De Zeeuwse heksen-processen
Aanpassen is de boodschap
in Australië
M0DEMEUWS UIT HET
ZONNIGE ZUIDEN
Editie Zeeuws -Vlaanderen
VRIJDAG 14 MAART 1952
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
ARMOEDE BEVORDERDE BIJGELOOF
ln de 16e en 17e eeuw
rookten overal de brandstapels
In alle naburige landen rookten op het einde der zestiende en gedurende
de gehele zeventiende eeuiv de brandstapels, want, in tegenstelling tot wat
algemeen verkondigd wordt, waren niet de Middeleeuwen tyden van de
heftigste heksenvervolgingen, maar de eeuwen, die daarop volgden.
Toen werden vrouwen bij tientallen tegelyk als heksen aangeklaagd, en
op de pijnbank gelegd, tot zy bekenden of onder de behandeling bezweken.
In het laatste geval heette het, dat hun vriend, de duivel, haar de nek
had gekraakt; in het eerste geval werden ze zonder genade verband.
Slechts ons land en in het bijzon
der Holland en Zeeland, vormden een
uitzondering op de algemene regel
Ongetwijfeld was dat hier aan te
danken, dat de scherpzinnigste gees
ten van die tijd in de hoogste rechts
colleges te vinden waren. Er werden
deugdelijker bewijzen vereist dan el
ders: „Wy achten het beter vele
schuldigen ongestraft te laten, dan
één onschuldige te veroordelen"
leerde de bekende hoogleraar Voetius
De vrees voor de heksen kwam
practisch alleen tot uiting in de
kleine, door wallen en muren omge
ven stadjes, waar het leven traag
verliep en de economische toestand
ongunstig was.
'door JAC. R. W. SINNEGHE
Onbewust zocht men naar een re
den, waarom de onafwendbare ach
teruitgang zich voltrok, terwijl het
leven bruiste in de naburige han
delsteden en zo kwam men tot de
gedachte dat heksen er mee ge
moeid waren.
Jarenlang kon men zijn leed en
teleurstelling verkroppen, tot men
plotseling te hoop liep voor het huis
van een vrouw, die men ervan ver
dacht het ongeluk in de gezinnen te
brengen, waar ziekte en misère
meezaten aan het haardvuur.
De voiksoploop bracht het gerecht
op de been, de vrouw werd gegre
pen en opgesloten, en als zij eenmaal
veilig achter slot en grendel zat
kwamen de beschuldigingen los en
werd het een rechtzaak waarvan de
heks het slachtoffer werd.
IN VEERE.
In het jaar 1565 laaide de heksen-
vrees in Veere op. Geen wonder,
want de armoede en het gebrek wa
ren hand over hand toegenomen en
het volgend jaar staat in de histo
rie als „het hongerjaar" bekend.
De beschuldigde was een oud be-
delwijf Digna, de schrik van de kin
deren en de volwassenen in de buurt,
omdat ze overal haar haakneus in
stak „Water en brood" was haar bij
naam omdat ze niet veel anders te
eten kreeg, maar desondanks gelooi-
den de buurtbewoners grif dat zij
op de heksensabbat op vorstelijke
wyze werd getracteerd door haar
vriend, de duivel, een ln zwart flu
weel geklede heer
Nadat zij op de pijnbank was ge
legd en de scherprechter haar even
tjes had gerekt en gestrekt, beken
de zij dat zij inderdaad het liefje
van de duivel was.
HET AANZOEK.
Vijf en dertig jaar tevoren, toen ze
nog het bekijken waard was, had hij
haar ontmoel by een bruggetje, half
weg Middelburg en Veere, en aan
gesproken. Zij was bezig om droog
brood te eten. en dat in het water
te soppen, dat onder de brug door
stroomde. en dat was voor hem een
aanleiding om haar een rijk bestaan
te beloven, wanneer zy hem haar
ziel en lichaam zou geven.
Digna had eerst zijn zonderling
aanzoek met verontwaardiging afge
wezen, zo vertelde zy de rechters,
maar toen hij dreigde haar tot stol
te vermalen en weg te blazen als
een wilgenpluis had zij toegegeven
Sindsdien verstond zij de zwarte
Van zee- tot drinkwater.
Amerikanen zouden nieuwe
ontziltingsmethode hebben
(Van onze speciale verslaggever)
Reeds jaren zoeken de geleerden
naar een methode om van zeewater
zoet water te maken en thans komt
uit Amerika een bericht, waarin mel
ding wordt gemaakt van zulk een
methode.
Men zou er in geslaagd zijn voor
dieren en planten schadelijke minera
le zouten te verwijderen door ge
bruik van nieuwe synthetische mem
branen, naast electrische energiefil
ters. Het principe van de selectieve
membranen is evenwel in Nederland
reeds lang bekend, zo vernamen wy
van ir. J. Al, directeur van de alge
meen technische afdeling van het
Instituut voor Toegepast Natuurwe-
tenschappélijk Onderzoek.
Volgens de Amerikanen zou de
kostprijs van het gezuiverde zeewa
ter slechts tien a twintig dollarcent
per duizend gallon (3.785 liter) be
hoeven te bedragen, doch in Neder
land is men wat voorzichtiger in de
pryzenberekening. Men calculeerde
een prijs van 0.50 per duizend liter
water, het geen nog geen practische
economische mogelijkheden biedt. Bo
vendien is het nieuwe principe vol
gens ir. Al alleen nog maai' bruik
baar voor kleine installaties. Bij het
Gemeentelijk Energiebedrijf te Am
sterdam is een semi-technische in
stallatie ingericht voor onderzoekin
gen, terwijl ir. Al voorzitter is van
een internationale groep, die zich be
zighoudt met het probleem van de
ontzilting van zout en brak water.
Amerikanen en Nederlanders zijn be
last met het onderzoek naar het prin
cipe der selectieve membranen.
Zou de vinding inderdaad meer
practische mogelijkheden gaan bie
den, dan zou dit een oplossing kun
nen betekenen voor het probleem
van de drinkwatervoorziening voor
Noord-Holland, waartoe - thans het
kostbare zg. Lekplan is ontworpen.
kunst, en had daarvan een bescheiden
gebruik gemaakt. Nadat zij zich met
heksenzalf had ingewreven, placht
ze op een strowis rond te drijven
in het Veerse Gat en buitengaats
langs de kust van Walcheren. Eens
had zy ter hoogte van Westkappel,
een schip, dat met vyf-en-veertig
koppen was bemand, in een door
haar opgewekte storm, doen vergaan
Ook op het vaste land had zij ge
toverd. Een man, wiens schoonvader
haar een aalmoes had geweigerd,
was door haar aangeraakt en sinds
dien himpelde hij, kreupel en half
verlamd, door de straten van Veere;
een andere keer had zij een boeren
meid tot diefstal verleid, en haar
daarna de nek gebroken, omdat ze
bang was, dat het meisje haar mond
voorbij zou praten.
SNEL VONNIS.
De heren dachten dat dit laatste
feit wel op waarheid kon berusten,
en hoewel zij twijfelden aan de an
dere bekentenissen, veroordeelden zij
haar om levend te worden verbrand,
wat nog diezelfde middag geschiedde.
Enkele maanden later stond een
tweede bedelares terecht, Geertruid
Willems, een „arm straet vereken",
die ook in de pijnkamer door de beui
van Middelburg werd behandeld.
Aan de dijk tussen Arnemuidenen
Veere, had ook zij de duivel ontmoet
in de gedaante van een jonge rijke
edelman, gekleed in een korte mantel
en gedekt met een zwarte hoed,
waarvan een veer afhing. Zij had
ook een pot met heksenzalf gekregen
voor tochten door de lucht en ovei
zee en de eerste beginselen van de
toverij had de duivel haar bijge
bracht. Daardoor had zij een dienst
meisje Aagje, dat haar van de deur
had gestuurd, kreupel en lam kunnen
maken. Zij zou haar ook weer gene
zen beloofde ze, wanneer men haai
vrij wilde laten. De heren, die vrees
den dat zy van de gelegenheid ge
bruik zou maken om uit de stad te
vluchten, gingen niet op haar voor
stel in, maar lieten haar verbran
den, om andere vrouwen, die ook
van de duivel bezeten waren, af te
schrikken.
IN ZIERIKZEE.
Veertig jaar later waren de rech
ters nog sceptischer en nog nuch
terder geworden. In die tijd vond de
heksenwaan gretig voedsel in Zie-
rikzee, dat eens de machtigste stad
van Zeeland was geweest, maar haar
plaats had moeten afstaan aan Mid
delburg. Levina Willems, die meer
kon dan rechttoe, rechtaan, werd ge
grepen, maar de schepenen, die recht
spraken veroordeelden haar niet ter
dood, doch verbanden haar slechts
uit de stad en het land beoosten de
Schelde, omdat zij een beruchte to
veres was, die zowel in de stad als
op het eiland Schouwen haar tover-
streken had uitgehaald.
Eerst na tweemaal zeven jaar zou
terug mogen komen.
Haar. collega, Jacobgen Hoobicx,
huisvrouw van Lieven Helwijze, kwam
er nog beter af: na zeven jaar zou
ze al mogen terugkeren, niet tegen
staande het feit dat zij was „berucht
van toverie, sulx dat sij de gemeen
te ts geworden een grouwel". Jacob
gen was echter dom genoeg om na
twee jaar terug te keren, maar nau
welijks was- ze goed en wel in de
stad, of ze werd gegrepen en tot
levenslange tuchthuisstraf veroor
deeld. De heren van Zierikzee lieten
niet met zich spotten.
Militairen van de Genieschool hebben in de omgeving van Nieuwerkerk aan de IJssel een brugsHgoefening
gehouden. Ongeveer 350 man namen, er aan deel. Shermantanks r(Jden over een Baileybrug, welke door de
mannen in een week werd geslagen. Zy Is 210 meter lang en er Is "00 ton materiaal ln verwerkt.
De Italianen hebben hun eigen visie
Zijn het in hoofdzaak modellen van Engelse en Franse couturiers,
welke wij wekelijks onder de aandacht van onze lezeressen brengen,
thans willen wij U iets vertellen over hun Italiaanse collega's. Zij
hebben hun eigen visie op het gebied van de mode. waarmede geens
zins gezegd wordt, dat deze onze waardering niet kan hebben. Een
bekend feit is, dat de Italianen met hun Zuidelijk temperament bij
zonder gecharmeerd zijn van warme tinten, aangepast bij het vrouwe
lijk uiterlijk. De Italiaansen zijn over het algemeen klein, slank en
donker van huid, met ietwat wiegende gang. Geen wonder, dat de
ontwerpers vooral de nadruk leggen op de natuurlijke taillelijn en
deze zo voordelig mogelijk tot haar recht willen doen komen.
Daarom maakt men de rokken
zwierig wijd, is voor de rugpanden
meer stof nodig dan bij ons en acht
men de wijze van uitvoering der
mouwen van urgent belang. Zo zal
men meermalen de kimono- en rag-
lanmouw zien toegepast. De man
tels zijn eveneens wijd, zonder dat
men echter het klassieke model
naar de achtergrond verschuift,
mits deze modellen met bont ge
voerd worden. Als mantelstof staat
dik flauch in de gratie.
De costuums zijn tamelijk getail
leerd, ook hier domineert echter de
klassieke snit en zijn zij gemaakt
van duvetine en velours in extra
2ware kwaliteit, waarbij pletten
De leraar leert, terwijl hij onderwijst
(Van onze correspondent).
SYDNEY, Maart Over de „assimilatie", het aanpassen van emigranten
in Australië is reeds veel geschreven. Assimileren en assimilatieproces,
dat is voor velen een soort strijdkreet geworden, een soort hobby.
Ongetwyfeld is het belangryk, dat een emigrant in de nieuwe
wereld assimileert, dat hij spoedig land, taal en plaatselijke gebruiken
leert en een waar burger wordt van het nieuwe vaderland, dat hij ge
kozen heeft. Assimilatie-afdelingen van emigratie-departementen, afde
lingen van onderwijs-instellingen, die zich bezig houden met de taal
studie van nieuwelingen en dergelijke instituten zijn dan ook uiterst
nuttig.
Het is echter een feit, dat een te
sterke nadruk leggen op de nood
zaak van het assimileren op de
nieuweling even prikkelend werkt,
als het voortdurend praten over
„bij ons in Europa doen wij het zo".
waaraan vele emigranten zich"
schuldig maken op de „oude Aus
traliër"
Nu langzamerhand één op iedere
30 Australiërs een „nieuwe Austra
liër" is, begint de grote tromroerde-
rij over de assimilatiekwestie wat te
verminderen. En hier en daar eens
rustig rondkijkend begint men tot
zijn verrassing te merken, dat de
assimileerders al assimilerend zelf
geassimileerd worden.
En zo moet het Dit is het beeld,
dat de mannen met visie van het
vijfde werelddeel der toekomst had
den: ver-Australischte nieuwelin
gen, maar tegelijk oude Australiërs
met een ruimere blik allen we
reldburgers in de ware zin des
woords.
Tot op zekere hoogte geldt nog
steeds de onderscheiding tussen
„emigranten", „nieuwe Australiërs"
en refugees. De refugees zijn de
voor Hitier weggelopen lieden, die
voor en in het begin van de oorlog
naar het vijfde werelddeel kwa
men; de nieuwe Australiërs" zijn
de Balten en Oost-Europeanen uit
de ontheemden kampen en de „emi
granten" zyn de Britten en Neder
landers die in de laatste jaren kwa
men.
Steeds sterker beginnen echter
ook hier de scherpe kantjes te ver
dwijnen. Er wordt steeds minder
gepraat over „assimilatie", maar
ook steeds minder over refugees en
nieuwe Australiërs.
Dit zyn processen, die zeer lang
zaam en geleidelijk verlopen en die
voor de gemiddelde mens niet in
het waarnemen geschoold haast
onmerkbaar zyn. Toch is het be
langwekkend te zien, hoeveel de
assimileerders zelf in de laatste ja
ren van de nieuweling hebben over
genomen.
Een tien jaar geleden bijvoor
beeld, was de actetas in Australië
een onbekend geval. De Australiër
nam zijn treinlectuur, flesje melk
of versnapering mee in een heel
klein, in Europese ogen vrij belache
lijk koffertje. Zag men op straat
een man met een actetas, dan zei
men: „een refugee
Vandaag, slechts een paar jaar la
ter, zou ik de Australiërs de kost
niet willen geven, die ook heel ge
woon met een actetas onder de arm
door ALFRED SCHUURMAN
lopen ener soms zelfs wel
brieven en papieren in vervoeren!
Wanneer een tien jaar geleden
een man met een baret in plaats van
een hoed met neergeslagen rand
over straat liep, dan dacht iedereen,
dat hij of gek was, of naar een ge-
costumeerd bal ging. Heden zou
men een wedstrijd kunnen organi
seren in het tellen van mannen met
hoeden en mannen met baretten.
Zo is het ook gegaan met twee
kleurige schoenen, buitennissige
pijpen, gekleurde vesten en al die
dingen, die in Europa gewoon zijn,
doch waarmee men hier een tien
jaar geleden voor gek liep.
Wanneer men tien jaar geleden
een Australiër bijvoorbeeld een
Nederlands gebakken biefstuk voor
zette. dan zou hij misschien beleefd
„erg lekker" zeggen, doch hij zou
niet mogelijk is. Probeer in Italië
niet cocktail- en avondjurk over
één kam te scheren, want dan komt
U bedrogen uit. De avondjapon
dient absoluut de grond te raken en
geldt uitsluitend voor officiële ge
legenheden, de cocktaildress mag
hoogstens tot aan de kuit reiken en
moet diep gedecolleteerd zijn.
Ook op het gebied van de sportkle-
ding volgt de Italiaan zijn eigen ge
dachten; zij bestaat meestal uit
double-face stoffen in zwart en de
dieppre tinten rood en groen, ter
wijl ook blauw en blauwgrijs ge
apprecieerd worden.
Keren wy "tenslotte uit het zonnige
thuis onmiddellijk verkondigen, dat
hij zich toch maar liever aan zijn
„gegrilde" lap biefstuk of schapen-
coteletten hield.
Thans verdringen de Australiërs
zich in de Nederlandse, Hongaarse,
Italiaanse, Mexicaanse en gewoon
maar „Continentale" restaurants,
die overal als paddestoelen uit de
grond schieten en ze zijn helemaal
vergeten, dat ze een tien jaar gele
den nog hartstochtelijke voorvech
ters waren van de alleen zaligma-
kende roastbeef.
Natuurlijk zijn dit slechts opper
vlakkige, vrij onbelangrijke en het
diepere wezen van de mens niet ra
kende aanpassingen aan het vreem-
de en andere. Doch zij banen de
weg naar belangrijkere invloeden,
welke de nieuwelingen, al assimile
rend, op hun nieuwe omgeving kun
nen en moeten uitoefenen.
OCEANIË HET
MEEST GELETTERD.
Dat Australië en de Australiërs
niet open zouden staan voor cultu-J
rele invloeden van buiten is een ba-
kerpraatje. Uit een eind December j
door de organisatie van de Verenig
de Volkeren gepubliceerd rapport
blijkt, dat van alle zes werelddelen
Oceanië bestaande uit Australië,
Nieuw-Zeeland en de Zuidzee eilan
den het meest geletterd is. Niet
alleen gaat Oceanië met 87 ge
letterden aan de kop, doch het heeft
ook de leiding wat kranten en tijd
schriften lezen betreft met 358 ex.
per 1000 zielen. Bovendien is Aus
tralië 's werelds grootste koper van
boeken.
Het is duidelyk, hoe sterk in een
dergelijke sfeer de culturele invloed
van buiten kan zyn. Ook dit is na
tuurlijk een langzaam en zeer ge
leidelijk verlopend proces. Doch
ook hier zyn voor de geschoolde
waarnemer de eerste tekenen van
wederzijdse assimilatie te bespeu
ren.
De buitenlandse pers in Australië
bloeit als nooit te voren. Ruim 80
bladen verschijnen in het vijfde we
relddeel thans voor een 75 in de
moedertaal der buitenlanders en
voor 25 in het Engels. Het gevolg
hiervan is, dat de nieuweling zich
hierdoor geleidelijk aan assimileert
zonder geheel zijn oude taal en cul
tuur kwijt te raken, terwijl de be
langstelling van Australische zijde
door deze bladen ook voortdurend
sterker geprikkeld wordt
Het is bijvoorbeeld heel normaal
tegenwoordig, wanneer Australische
bladen en radiostations deze buiten-
Zuiden nog even terug naar Parijs,
om U kennis te laten maken met de
hierbij afgebeelde middagjapon. De
eerste illustratie is een donkergroen
jersey jurkje van Maggy Rouff,
waarvan de blouse een diepe V-
halsuitsnijding heeft met zeer brode
revers. Zij accentueert de mooie
taille-vorm bovendien door de
strakke, smalle ceintuur. De rok
wordt van de heup naar de rokzoom
met een lange knopenrij gesloten.
Jacques Griffe ontwierp een japon
van zwartwollen stof met 'n kraag-
loze blouse, welke meer het aanzien
heeft van een bolero, en een spitse
halsuitsnijding. Dat Griffe nog im
mer gesteld is op een geplisscerde
voorbaan in de rok, bewijst ook dit
model. RITA
landse bladen aanhalen. Vooral de
Dutch-Australian Weekly is een
dankbare bron geworden.
LITERATUUR.
Hetzelfde geldt voor literatuur in
de vorm van boeken. De importeurs
van Nederlandse boeken bijvoor
beeld, schieten als paddestoelen uit
de grond. Hetgeen begrypelyk is,
want vele nieuwelingen zijn de taal
onvoldoende machtig om de eerste
jaren een Engels boek te waarde
ren.
Dit zal ongetwijfeld leiden tot een
sterke toeneming in de vertaling
van ouitenlandse boeken en hier
door een beïnvloeding van Austra-
lië's eigen opkomende literatuur.
Buitenlandse schilders, beeldhou
wers, musici en huisvlijtkunste
naars beginnen ook steeds meer
hun invloed uit te oefenen.
Zo assimileert de assimileerder
langzaam zichzelf en wordt het as
similatie-proces voor de nieuweling
geleidelijk aan minder moeilijk.
Immigranten in Argentinië
mogen niet naar Buenos
Aires.
In Argentinië is een decreet uit
gevaardigd, dat immigranten ver
biedt zich binnen een straal van 100
km van Buenos Aires te vestigen.
Slechts echtgenoten, ouders en onge
huwde zoons en dochters van reeds
binnen dit gebied woonachtige immi
granten zijn van deze maatregel uit
gezonderd.
Door dit decreet wil de Argentijn
se regering de ontvolking van het
platteland tegen gaan Uit de eind
1951 gepubliceerde cijfers van de in
1947 gehouden volkstelling is o.m.
gebleken dat van de ruim 25 millioen
inwoners 5.4 millioen wonen in ste-
d*n van meer dan 100.000 inwoners
en 9,9 millioen in centra van meer
dan 2.000 inwoners.
Door het besluit zullen in hoofd
zaak de Italiaanse emigranten wor
den getroffen, die zich gewoonlijk in
groten getale in de steden vestigen.
„Limburgse opera" brengt
,Faust".
De stichting „Limburgse Opera",
is in Heerlen begonnen met de repe
tities van de opera „Faust" van
Charles Goudnod. De directie is in
handen van Jan Hupperts, terwijl Jef
Baarts deze opera zal brengen in een
geheel nieuwe regie, die aanmerkelijk
zal afwijken van de traditionele uit
voeringen.
De werkloosheid in
verschillende landen
De vele publicaties over de huidige
werkloosheid in Nederland doen de
vraag opkomen hoe het met de werk
loosheid in andere landen is gesteld.
In onze grafiek geven wij een ver-
gelijking met enkele West-Europese
landen en de U.S.A. Gezien het grote
verschil in aantallen inwoners is deze
vergelijking niet te trekken in de
I werkelijke cijfers, doch indien wij
voor ieder land de situatie in 1947 op
100 stellen en in deze verhouding
door rekenen is voor ieder land de
ontwikkeling te zien in vergelijking
met de andere landen.
Hierbij valt op. dat Nederland in
vergelijking met Frankrijk, België en
West-Duitsland een gunstige positie
heeft ingenomen, die de laatste
maanden van 1951 verloren ging.
De Verenigde Staten en Engeland
liggen veel gunstiger. Vooral in de
V. S. is merkbaar dat de oorlogspro
ductie na Korea het werkloosheidscij
fer gunstig heeft beïnvloed.
/•jftrtfttri !»4?m fOC