PR0VIHCIA1E ZEEUWSE COURANT
P. z. c.
Middenstand op Schouwen weet
van aan
pakken
ST. NICOLAAS-
ACTIE
Magistraat van Bruinisse maakte
moeilijke tijden mee
Koekplanken waren dikwijls
fraaie werkstukken
EDITIE SCHOUWEN
195e Jaargang No. 281
SPECIALE SINT NICOLAAS-EDITIE VOOR SCHOUW EN-DU IV ELAND
Dagblad uitgave van de firma
Provinciale Zeeuwse Courant.
Directie F. van de Velde en F. B.
den Boer. Adj W de Pagter
Hoofdred. G. Ballintijn PI verv.:
W. Leertouwer en H A Bosshardt.
ABONNEMENTSPRIJS 44 ct per
week, f 5.4S p kw.. fr. p p. f 5 70
per kw Losse nummers 10 cent.
WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSINGSE, GOESSE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN
Vrijdag 28 Nov. 1952
ADVERTENTIEPRIJS Z. ct per
mm Minimum p advertenUt t
tng mededelingen drlcnveai tarlel.
Kleine advertenties (max R regels)
van 1—5 regels f 1 - Iedere regel
meet 20 cent „Brieven ol adres
Bureau van dit Blad' 25 cent meer.
Giro nr 359300 P Z C. Middelburg
Bur. Vlisslngen Walstr 58—60. telel. 2355 4 lijnen (b.g.g. 2861 of 2160) Middelburg, Markt 51. telef. 3841. i
Lange Vorststraat 63. telef. 2475 (b g.g 2228) Oostburg. Finlandstraat 2. telef
18. Terneuzen, Brouwerljstr. 2 Zlerlk7.ee. N Bogerdstr C 160 te 1*^26
„HET ACTIEVE EILAND''
Winkelweken geven blijk van een
gezonde activiteit
„HET VERGETEN EILAND"Langzamerhand heeft deze uitdruk
king voor Schouwen-Duiveland hurgprrecht verkregen, maar toch bevat
zij slechts een halve waarheid. Want zij vertelt immers alleen dat het
eiland vergeten werd en wordt, doch meldt niéts van de activiteiten
der bewoners zelf! En wanneer men regelmatig met Schouwen-Duiveland
in contact komt, heeft men eerder de neiging om te spreken van „het
actieve eiland" dan van het vergetenDaar is bijvoorbeeld de midden
stand, die alles op alles zet zowel in de stad als op hel platteland
om de bewoners van Schouwen-Duiveland precies hetzelfde te bieden
als zaken van de grote stad. Men wil tevens voorkomen, dat men in lange
stoeten naar Rotterdam en soortgelijke plaatsen trekt om daar inkopen
te doen. „Ook wy kunnen U helpen" is het devies!
Van dit streven zijn de winkelwe
ken, die ook thans weer in verschei
dene plaatsen van het eiland worden
gehouden, een prachtig voorbeeld: de
plaatselijke middenstanders werken
samen, werken nauw samen zelfs om
de belangen van de consument te die
nen, terwijl zy daardoor tevens de
aandacht op hun zaken vestigen. Met
twee vooraanstaande middenstanders
van het eiland spraken wij dezer da
gen over de mogelijkheden van de
middenstand op het platteland van
Schouwen-Duiveland en beiden wa
ren er van overtuigd, dat men de
zelfde service kan bieden, dezelfde
kwaliteit en dezelfde prijzen als el
ders.
IN RENÈSSE.
De heer J. H. Borgmeijer, secreta
ris van de middenstandsvereniging te
Renesse, wees er op,' dat zijn dorp
tengevolge van 't uitgebreide vreem
delingen verkeer een sterk ontwik
kelde middenstand heeft.
„Wy moeten er voor zorgen, dat
we de gasten alles kunnen bieden,
waarom zij vragen", zo zei hy. „Maar
we zyn er niet alleen voor de vreem
deling, maar ook voor de eigen dor
peling. En daarom organiseren we
hier een winkelweek: we willen be-
wyzen, dat het platteland niet voor
de stad op dit terrein behoeft onder
te doen".
De heer Borgmeijer ziet van dit
alles niet uitsluitend de strikt zake
lijke zijde, maar heeft eveneens oog
voor de ideële kant van de zaak
„Ook de ontwikkeling van de dorps
bevolking is hier min of meer mee
gemoeid", zo zeide hg. „Wij- kunnen
aan deze ontwikkeling medew.erken
door te zorgen voor goede en smaak
volle goederen. Nog teveel heerst er
bij de dorpelingen de opvatting, dat
het pas deugt, wanneer het uit de
stad komt".
De heer Borgmeijer zou graag ook
in de zomer een winkelweek zien
„maar dan eisen de vreemdelingen
ons zo volledig op, dat niemand
eigenlijk tijd heeft om iets goeds in
elkaar te zetten. Daardoor zijn we er
helaas nog niet aan toe gekomen
BROUWERSHAVEN.
De heer P. de Moor uit Brouwers
haven, die voorzitter is van de mid
denstandsvereniging aldaar, vertelde
ons, dat men hier de winkelweek
juist in dit seizoen organiseert, om
dat de Sint Nicolaasdrukte daartoe
uitstekend gelegenheid geeft. Win
kelweken zijn in Brouwershaven de
laatste jaren een soort traditie ge
worden „en we zien er resultaten
van", aldus de heer De Moor. „Met
name de textielzaken en de winkels,
waar men speelgoederen verkoopt,
kunnen vaststellen, dat er meer in
eigen plaats wordt gekocht!"
Het valt overigens niet mee om
elk jaar met nieuwe attracties te ko
men. Zo zal men dit jaar met muziek
langs de verlichte zaken van Brou
wershaven trekken, waarbij dan elke
deelnemende winkelier voor zyn win
keldeur gewogen zal worden. En nu
gaat het er maar om het totale Brou-
wershavense-zakenlieden-gewicht
vast te stellen
Over de medewerking van de mid
denstanders had de heer De Moor
niet te klagen: „Vrijwel iedereen
doet mee, omdat ze het belang ervan
inzien. Nu proberen we maar het pu
bliek enthousiast te makenen
te laten blijven!"
Ziehier de meningen van twee voor
aanstaande middenstanders. Zij staan
niet alleen in hun opvattingen, maar
worden gesteund door hun collega's
in Renesse, Brouwershaven en in vele
andere plaatsen van het eiland. Ook
Nieuwerkerk bijvoorbeeld krggt zijn
winkelweek en ook hier worden vele
activiteiten ten toon gespreid.
Uit dit alles blykt, dat men er be
ter aan doet te spreken over „het
actieve eiland", wanneer men het
over Schouwen-Duiveland heeft
Want men weet er van aanpakken
Geen koekvergulden in 1852
leZierikzee.
Aan het koekvergulden wordt te
genwoordig niets meer gedaan
het gebruik is uitgestorven. Ouderen
weten nog, hoe hnn grootouders wis
ten te vertellen van verguldparttyen,
zoals Hildetbrand ze in zjjn „Camera
Obscura" beschreef.
Het is dezer dagen juist een eeuw
geleden, dat in Zierikzee een eind ge
maakt werd aan het koekvergulden
omdat de volksgezondheid dit nood
zakelijk maakte. De plaatselijke com
missie van geneeskundig toezicht, zo
werd bekend gemaakt, was tot de
ontdekking gekomen, dat voor het
vergulden van St. Nicolaasgebak een
koperhoudend mengsel werd ge
bruikt, terwijl bovendien voor net
kleuren van suikerwaren dikwijls in
grediënten werden gebruikt, die even
als het verguldsel schadelijk waren
voor de gezondheid.
Het klatergoud werd dus uitgeban
nen, omdat het voor de volksgezond
heid schadelijk was. Voortaan kende
men in Zierikzee geen vergulde drie
masters meer of jonkers met gouden
schoenen, geen deerns meer met gul
den harten of katten met gouden na
gels, geen karossen meer met gouden
wielen of buizen met zilveren daken.
Toch is er nog altijd iets van het
klatergoud overgebleven. In de hui
zen komt immers Sint Nicolaas,
wiens staf meestal een fraaie gou
den krul heeft en wiens kleed dik
wijls is versierd met gouden orna
menten
KUNST MET SYMBOLEN
Oude betekenis der koeken ging verloren
de vrijer" is gebleven
KENNEN WIJ TEGENWOORDIG de speculaaspop als de pretentieloze
,",vryer", welke slechts ter tafel komt als een der vele snoeperyen op de
Sint Nicolaasavond, de historie van deze smakelijke koek leert ons dat
haar geboorte moet hebben plaatsgevonden voor het begin van onze jaar
telling. Reeds de Friezen kenden koeken van dergelijke vorm, zy het dan
ook, dat zy niet van speculaas, maar eenvoudig van brood waren gebakken.
Het waren de offerkoeken, die de oorspronkelijke dierenoffers gingen ver
vangen.
Om deze offers toch het uiterlijk te geven van de dieren, die vroeger de
goden werden aangeboden, sneed men de gewenste figuren (schaap, os,
enz.) uit in hout, waarna met deze matrijzen het deeg in de juiste vorm
werd gedrukt. Lang dus voor Laurens Janszoon Coster de boekdrukkunst
heet te hebben uitgevonden, maakten zijn voorvaderen al gebruik van de
houten stempels, waarmee dan weliswaar geen letters, maar toch gehele
voorstellingen in brooddeeg inplaats van In boeken werden afgedrukt!
Er zijn van die oude koekplanken enkele teruggevonden uit de veertien
de en latere eeuwen. Helaas is er echter veel materiaal verloren gegaan;
het hout is weggerot of vrijwel door de houtworm opgegeten. In oude ge
schriften is evenwel nu en dan sprake van deze baksels en aan de hand
daarvan heeft men de oorsprong kunnen reconstrueren.
De gevaarlijke plekken
in ons wegennet.
De A.N.W.B. heeft de minister van
verkeer en waterstaat gevraagd, de
bedragen welke voor onderhoud en
verbetering van de wegen in de be
groting zijn opgenomen, te verhogen
met een aparte post, opdat er einde
lijk geld beschikbaar komt om op
korte termijn de zogenaamde „black
spots" (zwarte plekken) in ons we
gennet die punten, die steeds op
nieuw aanleiding geven tot ernstige
verkeersongevallen met kracht te
verbeteren.
Er zijn bijvoorbeeld brieven terug
gevonden van Heinrich von Nordlin-
gen en Margaretha Ebner, waaruit
blijkt dat omstreeks 13301350 ho
ningkoeken gewisseld werden. In de
kloosters was dit zeer in zwang. Er
bestond toendertrjd een Lebzelter- en
peperkoekengilde, waarbij het snij
den van een koekvorm exameneis
was voor het behalen van de meester-
Roekebakkerstitel. De planken kwa
men van de es en van de perenboom
De prachtigste figuren werden uit
eindelijk in de stempels gesneden.
Ware kunstenaars beoefenden het
vak. Opvallend is de liefde voor het
détail omstreeks de zeventiende
eeuw. Gelukkig zijn ons enkele voor
beelden van dit ambacht bewaard
gebleven en kan ons oog zich nog
eenmaal verlustigen aan de symbo
lische schoonheid dier oude specu-
laasvormen. Want het symbool vier
de hoogtij in die eeuwen. Vrouwen
werden afgebeeld met een vogel op
de hand, welke als een ware valk
jacht moest maken op de minnaar.
De wandelstok van de vrijer ver
beeldt volgens deskundigen de speer
van Donar en daarmede de krijgs
haftigheid of de moed van de drager
Een vos, welke op de hierbij afge
beelde koekplank is aangetroffen,
symboliseert de wijsheid, enzovoorts.
DE OUDE BETEKENIS der koe
ken is als het deeg langzamer
hand gewijzigd. De offerkoeken van
brood werden honingkoeken en pe
perkoeken, die niet meer aan de go
den doch aan de mensen werden ge
schonken. De dierenfiguren veran
derden in mannen en vrouwen. Lang
zamerhand werd deze koek een sym
bolische vrijer voor muurbloempjes
en vrijgezellen, welke betekenis voor
al opgang deed bij de verbreiding van
het Sint Nicolaasfeesst. een plaag-
feest bij uitstek. Maar helaas dreigt
deze betekenis van speculaas en taai
taai tegenwoordig te vervlakken en
uit te sterven. Veelal wordt zo'n fi
guur gegeven om de koek en niet
meer om de spotternij en dat is jam
mer.
Over het uiterlijk praten wij dan
verder maar niet. Want met de in
trede van de machine kwam ook een
einde aan het kunstig ambacht der
koekplanksnijders en vervaagden
„vrijers" tot stijlloze speculaas- en
taaipoppen zonder de versierselen en
détailrijkdom van voorbije eeuwen.
van
de
lll!l!»l!!ll!ll«kWIIIA«HIAf!
wiininiwiiiiiiiiwiiiiiiiwioiiira
Kindervoorstellingen te Burgh, Haam
stede, Br ou» ershoven, Nieuwerkerk
en Zierikzee.
SCHOENMAK^ BRAND ZOEKT EEN KNECHTJE
is de titel van het toneelspel in twee bedrijven, voor kin
deren geschreven door Barend de Jonge, dat in Schouwen
en Duiveland zal worden opgevoerd- De belevenissen van
schoenmaker Brand zullen de Schouwense- en DuiveJandse
jeugd ongetwijfeld veel pret bezorgen, pret, die nog verhoogd
wordt door muziek in de pauze's, waarbij de kinderen alle
maal mee mogen zingen!
De voorstellingen worden gegeven op
ZATtRDAG 27 DECEMBER a s.
te BURGH—HAAMSTEDE in hotel M. C. de Koster,
des morgens 9.15 uur;
te BROUWERSHAVEN in hotel „Jacob Cats", des mor
gens 11 uur;
te NIEUWERKERK in het Verenigingsgebouw des mid
dags 2 uur;
te ZIERIKZEE in de Concertzaal, des namiddags 3.30
uur en zo nodig 5.15 uur.
Geen kind zal deze voorstellingen willen missen. Geluk
kig daarom, dat ongeveer 2500 kinderen er van kunnen
genieten.
Hoe krijgen zy een toegangskaart?
Het antwoord op deze vraag is eenvoudig.
Iedere winkelier, die meedoet aan de St. Nicolaas-actie
van de P.Z.C., maakt dit kenbaar door een raambiljet
in zijn etalage.
Koopt men bij zo'n winkelier voor een bedrag van ten
minste 1,dan ontvangt men een bon voor het be
drag van de aankoop. Het bestede bedrag wordt naar
beneden afgerond op hele guldens en per aankoop wor
den maximaal bonnen verstrekt voor 20,Wie min
stens voor 10,aan bonnen heeft, kan deze bonnen
omwisselen voor een toegangskaart.
Door de aan de actie deelnemende winkeliers worden
bonnen afgegeven van 28 November tot en met 6 De
cember. Voor het inruilen van de bonnen zie men de
raambiljetten bij de deelnemende winkeliers.
RUMOER IN SCHOUWEN-DUIVELAND
Franse revolutie wierp haar
schaduwen vooruit
De Franse revolutie en alles wat daarmee gepaard ging, wierp ook op
Schouwen-Duiveland haar schaduwen voorUit. Een hardnekkig gerucht
uit die dagen was, dat men van Zuid Beveland uit, een inval op Schou
wen-Duiveland wilde doen en dan hier na plundering van de buitenge
meenten, voor zover die geen gemene zaak met de invallers zouden ma
ken, op te trekken naar Zierikzee. Want in Zierikzee woonden natuurlijk
de Regenten tegen wie de grieven gemunt waren. Om nu zekerheid te heb
ben, op welke hulp men kon rekenen, wanneer de geruchten eens waar
heid bleken te bevatten., schreef men te Zierikzee op 9 Juli 1787 een ge
heime vergadering uit, waar vertegenwoordigers van ieder „gerecht" op
Schouwen-Duiveland werden uitgenodigd. Zo waren vertegenwoordigd:
Brouwershaven, Noordgouwe, de Vier Bannen van Duiveland en Bruinisse.
Deze laatste plaats was vertegenwoordigd door de Dykgraaf en schepe-
ne van Bruinisse Willem van Fraasen.
Volgens de officiële gegevens bedroeg
de bevolking van Noord-Brabant op 1
Januari 1952 1.289 536 zielen, hetgeen se
dert de laatst gehouden volkstelling een
vermeerdering betekent met 110.836.
Deze heren wisten weinig van het
doel der vergadering, totdat zij in
een andere kamer werden toegela
ten. Daar bevonden zich de burge
meesters van Zierikzee: mr. D. van
der Haas, Bonefacius Mogge Pous,
oud burgemeester dr. J. Maquet, Bal
juw G. van IJsselstein en de secreta
ris mr. Jacob van den Houten met
nog enkele anderen.
Mr. van der Haas presideerde de
vergadering en besprak de geruchten
die de ronde deden „dat het seer te
vresen was, dat de plaetsen waar sij
mogten komen te landen, eerst sou
den worden geplunderd, en vervol
gens al de inwoonders met geweld
gedwongen werden om samen met
hen, de Stad Zierikzee indien 't mo
gelijk was te overweldigen en die te
plunderen en de ingezetenen van
dien op een erbarmelijke wijze te
moeten helpen mishandelen en ruinie
ren".
Het resultaat van de vergadering
was voor de heren Regenten te Zie
rikzee uiterst ontmoedigend. Sommi
gen der afgevaardigden waren van
mening, dat van de inwoners van hun
jurisdictie nog „soo seer geen oproer
te wachten was, wijl deselven zich
nog redelijk, bedaard en stil gedroe
gen", anderen daarentegen konden
deze verzekering van hun ingezete
nen niet geven, „sij konden soo am
pel van de vreedsaamheid hunner
burgers niet spreeken en geloofden
eerder dat op 't minste ongenoegen
of aanhitsing het dadelijk onder hun
tot een formeel oproer en geweld
soude uitbarsten".
Maar alle afgevaardigden van
buiten Zierikzee waren het eens op
twee punten nl. dat Zierikzee, moch
ten de gevreesde invallen en ongere
geldheden werkelijk komen, „van de
landsaten buyten, geen hulp of on
derstand te wagten hadde," en, dat
men het voorbeeld van Vlissingen
zou volgen en „de zagste weg zou
gaan, en aan de begeerte des volks
te voldoen".
Op 5 Augustus 1787 werd de Ker
mis te Bruinisse, die 23 Augustus ge
houden zou worden, afgelast. Een ba
taljon soldaten onder generaal ma
joor van Dopff zou op Duiveland in
gekwartierd worden: Van dit batal
jon kregen Bruinisse, Dreischor en
Zonnemaire elk twee compagnieën en
Sir Jansland een compagnie. Maar
op 30 September kwam er bericht,
dat de inkwartiering niet doorging.
De soldaten werden naar Tholen ge
zonden, zodat al de voorbereidingen
voor de inkwartiering voor niets wa
ren geweest. Inplaats van inkwartie
ring kwam er in de maand Decem
ber een deputatie vertegenwoordigers
van Prins Willem V naar Zierikzee.
Nu was Leiden in last, want te
Bruinisse had men intussen niet stil
gezeten en in twee requesten het af
treden van de gehele Vroedschap van
Bruinisse geëist. Waarschijnlijk wa
ren deze requesten wel een -an de
aanleidingen voor het bezoek van de
heren „Commissarissen van den He-
re Prince van Orange en Nassouw".
RAPPORT
Men besloot daarom, alvorens een
bezoek aan deze Commissie te bren
gen, een advies te vragen bij burge
meester mr. Bonefacius Mogge Pous
te Zierikzee, die immers gehuwd was
met de Ambaehtsvrouwe van Brui
nisse, Cornelia de Witte van Eiker
zee en die uitstekend met de toe
standen te Bruinisse op de hoogte
was. Deze adviseerde een rapport van
het voorgevallene te Bruinisse schrif
telijk op te stellen en dat aan de
Commissarissen voor te lezen. En zo
gebeurde het. Schepenen Willem van
Fraasen, Hendrik de Vroe en Mari-
nus Cornelisse kweten zich van deze
taak.
In het rapport beklagen zij zich,
over de manier, waarop het request,
waarin hun aftreden wordt geëist tot
stand is gekomen. Enige personen
waren, toen de Kerk uitging, aan de
uitgang gaan staan en hadden op
dreigende toon de kerkgangers toe
gevoegd: Je moet maar tekenen, dan
is 't goed. Vrijwel alle burgers van
Bruinisse hadden toen getekend, de
een uit vrees, de ander om verder
geen overlast van de opstellers te
hebben, de meesten hadden niet eens
geweten, waarvoor of wat zij teken
den en slechts weinigen hadden in
derdaad grieven tegen him wettige
dorpsoverheid. Gewezen werd er op,
dat er in het request ook geen feiten
stonden, waarin baljuw en schepenen
te kort waren geschoten. Wel was er
een lijstje bijgevoegd van personen
die de tegenwoordige vroedschap
moesten vervangen. Daarbij hadden
de opstellers van het request zich
zelf niet vergeten.
Op Sinterklaasavond gingen
nieuw, toen het reeds donker
op-
enige personen bijna van huis tot
huis rond de bewoners oproepen een
tweede request te gaan iekenen ten
huize van Bastiaan Ockerse. En deze
Bastiaan Ockerse is de man, die ook
by het mosseloproer een leidende rol
gespeeld had. Uitvoerig werd in het
rapport van de vroedschap daaraan
herinnerd en Ockerse werd de voor
naamste belhamel van toen genoemd.
Ook nu blyken de opstellers en
gveraars van het request om de
tegenwoordige vroedschap aan de
dijk te zetten, weer onder de mosse-
laers voor te komen.
In 't rapport werd aangedrongen
door de schepenen om 'n grondig on
derzoek naar de daden van de oproer
makers in te stellen. Zg noemden de
klachten over hun beleid van alle
grond ontbloot.
Overigens kon de vroedschap het
plezier wel op want in het rapport
werd voorts gemeld, „dat alle avon
den, zonder zelfs de Dag des Heren
te ontzien, wanneer de schemering
gevallen was een troep van 25 30
jongens door de straten trekt, meest
kinderen nog, die met woest ge
schreeuw, hier en daar met stokken
op deuren en banken slaat, zelfs
worden hier en daar met kleine steen
tjes, de ruiten uitgegooid. Ouderen
van 18 en 20 jaar, en ouder, zetten
deze kinderen daartoe aan en stook
ten hen op, door „duyten" aan te
bieden en uit te delen".
Hoe de afloop voor de heren Sche
penen is geweest, is niet meer na te
gaan. De oproermakers, hebben in
elk geval niet hun zin gekregen. Het
college is niet afgezet, want nog eni
ge jaren daarna vinden wij telkens
him namen nog onder de ambtelijke
stukken.
S.AJ,
