EERSTE HORLOGES DROEG MEN i Nieuwste nieuwtje
AAN KETTING OM DE HALS
Schaderegeling voor winkeliers in de
getroffen gebieden
Ook middenstandscredietregeling
voor ambachtspatroons
Russen liebben niet het recht de
toegang tot Berlijn te weigeren
Niets op papier
Buitenlandse acties
voor het Rampenfonds
Zeventiende lijst
van slachtoffers
Wereldgebeuren
„Neurenberger eieren" werden als
boksbeugels gebruikt
DINSDAG 24 FEBRUARI 1953
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Directeur-generaal voor Middenstand over
De directeur-generaal voor de middenstand, ir W. L. Groeneveld Meijer,
heeft in Zierikzee besprekingen gevoerd met de Middenstandscentrale
aldaar. Hij heeft een uiteenzetting gegeven van de schaderegeling, zoals
die vermoedelijk voor de middenstand in de rampgebieden zal gelden.
Deze regeling is nog niet definitief, daar de minister er nog zijn goedkeu
ring aan moet geven. De heer Groeneveld Meijer heeft echter toegezegd,
dat hiermede grote spoed zal worden betracht.
Enkele vragen zijn door het bestuur van de Zierikzeese Middenstands
centrale aan de heer Groeneveld Meijer voorgelegd. De eerste vraag han
delde over de overbruggingssteun voor die middenstanders, die tijdelijk
hun bedrijf niet kunnen uitoefenen. Blijkens het antwoord zal 80 tot 90
procent van de verdiensten in 1952 als steun worden uitgekeerd.
De winkeliers dienen voor de vaststelling
van het bedrag een balans over 1952 over te
leggen. Is deze balans nog niet gereed, dan
zal de balans 1951 als basis dienen.
Een soortgelijke regeling geldt voor hen,
die niet door- evacuatie of doordat hun zaak
geheel is vernield van alle inkomsten versto
ken zijn, maar die toch, doordat velen van
hun klanten zijn vertrokken, zoals in het
geval Zierikzee en ook in tal van andere
plaatsen, ernstige verliezen lijden.^ Ook zij
krijgen overbruggingssteun, waarbij in min
dering wordt gebracht wat zij nog aan ont
vangsten hebben. Een nauwkeurige boekhou
ding is voor deze mensen eerste vereiste.
Deze regeling geldt ook voor hen, die na een
periode van evacuatie in hun zaak terug
keren, terwijl nog niet al hun klanten in de
plaats van inwoning terug zijn.
Rijkscredieten
De vraag of elke zakenman uit de ramp
gebieden by het Ryk een crediet kan opne
men werd door de heer Groeneveld Meijer
bevestigend beantwoord. Dit crediet staat
los van de schade-afwikkeling en wordt bij
voorbeeld verstrekt aan mensen, die kun
nen aantonen, dat zij nog grote kapitalen
hebben uitstaan, die voorlopig oninbaar
zullen z(jn.
Crediet wordt ook gegeven ter. aanvul
ling van de voorraad. Winkeliers, wier ge
hele voorraad een prooi van het water is
geworden en die bijvoorbeeld 70 °/o krijgen
Poolse oud-strijders
telegrafeerden aan de prins
Naar wij. vernemen, heeft de vereniging
van Poolse Oudstrijders in Nederland tot
Z.K.H. prins Bernhard, het vólgende ge
richt: „Het bestuur van de vereniging van
Poolse Oudstrijders in Nederland wenst
Uwe Koninklijke Hoogheid, als voorzitter
van het Nationaal Rampenfonds, te ver
zekeren, dat alle Poolse Oudstrijders lijden
met het moedige Nederlandse volk, dat
nauwelijks zich herstellend van de enorme
verliezen van de tweede wereldoorlog, thans
getroffen wordt door deze ontzettende over
stromingsramp.
Namens alle vrije Polen, die na de oorlog
Sn Nederland zovee'l gastvrijheid en vriend
schap hebben mogen ondervinden, verkla
ren wij ons één met het Nederlandse volk.
Wij zullen alles doen wat in ons vermogen
ligt om de rampenactie te steunen. Nu voe
len wij eerst recht, hoezeer Nederland voor
ons een tweede vaderland is geworden
(500)
Na de ingelaste artikelenserie over het
ontstaan van de duinen en de doorbraken
en overstromingen in vroeger eeuwen ver
volgen wij thans weer ons verhaal over de
wonderen in de natuur. De laatste keer
hadden wij het er over, dat in de natuur
evengoed met pekel wordt gewerkt als by
de gemeentereiniging. Het klinkt zonder
ling, maar het is toch zo!
Wanneer het stevig vriest, lopen ver
schillende planten in de tuin gevaar het
loodje te leggen. De ene plant gedraagt zich
in dit opzicht weliswaar wat vorstbesten
diger dan de andere, maar een gruwelijke
koude ivinter kan in ieder geval onder de
gewassen een ongewenste opruiming hou
den. Op zichzelf plegen we dat niet zo ver
bazingwekkend te vinden, want wanneer
we genoeglijk onder de dekens liggen en
ons indenken hoe de planten gedurende de
ijzige nachten voortdurend door de snij
dende vorst geteisterd worden, kost het
weinig moeite ons voor te stellen dat zij
dit barre leven vaarwel zeggen.
Verwonderlijk is het dus niet, dat we na
een fofse winter verschillende dode strui
ken aantreffen. Maar dan moet het ons
toch wel opvallen, dat er planten bestaan
waarop de hevigste vorst zelfs geen vat
schijnt te hebben. En daarbij doelen we dan
niet op die wintertemperatuurtjes die hier
te lande worden geregistreerd, maar op de
ijzige adem die tijdens de maandenlange
poolnacht over Siberië waait.
Daar bloeit in de herfst bijv. het lepel
blad dat zich door de vroeg invallende
winter laat verrassen en dan negen maan
den in de meest erbarmelijke kou moet
vertoeven. Het plantje trekt zich daar
echter geen steek van aan, want nauwe
lijks is de sneeuw bij het naderen van de
eerste zomerse weken gesmolten, óf het
lepelblad zet de onderbroken bloei vrolijk
verder, aldus het voortbestaan van de soort
verzekerend. Proefondervindelijk is aange
toond, dat het Siberische' lepelblad 46 gr.
vorst kan verdragen en dat sommige bo
men het zelfs bij 60 gr. nog uithouden.
Voor zover het inzicht thans reikt, be
rust by planten deze bestendigheid tegen
koude op hetzelfde systeem dat door de
spoor- en tramwegmaatschappijen wordt
toegepast om de wissels voor bevriezing te
behouden. Zoals we weten, wordt daar zout
op gestrooid, omdat bij een hogere zout-
concentratie het vriespunt van het water
wordt verlaagd, waardoor het aanwezige ijs
smelt en de loissels beweeglijk blijven. Wel
nu, door verhoging van de zoutconcentra-
tie in de celvochtoplossing beschermen de
poolplanten zich eveneens tegen bevriezing,
waardoor de vegetatie zij het dan in be
scheiden vorm zich tot in de meest barre
streken weet te handhaven.
Overigens moeten we ons van het plan
tenleven in het hoge Noorden niet een te
simplistische voorstelling maken, want ge
durende de enkele weken van de zomer
doet zich daar werkelijk een verassende
rijkdom voor.
H. PéTILLON.
uitgekeerd, wat dus een ltleinere voorraad
dan voorheen zou betekenen, kunnen voor
de resterende 30 °/o een crediet opvragen-
Bij deze credietaanvragen dienen afschrif
ten van de laatste balansen te worden over
gelegd.
Midden standsbank springt bij
Het Directoraat-Generaal voor de Mid
denstand heeft de bestaande regeling: „Bij
zondere 'credieten voor de middenstand"
aangevuld, teneinde op korte termyn aan
deze moeilijkheden tegemoet te komen.
Bij deze crediethulp kunnen zich de vol
gende gevallen voordoen:
A. Tal van ondernemingen in en buiten de
getroffen gebiederi, welke geheel of ten dele
hun afzet hebben in deze streken, zullen
moeilijkheden ondervinden bij de incasse
ring van hun vorderingen op door de ramp
getroffen bedrijven. Verder zal hun afzet
kunnen stagneren, doordat een groep van
afnemers in de getroffen gebieden voorlo
pig uitvaj,!, terwijl zij orders in bewerking
hebben, welke niet kunnen worden afgele
verd, of inkooporders hebben geplaatst,
welke niet kunnen worden doorgeleverd.
Wellicht zullen zich hier nog andere
moeilijkheden kunnen voordoen. Voor de
overbrugging van dergelijke moeilijkheden,
zal ten einde deze bedrijven op gang te hou
den, een bijzonder crediet kunnen worden
aangevraagd bij het voor deze bedrijven
Russen hadden hun
Nyet-dag
De tweedaagse schaatswedstrijd Zwe-
ienRusland, in Eskilstuna, is abrupt
afgebroken, doordat de Russen wei-
gerden om op dooi-ijs verder te rijden.
Sven Laftman zei na afloop: „de Rus-
sen hadden hun „nyet" (nee)-dag en
waren niet tot voortzetting van de i
strfjd te bewegen.
Er wordt nu nog naar een andere f
iatum gezocht, maar dat zal dan wel
volgend seizoen worden.
Voorts is een Russin, Khalida Sjego-
'■eva, in Lillihammer ook wereldkam-
oioene bij de dames geworden. s
dichtstbijzijnde kantoor van de Nederland-
sche Middenstandsbank N.V.
Ook indien een credietaanvrager recht
streeks door de ramp is getroffen, zal dit
bijzonder crediet in daarvoor in aanmerking
komende gevallen alleen kunnen worden
verstrekt voor overbrugging van bovenver
melde liquiditeitsmoellijkheden. Geen cre
diet zal worden verstrekt wegens materiële
schade aan voorraden, bedrijfsuitrusting en
panden, daarvoor zullen de afzonderlijk
door de overheid getroffen regelingen gel
den.
Ambachtspatroons
B. In de getroffen gebieden zullen op gro
te schaal herstelwerkzaamheden aan licht
beschadigde panden moeten worden ver
richt en voor zwaar beschadigde panden
noodvoorzieningen worden getroffen, ten
einde grotere schade (bijv. instorten) te
voorkomen. Een en ander kan zware eisen
stellen aan financieringspositie van am
bachtspatroons (timmerlieden, metselaars,
stucadoors,. schilders, electriciens, enz).
Zij zullen op zeer korte termijn personeel
moeten aannemen, materiaal inkopen, enz.
Bovendien zal het de getroffenen voor wie
de werkzaamheden worden uitgevoerd, niet
altijd mogelijk zijn de vorderingen van de
ambachtspatroons snel te voldoen. Am
bachtspatroons, die zich onder invloed van
de hiervoor geschetste omstandigheden in
liquiditeitsmoeilijkheden bevinden, kunnen
zich ter verkrijging van een bijzonder cre
diet eveneens wenden tot het voor hen
dichtstbijzijnde kantoor van de Nederland-
sche Middenstandsbank N.V.
De Europese Adviescommissie, die in '44
in Londen zetelde en die afspraken maakte
over het gemeenschappelijke toezicht op
het na-oorlogse Duitsland, regelde niets om
trent de geallieerde toegangswegen tot het
midden in de Sowjet-zone gelegen Berlijn,
hetzij over de weg. per rail of in de lucht.
Dit werd door de Westelijke vertegenwoor
digers zelfs opzettelijk vergeten, omdat zij
er van uitgingen, dat het recht om in Ber
lijn te zijn, tevens het recht inhield om er
naar toe te gaan. En wel in volle omvang,
langs alle mogelijke wegen. Bovendien wil
de de commissie de Sowjets niet onprettig
stemmen door apart deze kwestie op te
werpen, vrezende dat dit hun wantrouwen
zou opwekken.
Toen de Westelijke geallieerden na dé
Duitse capitulatie aan de bezetting van Ber
lijn wilden gaan deelnemen, bleek al spoe
dig welk een fout hier begaan was. Met de
grootste moeite slaagden generaal Eisen
hower en zijn plaatsvervanger, generaal
Clay, er in, van de Sowjets enige toegangs
wegen te krijgen. En dan niet eens bij
schriftelijke toestemming, alleen maar mon
deling. Op deze mondelinge afspraken met
de Sowjets berust ook nu nog het gehele
geallieerde verkeer van en naar Berlijn!
Dat kan ook in de toekomst wederom tot
moeilijkheden leiden, tenzij het Westen zich
'ferm op het standpunt stelt, dat het recht
om in Berlijn te zijn, onverbrekelijk ver
bonden is aan het recht om door of over de
Sowjet-zone heen te gaan.
Reeds generaal Clay begreep dat, toen hij
er bij het begin van de Berlijnse blokkade
aan dacht, met tanks naar Berlijn door te
breken. Dat was toen misschien niet oppor
tuun, maar het was stellig in de haak, Wan
neer men dit in aanmerking neemt, hoeft
men zich door geen enkele Sowjet-propa-
ganda in de war te laten brengen. De ge
allieerden blijven zich met recht bezig
houden met Berlijn en zullen zich door
vexaties niet laten verdrijven.
Studenten aan de Middelbare school voor
de Autohandel in Brooklyn krijgen volgens
een nieuw systeem, per klas les in het be
sturen van auto's. De Aetna Drivemeter
helpt de studenten met het ontwikkelen
van een goede techniek en routine in het
rijden op de Amerikaanse „highways", die
op het projectiedoek voor de klas worden
getoond.
De Denen hebben zoveel kleding bijeen
gebracht, dat men er vermoedelijk wel
150.000 Nederlanders mee zou kunnen aan
kleden. Behalve goederen tot een waarde
van 17 20 millloen is in Denemarken
1 millloen aan contanten ingezameld. Aan
zienlijke sommen zijn bijeengebracht door
Munster en Bazel, Spanje en enkele buiten
landse vakorganisaties, terwijl Italianen, die
onderdak voor kinderen hadden aangeboden,
zich thans ook bereid hebben verklaard in-
plaats daarvan geldelijke hulp te verlenen.
In Tanger wonen nog geen 200 Nederlan
ders, maar in vier dagen tijds was daar
reeds 23.000 bijeen. De actie beperkt zich
dan ook beslist niet tot onze landgenoten
aldaar. Een Engelse kunstschilder heeft een
tekening gemaakt van een door het water
vluchtende vrouw met een kind op de arm
en reproducties daarvan worden ten bate
van ons Rampenfonds verkocht. Anderhalf
uur nadat H.M. de Koningin haar radiorede
uitsprak, werd deze door radio-Tanger uit
gezonden, waarna de finale van Beethovens
Negende volgde: „Alle mensen worden
broeders". Nederlanders te Bangkok, Vene
zuela en Uruguay hebben aanzienlijke be
dragen geofferd.
Schotels vliegen boven
Indonesië
De laatste tijd komen bij het Indonesi
sche persbureau Aneta in Djakarta dage
lijks berichten binnen over de aanwezig
heid van vliegende schotels boven Indo
nesisch gebied.
Achtereenvolgens zag in het begin van
deze week de correspondent in Bandoeng
persoonlijk een vliegende schotel door een
theodoliet, zagen inwoners van Kotaradja
kleurige schijven boven Atjeh en consta
teerde men in Malang de aanwezigheid
van een merkwaardige schijf, die als alumi
nium glansde en een kleurig spoor achter
liet.
Bovenstaande foto toont Cor Wijker, bouw
kundig - opzichter te Egmond aan Zee, die
in zijn vrije tijd allerlei Bijbelse voorstel
lingen in hout uitbeeldt, met een van zijn
sculptures. Het talent van Wijker, die zich
ook al heeft beziggehouden met boetseren
en schilderen, werd na ruim dertig jaar
eerst ontdekt toen hy enige werkjes expo
seerde op een tentoonstelling te Egmond.
Tegenwoordig wordt Wijker vaak opgedra
gen versieringen vah kansels in kerken e.d.
te verzorgen. Bekende werken van Wijker
zijn „Kruisiging", „Evacuatie" en „Zoiid-
vtoed", waarvan vooral het laatste van een
buitengewone expressie is.
Verstrekt door het Rode Kruis
Dinteloord
Geborgen en geïdentificeerd: DE BRUIJN,
Pieternella Adriana, geb. 4.3.U, gehuwd met
Mart. Janssen, laatste adres: C 57.
Halsteren
Geborgen en geïdentificeerd: DE EIJZER,
Elisabeth Maria, geb, 6.11.30; MAAS, Cornelia
Johanna Maria, geb. 27.2.47 te Halsteren, laat
ste adres: B 304.
Herkingen
Begraven in de gemeente Dirksland: MELIS
SANT, Tannetje, geb. 12.8.33 te Herkingen, we
duwe van Volaart, laatste adres: Battenoordss-
weg 264.
Kruiningen
Geborgen: DE BEL, Elias Cornells, geb. 9.5.36
te Kruiningen. laatste adres: Achterstraat 17;
RIJKSE, Ferdinandus, geb. 23.1.36 te 's Hser-
Arendskerke, laatste adres: Grintweg 5.
ISieii w-V ossemeer
Geborgen en begraven te Steenbergen:
OOMS, Jacobus Adrianus Maria, geb. 10.7.35 te
Nw.-Vossemeer, laatste adres: Kade 355: OOMS,
Antonius Josephus, geb. 11.8.93 te Nw.-Vosse-
meer. laatste adres: Kade 355; VAN SOMEREN,
Joseph, geb. 23.9.45 te Nw.-Vossemeer, laatste
adres: Pelsendijk 325.
Stavenisse
Steenbergen
Geborgen en geïdentificeerd: DEKKERS,
Adrianus, geb. 28.1.90; SCHUURBIERS, Mari
nas Antonius, geb. 30.1.25.
Texel
Willemstad
Geborgen en geïdentificeerd: BOS, Arie Bal
ten, geb. 17.12.81.
Debat in New York
YF/annccr gewone mensen een huisje laten
bouwen, dan denken ze daarover lang
na. Eerst over het huisje zelf en vervolgens
over de plek, waar ze het zullen zetten.
Ook zulke rooskleurige dingen als het bou
wen van eigen huisjes kunnen onprettige
verrassingen opleveren.
Voor de Verenigde Naties heeft men een
groot huis gebouwd in de Verenigde Staten
en gevreesd moet worden, dat het huls op
de verkeerde plaats staat. Overal ter wereld
had men het kunnen bouwen, wanneer men
het maar niet zette in Moskou of New
Ycrk. Nu zit men met de narigheid.
VandaBg begint weer een vergadering van
de Verenigde Naties. Twee maanden ge
leden hield men op met vergaderen, ornaat
men de klachtenlijst en de problemen niet
aankon. De tijd zou raad brengen. Welnu,
de tijd heeft geen raad gebracht en van
daag zal men voor dezelfde moeilijkheden
staan als twee maanden geleden. Omdat
het huis van dc Verenigde Naties op de
verkeerde plek staat, denken de Amerika
nen, dat ze bijzondere bemoeienissen met
het personeel van de Verenigde Naties
hebben.
"CV zijn lieden in de Verenigde Staten, die
-*-• van de communistenjacht een politieke
broodwinning maken en die binnenlandse
populariteit verwachten van grove be
schuldigingen. welke zij naar het personeel
van de Verenigde Naties slingeren.
Ze hebben het secretariaat van de V.N.
gedoodverfd als een spionnenclub. die ge
zuiverd moest worden. Ze hebben Abraham
Feller die werkelijk geen communist was
zo wanhopig gemaakt, dat hij zelfmoord
pleegde. En ze hebben de secretaris-gene
raal Trygve Lie, die door de Russen en hun
aanhang werd geboycot, zover gedreven, dat
hij voor zijn baantje bedankte.
Deze onsmakelijke vertoning heeft tot ge
volg gehad, dat de V.N. nu zonder secre
taris-generaal zitten.
Neen. het is verkeerd geweest, dat secre-
tariaatsgebouw in de Verenigde StBten neer
te zetten en aan Amerikaanse heethoofden
de gelegenheid te bieden relletjes te maken
rondom dat secretariaat. Men had er beter
aan gedaan het gebouw van dc Verenigde
Naties op te trekken in één der kleine sta
ten, waar men zelf geen „wereldpolitiek"
voert en waar dus een neutraal forum ge
boden wordt aan de grote naties, die dat
wel pretenderen. Het zal er in deze ver
gadering bij de Assemblee wel van moeten
komen, dat men opnieuw bij Trygve Lie
gaat zeuren over langer aanblijven
Eerst gaf men hem de dolksteek in de rug
door die personeelszuivering en communis
tenjacht en nu.... ziet men In, dat het niet
gemakkelijk is iemand tc vinden, die zo
wel hèt vertrouwen van de Westerse we
reld, de Oosterse wereld enja, toch ook
een klein beetje het vertrouwen van de
Russen en hun aanhang heeft, want ten
slotte zijn ook deze communistische landen
lid van de Verenigde Naties.
de agenda van de huidige vergadering
van de Verenigde Naties staat de
Korea-kwestie. Ze ip in de achterliggende
twee maanden geen stap nader tot de op
lossing gekomen. Het Formosa-grapje van
Eisenhower heeft niets uitgewerkt.
Er komt dus geen vrede in Koreade
Chinezen blijven wachten op erkenning van
hun staat en zolang die erkenning uitblijft,
duurt de twist in Korea voort. Men heeft
i geduld in Peking.... ensoldaten
genoeg. Dit wordt dus niets in de V.N.-
versaderlng. De kwestie van de collectieve
veiligheid en van de maatregelen tegen
agressie zal ook ditmaal besproken worden,
Men zal het er niet over eens worden, om
dat men elkaar niet vertrouwt. Dan zal er
weer wel over Indo-China, over Tunis en
Marokko en over de zuiveringen in Rusland
en in andere IJzeren Gordijn-landen ge
sproken wordenDie punten staan niet
allemaal op de agenda, maar ze zullen er
nog wel op gezet worden, want men kan er
zo gezellig over debatteren en misschien
zijn de extremisten in zulke landen ais Ma
rokko nog wel bereid het debat in de Ver
enigde Naties te begeleiden met een con
cert van nieuwe relletlesMen pleegt
in deze landen van relletjes veel te ver
wachten, vooral wanneer men daarmee
achtergrond geeft aan debatten in New
York.
Grote verwachtingen kan men van dat
alles bezwaarlijk hebben. Deze vergadering
van de V.N. zal waarschijnlijk een van de
meest trieste worden in de korte historie
dezer organisatieZij zal vermoedelijk
bewijzendat er van organisatie van
deze grote wereld met zijn honderden mil-
lioenen mensen nog geen sprake kan
zijn
Men zal er goed aan doen van New York
ditmaal niet het grote heil te ver
wachten
Texel
Aanvulling en rectificatie Se lijst d.d. 8.2.53.
Begraven: IJSKA, Redmer, geb. 2S.4.9S. laat.
ste adres: De Waal 29: KUIP, Dirk. geb. 23.11.16,
laatste adres: De Koog 36; DIJKER, Willem,
geb. 14 12.95. laatste adres: De Waal 53; BER-
NARDUS, WIeger, geb. 17.12.18. laatste adres:
L»e Waai 81.
Aanvulling en rectificatie 4e lijst d.d. 7 2.5J
Begraven: WALS WEER, Siebrèn. geb. 17.4.29,
laatste adres: Elerland C 12.
Wereldkampioenschap
voetbal 1954 in nood
Kunnen eindronden niet in
Zwitserland gespeeld worden
Aangezien over de bouw van grote sta
dions in Bazel en in Zürich bij volksstem
mingen afwijzend werd beschikt is er in
verschillende kringen twijfel gerezen of de
eindronden voor het wereldkampioenschap
voetbal (Jules-Rimetbeker) in 1954. die in
Zwitserland zouden worden gehouden, wel
in dat land zouden kunnen doorgaan.
De voorzitter van het organisatie-comité
en president van de Zwitserse Voetbalbond,
de heer Enrst Thommen, verklaarde, dat
voor de eindronden van het wereldkam
pioenschap zes stadions in Zwitserland ter
beschikking staan, namelijk in Bern (Wank-
dorf), Lausanne, Genève, Lugano, Bazel (St.
Jakob) en Zürich (Hardturm-sportveld).
In de stadions Bern, Lausanne, Genève en
Lugano kunnen onderscheidenlijk 60.000,
52.000, 47.000 en 33.000 toeschouwers een
plaats vinden.
De Ahoy breekt op
De zandzuiger Ahoy heeft vandaag defi
nitief zijn arbeid in het rampengebied be
ëindigd. De zandzuiger zal in De Hoek. de
werkzaamheden aan de Faustus voortzet
ten, zodra de weersomstandigheden in gun
stige zin gewijzigd zijn.
]\[IEMAND WEET wie het eerste horloge gemaakt heeft. Het heeft zich
langzamerhand ontwikkeld uit de klok. Iemand vond de veer uit, waar
door de slingergewichten overbodig werden. Zo ontstond een klok die op
tafel kon liggen. Omstreeks 1510 vervaardigde men een uurwerk, dat
klein genoeg was om een geheel nieuwe naam te krijgen. Men schrijft
Peter Henlein, die van. 1480 tot 1542 in Neurenberg leefde, de uitvinding
van het zakhorloge toe. Dit waren echter zulke zware, onhandige appa
raten, dat men ze niet in de zak kon dragen, maar aan een ketting om de
hals of aan een gordel hing. Men noemde deze dingen „Neurenberger
eieren" en benutte ze eveneens als boksbeugels tegen struikrovers!
TOT IN CHINA
Tegen het einde van de zestiende eeuw
begonnen de Hugenoten in de omgeving
van Genève horloges te fabriceren. Het
oudst bekende horloge werd door Martin
Duboule vervaardigd en had de vorm van
een tienpuntige ster. Dit antieke stuk be
vindt zich in het museum van Cluny te
Parijs. Andere horloges uit die eerste perio
de hadden de vorm van tulpenblaaeren,
honden, doodshoofden, duiven en nog veel
meer. Reeds in de zeventiende eeuw ver
vaardigde men te Genève „kalender
horloges". Het is algemeen bekend, dat
keizerin Joséphine een horloge aan haar
armband droeg en dat de Zwitserse uit
vinder Breguet een automatisch horloge
„bouwde", bestemd voor Marie Antoinette,
die echter nooit haar rekening van 30.000
francs betaalde.
De horloge-industrie ontwikkelde zich van
Genève uit in het Jura-gebergte benoorden
het meer van Neufchatel. -De eerste horloge
maker in die bnnrt was een jonge slote-
maker, Daniel Jean Richard genaamd, die
het horloge van een reiziger in één dag
repareerde en er na anderhalf jaar zoe
ken en knutselen een voor zichzelf wist
te maken. In 1705 vestigde hij zich te Le
Locle, waar hU zijn broers en zoons zijn
nieuwe ambacht leerde. Al gauw vervaar
digde de hele buurt horloges. Le Locle,
I.a Chaux-de-Fonds en Bienne vormen nog
altijd het middelpunt van de horloge
industrie.
Buitenlandse bezoekers kochten indertijd
gretig alle horloges op, welke op een ten
toonstelling te Genève prijkten, bekwame
vaklieden uit Gqpève emigreerden boven
dien naar Engeland en brachten daar de
industrie. Maar ondanks eigen productie is
Engeland één der belangrijkste afnemers
van Zwitserland gebleven. De Zwitserse
horlogemakers trokken de wijde wereld in
en in de zeventiende en de achttiende eeuw
telden zij zelfs Hindoe-prinsen onder hun
clientele.
In 1867 vervaardigde een horlogemaker
uit La Chaux-de-Fonds Courvoisier ge
naamd, voor de Gaikwar van Baroaa een
horloge (versierd met 51 robijnen) in een
kast, welke rijk. met diamanten bezet was.
Dit unieke stuk kostte de Gaikwar hon
derdduizend francs. Een Jezuietenpater nam
in 1600 voor de aardigheid een paar klok
ken mee naar Peking. In de achttiende
eeuw bestelden de Chinezen graag twee
horloges, die bij elkaar hoorden.
Polshorloges: vakwerk
Na het armbandhorloge van keizerin
Joséphine hoorde men tot 1800 niet meer
over dit type spreken. In dat jaar leverde
een horlogefirma uit La Chaux-de-Fonds
er een aantal 3an de Duitse marine. Men
trachtte deze horloges bovendien ook naar
Amerika te verkopen, maar de proefzen
ding kwam terug met de opmerking:
„onhandig". In 1904 waren polshorloges nog
steeds niet op de markt verschenen, maar
tijdens de eerste wereldoorlog werden ze
populair. Thans is 80 pCt van alle Zwitserse
horloges van dit type.
Een polshorloge bestaat uit 160 onder
delen en ondergaat 1650 bewerkingen. Dui-
Het nieuwste nieuwtje ontsproten
15 aan het brein van de Zwitserse hor-
I logemakers is een foto-electrische
- klok, die 24 uur achtereen kan Jopen
als ze één uur lang aan het licht is
blootgesteld, kunstlicht of zonlicht,
direct of indirect. Vier uren van mid
delmatig licht zijn voldoende om de
veer geheel op te winden. Plaatst men
de klok daarna in het donker, dan
duurt het vier dagen totdat de veer
geheel afgelopen is. i
Daar de veer van de klok nagenoeg J
steeds geheel gespannen is men
I loopt met dit kleinood toch niet als-
5 maar heen en weer van lichte naar
5 pikdonkere kamers loopt zij met de6 s
5 te groter nauwkeurigheid.
Achter de drie ruitjes in de voet 5
5 van het klokje bevinden zich de foto- g
s electrische cellen, die het invallende f
I licht omzetten in een heei zwak
stroompje. Daar deze cellen in serie 5
geschakeld zijn, kan dat stroompje een 5
5 motortje van 45 gram, dat via een
ingewikkeld overbrengingsmechanisme
s de veer opwindt, aandrijven.
J Is de veer geheel opgewonden, dan
i wordt het motortje automatisch uitge- 5
schakeld.
zend gereedschappen worden hiervoor ge
bruikt, van een schroevendraaier af. die
zulke kleine schroefjes bewerkt, dat er
50.000 in een vingerhoed gaan. tot een
machine, die de afmeting heeft van een
kleine locomotief, waarmee men. tot een
duizendste millimeter nauwkeurig, metingen
kan verrichten. Ondanks dezè technische
v/onderen is de Zwitserse horloge-industrie
een handwerk gebleven.
Het is de ervaren vakman, die het massa
product vervaardigt, dat zo nauwkeurig
is, dat de absolute tijd benadert. De Zwit
sers zijn er zich echter terdege van bewust,
dat zij hun product steeds beter, steeds
mooier, steeds accurater moeten maken,
willen zij de eerste plaats op dit gebied in
de wereld behouden.