De Zeeuwse heksen-processen Aanpassen is de boodschap in Australië M0DEMEUWS UIT HET ZONNIGE ZUIDEN Editie Zeeuws -Vlaanderen VRIJDAG 14 MAART 1952 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT ARMOEDE BEVORDERDE BIJGELOOF ln de 16e en 17e eeuw rookten overal de brandstapels In alle naburige landen rookten op het einde der zestiende en gedurende de gehele zeventiende eeuiv de brandstapels, want, in tegenstelling tot wat algemeen verkondigd wordt, waren niet de Middeleeuwen tyden van de heftigste heksenvervolgingen, maar de eeuwen, die daarop volgden. Toen werden vrouwen bij tientallen tegelyk als heksen aangeklaagd, en op de pijnbank gelegd, tot zy bekenden of onder de behandeling bezweken. In het laatste geval heette het, dat hun vriend, de duivel, haar de nek had gekraakt; in het eerste geval werden ze zonder genade verband. Slechts ons land en in het bijzon der Holland en Zeeland, vormden een uitzondering op de algemene regel Ongetwijfeld was dat hier aan te danken, dat de scherpzinnigste gees ten van die tijd in de hoogste rechts colleges te vinden waren. Er werden deugdelijker bewijzen vereist dan el ders: „Wy achten het beter vele schuldigen ongestraft te laten, dan één onschuldige te veroordelen" leerde de bekende hoogleraar Voetius De vrees voor de heksen kwam practisch alleen tot uiting in de kleine, door wallen en muren omge ven stadjes, waar het leven traag verliep en de economische toestand ongunstig was. 'door JAC. R. W. SINNEGHE Onbewust zocht men naar een re den, waarom de onafwendbare ach teruitgang zich voltrok, terwijl het leven bruiste in de naburige han delsteden en zo kwam men tot de gedachte dat heksen er mee ge moeid waren. Jarenlang kon men zijn leed en teleurstelling verkroppen, tot men plotseling te hoop liep voor het huis van een vrouw, die men ervan ver dacht het ongeluk in de gezinnen te brengen, waar ziekte en misère meezaten aan het haardvuur. De voiksoploop bracht het gerecht op de been, de vrouw werd gegre pen en opgesloten, en als zij eenmaal veilig achter slot en grendel zat kwamen de beschuldigingen los en werd het een rechtzaak waarvan de heks het slachtoffer werd. IN VEERE. In het jaar 1565 laaide de heksen- vrees in Veere op. Geen wonder, want de armoede en het gebrek wa ren hand over hand toegenomen en het volgend jaar staat in de histo rie als „het hongerjaar" bekend. De beschuldigde was een oud be- delwijf Digna, de schrik van de kin deren en de volwassenen in de buurt, omdat ze overal haar haakneus in stak „Water en brood" was haar bij naam omdat ze niet veel anders te eten kreeg, maar desondanks gelooi- den de buurtbewoners grif dat zij op de heksensabbat op vorstelijke wyze werd getracteerd door haar vriend, de duivel, een ln zwart flu weel geklede heer Nadat zij op de pijnbank was ge legd en de scherprechter haar even tjes had gerekt en gestrekt, beken de zij dat zij inderdaad het liefje van de duivel was. HET AANZOEK. Vijf en dertig jaar tevoren, toen ze nog het bekijken waard was, had hij haar ontmoel by een bruggetje, half weg Middelburg en Veere, en aan gesproken. Zij was bezig om droog brood te eten. en dat in het water te soppen, dat onder de brug door stroomde. en dat was voor hem een aanleiding om haar een rijk bestaan te beloven, wanneer zy hem haar ziel en lichaam zou geven. Digna had eerst zijn zonderling aanzoek met verontwaardiging afge wezen, zo vertelde zy de rechters, maar toen hij dreigde haar tot stol te vermalen en weg te blazen als een wilgenpluis had zij toegegeven Sindsdien verstond zij de zwarte Van zee- tot drinkwater. Amerikanen zouden nieuwe ontziltingsmethode hebben (Van onze speciale verslaggever) Reeds jaren zoeken de geleerden naar een methode om van zeewater zoet water te maken en thans komt uit Amerika een bericht, waarin mel ding wordt gemaakt van zulk een methode. Men zou er in geslaagd zijn voor dieren en planten schadelijke minera le zouten te verwijderen door ge bruik van nieuwe synthetische mem branen, naast electrische energiefil ters. Het principe van de selectieve membranen is evenwel in Nederland reeds lang bekend, zo vernamen wy van ir. J. Al, directeur van de alge meen technische afdeling van het Instituut voor Toegepast Natuurwe- tenschappélijk Onderzoek. Volgens de Amerikanen zou de kostprijs van het gezuiverde zeewa ter slechts tien a twintig dollarcent per duizend gallon (3.785 liter) be hoeven te bedragen, doch in Neder land is men wat voorzichtiger in de pryzenberekening. Men calculeerde een prijs van 0.50 per duizend liter water, het geen nog geen practische economische mogelijkheden biedt. Bo vendien is het nieuwe principe vol gens ir. Al alleen nog maai' bruik baar voor kleine installaties. Bij het Gemeentelijk Energiebedrijf te Am sterdam is een semi-technische in stallatie ingericht voor onderzoekin gen, terwijl ir. Al voorzitter is van een internationale groep, die zich be zighoudt met het probleem van de ontzilting van zout en brak water. Amerikanen en Nederlanders zijn be last met het onderzoek naar het prin cipe der selectieve membranen. Zou de vinding inderdaad meer practische mogelijkheden gaan bie den, dan zou dit een oplossing kun nen betekenen voor het probleem van de drinkwatervoorziening voor Noord-Holland, waartoe - thans het kostbare zg. Lekplan is ontworpen. kunst, en had daarvan een bescheiden gebruik gemaakt. Nadat zij zich met heksenzalf had ingewreven, placht ze op een strowis rond te drijven in het Veerse Gat en buitengaats langs de kust van Walcheren. Eens had zy ter hoogte van Westkappel, een schip, dat met vyf-en-veertig koppen was bemand, in een door haar opgewekte storm, doen vergaan Ook op het vaste land had zij ge toverd. Een man, wiens schoonvader haar een aalmoes had geweigerd, was door haar aangeraakt en sinds dien himpelde hij, kreupel en half verlamd, door de straten van Veere; een andere keer had zij een boeren meid tot diefstal verleid, en haar daarna de nek gebroken, omdat ze bang was, dat het meisje haar mond voorbij zou praten. SNEL VONNIS. De heren dachten dat dit laatste feit wel op waarheid kon berusten, en hoewel zij twijfelden aan de an dere bekentenissen, veroordeelden zij haar om levend te worden verbrand, wat nog diezelfde middag geschiedde. Enkele maanden later stond een tweede bedelares terecht, Geertruid Willems, een „arm straet vereken", die ook in de pijnkamer door de beui van Middelburg werd behandeld. Aan de dijk tussen Arnemuidenen Veere, had ook zij de duivel ontmoet in de gedaante van een jonge rijke edelman, gekleed in een korte mantel en gedekt met een zwarte hoed, waarvan een veer afhing. Zij had ook een pot met heksenzalf gekregen voor tochten door de lucht en ovei zee en de eerste beginselen van de toverij had de duivel haar bijge bracht. Daardoor had zij een dienst meisje Aagje, dat haar van de deur had gestuurd, kreupel en lam kunnen maken. Zij zou haar ook weer gene zen beloofde ze, wanneer men haai vrij wilde laten. De heren, die vrees den dat zy van de gelegenheid ge bruik zou maken om uit de stad te vluchten, gingen niet op haar voor stel in, maar lieten haar verbran den, om andere vrouwen, die ook van de duivel bezeten waren, af te schrikken. IN ZIERIKZEE. Veertig jaar later waren de rech ters nog sceptischer en nog nuch terder geworden. In die tijd vond de heksenwaan gretig voedsel in Zie- rikzee, dat eens de machtigste stad van Zeeland was geweest, maar haar plaats had moeten afstaan aan Mid delburg. Levina Willems, die meer kon dan rechttoe, rechtaan, werd ge grepen, maar de schepenen, die recht spraken veroordeelden haar niet ter dood, doch verbanden haar slechts uit de stad en het land beoosten de Schelde, omdat zij een beruchte to veres was, die zowel in de stad als op het eiland Schouwen haar tover- streken had uitgehaald. Eerst na tweemaal zeven jaar zou terug mogen komen. Haar. collega, Jacobgen Hoobicx, huisvrouw van Lieven Helwijze, kwam er nog beter af: na zeven jaar zou ze al mogen terugkeren, niet tegen staande het feit dat zij was „berucht van toverie, sulx dat sij de gemeen te ts geworden een grouwel". Jacob gen was echter dom genoeg om na twee jaar terug te keren, maar nau welijks was- ze goed en wel in de stad, of ze werd gegrepen en tot levenslange tuchthuisstraf veroor deeld. De heren van Zierikzee lieten niet met zich spotten. Militairen van de Genieschool hebben in de omgeving van Nieuwerkerk aan de IJssel een brugsHgoefening gehouden. Ongeveer 350 man namen, er aan deel. Shermantanks r(Jden over een Baileybrug, welke door de mannen in een week werd geslagen. Zy Is 210 meter lang en er Is "00 ton materiaal ln verwerkt. De Italianen hebben hun eigen visie Zijn het in hoofdzaak modellen van Engelse en Franse couturiers, welke wij wekelijks onder de aandacht van onze lezeressen brengen, thans willen wij U iets vertellen over hun Italiaanse collega's. Zij hebben hun eigen visie op het gebied van de mode. waarmede geens zins gezegd wordt, dat deze onze waardering niet kan hebben. Een bekend feit is, dat de Italianen met hun Zuidelijk temperament bij zonder gecharmeerd zijn van warme tinten, aangepast bij het vrouwe lijk uiterlijk. De Italiaansen zijn over het algemeen klein, slank en donker van huid, met ietwat wiegende gang. Geen wonder, dat de ontwerpers vooral de nadruk leggen op de natuurlijke taillelijn en deze zo voordelig mogelijk tot haar recht willen doen komen. Daarom maakt men de rokken zwierig wijd, is voor de rugpanden meer stof nodig dan bij ons en acht men de wijze van uitvoering der mouwen van urgent belang. Zo zal men meermalen de kimono- en rag- lanmouw zien toegepast. De man tels zijn eveneens wijd, zonder dat men echter het klassieke model naar de achtergrond verschuift, mits deze modellen met bont ge voerd worden. Als mantelstof staat dik flauch in de gratie. De costuums zijn tamelijk getail leerd, ook hier domineert echter de klassieke snit en zijn zij gemaakt van duvetine en velours in extra 2ware kwaliteit, waarbij pletten De leraar leert, terwijl hij onderwijst (Van onze correspondent). SYDNEY, Maart Over de „assimilatie", het aanpassen van emigranten in Australië is reeds veel geschreven. Assimileren en assimilatieproces, dat is voor velen een soort strijdkreet geworden, een soort hobby. Ongetwyfeld is het belangryk, dat een emigrant in de nieuwe wereld assimileert, dat hij spoedig land, taal en plaatselijke gebruiken leert en een waar burger wordt van het nieuwe vaderland, dat hij ge kozen heeft. Assimilatie-afdelingen van emigratie-departementen, afde lingen van onderwijs-instellingen, die zich bezig houden met de taal studie van nieuwelingen en dergelijke instituten zijn dan ook uiterst nuttig. Het is echter een feit, dat een te sterke nadruk leggen op de nood zaak van het assimileren op de nieuweling even prikkelend werkt, als het voortdurend praten over „bij ons in Europa doen wij het zo". waaraan vele emigranten zich" schuldig maken op de „oude Aus traliër" Nu langzamerhand één op iedere 30 Australiërs een „nieuwe Austra liër" is, begint de grote tromroerde- rij over de assimilatiekwestie wat te verminderen. En hier en daar eens rustig rondkijkend begint men tot zijn verrassing te merken, dat de assimileerders al assimilerend zelf geassimileerd worden. En zo moet het Dit is het beeld, dat de mannen met visie van het vijfde werelddeel der toekomst had den: ver-Australischte nieuwelin gen, maar tegelijk oude Australiërs met een ruimere blik allen we reldburgers in de ware zin des woords. Tot op zekere hoogte geldt nog steeds de onderscheiding tussen „emigranten", „nieuwe Australiërs" en refugees. De refugees zijn de voor Hitier weggelopen lieden, die voor en in het begin van de oorlog naar het vijfde werelddeel kwa men; de nieuwe Australiërs" zijn de Balten en Oost-Europeanen uit de ontheemden kampen en de „emi granten" zyn de Britten en Neder landers die in de laatste jaren kwa men. Steeds sterker beginnen echter ook hier de scherpe kantjes te ver dwijnen. Er wordt steeds minder gepraat over „assimilatie", maar ook steeds minder over refugees en nieuwe Australiërs. Dit zyn processen, die zeer lang zaam en geleidelijk verlopen en die voor de gemiddelde mens niet in het waarnemen geschoold haast onmerkbaar zyn. Toch is het be langwekkend te zien, hoeveel de assimileerders zelf in de laatste ja ren van de nieuweling hebben over genomen. Een tien jaar geleden bijvoor beeld, was de actetas in Australië een onbekend geval. De Australiër nam zijn treinlectuur, flesje melk of versnapering mee in een heel klein, in Europese ogen vrij belache lijk koffertje. Zag men op straat een man met een actetas, dan zei men: „een refugee Vandaag, slechts een paar jaar la ter, zou ik de Australiërs de kost niet willen geven, die ook heel ge woon met een actetas onder de arm door ALFRED SCHUURMAN lopen ener soms zelfs wel brieven en papieren in vervoeren! Wanneer een tien jaar geleden een man met een baret in plaats van een hoed met neergeslagen rand over straat liep, dan dacht iedereen, dat hij of gek was, of naar een ge- costumeerd bal ging. Heden zou men een wedstrijd kunnen organi seren in het tellen van mannen met hoeden en mannen met baretten. Zo is het ook gegaan met twee kleurige schoenen, buitennissige pijpen, gekleurde vesten en al die dingen, die in Europa gewoon zijn, doch waarmee men hier een tien jaar geleden voor gek liep. Wanneer men tien jaar geleden een Australiër bijvoorbeeld een Nederlands gebakken biefstuk voor zette. dan zou hij misschien beleefd „erg lekker" zeggen, doch hij zou niet mogelijk is. Probeer in Italië niet cocktail- en avondjurk over één kam te scheren, want dan komt U bedrogen uit. De avondjapon dient absoluut de grond te raken en geldt uitsluitend voor officiële ge legenheden, de cocktaildress mag hoogstens tot aan de kuit reiken en moet diep gedecolleteerd zijn. Ook op het gebied van de sportkle- ding volgt de Italiaan zijn eigen ge dachten; zij bestaat meestal uit double-face stoffen in zwart en de dieppre tinten rood en groen, ter wijl ook blauw en blauwgrijs ge apprecieerd worden. Keren wy "tenslotte uit het zonnige thuis onmiddellijk verkondigen, dat hij zich toch maar liever aan zijn „gegrilde" lap biefstuk of schapen- coteletten hield. Thans verdringen de Australiërs zich in de Nederlandse, Hongaarse, Italiaanse, Mexicaanse en gewoon maar „Continentale" restaurants, die overal als paddestoelen uit de grond schieten en ze zijn helemaal vergeten, dat ze een tien jaar gele den nog hartstochtelijke voorvech ters waren van de alleen zaligma- kende roastbeef. Natuurlijk zijn dit slechts opper vlakkige, vrij onbelangrijke en het diepere wezen van de mens niet ra kende aanpassingen aan het vreem- de en andere. Doch zij banen de weg naar belangrijkere invloeden, welke de nieuwelingen, al assimile rend, op hun nieuwe omgeving kun nen en moeten uitoefenen. OCEANIË HET MEEST GELETTERD. Dat Australië en de Australiërs niet open zouden staan voor cultu-J rele invloeden van buiten is een ba- kerpraatje. Uit een eind December j door de organisatie van de Verenig de Volkeren gepubliceerd rapport blijkt, dat van alle zes werelddelen Oceanië bestaande uit Australië, Nieuw-Zeeland en de Zuidzee eilan den het meest geletterd is. Niet alleen gaat Oceanië met 87 ge letterden aan de kop, doch het heeft ook de leiding wat kranten en tijd schriften lezen betreft met 358 ex. per 1000 zielen. Bovendien is Aus tralië 's werelds grootste koper van boeken. Het is duidelyk, hoe sterk in een dergelijke sfeer de culturele invloed van buiten kan zyn. Ook dit is na tuurlijk een langzaam en zeer ge leidelijk verlopend proces. Doch ook hier zyn voor de geschoolde waarnemer de eerste tekenen van wederzijdse assimilatie te bespeu ren. De buitenlandse pers in Australië bloeit als nooit te voren. Ruim 80 bladen verschijnen in het vijfde we relddeel thans voor een 75 in de moedertaal der buitenlanders en voor 25 in het Engels. Het gevolg hiervan is, dat de nieuweling zich hierdoor geleidelijk aan assimileert zonder geheel zijn oude taal en cul tuur kwijt te raken, terwijl de be langstelling van Australische zijde door deze bladen ook voortdurend sterker geprikkeld wordt Het is bijvoorbeeld heel normaal tegenwoordig, wanneer Australische bladen en radiostations deze buiten- Zuiden nog even terug naar Parijs, om U kennis te laten maken met de hierbij afgebeelde middagjapon. De eerste illustratie is een donkergroen jersey jurkje van Maggy Rouff, waarvan de blouse een diepe V- halsuitsnijding heeft met zeer brode revers. Zij accentueert de mooie taille-vorm bovendien door de strakke, smalle ceintuur. De rok wordt van de heup naar de rokzoom met een lange knopenrij gesloten. Jacques Griffe ontwierp een japon van zwartwollen stof met 'n kraag- loze blouse, welke meer het aanzien heeft van een bolero, en een spitse halsuitsnijding. Dat Griffe nog im mer gesteld is op een geplisscerde voorbaan in de rok, bewijst ook dit model. RITA landse bladen aanhalen. Vooral de Dutch-Australian Weekly is een dankbare bron geworden. LITERATUUR. Hetzelfde geldt voor literatuur in de vorm van boeken. De importeurs van Nederlandse boeken bijvoor beeld, schieten als paddestoelen uit de grond. Hetgeen begrypelyk is, want vele nieuwelingen zijn de taal onvoldoende machtig om de eerste jaren een Engels boek te waarde ren. Dit zal ongetwijfeld leiden tot een sterke toeneming in de vertaling van ouitenlandse boeken en hier door een beïnvloeding van Austra- lië's eigen opkomende literatuur. Buitenlandse schilders, beeldhou wers, musici en huisvlijtkunste naars beginnen ook steeds meer hun invloed uit te oefenen. Zo assimileert de assimileerder langzaam zichzelf en wordt het as similatie-proces voor de nieuweling geleidelijk aan minder moeilijk. Immigranten in Argentinië mogen niet naar Buenos Aires. In Argentinië is een decreet uit gevaardigd, dat immigranten ver biedt zich binnen een straal van 100 km van Buenos Aires te vestigen. Slechts echtgenoten, ouders en onge huwde zoons en dochters van reeds binnen dit gebied woonachtige immi granten zijn van deze maatregel uit gezonderd. Door dit decreet wil de Argentijn se regering de ontvolking van het platteland tegen gaan Uit de eind 1951 gepubliceerde cijfers van de in 1947 gehouden volkstelling is o.m. gebleken dat van de ruim 25 millioen inwoners 5.4 millioen wonen in ste- d*n van meer dan 100.000 inwoners en 9,9 millioen in centra van meer dan 2.000 inwoners. Door het besluit zullen in hoofd zaak de Italiaanse emigranten wor den getroffen, die zich gewoonlijk in groten getale in de steden vestigen. „Limburgse opera" brengt ,Faust". De stichting „Limburgse Opera", is in Heerlen begonnen met de repe tities van de opera „Faust" van Charles Goudnod. De directie is in handen van Jan Hupperts, terwijl Jef Baarts deze opera zal brengen in een geheel nieuwe regie, die aanmerkelijk zal afwijken van de traditionele uit voeringen. De werkloosheid in verschillende landen De vele publicaties over de huidige werkloosheid in Nederland doen de vraag opkomen hoe het met de werk loosheid in andere landen is gesteld. In onze grafiek geven wij een ver- gelijking met enkele West-Europese landen en de U.S.A. Gezien het grote verschil in aantallen inwoners is deze vergelijking niet te trekken in de I werkelijke cijfers, doch indien wij voor ieder land de situatie in 1947 op 100 stellen en in deze verhouding door rekenen is voor ieder land de ontwikkeling te zien in vergelijking met de andere landen. Hierbij valt op. dat Nederland in vergelijking met Frankrijk, België en West-Duitsland een gunstige positie heeft ingenomen, die de laatste maanden van 1951 verloren ging. De Verenigde Staten en Engeland liggen veel gunstiger. Vooral in de V. S. is merkbaar dat de oorlogspro ductie na Korea het werkloosheidscij fer gunstig heeft beïnvloed. /•jftrtfttri !»4?m fOC

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1952 | | pagina 15