd ge opend, vermeldde het programma van het openingsconcert zelfs uitsluitend composities van Sibelius ELGAR. De tweede „nationale" figuur van Woensdagavond is Sir Edward Elgar van wie „Sea-pictures" uitgevoerd wordt. Gedurende tientallen jaren was hij Engeland's „officiële" componist, wiens muziek zowel door de gewone man als door de vakmusicus vrijwel al tijd werd, en nog altijd wordt aan vaard. Zyn loopbaan begon merkwaar dig: hij was de zoon van een muziek handelaar in Worcester, die zich in zyn jeugd vrijwel alleen met behulp van instrumenten en boeken uit zijn vaders winkel ontwikkelde tot een respectabel musicus. In zijn jongere jaren was hij allerminst een nationale grootheid, doch veeleer een man uit de provincie, die uitsluitend in eigen om geving en op eigen terrein enig gezag had. Elgar blies mee in een fanfare- quintet en was dirigent van een mu ziekcorps. door welk werk hij grote bekwaamheid kreeg in het instrumen teren. Voor het eerst trad hij „lande lijk" op de voorgrond, toen hy ter ge- Ml'ZlLKFLÜILLETON legenheid van het diamanten jubileum van Koningin Victoria een cantate componeerde. Langzamerhand kreeg zijn muziek bekendheid, vooral toen hy naar Londen verhuisde en eigen koor werken dirigeerde op de befaamde fes tivals, welke her en der in Engeland worden gehouden. In de eerste jaren van deze eeuw steeg zijn roem en werd zijn muziek, die wonderwel paste by de Engelse mentaliteit, steeds meer gewaardeerd. Toen hij in 193: overleed werd zyn heengaan als een groot verlies voor de Engelse muziekwereld gevoeld. Bij een groot deel van hoi. Engelse volk Tenoot hy groot aan~;«n als goed va derlands componist van de marsenveland". der Norbertijnen, de witheren, wier huis omstreeks 1572 door plunderend krijgsvolk weinig rechtzinnig ge brandschat was. Willem Witjens heeft de situatie niet gelaten, zoals ze was. Eigenhan dig begon hij te restaureren, wat ge restaureerd moest worden, en schiep zich zo in drie jaar tijds met mate- ïialen, die reeds eeuwen onder de grond verborgen gelegen hadden, en met wat hij links en rechts aan oud eiken, oud glas, oud hang- en sluit werk en niet te vergeten aan oude stenen wist op te scharrelen, een mo nument, dat de eeuwen getrotseerd scheen te hebben. Het oude brouwhuis van de Pre- menstratenser monniken, dat een maal, in de middeleeuwen, een schoon onderdeel was van de Abdij, was weer uit zijn as herrezen. Weinig vermoedde de moderne pri or Willem Witjens, dat het anuer- maal voorbestemd was tot as te ver gaan. Bern lag vooraan in het. front, toen Brabant het laatst Nan 1944 bevrijd was. De Duitsers bouwden bunkers in de dijken, en de Engel sen bestookten deze versterkingen begin van 1945 niet fosforgrana- ten, die „'t Oude Huys", benevens énkele omliggende boerderyen, in brand joegen. Slechts een deel van de voorgevel bleef overeind Met verbazing vraagt de bezoe ker anno 1953 zich af, waar Wil lem Witjens, de schilder van tel kens weer die yle sneeuwlandschap pen vol licht en leven, de kracht en de moed vandaan gehaald heeft om-weer opnieuw te beginnen. Sinds einde 1948 is ,,'t Oude Huys'* weer herrezen. Met hand, hoofd en hart heeft Willem Witjens de her bouw geleid. Monumentenzorg en een aannemer uit het naburige Amer- zoden hebben hem daarbij geholpen. Trotser en volmaakter dan voorheen siert het weer zijn omgeving, steekt het zijn windvaan op één der schoor stenen boven het geboomte uit. En van de overkant van de Maas af weet men er de bezoeker te wijzen op dit schone bouwwerk, dat een woon plaats werd voor een gastvry schil dersgezin en een prachtige werk plaats voor een kunstenaar. Een schoon bouwwerk, waar in eigen smeedwerk, in eigen glas-in-looara- men, in zelfbewerkte eiken balken, deuren en kozijnen, de bezoeker do veelzijdigheid van zijn bewoners te- genstraalt. De bewoners, die zich de moderne gemakken van gas, electri- :'ci£eit en stromend water graag willen ontzeggen om zich te koesteren aan de hen omringende schoonheid. Die schoonheid manifesteert zich ook in de inrichting, want in verre omtrek is het bekend: wanneer er op het land, in de grond, of in een vergeten hoek van de woonhuizen iets gevon den wordt, dat waardeloos schijnt; wel, breng het naar Willem Witjens. En alleen op die manier kan, wie er oog voor heeft, in het bezit komen van bijvoorbeeld zo'n prachtige bron zen pul uit de Romeinse tijd, of aar den «ruiken, die nog met de hand zonder draaischijf gevormd werden. En dat zijn dingen, die men by Wil lem Witjens aantreft! Met een massaal concert, te geven door enige honderden leden van mu zikale huisgezinnen, zal Zaterdag 6 Juni a.s. de wedstrijd „welk is her mu zikaalste gezin"? in de K.R.O.-weekendserenade, worden beëindigd. Dit orkest zal de meest bizarre sa menstelling vertonen, welke ooit in een studio is bijeengezien. Mannen en vrouwen van ruim 8 tot 88 jaar, zullen samen enige nummers ten ge hore brengen op tuba's en mondhar monica's, violen en dwarsfluiten, ac cordeons en hawaiian-guitaars, uke- lele's trombones, tot cithers en celli „Pomp and circumstances" (Land of hope and glory). VUURWERK..... Om nog even in de Engelse sfeer te blijven: de Marinierskapel zal ook een uitvoering geven van Handels brillan- te „Firework-music", welk werk werd geschreven als inleidingsmuziek tot een groots vuurwerk, dat in tegenwoor digheid van de koninldijke familie in 1749 werd afgestoken ter gelegenheid van de Vrede van Aken. Eigenlijk moet men de „Militaire Symphonie" van Haydn, die Woens dag eveneens wordt gespeeld, in deze Engelse sfeer betrekken, omdat zij be hoort tot de z.g. Londense symphonie- en, die Haydn schreef voor zijn bezoek aan Engeland. Overigens is dat het enige Engelse, dat er van deze com positie kan worden vermeld. De toe voeging „militair" is ontstaan doordat Haydn in deze symphonie grote trom, triangel enz. voorschrijft, welke tot dusver alleen bij militaire muziek wer den gebruikt. Daarom wordt deze symphonie ook wel „La Turque" ge noemd. De Turken gebruikten immers deze instrumenten bij hun militaire corpsen (Janitscharen-muziek). Mo zart schreef een soort mars in deze stijl (Alia Turca) in zijn pianosonate in A. Uiteraard zyn deze werken oor spronkelijk voor symphoniebezetting geschreven. Zij werden echter voor harmonie-corps gearrangeerd, waarbij zoveelmogelijk het oorspronkelijk ka rakter werd bewaard. Zoals bekend wordt het concert van de Marinierskapel gegeven onder auspiciën van de Stichting „Nieuw Walcheren" en ten bate van de jon ge stichting „Nieuw Schouwen-Dui- H de K. toe. Alle beschikbare piano's zullen bijeengebracht moeten worden. Enige tientallen zangers en zangeressen zullen bijdragen tot het muzikale feest. In de afgelopen winter werd in het weekend-programma van Ger de Roos en het Orkest zonder Naam we kelijks aan een of meer muzikale huisgezinnen de gelegenheid geboden een nummer te spelen. Vele huisgezinnen, uit alle streken van ons land, variërend in samenstel ling en sterk uiteenlopend in muzika le bezetting, hebben zich op die ma nier doen horen. Thans maakt een ju ry, bestaande uit Piet Lustenhouwer, Klaas van Beeck, Willy Francois en Jack Buiterman, welke families de prijzen voor de beste prestaties zullen on Wangen. Gemeente Amsterdam geeft opdrachten aan componisten De gemeente Amsterdam heeft voor 1953 de volgende opdrachten aan componisten verleend: drie opdrach ten voor het componeren van een werk voor kamerkoor (gemengd koor), al dan niet met begeleiding van piano 2- of 4-handig aanRudolf Escher, Jaap Geraerdts, Herman Strategier Drie opdrachten voor het componeren van een eenvoudige so natine of suite of enige kleinere voor drachtsstukken voor viool en piano, uitvoerbaar door enigszins gevorder de amateurs aan: J. R. A. Felderhof, Robert de Roos, Wolgang Wijdeveld en twee opdrachten voor het compo neren van een werk voor harmonieor kest aan: Kees van Baaren, Wouter Paap. De jury wordt gevormd door de he ren Sem Dresden. GuiHaume Landré en Felix d«. Nobel. De jury voor de opdrachten voor harmonie-orkest bestaat uit de heren Gerard Boedijn, Eduard Flipse en Jo- han Pinkse.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1953 | | pagina 3