PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT Domaniale bossen vormen grote attractie voor toeristen Veelbewogen geschiedenis sinds de middeleeuwen Zierikzee in Mechelen ALLEREERST DIEREN AFZETTING VAN HET KERKHOF DOOR DE FRANSEN VERNIELD EDITIE SCHOUWEN 195e Jaargang-No. 162 SPECIALE EDITIE VOOR SCHOÜWEN-DUIVELAND Dagblad uitgave van de firma Provinciale Zeeuwse Courant. Directie F. van de Velde en F. B. den Boer. Adj. W. de Pagter. Hoofdred. G. Ballintijn. PL verv.: W. Leertouwer en H. A. Bosshardt. ABONNEMENTSPRIJS 44 ct per week, f 5.45 p. kw., fr. p. p. f 5.70 per kw. Losse nummers 10 cent. WAARIN OPGENOMEN DE MIDDELBURGSE, VLISSINGSE, GOESE, BRESKENSE COURANT EN VRIJE STEMMEN Vrijdag 11 Juli 1952 ADVERTENTIEPRIJS 22 ct. per mm. Minimum p. advertentie f 3.— Ing. mededelingen driemaal tarlcL Kleine advertenties (max. 8 regel»i van 1—5 regels L—Iedere regel meer 20 cent. ..Brieven of adres Bureau van dit Blad" 25 cent meer. Giro nr. 339300 P.Z.C. Middelburg. Bur. Vlissingen Walstr. 58—00, teL 2355 4 lijnen (b.g.g. 2861 Of 2160). M'burg Londense Kaai 29. tel. 2077 en 2024; Goes L. Vorststr. 63. tel. 2475 (b.g.g Oostburg: Finlandstraat 2. telef. 16, Teroeuzen: B rouwerjjstr. 2; Zierikzee N Bogerdstr. t_ «00. tel. 2 EEN OUD KOOIKERSVERHAAL Vogelwacht-excursies trekken veel belangstelling ER GAAT IN SCHOUWEN een oud kooilcersverhaal, dat zich jaren en jaren geleden in de duinstreek moet hebben afgespeeld. In de dui nen van Westen-Schouwen bevond zich in die oude tijd een eendenkooi, eenzaam en ver verwijderd van de bewoonde wereld. Slechts zelden kwam de kooiker in het dorp, maar woonde met zjjn vrouw teruggetrokken in de stilte van de kooi. Toen hun echter een flinke zoon geboren werd, trok de man zyn beste kleren aan en toog met zyn stamhouder naar de kerk om het kind er te laten dopen. In Haamstede evenwel vond hij de kerkdeuren geslotenHet bleek Woensdag te zjjn. In de eenzaamheid was de goede man de juiste dag kwyt geraakt. In de tijd, waarin zich dit verhaal moet hebben afgespeeld, zag het er in de duinen geheel anders uit dan thans. Overal bevonden zich meer tjes, zodat men in de winter van Haamstede naar zee kon schaatsen. Op deze plaatsen en op het terrein van de oude eendenkooi vindt men thans uitgestrekte bossen. Deze bossen, die eigendom zijn van de domeinen, zijn in de enkele jaren waarin zij voor het publiek zijn opengesteld, een bijzondere at tractie voor de zomergasten van deze streek geworden. Dat het nog eens zover zou komen, zal men omstreeks 1865, toen hier de eerste bebossings- proeven werden verricht, wel nooit vermoed hebben, want de aanleg die overigens pas ruim een halve eeuw later tot stand kwam was gericht op het behoud van de duinen en niet op de recreatie. Tot 1872 was het onderhoud van deze duinstrook door het rijk ver zorgd, maar sindsdien werd het over gelaten aan de polder Westeren-Ban- van-Schouwen, hetgeen voor dit wa terschap een te zware last beteken, de. De konijnenstand in de duinen nam hand over hand toe, terwijl de verstuivingen een grote last voor de landbouw vormden. Enige malen richtte men,zich daarom met reques- ten tot de regering, totdat in 1923 met de bebossing een begin werd ge maakt. Thans is het zover, dat reeds et telijke malen hout aan de mijnen kon worden geleverd, terwijl tevens reeds onderbeplant en ondergezaaid wordt. In verband met dit laatste is het dringend nodig de konijnen flink onder „ae duim" te houden en daar om moeten de hekken van de ter reinen zorgvuldig gesloten blijven. Er zijn echter wel eens bezoekers, die nonchalant een hek laten open staan, zodat de konijnen uit de dui nen naar binnen kunnen. Overigens heeft de dienst der domeinen wei nig te klagen over de bosbezoekers. De opziener, die hier de scepter voert, de heer N. H. Lyssen, vertel de ons dat het domeïnbestuur geen spyt over de openstelling heeft. De betrokken autoriteiten waren destijds zeer benieuwd, hoe het publiek zou reageren, vooral omdat bossen nu eenmaal een kostbaar bezit zijn, waarmee niet lichtvaardig kan wor den omgesprongen. Weliswaar ko- men er af en toe een slordig heer en een achteloze dame binnen wandelen, die papieren enz. neergooi, en, doch zulke gevallen behoren ge lukkig tot de uitzonderingen. Als regel gedraagt het publiek zich uit stekend en volgens de regels, die op de toegangskaart zijn afgedrukt. Grote belangstelling bestaat er ook voor de Vogelwachtexcursies. Enige jaren geleden werd er op ini tiatief van de heer Lyssen een ver eniging voor Vogelbeschermings- wacht gesticht, welke instelling, die reeds brjna 200 leden telt, excursies door de bossen en naar de broedko- lonie organiseert. Met het domeinbestuur sloot de vereniging een overeenkomst, waar in zij zich aansprakelijk voor de schade heeft gesteld, die eventueel door deelnemers aan deze uitstapjes wordt Veroorzaakt. BELANGSTELLING. Er is in deze zomermaanden voor Zierikzee is dezer dagen niet al leen op Schouwen-Duiveland te vin den, maar ook in Mechelen. Daar wordt zoals bekend ter herin nering aan het beroemde bouwmees tersgeslacht Kelderman een fraaie tentoonstelling gehouden, ingericht door de archivaris-conservator de zer Vlaamse stad, de heer de Roo, waarby vanzelfsprekend ook aan dacht wordt besteed aan Zierikzee. Andries Kelderman was immers de ontwerper en gedeeltelijk ook de bou wer van een der Sint Lievenskerken te Zierikzee en van de nog altijd zo grootse toren. De opvolger van An dries aan de Zierikzeese bouwwer ken was eveneens een lid van het geslacht, n.l. Anthony Kelderman. In de Mechelse feestzaal, waar van 15 Juni tot 17 Augustus de Kelder manstentoonstelling wordt gehouden, krijgt men een inzicht in de ontwik keling van dit bouwmeestersgeslacht en tevens een overzicht van de uitge breidheid van zijn invloed. Behalve afbeeldingen van het stadhuis van Middelburg en van het stadhuis en de kerk van Veere, ziet men er ook de Sintlievenskerk en -toren van Zie rikzee. Na vjjf eeuwen vindt men dus In Mechelen Zierikzee verenigd met vele andere gemeenten. Bij het be zoeken van de tentoonstelling kan men de vraag stellen: Van welke he dendaagse bouwmeester zal na vijf eeuwen zijn werk nog in onvermin derde kracht oprijzen, zoals thans nog de Sint Lievens Monstertoren deze excursies zo'n grote belangstel ling, dat de Vereniging besluiten moest hiervoor twee vaste dagen te bepalen, namelijk Maandag en Donderdag. Ook talrijke scholen en verenigingen nemen er aan deel, waarbij zonder uitzondering elke deelnemer steeds enthousiast terug keert. Zo toonde de heer Lyssen ons enkele brieven uit België, waar in met veel waardering en dankbaar heid werd gewaagd van een uit. stapje naar de broedkolonie. Deze kolonie is de grootste in ons land wat zilvermeeuwen betreft. Er bevinden zich hier zelfs 6500 paren, hetgeen betekent dat er eigenlijk een beetje teveel zijn. Daarom wor den er jaarlijks eieren geraapt om een te grote uitbreiding te voorko men. Overigens hebben deze vogels een geweldig aanpassingsvermogen, want zij broeden zelfs onder hoge dennen.... Wanneer de excursiedeelnemers de broedplaats hebben bekeken, wordt teruggewandeld door de bos sen, waarbij de heer Lyssen iets van het ontstaan en over hét werk vertelt. Verheugend noemde de heer Lys sen ons tenslotte het feit, dat de bevolking steeds meer waardering begint te krygen voor de bossen. Dat blykt onder meer uit de belang stelling voor de Vogelbeschermings- waeht, terwyl niet alleen de gasten, maar ook de inwoners dikwijls een wandeling door de bossen maken. Schouwen heeft in het duingebied een rijk bezit en het is zaak voor de bevolking zowel als voor de toe risten om er zuinig mee om te springen. Er kan daarom niet ge noeg op de noodzakelijkheid gewe zen worden, om vooral in de bossen de grootste voorzichtigheid met vuur te betrachten! Gaarne wil ik Uw aandacht vestigen op de winkelweek, die van 1926 Juli te BurghHaamstede wordt gehouden. Met deze week willen wij niet alleen de bui-gerij, maar ook de zomergasten naar ons beste vermogen trachten te die nen. Ingewijden is het bekend, hoeveel moeite en tijd het kost om een goed programma in elkaar t© zetten en om het bovendien ook uit te voeren. Dat dit in BurghHaam stede lukt, bewijst dat in deze week bij de middenstand in derdaad het dienen voorop staat en niet het vérdienen. Vele risico's zyn immers aan de organisatie van een en ander verbonden. Daarom wil ik myn dank betuigen namnes be stuur en leden van de Middenstandsvereniging aan het actie ve winkelweekcomité voor hun uitstekende arbeid. Tenslotte spreek ik de hoop uit, dat wij allen en in het bijzonder onze zomergasten een goede week tegemoet gaan. Vorig jaar bleek, dat de winkelweek zeer op prijs werd gesteld, vooral ook dank zij de gezellige avonden met folk loristische inslag en de gezellig-verlichte straten. Van harte welkom in BurghHaamstede! M. SOETERS, Voorzitter van de Middenstandsvereniging BurghHaamstede. Uit het winkelweek- programma. De winkelweek te BurghHaam stede start Zaterdag 19 Juli met een froot muziekfeest te Burgh. Maan- ag staat een optocht van versier de auto's en motoren op het pro. gramma. Om 19 uur wordt vertrok ken van Burgh, waarna gereden wordt naar Westenschouwen, Burgh- sluis, Brabers, Haamstede en terug naar Burgh Dinsdag 22 Juli is er een ballonwedstrijd voor schoolkin deren met prijzen voor de ballon, die het verst komt. 's Avonds wordt er om 21.30 in Haamstede een open luchtfilm vertoond. Te Burgh wordt Woensdag een rij- wielverkeersspel gehouden voor kin deren van tien jaar en ouder, waar na 's avonds hier de openluchtfilm draait. Donderdag vermeldt het program ma een verkoping van gebruiks voorwerpen, taarten enz, in de mu ziektent van Burgh pm 20 uur, ter wijl het tweede deel van deze ver koping te Haamstede zal worden gehouden. Een korfbalwedstrijd om 19.30 uur tussen Zierikzee en Haamstede Burgh staat Vrijdag op het program, ma, waarna 's Zaterdags om 20.30 uur te Haamstede een openlucht concert wordt gegeven door „Apol lo." Bovendien zal op deze dag een schoolsportdag worden gehouden. Tenslotte vermelden wij, dat aan deze winkelweek enkele aantrekke lijke wedstrijden zyn verbonden, o.a. een etalagewedstrijd, met fraaie prij zen voor het publiek. Landbouwtentoonstelling in Dordrecht. Op Donderdag 24 Juli zal in het sportpark Reeweg te Dordrecht voor de zevende achtereenvolgende keer de grote landbouwtentoonstelling gehou den worden, die tot doel heeft propa ganda te maken voor de vee-verede- ling. Aan deze expositie zal worden verbonden de centrale keuring van de Kon. Ver. „Het Nederlandse Trek paard"; de bond van rundveefokver- enigingen in Zuid-Holland verbindt aan de expositie, waarvoor in kringen van landbouwers en veetelers immer grote belangstelling bestaat, zijn jaar lijkse bondsfokveedag. Het doel van de tentoonstelling is in de eerste plaats geregistreerde die ren te keuren. Men wil voorts nieu were fokmethoden onder de aandacht brengen. Een uitgebreide expositie van landbouwwerktuigen zal ook nu weer worden ingericht. Op deze ten toonstelling zal men, behalve fraaie paarden en voortreffelijk rundvee, ook kleinvee bijeen brengen, zoals geiten, schapen en varkens. Er is een aanzien lijk aantal inschrijvingen binnengeko men. Onder meer zullen nakomelin gen van de nationale stierenkampioen „Producent" te bewonderen zijn. Men zal voorts de verkiezing van zoge naamde kroonmerries uit de stermer ries kunnen meemaken. Twintig fir ma's zullen landbouwwerktuigen en -machines demonstreren. In de mid daguren zal een concours-hippique worden gehouden. De op 16 Augustus 1779 te Zierikzee geboren schilder Adrioan Prince, vervaardigde o.m. een werk over het haventje van Vianen. Onze repro ductie toont de ingang van het haventje, waar men bezig is met het lossen van meekrapvaten. Landinwaarts ziet men de ruïne van het oude slot Oostersteijn aan de Geule en op de achtergrond de kerk van Oosterland. Adriaan Prince was tekenmeester aan de stadstekenschool en fijnschilder. Hy woonde eerst op de Dam B 81, naderhand lange tijd aan de Oude Haven D 487 en hy overleed tenslotte op 11 April 1859 in het huis A 155 aan de Lange Xobelstraat. Prince huwde in Juni 1810 met Carolina Josina de Moor te Scherpenisse. Zy overleed op 3 Januari 1819 te Zierikzee. Het hierby gereproduceerde schilderstuk werd ontdekt op de zolder van het pand, dat thans behoort aan de heer C. van Vliet; de heer D. van Vliet Sr. kocht het huis van Prince in 1802. De heer C. van Vliet liet het schilder stuk restaureren en stond ons toe om het te fotograferen. De hierboven vermelde gegevens zyn te lezen op de achterzijde van het schilderstuk. HISTORIE VAN HAAMSTEDE. Ambachtsheer Hendrik Muilman maakte het herstel mogelijk. In vroeger tyden was rondom het kerkhof een gracht, zoals die heden nog te Noordgouwe en te Dreischor is. Welke de aanleiding is geweest om de herinnering aan reeds heel lang gekende, ongeschreven wetten te laten verdwijnen, is niet bekend. Wel, dat na de demping van de gracht, een muur rond het kerkhof werd geplaatst, als afscheiding van straat en dodenakker. Na de eerste roes, waarin men zich gelukkig achtte de hecriyke vrij heid deelachtig te zijn geworden, welke de Franse revolutie had gebracht, werd men spoedig ontnuchterd, daar de heilaanbrengers zelfs de doden akker nog niet voor onschendbaar rekenden en de muur om het kerkhof wreed vernielden De dorpsmaglstratuur zag dit met lede ogen aan en zon op middelen om toch weer spoedig een gewenste afsluiting te verkrijgen, welke een sieraad voor het dorp zou zijn. Zij meenden dit te moeten doen met zer ken palen en ijzeren staven, wat evenwel een kostbare geschiedenis zou worden. Gelukkig wilde de toenmalige am bachtsheer van Haamstede hun hier in te hulp komen. De kosten van het geheel zouden niet minder zijn dan 2000, wat voor die dagen als een zeer groot bedrag kan worden be schouwd. Aangezien het echter troebele tij- Meeuwen op Schouwen. DE KERK TE RENESSE. Bondsdag C.B.T.B. te Amsterdam. De Nederlandse Christelijke Boeren- en Tuindersbond, die dit jaar zijn bondsdag in de hoofdstad houdt, heeft in Krasnapolsky de huishoudelijke vergadering gehouden. Na de behan deling van de jaarstukken werd de voorzitter, de heer Chr. van den Heu vel, met algemene stemmen herkozen. Aan het slot van de vergadering deed de voorzitter enige mededelingen over de huidige stand van zaken der pu bliekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Gisteren is de algemene vergadering gehouden, waarop ir. P. A. den En gelse, inspecteur van de landbouw, sprak over: „De Verenigde Staten en wij", en prof. dr. P. A. Diepenhorst, ere-voorzitter van de C.B.T.B., over: „Oude en nieuwe tijd". Het vinden van een predikant was vroeger niet eenvoudig De kerstening op het eiland Schouwen heeft zich slechts langzaam vol trokken en over de ontwikkeling er van in Renesse is weinig bekend. Een buitensporig grote kerk heeft Renesse waarschijnlijk nooit gekend, zodat het woord van Bernhard van Clairvaux hier weerklank gevonden zou kunnen hebben. Bernhard van Clairvaux liet in de vroege middeleeuwen reeds een waarschuwing horen tegen ,4e onmetelijke hoogte, de onrede lijke lengte, de overtollige ruimte, de kostbare poljjstwerken en de ge zochte beschilderingen der kerken." Maar hetzij groot of klein; alle kerken uit die tyden hebben eenzelfde indeling en zyn in wezen aan elkaar gelijk, met een ongewijzigde sym bolische gedachte. Deze gedachte werd ook uitge drukt in de wijding van de kerk te Renesse. Als patroon der parochie werd de heilige Jacobus de Meerdere gekozen; de patroon van de pelgrims en reeds uit 1409 zijn enkele priesters van de kerk bekend. De eerste was Lamberti Petri en anderen waren pastoor Jan Arends, die in 1485 werd aangesteld; Jan van der Gouden, die in 1512 als gestorven wordt gemeld en Johannis Hoek, zyn opvolger. De thans nog bestaande kerk zal waarschijnlijk gebouwd zyn onder het pastoraat van Jan Arends en mogelijk afgewerkt zyn onder dat van Jan van der Gouden. Een der laatste pastoors was Jasparis van Haamstede, een nakomeling van Witte van Haamstede. Intussen was de reformatie ook tot deze streken doorgedrongen en de daardoor ontstane wrijving was niet bevorderlijk voor het onderhoud van het kerkgebouw. De bewoners van Renesse beklaagden zich dan ook bij Gecommitteerde Raden, met het ge. volg, dat zij op 6 October 1581 het recht verwierven om wijn en bier te belasten, ten bate vanhet on derhoud aan het kerkgebouw! Het was in Renesse niet eenvoudig om na de voltrekking van de refor matie een predikant te verkrijgen. In rekeningen wordt melding ge maakt van een bedrag van „twee Pons" (12 guldens), dat werd betaald aan de predikant van Haamstede, Henricus van Heusbergh, voor ge maakte kosten. Hij was uit naam van de classis Be-oostenscheld uit gezonden om voor „Renisse een mi nister (dominé) des Goddclijkcn Wooi'ds te bekomen". De rekeningen vermelden niet. of deze gemaakte onkosten geleid hebben tot het be noemen van de eerste predikant, Charle van den Broucke, die zowel Renesse als Noordwelle bediende. In die dagen was Steven MarceHi klok luider en koster en op 1 September 1587 werd Floris Vlijshouwer door de classis als schoolmeester aangesteld, welke functie hij vervulde tot De cember 1588, waarna Joris Coster hem opvolgde. De predikant werd wegens vertrek naar Middelhamis in 1591 opgevolgd door Arnoldus Ar nold!. ONDERLINGE STRIJD In Renesse schijnt niet slechts ge streden te zijn door rooms-katholie- ken en hervormden, maar ook en fel in de gelederen van de refor. matisten onderling. De Staten van Zeeland moesten optreden tegen de Wederdopers en drastisch optreden zelfs. Het wordt door sommigen niet uit gesloten geacht, dat de grote brand van 1651 hiermede in verband heeft gestaan, temeer daar in de notulen van de Staten van Zeeland gesproken wordt van „schrikkelijke brandstigh. tinge". Aan de magistraat en kerkeraad der parochie van Renesse werd een subsidie van honderd Vlaamse ponden verleend om de erg st e nood te lenigen. Een man van betekenis was de proponent Melchior Leydekker, die in 1662 de dienst des Woords te Ren- nesse begon; in 1675 te Leiden tot doctor promoveerde en in 1678 pro fessor te Utrecht werd. Op zijn graf zerk staat gebeiteld: „Hier rust een kloeken Zeeuw, weispreker en wei schrijver, die als een held voor kerk en waarheid heeft gestreën". Na hem kwam een reeks van predikan ten. De offervaardigheid schijnt in Renesse echter niet zo heel groot te zijn geweest, want nog in 1847 ontbrak er een kerkorgel „HOE LIEFLIJK Het gebouw, dat vooral nu met de nieuwe raamtracteringen een goe de indruk wekt, zal straks na de algehele restauratie ongetwijfeld een sieraad zijn voor dc prachtige Dorpsbrink. Wanneer dan ook in de kerk de oude symboliek der bouwers tot uit drukking gebracht zal kunnen wor den en de mooie, van rode zandsteen vervaardigde zerk (sarcophaagdek- sel) een betere plaats zal hebben verworven; wanneer de gerestau reerde toren als een opwaartse vin. ger zal wijzen naar de hemel; dan zal na het aanschouwen van de vernieuwing bjj inwoner en vreemdeling ongetwijfeld wel eens de gedachte postvatten: „Hoe lieflijk zyn mij Uwe woningen"! den waren, stelde hij het Dorpsbe stuur voor, te wachten tot een ge schikter periode zou zijn aangebro ken. Dit wachten bracht met zich het overlijden van de ambachtsheer, maar Hendrik Muilman had in de laatste ogenblikken van zyn leven bij testament bepaald, dat het dorp Haamstede uit zijn nalatenschap, 2000 gulden zou worden voorgeteld. MOEILIJKHEDEN. Den 21sten April 1812 overleed Haamstede's Baanderheer en het wa ren nu juist geen tijden om dat geld in ontvangst te kunnen nemen. Ook waren er door de Fransen wetten ge geven, welke nog altijd werden ge handhaafd en waardoor men niet zonder meer over zulk een bedrag kon beschikken. Slechts 8 dagen voor zijn sterven had de ambachtsheer ten overstaan van notaris van der Gronden te Am sterdam een en ander laten beschrij ven, maar het zou nog even duren alvorens het bedrag geïnd zou kun nen worden. Na kennisneming hiervan, reques- teerde de Maire C. Vis en de toenma lige dorpsregering bij de sousprefect van het arrondissement Zieriksee en aan de Prefect van het Departement, op 24 September 1812, doch zonder enig gewenst gevolg. Doch de tijden veranderden. Na de omwenteling werd aan Zijne Koninklijke Hoogheid, den heere Prins van Oranje Nassau, een ver zoekschrift ingediend, waarin men ten eerste vroeg om het legaat te mo gen ontvangen, ten andere werd uit eengezet waarvoor dit legaat door de heer Muilman was bestemd en ten laatste, of men dit legaat na ont vangst daarvoor mocht gebruiken. Den 14den April 1814 werd hierop de Koninklijke goedkeuring verleend en bij schrijven van 16 April 1814 werd het provisioneel bestuur van Haamstede door de algemene Staats secretaris mede gedeeld: „Autorisatie tot het accepteren van een legaat van 2000, door Hendrik Muilman, aan den dorpe van Haamstede ge maakt, alsmede tot het employeren ana hetzelve tot het maken van een ring van steenen pilaren om de kerk aldaar". De onkosten van het request had den 7,16 bedragen. Wie dan ook heden op een warme zomeravond tegen het hek van de kerk leunt, moge met dankbaarheid gedenken de reeds tot stof vergane ambachtsheer, die slechts enkele da gen voor zyn dood, ver van het dorp, nog de dorpsbelangen op het hart droeg. Burgerlijke Stand OOSTERLAND. Bevallen: L. Bolle-Kwaak. c'.; B. de Bruine-de Bruine, z.; J. Meerman-Bo- lü'n. d. NOORDGOUWE. Bevallen: F. S. Kort-de Moor, d.; C. de Vrieze-öe Meij z. (tweeling); C. A. Zor- ge-Kloet, z. Overleden: E .Krijger. 29 j.. echlg. van L. C. Quist; P. D. Dalebout, 66 j.. echtg. vair J. P. M. Bosselaar; W. Duinhouwer. 45 j., echtg. van C. J. Jonker.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1952 | | pagina 1