Versdrama van Hoornik mogelijk aanwinst voor hedendaags toneel Filmactrice is in India symbool van de vrije vrouw D C C NIEUWE BOEKEN BRAHMS' VIOOLCONCERT WORDT IN MIDDELBURG GESPEELD ZATERDAG 6 DECEMBER 1952. PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 7 LETTERKUNDIGE KRONIEK „De Bezoekerzal worden opgevoerd door de Nederlandse Comedie Toneelstukken zijn lastige dingen om over te schrijven. Ze moeten im mers worden gespeeld om volledig tot hun recht te komen. Beoordeelt men een werk alleen naar zyn letterkundige kwaliteiten, dan doet men het onherroepelijk te kort, omdat de tekst slechts de materie geeft, die door de spelers bezield moet worden. Ook kan men zich licht vergissen: een stuk dat als „leesstuk" grote verwachtingen schept, mislukt soms op de planken; Daar staat weer tegenover dat een groot acteur een dof, middelmatig werk kan doen glanzen en het verre boven de middelmatig heid uit lean heffen, zoals een goed voordrachtskunstenaar een doodgewoon gedicht soms een creatie kan doen lijken. Er blijft altyd iets halfslachtigs en onbevredigends in de bespreking, de letterkundige waardering, van een stuk dat men niet opgevoerd 'heeft gezien. Fantaslergke lieden zyn soms hartstochteiyke toneel„lezers": zy leven zich dermate in de rollen en scènes in, dat voor hen de lezing wel eens grootser en schoner blijft dan welke opvoering ook, omdat géén decor de wijdsheid van hun visioenen, geen speler de dramatische kracht, de tederheid of de humor van hun droom heeft benaderd. Dit moge wat absurd ïyken, maar het komt voor. Het gevoel is éven te vergelijken met de sensatie die ve len kennen ten aanzien van een film, bewerkt naar een boek, dat hen zeer lief is. Velen blijven dan liever trouw aan hun gedroomde romanfiguren en -décors dan dat ze hen opeens glas hard en brutaal voor zich zien op het flitsend celluloid. De vergelijking gaat natuurlijk niet op, daar een to neelstuk dat niet opgevoerd wordt zqn doel mist, terwijl een roman be zwaarlik gebaat kan zqn bij r"~ door BANS WARREN verfilming, maar iets van de afstand van illusie zit er toch in, wanneer men een opvoering gaat zien van een stuk, dat men door lezing reeds lief heeft gekregen: men moet afstand doen van zyn eigen dierbare hersen schimmen en zich overgeven aan mensen van vlees en bloed en de op vattingen van de regisseur, aan een kamer, die duidelijk een décor, een bos, dat zeer zichtbaar geschilderd is, aan een vogeltje, dat daar duide lijk mechanisch in piept. Verstaan de acteurs echter him vak dan is men dadelgk gewonnen, en zou het bord je: dit is een kamer, of: hier begint het bos, voldoende zqn. Men deed dat vroeger wel, en doet het thans soms weer, o.a. bij de opnieuw in zwang komende magnifieke kunst van de pantomime, het toneelspel zonder woorden. „DE BEZOEKER" We hebben het in October versche nen versdrama „De bezoeker" van de dichter Ed. Hoornik dus enkel gele zen en we hopen het dit seizoen ook te kunnen zien: de Nederlandse Co medie zal het onder leiding van Jo- han de Meester brengen. Het is een drama in drie bedreven, te spelen door slechts vier personen, twee man nen en twee vrouwen, in twee décors: een woonkamer en een studeerver trek. Eenvoudiger kan het dus haast niet wat rolbezetting en requisieten aangaat. Maar het stuk stelt zware eisen aan de drie hoofdrolspelers, want het is uitermate gecompliceerd en het gaat de diepte in: het is een zielkundig ver uitgewerkt huweiyks- drama. De personen zyn: Jacob, diens vrouw Maria, hun beider vriend Jo zef en diens bejaarde huishoudster Anna. Het eigenlijke drama is ge- De volledige werken van Stijn Streuvels. DRIE DELEN VERSCHENEN De Wereldbibliotheek verzorgt een volledige uitgave van de werken van Stqn Streuvels, waarvan nu reeds drie delen zqn verschenen. Een merkwaardig figuur is de ze Vlaamse auteur zonder enige twq- feL Begonnen alspasteibakker, heeft hrj zich zelf ontwikkeld tot een van de belangrijkste Vlaamse schrq- vers van de laatste halve eeuw. Het feit op zich zelf reeds, dat thans zijn volledige werken in een indrukwek kende reeks W.B.-delen gaan ver schenen, is er een bewys voor. Voor de liefhebbers wordt deze volledige Streuvels-uitgave zonder enige twqfel een kostelijk bezit. Het verleden herleeft HERDRUK VAN ROMAN VAN MARIE C. VAN ZEGGELEN. Wie de romans van mevrouw Ma rie C. van Zeggelen meent te kun nen afdoen met een wat gering schattend „aardige dameslectuur" doet deze schrqfster onrecht En toch gebeurt dit nogal eens. Men ver geet dan, dat mevrouw Van Zeggelen in haar ongetwijfeld wel eens wat zoetelijke verhalen er telkens weer in slaagde voor ons beelden uit het verleden op te roepen, welke op le vendige en boeiende wy'ze ons iets leren omtrent het leven in vervlogen eeuwen. Het eenvoudige familieleven, in de stad zo goed als buiten, maar ook de vaak geraffineerde intriges, die zich in de grote wereld door alle eeuwen heen hebben afgespeeld. Ma rie van Zeggelen bepaalt zich in voorkeur bij de 18e eeuw; daarvan is ook de thans reeds in vqfde druk verschenen roman „Een hofdame uit de 18e eeuw", een typisch voorbeeld. Het verhaalt speelt ten dele in Haag se hofkringen en op het Huis ten Bosch, maar ook op de voorname buitenverbiyven van de Bickers en de Boreels te 's-Graveland in het Gooi. Wie houdt van een prettig en vlot boek, waaruit hq (of zq) ook nog iets opsteekt over onze vaderlandse historie, zal van deze herdruk van de uitgever J. M. Meulenhoff te Am sterdam voldoening beleven. beurd vóór het stuk begint: Jozefs vrouw, Martha, heeft zien van het le ven beroofd door een grote dosis mor fine te slikken, die hij haar gaf, we tend wat ze er mee doen zou. Hun huwelqk was nimmer volledig weest, daar Jozef een van die man nen was, die alleen de zielsverenigmg met een vrouw nastreven en het an dere, even belangrqke element voor een harmonisch huwelqksgeluk, ne géren. Martha had wat naar ontbrak gevonden bij Jacob, maar daar zq al leen van Jozef hield, ging ze voortdu rend onder wroeging gebukt. Jozef is van alles op de hoogte, maar Ma ria, die bovendien Martha's vriendin is, niet. Tussen Jozef en Maria is een grote platonische vriendschap ont staan, die bq Maria bqna de vorm van liefde heeft aangenomen. Er is nog een tweede (minder aan vaardbare) drqfveer: Jacob, een door velerlei schuldgevoelens verteerd mens, die de zielszuiverheid van zijn vriend niet kon verdragen, had de primitieve, demonische drang, Jozef te vernietigen en hem even gekweld te maken als hq zelf was. Na Mar tha's dood kwam Jozef echter niet meer aan huis bq Jacob en Maria, en zodoende genoot Jacob onvoldoende van zqn triomf: hq wilde zien hoe nu ook de ziel van zqn vriend werd aan gevreten door de schuld: Je leed als ik. Ik was geslaagd; hetzelfde dier dat in mqn borstkas knaagt, zat ook in jou. Ik wou het zien. Ik wou, daarvan genieten. God nog toe, ik zou, jou zien, zoals ik eens je vrouw gezien heb, naakt, in tranen, roepend. ik verdien, dat ik verdoemd word en daartoe smeedde Jacob een plan dat hemzelf mede ten val bracht: hij nodigde Jozef uit in verband met de komst van een geheimzinnige bezoe ker, die hij verzonnen had. Daarmee begint eigenlijk het stuk; Jozef komt 's avonds bq zijn vrienden op bezoek en de beide, ovemerveuze mannen geraken onder zo'n spanning dat die niet bestaande, maar niettemin als bovennatuurlqk aanwezige be zoeker hun geweten wakker roept, zodat zq zich beiden bovendien open ly k van de moord beschuldigen. Dit brengt de hele affaire aan het rollen. Maria komt in de volgende bedrqven achter de toedracht, en alle drie de figuren ondergaan door het leed een loutering die hen toch nog weer een uitweg uit de zwarte afgrond zal ba nen: Jozef vertrekt op een verre reis om zich aan zqn kunsthistorische on derzoekingen te wqden, Jacob en Ma ria blqven bij hun kind. Hoomik heeft alle mannelijke en vrouwelqke in stincten en gevoelens in dit huwe- lqksconflict zeer diep gepeild en een grote rijkdom aan ervaringen binnen de luttele bladzqden van dit drama geperst. Het heeft daardoor een Orgel in het Concertgebouw wordt vernieuwd. De Nederlandse musici dr. A. v. d. Horst, P. van Egmond en R. Men gelberg. hebben een bezoek gebracht aan het orgel en de speeltafel in de (Geref.j Oosterkerk te Aal ten. Het ligt in het voornemen het vierklaviersorgel van het Concert gebouw te Amsterdam geheel te ver nieuwen en een zelfde speeltafel te geven als het orgel in de Oosterkerk te Aalten. Aan de bouwer van het Oosterkerk-orgel, de heer J. Sanders te Utrecht, is opdracht gegeven deze speeltafel te vervaardigen. spankracht en een diepte die het ge geven vergroten tot een waarlqke zielkundige tragedie. De poëtische taal, die begrqpelqkerwqs, niet over al even bezield kon zyn, heeft prach tige meeslepende hoogtepunten, voor al in het tweede en derde bedryf. Al met al lqken in dit werk de kwaliteiten aanwezig om het tot een belangrijke aanwinst te maken voor ons toneel, dat zo arm is aan oor spronkelijk werk van voorname kwa liteit. En mocht het als speelstuk onverhoopt niet slagen, dan is het in elk geval een zeer boeiend leesstuk. D. A. Daamen, Den Haag. Reikhalzend stond bqna de gehele bevolking van Marken Donderdag uit te zien naar Sint Nicolaas en zijn knecht, die per boot zouden arriveren. „Zou hij komen?", vroeg men zich af. „Zou het ys geen beletsel zyn?" Het viel gelukkig mee. De boot arriveerde prompt op iqd en de Sint werd met ge juich ontvangen. Sint was vol bewondering voor de karakteristieke woningen en de kledy van de Urkers. MUZIEKFEUILLETON Hertha Ellegiers als soliste by de „Instrumentale" Woensdag a.s. SOMS ZOU MEN een oompositie een „zelfportret van de toondichter" kunnen noemen, omdat men in het werk allerlei typische trekjes vindt, die vooral voor hèra kenmerkend zyn. Zo valt by Brahms bijvoorbeeld de grote zorg op, die hy aan de vorm schenkt, aan bet uiteriyk dus van zjjn compo sities, hetgeen hem wel eens de bynaara van de „Formenverllebter" heeft bezorgd. Deze „liefde" voor het uiteriyk betekent echter niet, dat aan de Inhoud minder aandacht wordt besteed, Integendeel: Brahms schenkt als het ware de vorm vol met prachtig muziek. Vorm en inhoud zUn by hem als bq weinig andere toondichters onlosmakelijk verbonden, waarby de su blieme kwaliteiten van belde elementen het luisteren naar Brahms' muziek tot een boelende bezigheid maken. Deze zorg voor een verantwoorde vorm heeft Brahms ook beheerst by het concipiëren van zyn beroemde vi oolconcert, dat Woensdag a.s. te Mid delburg zal worden gespeeld door Hertha Ellegiers, samen met de „In strumentale Aanvankeiyk wilde hy dit werk opzetten als een symphonie, welk principe hij ook tot uiting Dracht in hef tweede pianoconcert, dat onge veer gelqkertijd ontstond. Er moesten dus vier delen komen en géén drie, zo als gebruikelqk bq het concert. Al componerend verhinderde Brahms' aangeboren gevoel voor het juiste vormschema nem echter om dit voor- zwijgen oplegde. Sindsdien is het een „toetssteen' voor elke violist op het podium geworden. Zo mag men ztj het met enige fantasie ook dit vioolconcert een muzikaal zelfportret van Brahms noemen, omdat men hem er ten voe ten uit in ontmoet: de brillante. de nauwkeurige, dg weemoedige, de ern stige musicus, die Johannes Brahms heet. Hertha Ellegiers, die het werk in Middelburg zal spelen, is thans con certmeesteres van de Gelderse Or kestvereniging. Zy voltooide haar studie onder leiding van de beroemde uemen tot uitvoering te brengen, zo- Carlo van Neste~aan het Brusselse dat hij tenslotte besloot om meer in Conservatorium. de iyn der traditie te biyven en het concert drie delen te geven. Uit deze bqzonderheid herkent men Brahms: de „Formenverliebter". Nog een op- merkelqke eigenschap van deze com ponist komt in dit vioolconcert tot uiting, nameiyk zqn grote voorliefde voor volksmuziek en vooral voor de zigeunermuziek. Invloeden daarvan zqn duidelqk aanwqsbaar in het laat ste deel, dat een byna Hongaarse sfeer ademt door de extatische wqze, waarop hij de viool doet zingen. Deze voorliefde van Brahms is overigens weer tekenend voor zqn persoonlqk- heid. want vrqwel nooit schrijft hij een luchtig en speels muziekie, vol humor en plezier, zoals dat byvoor- beeld de oude Weners zo goed konden. Het schqnt, dat Brahms zich hier tracht te compenseren door het schrijven van grillige, quasi zigeuner muziek. Er valt nog meer in dit werk te ontdekken, dat de persoonlqkheid van de componist typeert: zqn melodiek, zoals die bqvoorbeeld gevonden wordt in het tweede deel. In het thema hier van, dat ingezet wordt door de hobo en later wordt overgenomen door de solovicol, is hq de weemoedige Brahms, ae sterke man met het klei ne hart, de dichter, die eigenlijk bang is om te veel zichzelf te tonen en zich daarom niet overgeeft aan hartstoch- telqke bekentenissen, maar in stilte mediteert Maar hy is ook de brillante sym- phonicus, de vakman-in-hart-en-nie- ren, die het métier meesterlqk weet te gebruiken, die met, brede en heftige streKen zyn klankenpalet mengt en gebruikt. Geen virtuositeit om des virtuosen wil, maar een uiterst muzi kale, moeilqk te 3pelen party, waar over de violist, pas ten koste van veel harde arbeid zegeviert. „Onspeelbaar" riepen de tqdgenoten van Brahms uit: „Gegen die Geige geschrieben Totdat zijn vriend Joachim het intro duceerde en de grote monden het BEROEMD ZONDER HOLLYWOOD. Madhubala, de meest gevierde ster in Zuid-Azië De wereld Is een nieuw „wonder" rqk. En al weet van die hele wereld alleen de bevolking van India, Pakistan, Indonesië, Birma, Malakka en Oost Afrika dat, in Beverly Hills de iilmkolonoie van Hollywood zal men er niet lang onkundig van blqven. Niet kunnen blijven ook, daar iede re filmmaatschappq daar terdege rekening dient te houden met de vraag, die er naar haar producten bestaat. En de vraag naar de blonde filmster, met haar lichte ogen en klassiek recht neusje, is jaren geleden sterk te rug gelopen in landen als India en Indonesië, vooral toen daar de ster rees van Madhubala: de Indiase filmster met de tengere gestalte, de grote, smachtende, bruine ogen, de adelaarsneus en het verlegen lachje. De cyfers hebben aangetoond, dat zij verreweg de meest gevierde film ster is. Het aantal bewonderaars in haar „buurt" bedraagt evenveel als de bevolking van de Verenigde Staten en alle West Europese landen teza men, namelijk 420 millioen! Tegen de 450 speelfilms, die Hollywood ieder jaar aflevert, kan India er „maar" 300 stellen, doch in minstens een do- zyn van die films speelt Madhubala de de hoofdroL Soms werkt ze voor twee, drie maatschappijen tegelyk in ieder filmblad staan er foto's, verhalen of advertenties, die Madhubala betreffen. In 1933 werd ze te Delhi geboren en Mumtaz Ataullah genoemd. Even als haar hele familie was ze Mo hammedaanse. Op 6-jarige leeftqd trad ze reeds op voor de film en toen ze negen jaar was, ging de familie in Bombay wonen, omdat daar de film industrie gecentraliseerd was en er voor Madhubala meer kansen leken te zqn. Uit dat jaar in 1943 dus door LONG SHOT ongeveer dateert de enorme vlucht, die de film in India geno men heeft. Maar al de verwachtin gen, die hieruit voor Madhubala mochten rqzen, werden teniet ge daan door de ontstellende rampen, die India toen troffen. In April 1944 werden haar tehuis en het familie bezit evenals dat van duizenden anderen door de ontploffingen bq de haven en de felle brand die er op volgde, vernietigd. Het bezoek aan een verafgelegen bioscoop had de familie Ataullah het leven gered. Van veel ernstiger aard echter wa ren de tragische onderlinge onenig heden in 1947, waarbq Hindoes en Mohammedanen elkaar bevochten en de Hindoes millioenen Mohammeda nen uit India verdreven. De ster van de jonge actrice, die toen al in vijf films gespeeld had, was reeds zo hoog gerezen, dat daar door het leven van haar en haar zus ters gespaard bleef. En al heeft de Hindoestaanse be volking toen zq zich eenAiaal beter in de nieuw verworven vrqheid thuis voelde zich zelf er toe gezet de Mohammedaanse actrice Madhu bala te accepteren en later zelfs als het ideaal van de vrqe Indiase vrouw te beschouwen toch moet Madhu bala steeds weer openlqk blqk ge ven van haar vriendschap voor de Hindoes, om hinderlijke fluistercam pagnes het hoofd te bieden. INTELLIGENT Madhubala is voor India even be- keïfd als de oorlog en de onafhan- kelqkheid. In onze nuchtere Wester se oren mag dat wat overdreven klinken, bq nader inzien is het dat niet. Immers, Madhubala heeft de klassieke schoonheid, die men van een vrouw in India verwacht, maar bovendien bezit zq in tegenstel ling tot haar collega-actrices een grote mate van intelligentie. En dat is aan haar hele verschqning te mer ken, evenals aan haar spel. De tot traditie geworden speelsheid en over- drqving van de „lievige" actrice is bq haar ver te zoeken. Roekeloos heid, binnen de perken gehouden door trots en een zekere kieskeurig heid, kenmerkt haar acteren. Haar tegenspeler in de film maakt zy door haar spelopvatting tot de held, zoals zq hem verlangt te zien. De stelling uit de Hindoeleer, dat de vrouw ondergeschikt is aan de man, tart zq met iedere oogopslag. De filmnaam, die jaren geleden een producer voor Mumtaz Ataul lah koos, zou later blijken wonder wel te passen by het voorwerp van een zo massale adoratie. Madhü(bala is de vrouweiyke uitgang) betekent zowel „geurig" en „lente" als „lief de". Deze jonge ster speelt meestal de „boze" rollen (wat sterk in tegen stelling is met haar particuliere le ven), zoals bqvoorbeeld die van de rqke, luchthartige erfdochter, die de edele maar arme jongeman het vuur te na aan de schenen legt. Nog nooit echter heeft men een van de film helden haar op het witte doek zien kussen! Hoe dat nu wel moet, nu In dia zich met steeds groter graagte thema's uit het Hollywoodse toe eigent, is voor ons een open vraag. Wanneer echter eenmaal de eerste kus gevallen zal zqn en de publieke aanbidding, en daarmee de geweldi ge inkomsten van India's filmmaat schappijen stqgende blqven, zullen ze er in Beverly Hills wel een bedje bq snrelden! Haar theoretische zq aan de „Hoch- Musïk" te Welmar. Gedu rende enkele jaren werkte zy mede In een Belgisch-Frans Kamerorkest, dat in 1945 een tournee door Nederland maakte. In ons land gaf zq diverse recitals met haar man. Ook ln Zee land is zq enkele Jaren geleden enige malen opgetreden. OVERIG PROGRAMMA. Het programma van het concert van Woensdag vermeldt voor de pau ze Cherubini's ouverture „Anacreon", een der meest gespeelde werken van deze Italiaanse componist, die in de vorige eeuw directeur van het Parijse Conservatorium was; en voorts de Schotse Symphonie van Mendelssohn, door hem geschreven naar aanleiding van een reis door Schotland. de K. Kroningsfeest op televisie? Televisiedeskandigen uit FrankrUk, Nederland en Denemarken hebben te Londen met vertegenwoordigers van de B.B.C. gesproken over de moge lijkheid om de kroning van Koningin Elizabeth gelijktijdig over televisie stations op het Europese vasteland uit te zenden. De B.B.C. deelde Vrijdag mede, dat de basis van deze besprekingen was, dat de B.B.C. voor de overbrenging van het beeld naar Dover zal zorg dragen, terwij] de ..Radio Diffusion et Television Francaises" (R.T.F.) ver antwoordelijk is voor de verdere ver binding met Parijs. Of het plan zal kunnen doorgaan, hangt af van de proeven, welke mo gelijk in het begin van het vol gende jaar zullen worden genomen. De vertegenwoordigers van Neder land en Denemarken woonden de be sprekingen bij. Indien de genoemde proeven gunstig verlopen, „zal het wellicht mogelijk zijn, dat een of meer van de Nederlandse, West-Duit se en Deense televisiestations op 2 Juni 1953 gebruik maken van de ver binding tussen Londen en Parijs", al dus de mededeling van de BJ3.C. De meest gevierde filmster ter wereld. Culfurele Cavalcade DE DUITSE dirigent Wilhelm Furt- wüngler, die enige tijd geleden een ernstige longontsteking opliep, is thans hersteld. De thans 66-jarige dirigent zal binnenkort te Berlijn optreden. DE gemeente Vught heeft een nieu we straat de naam gegeven ran de Haagse schilder Antoon van Welie. In Vught heeft Van Welie namelijk zijn eerste tekenonderwijs Ontvangen. IN OPDRACHT van B. en W. van Zaandam zal de kunstschilder Van Mever een portret vervaardigen van H.KJI. prinses Wilhelmina. Het is be stemd voor een school. AAN DRIE Nederlandse musici t.w. Max Vreedenburg, Marius Flothuis en Klaas van Oostveen, is een onder scheiding toegekend in de vorm van een diploma. Zij hebben deze onder scheiding gekregen voor de door hen ingezonden compositieswaarmede zij deelnamen aan de compositieprijs vraag, die dit jaar uitgeschreven is door de .JSocieta Del Quartelto" in Vercelli (Italië). DE AMBASSADEUR van India heeft aan enkele Nederlandse cine asten een certificaat van verdienste uitgereikt voor de films, waarmede zij deelnamen aan het filmfestival te Bombay. De makers van deze films zijn Max de Haas. bekroond voor zijn films „Maskerage1' en „Mensen en microben"; Bert Haanstra („Neder landse beeldhouwkunst in de late middeleeuwen"); Herman van der Horst (,fier zee ontrukt") en Charles van der Linden („Terug naar het ei land"). TE AMSTERDAM is opgericht de Kring van Nederlandse danscritici, die zich ten doel stelt „het behandelen van vraagstukken, de danskunst be treffende, benevens het geven van voorlichting, speciaal in het buiten land". TE PARMA is onder oud papier de solopartij gevonden van het ongepu bliceerde vierde vioolconcert van Pa- ganini. DE HAAGSE COMEDIE brengt op 13 December onder regie van Bob de Lange, Roger MacDougalls Jils 't kindje binnenkomt" in première in de Haagse Koninklijke Schouwburg.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1952 | | pagina 7