Wordt Staphorst beroerd door
de nieuwe tijd?
C
ITALIË WIL GEEN VERDRAG
SLUITEN MET RUSLAND
PLAN VOOR EUROPEES LEGER
STAAT OP LOSSE SCHROEVEN
DE NIEUW GUINEA-KWESTIE
KWAM VOOR DE VER. NATIES
BOEK
DONDERDAG 23 OCTOBER 1952.
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
7
UIT HET LAND VAN DE VENSTERVRIJERS
Tegen de oude klederdracht
heeft men bezwaren
(Van onze speciale verslaggever)
Hoe oud schat u my
Een Stophorster schone in klederdracht stelt ons deze min o£ meer pijn
lijke vraag. Een (als alle Staphorster vrouwen klein en smal) moedertje
van twee pittige kleuters, die haar aan de lange rokken hangen. We willen
niet onbeleefd zyn en schatten haar dus, verschillende omstandigheden in
aanmerking genomen, op 88 jaar.
Zie je wel", zegt ze, „iedereen schat ons altijd te oud. Ik ben pas
zes-en-twintig. De kleren maken ons ouder dan we zyn".
de plaatselijke predikanten hier met
grote kracht voor geijverd".
Wij mogen natuurlijk aan de
woorden van deze sympathieke bur
gervader niet twijfelen. Maar merken
alleen op, dat dr. Sj. Groenman in
zijn in 1948 verschenen „Onderzoek
naar de levensomstandigheden der
bevolking van Staphorst nog con
stateerde, dat in Staphorst in engere
zin het venstervrijen nog algemeen
is en slechts in het tot Staphorst be
horende dorp Rouveen dit gebruik
niet meer in de mode was;
DAAR PRATEN WE NIET
OVER.
Van de burgerijkomt men hiervan
zeker het rechte niet gewaar, niet bij
een kort bezoek, maai- zelfs niet vol
gens sommige „Stappers" bij een
langer verblijf onder de bevolking.
„Daar praten we niet over", zei
ons de gemeente-opzichter Klooster,
die een der weinigen in het dorp is,
die de oude klederdracht verwisselde
voor het gewone burgermanspak. En
de manufacturier Vloedgraven, wiens
studie van de Staphorster volksge
bruiken in de gemeeenschap autori-
Uit de manier, waarop ze dit zegt1
en ook uit haar hele houding er
spreekt een zekere mate van moede
loosheid uit v concluderen we voor
zichtig een bepaalde opstandigheid.
Een symptoom, dat er verandering
komt in de geestesgesteldheid van
deze merkwaardige bevolkings
groep, die sterker dan welke andere
van Nederland zijn kracht vond in
een isolement en welker jeugd nu
waarschijnlijk toch ook een innerlij
ke bereidheid gaat vertonen om dit
isolement te doorbreken.
MERKWAARDIGE
GEMEENSCHAP.
De Staphorster gemeenschap is
een heel merkwaardige gemeenschap.
Vooraf in het kemdorp wordt het ge
meenschapsleven bepaald door de zo
genaamde „bevindelijke" stroming
in de sterk orthodoxe Hervormde
kerk, de greep van gelovigen, die be
wust een bekering hebben ervaren.
Men noemt ze hier in Staphorst „de
vromen", of „het volkje". Die „vro
men" zijn uiteraard de ouderen. De
jongeren hebben tegenover hen niet
veel te vertellen, worden zo goed als
onmondig geacht in vele belangrijke
levensvraagstukken.
Slechts als 17- tot 25-ja.rigen
vóór hun huwelijk speelden ze een
rol in het gemeenschapsleven als zo-
genaamde „padjongens en -meisjes".
at waren de opgeschoten jongelui,
die tezamen het volksgericht vorm
den en elkeen, die het waagde de on
geschreven rechtsregels van de ge
meenschap te 'overtreden, op duide
lijke en vaak hardhandige wijze aan
het verstand brachten, dat die in
breuk niet geduld werd. De ouders
hebben tegenover deze jeugd niets in
te brengen.
Het is deze groep ook, die het al
oude „venstervrijen" tot voor weinige
jaren in stand gehouden heeft in
Staphorst.
Wanneer we met burgemeester
Van der Wal, de beleidvolle ma
gistraat van deze 14.000 ha. grote
f emeente over dit oude gebruik pra-
en, zegt hij, dat dit niet meer be
staat.
„De oorlogsjaren hebben dit ge
bruik gelukkig geheel doen verdwij
nen, Sinds de twintiger jaren hebben
teit heeft, keek ons nagenoeg de deur
uit, toen we hem op recommandatie
van de burgemeester inlichtingen
kwamen vragen. Neen, daar begon-ie
niet aan. En foto's uit zijn grote col
lectie kon hij ons niet tonen. In goed
vertrouwen had hij deze foto's mo
gen maken en daar ging hij niet mee
te koop lopen. De twee grote gouden
brummelknopen, die we aan de hals
van Vloedgraven zagen schitteren,
symboliseerden ons als het ware de
onaantastbaarheid van dit standpunt.
We lichtten de klink van het tinge
lende winkeldeurtje en stapten on-
verrichterzake de „Diek" maar weer
op.
Een merkwaardig dorp, dit Stap
horst. Hoogst merkwaardig om de
oude gebruiken, die zich hier on
danks een voortschrijdende techniek,
en belangrijke verkeersverbeterin-
gen, hebben kunnen handhaven.
CONSERVATIEF.
Men zegt, dat de Staphorsters con
servatief zijn, in de zin van behou
dend. Ongetwijfeld is dat juist. Het
huwelijk is hier een werkgemeen
schap. Man en vrouw, beiden werken
op het land, waarbij de vrouw ook
steeds helpt bij typisch mannenwerk.
De opvoeding der kinderen wordt
practisch altijd overgelaten aan de
grootouders, bij wie de jongelui in-
trouwen. Dit verklaart ook eniger
mate, hoe elders reeds lang ver
ouderde gewoonten hier nog fris en
levendig zijn. Er zijn symptomen, dat
over de „Stappers" een andere geest
vaardig wordt. Nieuwe denkbeelden
vinden een weg onder de bevolking.
Het feit van de ruilverkaveling is er
ook één van. En verder het feit, dat
de Lagere Landbouwschool reeds
110 leerlingen telt en er op dit ogen
blik een Landbouw-huishoudschool
voor meisjes wordt gebouwd.
En rekenen we daar ook toe, dat
de babies op dit ogenblik tot hun
eerste verjaardag in normale baby
kleertjes mogen rondspartelen, het
beruchte „pak", waarin het tot zyn
schade gewikkeld werd, dus is afge
schaft. Dit laatste vooral dank zij
een lofwaardige activiteit van de
kraamverpleegster van het Groene
Kruis.
Typische langgerekte Staphorsfcer boerderij met links het bekende „vry-
venstertje". Achter dit venster had de huwbare jongedochter haar „opka
mertje". Twee maal per week, Maandags en Vrijdags, kwam daar
's avonds haar vrijer.
Stalin sprak over het
Atlantisch Pact
„Waarom zijn wij geen lid
In het blad „France Soir" wordt
melding gemaakt van een gesprek
tussen Stalin, vice-premier Molotof
r-n de Franse ambassadeur Louis
Joxe.
volgens het rapport van de am
bassadeur had Stalin aan Joxe ge
vraagd „Wat denkt u van het At
lantisch pact
Joxe antwoordde „Het is een
vriendschapsverdrag van zuiver de
fensief karakter".
Stalin wendde zich toen tot Molo
tof en zei „Als dat pact zovele voor
delen biedt, waarom zijn wij dan
ook geen lid
Het Franse ministerie van bui
tenlandse zaken verklaarde, dat het
artikel in „France Soir" enige waar
heid bevat, maar dat het „enigszins
in een romantische vorm" is gegoten.
W Het landgoed van Hitier op de Ober-
salzberg bij Berchtesgaden wordt te koop
aangeboden. Het op negenhonderd meter
hoogte gelegen goed bestaat uit een klein
hotel, 39 H.A. cultuurgrond en een bos
van vijf HA.
ZOMAAR,
WA7 VLAAMSj
WA
De zonderlinge samenloop van
omstandigheden, die een Italiaan te
Luik het leven kostte, is wel niet
Vlaams, maar toch het vermelden
waard om de tragiek die erin ligt.
Terwijl hij wachtte, tot de koffie, die
hij in een kan op een gasvlam had
gezet, heet genoeg zou zijn, viel hij
in slaap. Intussen kookte echter de
koffie óver en doofde de vlam, zodat
de man door het uitstromende gas
werd bedwelmd en de dood vond.
In St. Gillis heeft zich een drama
voorgedaan, dat de gehele streek in
opschudding bracht. Een Griek, die
in 1950 met een Belgische vrouw was
getrouwd, maar spoedig daarna on
genoegen kreeg met zyn vrouw,
heeft in een vlaag van razernij zijn
driejarig dochtertje, dat bij de schei
ding aan de moeder werd toegewe
zen, met een kampeermes op gruwe
lijke wijze gedood. Onder het voor
wendsel, iets voor het kind te willen
kopen, had hij het meisje uit de win
kel, waar het door de moeder ter ver
zorging was achtergelaten, meege
nomen. De dader heeft zich by de
gendarmerie gemeld. To,en de we
gen van een jachtwachter en twee
stropers te Oostkamp elkander kruis
ten, begonnen de stropers zonder
waarschuwing op de koddebeier te
schieten. Natuurlijk diende de jacht
wachter van repliek en vuurde hij in
de duisternis terug. De luidruchtige
ontmoeting eindigde met de arresta
tie van een van de stropers, de an
dere wist te ontkomen. Niemand
werd bij de schietpartij gewond.
Slechter brachten twee heethoofden
te Antwerpen het er af. Toen zij over
een kleinigheid verschil van mening
kregen, begonnen zij elkaar doodleuk
met kokend water te overgieten. Na
afloop van het (kokend) waterballet
moesten beiden in het ziekenhuis
worden opgenomen. „De Anjelier",
het clublokaal van een tennisclub
van die naam in het Antwerpse, zag
er wat verwelkt uit, toen er door te
fel opstoken van de kachel een
brand was ontstaan. Het vuur kón
echter spoedig worden geblust. Aan
vankelijk schoof men de schuld op
een „umpire", die na afloop van een
tournooi „met veel vuur" een betoog
had gehouden over de fouten, die
door de leden waren gemaakt.
„Watervliet" stond er op een weg
wijzer onder Gent, waar een zware
vrachtauto tegenaan reed. Over het
algemeen zou men zulke ongevallen
meer in de buurt van „biervliet" ver
wachten. Wij vragen ons af of de
dief, die uit een auto te Antwerpen
een hoeveelheid linnen ter waarde
van 150.000 francs stal, vader is van
een „kroostrijk gezin". En wij ver
wachten, dat er nu niet veel voor no
dig zal zijn om de dader „in de lu
ren" te leggen.
DE ITALIAANSE PREMIER SPRAK
Men staat neutraal tegenover de
Duitse herbewapening
De Italiaanse eerste minister, Alcide de Gasperi, heeft Dinsdag voorstellen
voor een non-agressie pact met Rusland van de hand gewezen. Het voor
stel ging uit van de linkse socialistische leider Pietro Nenni, die onlangs
van een bezoek aan de Sowjet-Unie in Italië is teruggekeerd.
„Indien de Sowjet-Unie werkelijk
de vrede wil bewaren heeft zij zich
alleen te houden aan het handvest
van de Verenigde Naties, aldus de
Gasperi in een rede voor de Kamer
van afgevaardigden bij het debat over
de buitenlandse politiek. De Gasperi
critiseerde vervolgens de Sowjet-Ünie
die door haar veto belette, dat Ita
lië tot de Verenigde Naties toetrad.
Deze houding betekende een schen
ding van het Italiaanse vredesverdrag
en het handvest. Volgens de Gasperi
is Italië neutraal wat betreft de
kwestie van Duitslands herbewape
ning. Wij kunnen ons de Franse vrees
echter zeer goed indenken", aldus de
Italiaanse premier. „Ik meen echter,
uit de geschiedenis te mogen afleiden
dat een gemeenschappelijk leger de
beste manier is om de vrede tussen
Politicus in Caracas door
politieagent doodgeschoten
De leider van de ondergrondse poli
tieke organisatie „Accion Democratica"
in Venezuela, Leonardo Ruiz Pineda,
is in de nacht van Dinsdag op Woens
dag te Caracas, door een politie-agent
doodgeschoten. De agent opende het
vuur op een auto, waarin Pineda en
een aantal andere personen gezeten
waren. De politieke leider werd door
een kogel in het hoofd getroffen en
v/as op slag dood.
Treffers op Amerikaanse
torpedojager bij Korea
De Amerikaanse marine heeft
Dinsdag bekend gemaakt, dat Maan
dag zeven man zijn gedood en één
gewond door treffers van Noordelijk
kustgeschut op de torpedobootjager
Lewis aan de Oostkust van Korea.
Het Amerikaanse oorlogsschip werd
door twee granaten getroffen toen
het de haven Wonsan dicht naderde
om 2 Zuid-Koreaanse mijnenvegers,
die onder vuur lagen, bescherming te
bieden.
De organisatie van de Mau Mau
(Verborgenen) voert over Kenya een
waar schrikbewind. De actie is ge
richt tegen blanken en met blanken
medewerkende inboorlingen. De
ganisatie werkte tot voor kort alleen
in de nachtelijke uren, doch thans be
gint ook overdag haar activiteit
merkbaar te worden. Vele blanken
zyn reeds door leden van deze bende
vermoord, terwijl de veekudden van
blanke boeren wordèn afgeslacht. Het
centrum van de actie ligt vooral in de
omgeving van Nairobi. Het Engelse
gouvernement heeft troepen van
Egypte naar Nairobi overgebracht
om de toestand meester te worden.
Uit Colombo is de kruiser „Kenya"
op weg naar de havenplaats Mombas-
Frankrjjk en Duitsland te verzeke
ren".
De kwestie Triest moest op vreed
zame wijze met Joego-Slavië opgelost
worden, aldus de Gasperi.
De Italiaanse kamer keurde ten
slotte met 260 tegen 113 stemmen de
begroting van buitenlandse zaken
goed.
ALCIDE DE GASPERI
...geen niet-aanvalsverdrag tussen
Italië en Rusland.
FRANSE BEZWAREN.
Garantie nodig tegen het
Duitse militarisme
PARIJS, October. Het feit dat Edouard Herriot, na de president
van de Franse Republiek de belangrijkste Franse staatsman, op het vo
rige week gehouden congres van de Radicaal-Socialistische Partij (te
vergelijken met do Vrijzinnig Democraten in Nederland) zich zeer fel
heeft uitgesproken tegen de Europese Defensie Gemeenschap, kan tot
gevolg hebben, dat er van heel dit plan voor een Europees leger niets
terecht zal komen. Zonder Europees leger wordt het Atlantische Pact
een wassen neus. De woorden van de voorzitter van het Franse parle
ment kunnen dus heel de internationale politieke toestand ingrijpend
veranderen.
Wie de Franse politiek volgt, weet
dat er heel wat Fransen tegen het
Europese leger zijn. Ze zijn niet te
gen het idee van de E.D.G., maar
zij vrezen dat het niet lang zal
duren voor het militaristische Duits
land in dit leger een leidende rol
door JAN BRUSSE.
j
PROTEST VAN INDONESIË.
Rechtmatigheid van Nederlands
bestuur werd ontkend
De kwestie-Nieuw-Guinen is Dinsdag in de algemene vergadering der
Verenigde Naties ter sprake gekomen by de bespreking van de rapporten
over de niet-zelfbesturende gebieden.
De Indonesische afgevaardigde dr. Alï Sastroamidjojo, ambassadeur van
Indonesië in de Verenigde Staten, protesteerde met zeer veel nadruk tegen
de indiening van het rapport inzake Irian door de Nederlandse regering.
„Alleen omdat de Nederlandse re
gering niet bereid is een eind te ma
ken aan haar onrechtmatige bezet
ting van dat gebied, kan het niet met
de andere delen van Indonesië een
status van onafhankelijkheid genie
ten, zo zei hij maar hy ontkende
dat Irian tot de niet-zelfbesturende
gebieden zou behoren.
Toen Indonesië toestemde in voor
waardelijke handhaving van de sta
tus-quo werd geen bepaalde voorzie
ning getroffen, die beoogde, dat de
souvereiniteit over Irian aan Neder
land zou worden toegewezen, indien
binnen een jaar geen overeenstem
ming over de status van het gebied
zou worden bereikt.
„Indien dat het geval ware, zoals
herhaaldelijk door de Nederlandse re
gering is beweerd, zou het gelijkstaan
aan het uitnodigen van de'Nederland
se regering om alle onderhandelingen
van het begin af te verhinderen",
verklaarde de ambassadeur, die hier
aan toevoegde, dat na het afbreken
van de besprekingen in 1950 Indone
sië categorisch heeft verklaard, dat
het zich niet langer kon neerleggen
bij de voortzetting van het Neder
landse gezag over Nieuw-Guinea en
dat daarom het voortduren van dit
Nederlandse gezag geen legale grond
slag meer had.
OOK OVER DE WEST.
De heer Sastroamidjojo had er ook
bezwaar tegen, dat de Nederlandse
regering niet langer rapporten aan
de V.N. zou indienen over Suriname
en de Nederlandse Antillen. De confe
rentie met de West is mislukt, zo zei-
de hij, omdat het duidelijk werd, dat
de Nederlandse regering niet voorne
mens was deze gebieden het volledige
zelfbestuur toe te kennen, waarnaar
deze streven, en dat hen gelijkwaar
dige deelgenoten met Nederland zou
maken.
De Nederlandse regering hoopt door
het niet meer rapporteren „de we
reld de indruk te geven, dat deze ge
bieden nu het gewenste zelfbestuur
hebben".
HET NEDERLANDSE ANTWOORD
De heer A. I. Spits van de Neder
landse delegatie zei in antwoord op
de rede van de heer Sastroamidjojo,
dat naar zyn mening de bespreking
der kwesties, welke door Indonesië
naar voren werden gebracht buiten
competentie van de commissie valt.
Het handvest van de Verenigde Na
ties eist alleen inlichtingen over eco
nomische, sociale én opvoedkundige
toestanden in de betreffende gebie
den.
De Nederlandse regering is daarom
van mening, dat inlichtingen van po
litieke aara, zoals die in het Neder
landse rapport over Nieuw-Guinea
voorkomen, alleen als achtergrond
gegeven worden en niet ter bespi'e-
king. De Nederlandse afgevaardigde
achtte het echter met het oog op de
Indonesische verklaring noodzakelijk
artikel 2 van de Ronde Tafel-overeen
komst ih zyn geheel voor te lezen en
ook een brief van de voorzitter van
de Indonesische delegatie ter Ronde
tafel-conferentie aan de Nederlandse
delegatie, waarin deze verklaarde,
dat met de uitdrukking „status quo"
in dat artikel bedoeld wordt „onder
Nederlands bestuur". Het is derhalve
duidelijk, dat de Nederlandse rege
ring correct handelde door inlichtin
gen over Nieuw-Guinea te verstrek
ken, aldus de heer Spits, die hier nog
aan toevoegde, dat de Nederlandse
delegatie de kwestie van het beëindi
gen van het indienen van rapporten
over Suriname en de Antillen zal be
handelen, als de beheerschapscommis-
sie van de V.N. dit onderwerp ter
sprake brengt.
zal gaan spelen. En dat wensen de
Fransen onder geen enkele omstan
digheid. Maar tot nu toe was deze
vrees voor een herrijzenis van een
Wehrmacht nog nooit officieel tot
uiting gebracht. Men weet, dat als
Frankrijk niet aan het Europese le
ger zal meedoen, Amerika Frankrijk
in de steek zal laten ten bate van
Duitsland. Maar nu heeft de heer
Herriot, die beschouwd wordt als
een bijzonder bezadigd en wijsgerig
man, het kennelijk nodig gevonden
om eens duidelijke taal te spreken.
En hij heeft gezegd, dat zyn mach
tige partij het ontwerp voor de
E.D.G. niet moest aanvaarden.
DE DUITSERS.
Ten eerste omdat de Duitsers er
onmiddellijk de eerste viool zouden
gaan spelen en ten tweede omdat
het ontwerp in strijd zou zyn met
de Franse grondwet. Het automa
tische overwicht van de Duitse mi
litairen verklaarde hij o.a. door er
op te wijzen, dat Frankrijk een
groot gedeelte van zijn leger in In
do China moet houden waarvoor
jaarlijks vyf milliard guldens worden
uitgegeven. De heer Daladier, oud-^
minister-president, bleek het met
Herriots verwerping van de E.D.G.
volkomen eens.
De redevoeringen van deze twee
vooraanstaande staatslieden zyn in
Frankrijk gekomen als twee donder
slagen bij heldere hemel. De op
schudding was des te groter, toen
bleek dat minister-president Pinay
verklaard zou hebben, dat hij het
met de opvattingen van zijn twee
voorgangers (Herriot en Daladier
zijn beiden minister-president ge
weest) niet oneens is.
ALS FRANKRIJK NIET
MEEDOET.
Het is dus nu zeer waarschijnlijk,
dat de Franse Kamer het voorstel
tot vorming van een Europees le
ger zal verwerpen. Tegen zyn de
Gaullisten, de communisten, de ra
dicalen, een gedeelte van de socia
listen en zelfs enkele leden van de
partij van meneer Sehuman. Dat wil
dus zeggen de grote meerderheid
van de Kamer.
Nu zijn er twee mogelijkheden. Of
de Fransen zullen proberen het ont
werp zo te veranderen, dat zij een
afdoende garantie tegen het Duitse
militarisme krijgen, of zij zullen po
gen het daarheen te leiden, dat de
oorlog in In9o China niet meer door
Parijs alleen uitgevochten zal wor
den Met andere woorden, dat de
strijd tegen het communisme in de
vroegere Franse kolonie ook in At
lantisch verband gevoerd zal worden.
Lukt dit niet, dan is het hoogst
waarschijnlijk dat Frankrijk niet aan
het Europese leger zal meedoen, dat
het zal trachten een eigen sterk le
ger te vormen en dat het een einde
zal zien te maken aan de kostbare
oorlog tegen de ViëtMtlih. Maar zon
der Frankrijk is er geen E.D.G.
denkbaar. Het gehele Europese le
ger moet steunen op de Franse in
fanterie. Zonder Franse soldaten zou
die E.D.G. natuurlijk helemaal een
Duitse Wehrmacht worden, aange
zien de kleinere landen militair veel
lichter wegen dan Bonn. Waar dit
uiteindelijk op moet 'uitlopen is nog
moeilijk te voorzien. Zal Amerika ge
noeg krijgen van dat Europese ge
wirwar en in hoofdzaak Duitsland
militair op de been gaan helpen?
Zal het een fellere economische druk
op Frankrijk gaan uitoefenen om
mensen als Herriot en Daladier wat
inschikkelijker ten opzichte van de
E.D.G. te maken?
Voorlopig zullen we dat nog wel
niet weten, aangezien de Franse re-
gei'ing wel zal beginnen met de E.
D. G. voorlopig niet in het parlement
te brengen.
EEN,
VAN:
Identiteitsbewijzen
voor auto-radio's.
Aangezien met ingang van 1 No
vember a.s. de afgifte van nationali-
teitsbewijzen zal worden gestaakt, en
alsdan de uit te reiken kentekenbe
wijzen tevens de betekenis van na-
tionaliteitsbewys zullen krijgen, wijst
de K.N.A.C. er op, dat op deze kente
kenbewijzen niet het eventueel in de
auto ingebouwde radiotoestel zal wor
den vermeld. By terugkeer van rei
zen in het buitenland zal de houder
echter moeten kunnen aantonen, dat
het toestel overeenkomstig de gebrui
kelijke douaneterminologie tevoren
uit het vrye verkeer werd uitgevoerd.
Daarvoor zal hy een identiteitsbe
wijs voor de radio moeten bezitten
dat hem kosteloos op aanvraag zal
worden verstrekt bij alle posten van
ambtenaren van de invoerrechten ïn
de plaats van inwoning zowel als bij
de grensposten. De KlN.A.C, hoopt
binnenkort in staat te zyn de aan
vraagformulieren ten gerieve van het
publiek beschikbaar te hebben.
Stilte ter ere van de Duitse
„krijgsgevangenen".
Woensdag werd in West-Duitsland
om twaalf uur twee minuten stilte in
acht genomen ter ere van de krijgs
gevangenen, die nog niet terugge
keerd zijn.
De Amerikaanse autoriteiten heb
ben alle Amerikanen in West-Duits
land verzocht eveneens deze twee mi
nuten in acht te nemen.
In het gehele land wordt een
„krygsgevangenenweek" gehouden.
SPINOZA
Eén van de merKwaardigste filo
sofen van alle tycien was wei Baruch
(Beneciictus) de spmoza, die m 1632
te Amsterdam werd geboren uit een
naar Holland uitgeweken geslacht
van Portugese Jouen, in luuu werd
hij wegens zijn vrije opvattingen en
onomkoopbaarheid uit de Jooase ge
meenschap gestoten door het uit
spreken van de banvloek. Na een
uiterst sober, bescheiden en waardig
leven, stierf hy tenslotte in Den
Haag, in 1677.
Bijna iedereen weet dat die voor
name, grote mens in zijn onderhoud
voorzag door het siijpen van brille-
glazen en dat hy allerlei eerbetoon
afwees; maar tot het lezen en bestu
deren van zijn allereigenaardigste
geschriften komen niet veel mensen.
En het moet erkend: het is geen ge
makkelijke lectuur. Zijn hoofdwerk,
de „Ethica", is, evenals zijn andere
geschriften, in het Latijn gesteld. Van
de voortreffelijke Nederlandse verta
ling, welke wijlen dr Nico van Such-
telen destijds van het werk maakte,
verscheen de derde druk by de We
reldbibliotheek te Amsterdam, voor
afgegaan door het nooit geheel vol
tooide maar buitengewoon interes
sante „Vertoog over de Zuivering des
Verstands", waarin Spinoza de
hoofdlijnen van zyn denltkunst (en
van die van Descartes) uiteen zet.
Spinoza's filosofie is, volgens dr
Van Suchtelen, mogelijk de „eerlijkste
poging, ooit beproefd, om de waar
heid te benaderen" en die mening is
te onderschrijven. Spinoza denkt alle
begrippen zo meedogenloos ten einde,
dat ze a.h.w. zichzelf vernietigen en
opgeheven worden. Men heeft zijn
onverbiddelijke logica dan ook wel
eens pathologisch genoemd en hem 'n
steriele intelligentie verweten. Dat
neemt allemaal niet weg, dat het
volgens strenge meetkundige princi
pes geconstrueerde denksysteem dat
de „Ethica" heet, na ruim 250 jaar
niet alleen nog yèrmag te boeien,
maar zelfs vaak verbluft door origi
naliteit. Dat is eigenlijk verblijdender
dan het dorre weten, dat Spinoza's
filosofie een hoeksteen van de gehele
moderne wijsbegeerte en zielkunde is.
De uitgave is zeer aantrekkelijk
verzorgd: fraaie letter, dundruk-pa-
pier, een soepel, buigzaam bandje.
Twee portretten van Spinoza ver
luchten de tekst H. W.
