Woestijnen van verveling met
enkele rijke oasen
ia»*»:
Tweehonderd beeldhouwwerken
in Park Sonsbeek te Arnhem
r
v_
SERIEFILMS ZIJN AL BIJNA
VEERTIG JAAR POPULAIR
Haagsche Comedie met een
sprankelende zomerzotheid
6
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
MAANDAG 11 AUGUSTUS 1952
LETTERKUNDIGE KRONIEK
Het experimentele proza van
Bert Schierbeek
ELKE TIJD HEEFT ZIJN EIGEN stijl in kunst in literatuur. Dat geldt
wel in sterke mat» voor de huidige tyd waarin alle eeuwenoude waarden
tijdelijk of voorgoed ontkracht worden. De moderne kunstenaar kan, wil
hy zich adequaat uitdrukken, moefiyk een kunststijl hanteren die by een
volkomen voorbije levensperiode behoort. Het moeilykste van al valt voor
hem wel de al te zeer op uiterlijke gelykenis en technische volmaaktheid
gerichte stijlen te accepteren, die sedert de Renaissance opgeld deden, en
daarom wordt r ook allrwgen naar niuwe uitdrukkingsmogelijkheden ge.
zocht.
Ook de romankunst, hoe jong nog,
waarvan het gebied onmetelijk
scheen, heeft met die moeilijkheden
te kampen: de „gewone" terreinen
lijken afgegraasd en uitgeput. Het
simpele verhaal en de litteratuur om
der literatuur wille, het is niets voor
onze chaotische tijd, die vraagt
kunstenaars die de noden van het
heden uitbeelden; die zich in dienst
stellen van het hedendaagse leven
met zijn ontwrichte toestanden, zijn
schrille en rauwe kleuren, zijn cha
os, gebroken dromen en blinde toe
komst. En als hun levende woord on
welluidend is, lelijk zelfs als een
schreeuw in nood, dan is het ons
vaak toch meer waard dan de gelikte
taal van een „poseur" die, ver van
de dreigende realiteit van het woe
lende en vernielende leven en het
tijdsgebeuren, zich afsluit in zijn
ivoren toren om daar te dromen van
een voorbije romantiek. Men vraagt
zelfs niet meer om een „styl" als er
maar wat te zeggen valt dat de
moeite waard is, en de taal heeft
zich vrijgemaakt, neen, losgewroch-
ten van zijn gewone, versleten klank,
de naam kwam vrij te staan van
het voorwerp, zoals in de schilder
kunst de keiur zich volkomen be-
vrydde van de voorstelling.
INTERNATIONAAL
VERSCHIJNSEL
Het verschijnsel heeft zich voorge
daan in de prozakunst van alle „lei
dende" literaturen, vooral de Franse,
Engelse en Amerikaanse; de boeken
van James Joyce zijn in dit opzicht
weer al klassieken geworden. Tot
voor kort vonden al die stromingen,
waarvan het surrealisme en het da
daïsme wel de voornaamste waren,
nog weinig weerklank in onze eigen
literatuur; het bleef meestal by een
zgn. „monologue intérieur" als meer
of minder belangrijk onderdeel van
een overigens „gewone" roman.
Bert Schierbeek is de eerste Neder
landse prozaschrijver, die in dit op
zicht met de hier heersende traditie
gebroken heeft in zijn twee jongste
weerken: „Het Boek Ik" en „De
Andere Namen" romans die de
Onvoorbereide lezer zullen verbijste
ren omdat ten onzent nog niemand
zo consequent dit uitdrukkingsmid
del koos om zijn reacties op het hui
dige tijdsgebeuren weer te geven. De
lezer die zijn neus ook wel eens in
de boeken van buitenlandse moderne
schrijvers gestoken heeft zal in
Schierbeeks Werk talrijke reminis
centies aan andere auteurs aantref
fen.
Wanneer we nu allereerst de vol
doening hebben uitgesproken over het
feit, dat het mogelyk bleek dergeiy-
ke boeken in onze taal t.8 doen ver
schijnen; daj, een uitgever de risico's
aandurfde in een taalgebied, zo klein
als het onze, (en hoe prettig is bv.
.,De Andere Namen" verzorgd, ai-
leen reeds het bladeren in dit in rood
en zwart en allerlei lettertypen ge
drukte werk is een genot het
geeft de voldoening dat ook dit Ln
óns land, tóch ondanks alles nog
een bastion van cultuur, k&n
wanneer we dit alles hebben gereali
seerd, zelfs dat beide boeken het al
tol, een twee.de druk brachten, dan
dienen we ons niettemin ook te be
zinnen op de werkeiyke .vaarde van
deze werken.
GEEN BEVREDIGENDE
KUNSTWERKEN
Dit initiatief, hoe lovenswaard ook,
heeft geleid tot bevredigende kunst
werken Die vraag moet voor
Schierbeeks proza tot nu toe ont
kennend beantwoord worden het
is te ongelijk van kwaliteit. Er
staan prachtige passages in, uiter
mate boeiende, schokkende, schrij
nende gedeelten vol poëtische en evo-
tieve kracht, waar Schierbeek alle
buitenlandse invloeden die hy onder
ging heeft verwerkt en vergeten om
zyn diepste gevoelens volkomen ade
quaat uit te drukken ln een oor
spronkelijke vorm. Maar vaak is
het werk niet vry te spreken van een
zekere pose, d.w.z. dat de auteur
een rol is gaan spelen en waarheid en
eerlijkheid, die men toch van een ge
slaagd kunstwerk mag verwachten,
naar het tweede plan zyn gedrongen.
Ook is Schierbeek van tijd tot tijd
flauw: de woordassociaties en ge-
dachtencombinaties waarop hij som
mige thema's bouwt, liggen wel eens
beneden het intelligentiepeil, dat men
van een goed schrijver venvacht,
Tenslotte heerst er in dit werk (voor
al in Het Boek Ik) een rhetoriek, die
de lectuur soms tot een kwelling
maakt. De hijgende, voortdryvende,
soms haast hysterische stijl deelt
aan de lezer hetzelfde gevoel van
ademnood mee, dat een te zeer door
zijn woorden meegevoerde dominé
soms kan opwekken; zodra men de
rhetorica en de opgeheven vinger
voelt, is er altyd iets misDaar-
Drank als prijs voor
een gedicht
Het Amsterdams Drankweer Comi
té heeft bij de Amsterdamse Vrou
welijke Studenten Vereniging gepro
testeerd tegen de door deze vereni
ging uitgeloofde pry's van een assor
timent wijnen en spiritualiën voor
het beste gedicht, dat tot onderwerp
moet hebben „Een vrouw" en de A.V.
S.V. gevraagd alsnog op haar beslis
sing terug te komen en een andere
beloning vast te stellen. De A.V.S.V.
heeft hierop geantwoord, dat zij
geen mogelijkheid meer zag. Ze had
dit gaarne gedaan, doch alle papie
ren waren reeds verzonden en de tijd
was te kort om de beloning te wijzi
gen.
door HANS WARREN
J
mee is geenszins bedoeld dat Bert
Schierbeek een auteur-van-niks is,
integendeel, hy heeft zich door deze
boeken geklasseerd als een van onze
opmerkiijkste jonge prozaschryvers.
Hij heeft een zeer hoge worp ge
waagd en het doel tot op heden niet
bereikt. eHt falen van de artist, die
aan de trapeze werkt is nu eenmaal
altijd éclatanter dan dat van de man
die zijn kunsten op de begane grond
vertoont.
Schierbeeks boeken lezen Is reizen
door dode woestijnen van verveling
naar enkele prachtige oasen, waarin
het volle leven zich mysterieus ont
plooit. Op sommige plaatsen zó rijk,
dat de reis bijna de moeite loont.
Uitgaven van De Bezige Bij
Amsterdam
„HET DUIVELSEILAND"
vervolg Vrijdag a.s
GROOTSE EXPOSITIE
Grote verscheidenheid van
Europese meesterwerken
(Van een onzer redacteuren).
Het Arnhemse park Sonsbeek is deze zomermaanden meer dan ooit
een ware lustwarande, zy het meer een internationale dan een specifiek
Dietse, nu de stad Arnhem, aangespoo rd door het succes van de in 1949
gehouden tentoonstelling, het wederom heeft aangedurfd een groots op
gezette expositie van modern plastieek, representatief voor ten naaste bij
de laatste vyftig jaar te organisere n. Langs de paden zyn op de groene
glooiende terrassen en velden een tweehonderd beeldhouwwerken quasi
onverschillig neergestrooid, doch niettemin verraadt de compositie van
het geheel de kunstzinnige en vaardige hand van de arrangeur. Slechts
een enkele maal treft men een werk aan, dat tegen een rustige wand
in het van riet opgebouwd® paviljoen der kleine plastieken, beter tot zyn
recht zou zyn gekomen dan hier in de open lucht.
Binnen het kader van de moderne
beeldhouwkunst is er een grote ver
scheidenheid van Europese werken,
Specin. .-1C5C £.ivc,a„ieeclkiiiisi., dit cc z.eii Is op u m het
Haagse g ineentemuseum byeengebrachte collectie, welke vier eeuwen
züversmeedkunst omvat. De Friese zilverijmeedkunst draagt reeds -3inds
het midden van de zestiende eeuw een sterk regionaal karakter, maar be
reikte in zijn beperktheid een hoogte, welke in ons land slechts zelden werd
geëvenaard.
aangevuld met enige plastieken van
Zuid-Afrikanen, de Amerikaan Cal-
der en de Engelsman Moore. De
Britten immers achten zich zelve
geen Europeanen, zy vormen hun
eigen werelddeel. De Fransen zyn
hier met enkele van him grote mees
ters, o.m. de schilderachtige impres
sionistische Rodin en de strakke clas
sicist Maillol. Van Rodin vindt men
in Sonsbeek bijv. zyn bewogen „Bur.
gers van Calais" en „Le baiser". Van
Maillol de gave, klassieke vormen
van „He de France" en „Méditer-
ranée." De Phoenix" van Zadkine
is bizar en fascinerend. Van Pompon
is er een prachtig gestyleerd hert.
Van de Nederlandse inzenders zyn
de kleine plastieken, zoals die van
Fri Heil en Everdine Henny, over
het algemeen aantrekkelyker dan de
groter® werken. Het bekoorlijke fon
teinbeeld van Bolhuis doet het ove
rigens zeer goed aan de vijver. Mo
gelijk worden onze beelhouwers ook
gehandicapt door het feit, dat zy
dikwijls gedwongen zyn te werken
met materiaal als gips en terracotta.
De Belgen zyn uitstekend verte
genwoordigd. Eén van de hoogte-
gunten is „La folie danseuse" van
.ik Wouters, een sculptuur, die barnt
van leven. Meunier is er met een
tweetal van zyn min of meer pathe
tische arbeidersbronzen. Permeke
brengt een gigantische Niobe. Van
de Duitse beeldhouwer Lehmbruck
zyn er twee strakke ascetische vrou
wenfiguren, waarvan de bronzen
„Knielende vrouw" één van de mooi
ste werken van de expositie is.
Ook de Joegoslaven zyn naar Sons
beek gekomen. Er is een levendige
groep van Krsinic „De Vissers", een
eenvoudige, treffende „Dwangarbei
der" van Radaus en een imponerend
zelfportret van Rosandic.
Van de Italiaan Fazzini hurkt aan
de vyver een zeer bekoorlyke „Zich
in het water spiegelende vrouw" en
van Marini rijdt er een „Ruiter",
een uitgebalanceerde combinatie van
man en dier.
Van Britse origine is slechts Moo- i
re's gipsen beeldengroep „Het gezin",
als zyn meeste werk dynamisch en
op massawerking in de ruimte be
rekend. De groep komt in het park
dan ook uitstekend tot haar recht.
Een bezoeker maakte overigens de
opmerking, dat het hem toescheen,
dat Moore zyn werken uit kauwgum
schiep.
Naast de schone vrouweiyke naak
ten, de mens- en dierenfiguren, het
zij volmaakt van vorm, hetzy om
met La Rochefoucauld te spreken
des te brillanter en fascinerender,
indien zy onvolmaakt blijven en niet
geheel voltooid voor ons staan, ls
er in dit Sonsbeek echter ook een
aantal embryonale, dadaïstische of
experimentalistische sculpturen, aan
de abstractheid waarvan men geen
ver niet zagen in deze omgeving,
in de sfeer waarvan zij niet thuis
behoren. Zo byv. de kalkstenen „Ge
boorte" van de Belg Anthoons en de
„Preadamitische tors" van de Frans
man Ai-p. Ook de „Beweegbare plas
tiek" van Calder kon ons niet be
koren, noch het „Stervend paard" in
oud ijzer van Visser.
In de blijde, luchtige atmosfeer
van deze aan de esthetica gewijde
openlucht-expositie horen voorts de
oorlogs- en verzetsmonumenten van
Andriessen, Raedecker c.s., slechts
in zoverre thuis, dat men ze wel
om de artistieke waarde van hun
strakke eenvoud waardeert, doch
daarbij de bittere historische ach
tergrond gedurende dit onbezorgde
bezoek wü vergeten.
FILMPANOPTICUM.
Primitief vermaak in afleveringen brengt nog
altijd geld in het laadje.
De held, die 1001 doodsgevaren trotseerde en zyn belagers telkenmale
te slim af was, is dan toch eindeiyk in hun handen gevallen en ontsnappen
lijkt thans uitgesloten. De opperschurk, een reus van een kerel met een
gangstersnorretje en een gemene grijns op zijn valse boevengezicht, heeft
hem eigenhandig in een nauwe put gekluisterd en in die put nu komt het
troebele water iedere seconde hoger en maakt een* steeds grotere portie
van het onberispelyk gesneden colbertcostuum rijp voor stomen en persen.
Tenslotte staat het de held, die verwoed aan zijn ketenen rukt, letterlijk
tot de lippen.
In de duistere bioscoopzaal, waar zich het drama ,,De geest van de
zwarte piraat" ontrolt, kunt ge een speld horen vallen. De spanning stygt
mét het putwater en de toeschouwers omklemmen de leuningen van hun
zetel of wissen zich het voorhoofd af. Het „moment suprème"zal de
dappere verdrinken of zal hy op het nippertje van de „wisse dood" gered
worden? Op dat moment verschynt op het doek de nuchtere mededeling:
„Het tweede deel van deze film wordt van Vrydag a.s. af in dit theater
vertoond".
gelijktydig het verhaal in haar ko
lommen en won daarmee 50.000 nieu
we lezers! Zeer populair werden de
series „Gevaren van Pauline", waarin
Pearl White lauweren oogstte, maar
het grootste succes had „Het millioen
dollar-mysterie" met 23 episoden, die
in 7000 van de 18.000 Amerikaanse
theaters draaiden! De film kostte
125.000, maar leverde 1.500.000
opHoewel de kosten nadien met
5075 stegen, zijn de „serials"
nog altyd melkkoetjes, want zij vin
den overal ter werled aftrek. De
filmaesthetici hebben recht en reden
om er hun neus voor op te halen,
maar zy kunnen niet ontkennen, dat
de seriefilm in een behoefte voorziet.
En waarom zouden wy haar dan haar
veertigjarig jubileum misgunnen?
KAF EN KOREN.
Gevleugelde acrobaten. Een dot
van een vacantiefilm, uitsluitend ge
speeld door vogels en hoe!
Fanfan la Tulipe. Degenroman-
tiek in grootse styl en dat in Franse
geest, met Franse charme en een
schalks knipogende Gérard Philipe.
De mijnen van koning Salomo.
Een grandioze avonturenfilm, ge
heel opgenomen in Afrika (in kleu
ren), met Stewart Granger op zijn
best.
De seriefilm is bijna net zo oud als
de bioscoop: volgend jaar viert zy
haar 40-jarig jubileum en nog steeds
geniet zy bij een bepaalde categorie
bioscoopgangers, in casu de jeugd uit
de bengeljaren, een grote populari
teit. Zy is een merkwaardige ver
schijning. het filmverhaal in afleve
ringen. Het aantal episoden varieert
van 12 tot 15, die in de Ver. Staten
en in Engeland stuk voor stuk wor
den vertoond als inleiding van de
hoofdfilm of in speciale kindermati-
né's, maar die in ons land samenge
bundeld worden en vervolgens in
twee delen gescheiden. Elk deel is
dan een hoofdfilm geworden, die de
eigenaren van de volksbioscopen
veelal goede revenuen oplevert.
De seriefilm is een beeldroman by
uitstek met vervaarlyke titels, die
niets aan de verbeelding overlaten.
Meestal is het verhaal ontleend aan
een populaire strip in een Ameri
kaanse kx-ant. Het episoden-karak
ter brengt mee, dat de film ononder
broken actie en avonturen, niet zel
den volkomen onlogisch of bizar-fan
tastisch, laat zien en het is moord en
doodslag wat de klok slaat. De „seri
als" worden bevolkt door dappere de-
lectives, Wild Westhelden en -schur
ken, zeerovers, spionnen, supermen
sen, wezens van andere planeten, i
krankzinnige geieerden, gangsters
.en oerwoudkoninginnen, die in de on-
mogelykste situaties geraken.
De eerste seriefilm, „De avonturen'
van Kathlyn", werd in 1913 vervaar
digd; de „Chicago Tribune" bracht
PLANKEN PROMENADE
„Het ministerie is (geenszins) beledigd"
(Van onze speciale correspondent).
Deze promenade draagt het zorgeloze karakter van een mondain bad-
strand in de zomer, want voor een serieuze bespreking leent het niemen.
dalletje, dat dé Haagsche Comedie onder aanvoering van Cees Laseur by
vvyze van vacantiepretje ten tonele voerde/ zich allerminst. De dames en
heren van het Haagse gezelschap wandelden Zaterdagavond 2 Augustus
even zorgeloos over de planken van de Koninkiyke Schouwburg, als de
badgasten langs de boulevard en niettemin; er is veel en hartelijk gelachen.
Hetgeen de bedoeling was.
Beeldhouwer en schrijfster
overleden.
De vooraanstaande Amerikaanse
beeldhouwer Adolph Alexander Wein
man is op 81-jarige leeftijd te Port
Chester (New York) overleden. Hij
kwam als tienjarige jongen met zijn
ouders uit Duitsland ln Amerika.
Weinman maakte een aantal beeld
houwwerken voor openbare gebouwen
en won vele internationale pryzen.
Te Parijs is de Franse romancière,
Andree Corthis, op 67-jarige leeftyd
overleden. Zy heeft de eerste roman-
prys van de Academie Francaise ver
worven.
Antora van Leeuwemhoek-
huis wordt uitgebreid.
Het bestuur van het Nedèrlandsch
Kankerinstituut heeft besloten tot de
verbouw en de uitbreiding van de be
stralingsafdeling van het Antoni van
Leeuwenhoekhuis te Amsterdam. De
ze uitbreiding betekent een verbete
ring voor de moderne bestralingsthe-
rapeutische behandelswijze van tu
moren.
Daarnaast zullen nog belangrijke
uitgaven worden gedaan voor de uit
breiding van het instrumentarium.
Voor het grootste deel geschiedt de
bekostiging hiervan uit de opbrengst
van de bijdragen van de bouwvak-ar
beiders van de haak-in-actie en van
een destijds vekregen bedragen uit
een prysvraag.
„Het ministerie is beledigd" is een
toneelspel-met-zang, muziek en dans
naar een idee van Brunu Engler en
geschreven door Fed Heller; beiden
zyn ook verantwoordelijk voor het
„Waarom jok je, chérie", dat in de
vacantie-periode van 1951 met bui
tengewoon veel succes door de Haag
sche Comedie werd gebracht. Wellicht
is het toen behaalde succes de aanlei
ding geweest om ook dit jaar een
dergelijk experiment te wagen en er
zullen er maar weinigen zijn, die
zulks betreuren.
In de Nederlandse bewerking van
Alfred Pleiter werd het stuk een
kostelijke klucht; een soort Frans-
Weense comedie, waarin een minis
ter van financiën (Lièvetingue) de
wanhoop naby is. wanneer hy ont
dekt dat zijn dochter Suson model
heeft gestaan voor een reclameplaat
voor zyden damesondergoed. Zijn mi
nisterspost komt daardoor aan een
om in de textiel te biyven zyden
draadje te hangen en de reclame te
kenaar en de ministersdochter moe
ten gans hun voorraad vernuft en list
aanwenden om een en ander ten goe
de te kunnen keren. Hetgeen verwik
kelingen schept en „verwikkelingen"
horen by een klucht als de mosterd
by een maaltyd.
MET VAART EN VERVE.
Onder regie van Cees Laseur, met
muziek en dans van respectievelyk
Harm Smedes en Albert Mol, tegen
frisse decors van Willem Deering en
dank zy het spel van met name (re
clametekenaar) Jan Retèl, (minister)
Theo Frenkel en (minstersdochter)
Elizabeth Andersen beleefde de ge-
w heel gevulde zaal enkele verrukkelijke
touw kan vastknopen en die wy lie- uren van onbezorgd joiyt. Johan Valk
als reclame-directeur en Bob de Lan
ge als theater-agent speelden krach-
tig-komische rollen, waarin zy een
welverdiend succes oogstten en waar
in zy voorbeeldig terzyde werden ge
staan door de overige leden van de
H.C. in o.m. complete acrobatennum-
mers
Een sprankelende zomerzotheid van
het zeer lichte genre, lichtvoetig en
luchthartig, met vaart en verve over
het verbaasde voetlicht gebracht.
Historisch slot werd hotel.
Vrydag ls het historisch slot Neu-
bourg te Gulpen als hotel-restaurant
in gebruik genomen.
Het tegenwoordige kasteel Neu-
bourg werd gebouwd in het begin
van 1600. In 1811 kwam het kasteel
door erflating in bezit van graaf Os
car de Marchant et d'Ansembourg
van Amstenrade. De jongste geschie
denis heeft veel bygedragen tot de
roem van het oude slot. Vanaf de
bevrijding van Zuid-Limburg in Sep
tember 1944 tot aan de capitulatie
van Duitsland is kasteel Neubourg
het hoofdkwartier geweest van een
Amerikaanse legergroep. Vele Ame
rikanen met naam vertoefden toen op
Neubourg, o.a. generaal Eisenhower
en kardinaal Spelmann. Door graaf
Rudi de Marchant et d'Ansembourg
werd in een der bygebouwen een
Amerikaans oorlogsmuseum inge
richt, voor welk museum ieder jaar
grote belangstelling bestaat.
Culturele
Cavalcade
VRIJDAG j.l. is de beleende impres-
sario en litterator Ernst Krauss 65 jaar
geworden. Krauss, die o.m. als dichter
bekendheid kreeg, is echter vooral be
kend als impressario. Gedurende 35
jaar organiseerde hij meer dan 10.000
voorstellingen op hei gebied van zang,
muziek en dans.
EEN BALISCH ballet met eigen
gamelan-orkestdat kort geleden met
subsidie van de Indonesische regering
is gevormd, zal te Londen vanaf 25
Augustus gerXirende twee weken voor
stellingen geven.-De beste dansers en
danseressen van Bali treden in dit
ballet op en Londen valt de eer van de
wereldpremière te beurt. Daarna gaat
het gezelschap naar New-York.
OP HET INTERNATIONALE film
festival in Karlo Yvary (Tsjecho-Slo-
wakije) heeft het Nederlandse filmpje
„Slaet op ten trommele" een eervolle
vermelding gekregen. Het is een docu
mentaire over de instrumenten en de
solisten van het Concertgebouworkest
en onder regie van Maiius Franken
uitgebracht door Forumfilm te Am
sterdam.
HENRI 'T SAS. volkskunstenaar en
schrijver, vierde Zaterdag j.l. te Breda
zijn 75ste verjaardag.
„SCHILDERS TER ZEE 1952" is de
titel van een expositie, welke van 29
Augustus tot eind September zal wor
den gehouden in het Stedelijk Mu-
■:mm te Amsterdam. Er zullen onge
veer zeventig schilderijen te zien zijn
van zeven Nederlandse schilders, die
in de afgelopen 12 maanden enkele
zeereizen hebben gemaakt.
FRITS SCHUURMAN oud-dirigent
van het Residentie Orkest en thans
leider van het Stedelijk Orkest van
Johannesburg, zal deze functie ver
moedelijk neerleggen. In 1949 werd hij
voor twee jaar benoemd.
NAAR EEN TONEELSTUK van
Gilbert Cesbron, getiteld „Het is mid
dernacht dr Schweitzer", is onder de
zelfde titel een film vervaardigd. Pier
re Fresnay vervult de rol van dr Al-
bert Schweitzer.