O
O
makkelik, voe gêen mens. Keesje Kuut die werkt
bie óns, die zit mee dertien joenge tuus. Zc weten nie
wa#r a ze 't zoeken moeten van den ermoei. Aoltied
ziekte en ellende, 'n vrouwe die gêen knip voe d'r neu-
ze waerd is in 't uusouwenZó 'n vent eit ök wat.
Nou en 'k èn ik wee wat oars. Me kriegen oallemaele
ons dêel".
Als hij weg is, zit ze lang in gedachten voor zich uit
te staren. Ze had het al lang gemerkt: hij zat ergens
mee. Een vrouw, die niet bij je pastePaste zy bij
Joost? En opeens klemde er een angst in haar borst,
die haar adem deed stokken. Joost, by hem was het
alles geld, zaken,,'k Bin ik zó nie", wist zc. Izak,
hy besefte, dat er nog andere waarden zijn in het leven
dan geld en bezit. Maar hij wist het te laat'. Het duizelt
haar even terwijl ze daarop doordenkt: Zoiets bestaat
dus. Dat mensen gedoemd zijn naast elkander te leven
terwijl ze elkaar niet verstaan
Joost, ik moe neffen joe staen, in oalles. 'k Moet joe
elpen, bie oal wa Je doet. Mee óns mag 't zó nie gaen
as bie Izak".
In het hartje van de winter wordt hun kind geborv^.
Een jongen met de blanke teint en het donkere haar
van zijn moeder; maar hij is fors en groot, zodat ook
Joost zijn deel krijgt
Daags na de geboorte komt de oude boer. Het is een
snerpend koude dag en Joost heeft het druk in de loods
en zo treft hij zijn dochter en kleinkind alleen. Zyn gro
te gestalte vult het kamertje van het huisje in Polen bijna
geheei wanneer hy op het bed toetreedt. Wat onwennig
reikt hij haar de hand.
,,Forre, mien kind
Ze bloost en is blij dat de minne de kamer uitgaat.
„Voader, ik bin zó blle da j' ekommen bint".
Toen, in een plotselinge opwelling, slaat ze haar arm
om zijn hals en kust hem. Ze voelt zich opeens zoveel
ouder, zoveel wijzer dan deze grote man, die hier zo
onbeholpen voor haar bed staat. Ze ziet, dat hij moeit»
heeft zijn tranen te verbergen.
„A je moeder dit a meugen beleven".
Even zit hij stil naast het bed. Dan klinkt zijn stem:
Je moeder da was oalles voe mien, 'k èn ik 'n af
god van d'r emaekt, 'k èn Ik d'r daerom misschien zó
gouw motten missen. Toe a zie weg was, bleef mien niks
meer over, Forre, niks meer. 'k Beseften ik nie da 'k
joe nog al Vergeef 't mien, Forre, da 'k zó 'n slechten
ouwer voe joe ewéest bin".
Haar hand zocht de zijne, die grote hard-vereelte
knuist, ze drukte die styf in haar zachte blanke hand;
haar ogen vonden zyn grijze, anders zo harde ogen,
waarin nu een traan stond.
Voader, stille noe, proat er nie varder meer over, 't
is góed, 'k begriepen ik je best. Maer noe is 't góed, a
j' noe maer dikkels komt, Jóóst za ók blie zien".
„Wa bin 'k rieke! Vee rieker a 'k óóit weten én!" Dat
zyn zijn woorden als hy weggaat.
Joost heeft hij niet ontmoet. Die is nog niet thuisge
komen als de oude Waveryn weer vertrekt. Het is mis
schien het beste zo.
Joost heeft het druk, het loopt tegen het laatste van
het jaar en dan vragen de rflke lui veel oesters. Zyn
droom is werkelijkheid geworden. Hy heeft een
loods en mensen en een vaartuig. Zyn droom
Maar zelf beseft hy nauweiyks meer, dat hy eens hier
van droomde. Andere dingen beroeren hem nu, hy heeft
andere zorgen.
Hy heeft ook een vrouw, hy heeft een kind en hy is
er biy mee. Hy dankte God voor diens zegeningen.
Maar de zaak, de zaak
De zaak, die is er altyd. Die is er nog als hy 's avonds
thuis zit, als Forra hem de kleine jongen laat zien. Dan
springen zijn gedachten Jaren vooruit Hy heeft een be
drijf opgebouwd en nu heeft hy een opvolger. Er werd
een droom vervuld, naar nieuwe mooiere dromen
droomt deze nuchtere hardwerkende Joost van der
Velde.
En achter deze nieuwe, nog verlokkende dromen zal
hy weer aanjagen, zoals hy dat heeft gedaan achter
.vat nu reeds werkelykheid is geworden. Forra. ze heeft
na het gesprek met Verschuuren veel moeten denken.
Het heeft er haar ogen voor geopend, dat ook Joost en
zjj van elkaar leefden. Ze heeft het zich bekend dat zij
zich opsloot in haar eigen mijmeringen en gedachten,
dat ook zy andere waarden erkende dan Joost. Zy is
tevredeD met hun bestaan. Hebben ze niet veel? Zyn ze
niet tijk gezegend'' Als ze daaraan denkt wordt ze
klein. „Wa bin óns, Eer», da Gij zó goed vn ons bint!"
(Wordt vervolgd*
De korren ploffen over boord en Ko Lamper neemt
het roer. Hy is hier de meerdere van Joost Hy is
er een van het oesterdorp, van zijn twaalfde jaar
zit hy al op het water en daar kan Joost niet tegen
op. De zeilen flapperen, het roer gaat om, de lynen
spannen zich. Onder water trekken de korren, het sta
len mes snydt in de schelpen- en gruismassa, de op-
geploegde schelpen verdwynen in het erachter gespan
nen net met de stalen ringen aan de onderkant. Een
sleep heen, een sleep terug over het terrein. Dan is
het tyd om te halen. De stoomboot van „De Verwach
ting", die op het perceel er naast vist, heeft een lier-
werk. Daar is het niet moeilyk, maar Joost en zyn
knecht moeten de handen gebruiken. Halen! De styve
druipnatte tros wordt langzaam door de beide mannen
ingehaald, terwyl de kleine jongen het roer houdt Het
is yzig koud, maar ze mopperen niet. Ze zyn het ge
wend en weten niet beter of het hoort zo. Een geluk,
dat er geen beetje vorst in de lucht zit. Zo'n nacht
vorstje, dat het net even onder het vriespunt maakt,
op de vroege morgen. Dan zijn de touwen als ys ter-
wyi het water half bevroren, langs je benen druipt
van de natte trossen. Ze mopperen niet, ze kunnen
alleen zo nu en dan eens in de richting van de stoom
boot kyken. Daar hebben ze het maar goed. Nog zo
gek niet, dat werken by de grote maatschappijen!
Met een flinke ruk wordt het kornet aan boord ge
sleept en leeggegooid in het ruim. Even later ploft
het weer over boord, het tweede net volgt Dan is er
weer even tyd voor uitblazen. Ko Lamper gaat terug
naar het Kotje om naar de kachel te kyken, terwyl
Joost in het ruim afdaalt. Bij het hoopje oesters blyft
hy even staan. „Ze minderen al", denkt hy, „nog 'n
paer tiën en dan zal 't gebeurd zien." Het spyt hem,
dat het reeds zover is. ,,'k Most ik der mêer en, zó
toet 'n ende nae Nieuwjaer", peinst hy.
„Perberen der van 't voorjaer wa zoaiers bie te kópen,
a de portemené 't toelaet."
Dan gaat hy weer aan dek en verdwynt ook even,
terwijl Ko het roer neemt Het ruikt lekker in het
kotje naar de warme koffie. Forra, ze gaf een busje
suiker mee, hoewel hij het niet nodig vond.
„Toe noe maer, j'ouwt zó van suker in je koffie",
heeft ze gezegd, „ater bezunigt moe worren, dan za'k
et wè laeten."
Er komt een glimlach op zijn gezicht, terwyl hy zyn
twede mok volschenkt: „Forra, 'n goed wuuf. is ze.
Ze aerd nie naer d'r voader". Het geeft hem altyd een
onaangenaam gevoel als hy aan de oude boer denken
moet „Dien arden kop", mompelt hy, „a 't 'm noe maer
is ekommen a toen a 'ze verjaerd is".
Nee. de oude boer Waverijn was niet gekomen. Hy
komt nooit, en heimelyk lydt ze er onder, weet Joost.
Zelf gaan? De minste wezen? Hy, Joost? Met een on
geduldig gebaar zet hy de lege mok op de bank en staat
op. „Me zun maer wee is boven gaen kieken," zegt hij
tot zichzelf De minste zfnDat is moeilyk, beseft
hy, terwyl hy het trapje opstygt Het is veel moeilyker
dan een... oesterbedryfje op touw zetten.
Tegen de tyd, dat ze van ebbe aan de grond komen,
zoeken ze de stoomboot op. Ze zullen een paar uur
moeten wachten tot de vloed door komt. Werkeloos
zullen ze die tyd moeten doorbrengen. Waarom dan niet
even opzy van elkaar gekropen en wat buurten? Even
latei liggen ze opzy van de grote yzeren boot en stap
pen over.
Daan van Sasje, de schipper, komt juist uit zyn stuur-
kotje. Hij knikt lachend naar zyn buren, ,,'n Kouwe ge-
legeneid, Joost," zegt hij, terwyl hy zyn handen beukt
op zyn schoeren. „Me kiiegen nog nattigheid ók a 'k me
nie vergissen".
„'k Bin der ók bange voe," zegt Joost, „a 'ter maer 'n
bietje wind bluuft, da's 't voornaemste."
Ze staan even wat apart van de anderen, die aan
stalten maken om naar beneden te gaan.
De schipper van de stoomboot wijst op het vrachtje
van Joost, ,,'t Wor bie joe ók krauwen voe 't leste, zien
'k," zegt hy. Joost knikt.
„Jaet, der mosten der nog 'n paer onderd bennen lig
gen die zou 'k nog wè kunnen gebruken".
„Daer is toch nog wè ankommep an," denkt de ander.
„Kópen," zegt Joost onwillig, „k Bedoelen da 'k ze van
mien eigen most èn".
De ander ziet hem even scherp aan. Zeggen doet hij
niets. Joost weet niet wat er in de man omgaat en het
wordt hem opeens vreemd te moede. De ogen van die
ander, wat is er in die ogen
„Wa gaet 'r om vraagt hy bevreemd.
„Mee mien niks," lacht Daan van Sasje, ,,'k docht ik
alleen maer wat".
Joost haalt zyn schouders op. ,,'k Begriepe joe nie,"
zegt hy, en hy wil aanstalten maken om zich by de ande
ren te voegen.
De ander schudt zijn hoofd, dan zegt hij zacht: ,,'k
KORTE SAMENVATTING VAN HET
J VOORAFGAANDE.
i
De landarbeider Joost van der Velde is naar
Yerseke gekomen in de hoop in het oesterbe-
drijj een nieuwe en betere toekomst te vinden.
Met een nieuwe vriend, Izak Verschuuren,
jj; koopt hij van de oesterhandelaar Verlaere een
partij pannen en een vletje. Ze beginnen voor
zich zei}.
In het najaar komt de tijd van het „pannen-
varen" en wanneer Van der Velde en Verschuu- -j-
ren er ook op uit zijn getrokken, worden ze
jfc door een storm overvallen. Bij Wemeldinge ge-
lukt het hun onder de wal te komen en zich te
redden. Doornat en verkleumd vinden ze onder-
dak bij een boer: de oude Waverijn, die met
zijn dochter Forra op een eenzame hoeve woont.
In de stad treft Joost een paar maanden later
Forra Waverijn opnieuw en wanneer hij haar
later weer eens opzoekt, worden ze het eens.
:t; De oude Waverijn voelt echter niet veel voor
verkering tussen Joost en Forra. Hij ziet liever
een flinke boer als schoonzoon. Maar Joost is rjj
niet van plan het meisje op te geven.
Verschuuren trouwt inmiddels met MinaSinke.
-j. Joost heeft geluk. Zijn zaak gaat vooruit en
het duurt niet al te lang of hij kan met Forra X
trouwen en in zijn kleine huisje buiten het
dorp zijn ze gelukkigTenminste als Joost
niet tè veel in beslag genomen is door zijn za-
ken. Hij heeft nu zijn eigen schip en daarmee ïjj
trekt hij de Schelde op.
Docht oaltied a jie nogal goed bie de pienke was, Jóóst,
maer 'k èn ik m'n eigen zeker vergist."
Joost wordt ongeduldig.
„Zei dan wa je bedoelt," bromt hy, „waer ei je 't
over?"
Daan van Sasje zucht even en maakt een theatraal
gebaar.
„Waerom moe 'k zövee woorden gebruken 'k Proate
ik der nie gaeren over. Maer jie ei gebrek an oesters
Nou, óns èn der nog genogt. Merschien da j' mien noe
begriept".
Joost voelt dat het bloed hem naar zyn wangen stygt,
zyn hart begint opeens fel te bonzen. Hy knikt. „ZÓ, dus
da bedoel je".
Achter zyn effen gezicht strydt hy even een korte
strijd. Het is niet moeilyk, hy weet het. Hy zou ook niet
de enige zyn, dat weet hy ook. Straks is hy klaar met
zyn verzenden, anderen zullen dat klantje afpikken
waaraan hy zo trouw heeft kunnen leveren. Kopen
wat brengt het op? Veel werk, weinig baat! Maar op
hetzelfde ogenblik gruwt hy van zichzelf. Omdat hem
héé' even dit aanbod aanlokkelijk heeft geschenen.
„Dus jie wou oesters overgeven?" vraagt hij zonder
dat een spier van zyn gezicht vertrekt.
„A j' der voe zou voelenzegt de ander aarze
lend. „De Maatschappij is rieke genogt. Ons stieren ze
mee 'n paer gulden naer uus en zelf rie'n ze mee diere
geryen en slaen ze geld kapot as waeter".
Joost knikt, even nog is hij kalm, maar dan schiet
zyn vuist uit. Hy treft de ander midden in zyn gezicht,
zodat het bloed er uit spat.
„Zó mosten ze doen, mee
al da krapuul zoaa jie der
éen bint", sist hy. De an
der wankelt tegen zyn
stuurkotje aan en zoekt
zyn zakdoek om het bloed
te stelpen. Hy gromt van
pijn en nyd, maar zeggen
durft hy niks. Joost keert
zich met een walgeiyk ge
voel van hem af en stapt
terug naar zyn eigen vaar
tuig. Tegen de jongen, die
beneden zit, zegt hy bars:
„Gae jie maer, 'k zal ik wè
er bluven."
Zyn hand trilt nog, als
hy zich een hete mok kof
fie inschenkt. Als hy naar
de suikerbus pakt. moet hy
opeens aan Forra denken.
En hy is biy. Biy en dank
baar. Hy kan opeens glim
lachen. het is of er een
zware last van zyn schou
ders is gegleden. „Forre,
mlen wuufje, a'k da edaen
a'k zou ik joe nooit
meer zuver an kunnen kie
ken,"
Als de vloed door komt, is hy er dadelyk by om los te
gooien. Tegen Ko Lamper zegt hy: „Me gaen krauwen
toe den lesten oester, a 't klaer is, is 't maer edaen, daer
is noe êenmoal niks an te doen".
Met anderen houdt Joost niet veel gemeenschap. Hij
houdt er niet van om te leven, zoals er velen zyn hier,
die uitgaan en veel by elkander over de vloer komen.
Er zyn oesterboeren, die menen dat ze de stand moe
ten ophouden, zoals die van Daane en Wabeke. Flipje
Daane, die gaat jagen. Hy heeft de jacht in een groot
deel van de Moer gepacht. Daar schiet hy in de herfst
op patryzen en fazanten. Hij brengt ook heren mee
uit de stad, deftige lui, die op z'n Hollands praten.
Ze komen dan logeren en 's avonds houden ze feestjes.
Zo zyn er meer. Het zyn de grote oesterboeren, met
een loods met personeel en verscheidene schepen in de
vaart. Die van Daane hebben hem eens gevraagd een
avondje te komen praten, maar Joost is er niet op
ingegaan. Hy kan niet op tegen deze lui, weet hy. En
om uit de hoogte te worden behandeld, daar voelt hy
niet voor.
De enige, met wie hij vriendschap büjft onderhouden,
is Verschuuren. Die komt vaak aanlopen, zo 's avonds.
Soms is Joost er met en dan is hy zo weer vertrokken.
Op een avond zit Forra over haar naaiwerk gebogen.
Het schynsel van de grote petrolielamp met de koperen
gewichten glanst op het goud van haar „stikken", de
helder witte ondermuts omlyst haar wat bleek gezicht,
waarboven het donkere haar in een klein kuifje zicht
baar is. De Bevelandse dracht flatteert haar en geeft
aan haar verschijning iets voornaams, iets deftigs- Het
is zo heel anders dan by de vrouwen, die overdag in de
loodsen werken en zich 's avonds nog moeten reppen
om hun huishouden te beredderen, die vinden eigenlyk
alleen op Zondag tyd om zich wat .op te doen voor de
kerkgang.
Het is stil in het vertrek. Joost moest er nog op uit.
Het zal wel laat worden heeft hij gezegd.
IJverig bewegen haar vingers in het nieuwe goed, dat
zich plooit en vouwt onder haar rappe bewegingen.
Kleine kleertjes worden het, zo klein, dat ze er bij tij
den even van ontroeren moet. Joost stelde haar voor
naar de stad te gaan en er inkopen te doen. Daar is al
les immers gemaakt te krijgen! Maar ze heeft er niet"
van willen weten. Ze wil alles zelf maken voor het
kleintje, dat zich heeft aangediend. Buiten is het kond
en guur. Soms valt er wat regen. Haar gedachten gaan
onder het werk naar Joost. Ze heeft hem nog gevraagd
of hy geen extra wollen trui zou aantrekken, maar hij
heeft er om gelachen.
„Koud? Och toe, de kouwe za mlen nie deren, 't Is
góed oesterweer".
Opeens wordt ze opgeschrikt door gerammel aan
de achterdeur en daar klinkt de welbekende
stem van Verschuuren:
'k Bin ik et maer oor! Toch gêen belet zeker?"
Nee, belet is er niet en even later staat hy, zich de
handen wryvend, by de kachel.
,,'n Kouwe boel, gêen weer om 'n ond buten te jae-
gen". vindt hy.
„Jaet, en buurman zeit da me sturm kriegen ók en
dan mee die wind".
,,'k Bin der ók bange voe. Kan wè is öog waeter
worren".
Verschuuren neemt een stoel en schuift die by de
kachel. Hy kykt eens rond.
„Jóóst nie tuus?" vraagt hy.
„ïe zou nie vroeg zien, eit 'm ezeit".
Verschuuren bromt wat over altyd maar ln de weer
en steekt een sigaar op. Hy zit niet _rg op zyn gemak
merkt Forra, terwyl ze opstaat om thee te schenken.
,Druk ln de were", zegt hy, wyzend op het goed, dat
over de tafel verspreid ligt.
Ze ziet hem even aan er komt een hoge blos op haar
wangen, waar ze zelf beschaamd om is. Izak knikt be
grijpend.
„Jae jae", zegt hy, „da gae zó, daer mot ók voe
ezurgd. worren, Is Jóóst der blie mee?"
Ze knikt wat verlegen.
Verschuuren lacht een beetje. „Och, oe zou 't ök oars
kunnen,
„Oe is 't mee de vrouwe?" vraagt Forra om van on
derwerp te veranderen.
Verschuuren haalt zyn schouders op.
„Och, da gae góed zo as gewóón".
Hy zegt het niet opgewekt en ze voelt dat er iets Is,
dat hy niet zeggen kan. Zoals ze dat telkens voelt als
hy er is en het gesprek over Mina Sinke komt. Even is
het stil, dan zegt hy opeens:
„Weet je, Forre, 'k gelóven ik, dar'ons nie best bie
mekoaren passen'k En ik d'r nog nooit over espro
ken mee gêen mens, en 'k ópen da 'k joe kan vertrou
wen. 'k Lópen ik der a zó lank mee te tobbelen
Forra antwoordt niet, haar naaiwerk ligt stil onder
haar handen. Ze is overrompeld door deze woorden. En
eigenlyk nu voor het eerst dringt het tot haar door, dat
er zoiets kan bestaan: twee mensen, die getrouwd zyn
en die niet met elkaar overweg kunnenVerbijsterd
ziet ze naar de gebogen gestalte van Izak Verschuuren,
die daar opzy van de kachel zit, met zyn elbogen op zyn
knieën, rokend, peinzend
Mee gêen mens kan 'k der over proate, ze be
griepen je nie, ze kun je nie begriepen. Misschien jit
ök nieMaer "t ls zó Forre. ons verschillen te vee.
Voe eur is geld en bezit oalles, 't droalt oa'lemaeU
daer allêeneg om. En 'k docht Ik da 't bie mien ók zc
was. A Tc maer ls 'n bedrief a, zó redeneerden Ik. Ons
tegaeren, Jóóst en ik, m' èn mekoaren gek emaekt. Mf
zouen vooruut kommen ier op dat ellendige durp. 'k Er
ik et eerder eklaerd as Jóóst en ze zé'n oallemaele da "k
mee mien neuze in de beuter evallen bin. 'k En ik ewe-
ten oe a zie wasMaer ik bin nie zó, Forre. Gele
da's bie mien nie oalles, daer ka j' allêeneg nie bie le
ven".
Hy houdt even plotseling op als hy begonnen is. Eer
moment ziet hy haar strak aan. tot ze haar ogen neer
slaat. Dan lacht hy een beetje pyniyk. „Komaan Tc bin
ik eigeiyk gek da 'k er over zit te zeuren. Neem 't nie
oal te zwaer op, Forre. Och 't leven is nie oaltied even
Ongemerkt zijn ze op het perceeltje. Ginds het hoek-
baken aan de Zuld-Oostkant, met een stuk zeeftengaas
erin. Het herkenningsteken, verder op naar Noord-Oost
zyn dikke baken met een stuk van een oude benne
erin gebonden. Even glimlacht hy, als hy eraan den
ken moet hoe hy hier eens voor het eerst is geweest,
op de percelen. En hy niet begrypen kon, hoe de men
sen in deze warboel van bakens ooit thuis konden ge
raken en er hun eigen percelen in terug konden vinden.
Nu weet hy beter!
Maar dan is er geen tyd meer voor mijmeren over
vroeger en fantaseren voor later. Er moet nu aange
pakt worden.
Ko Lamper komt naar boven. „Der staet koffie be
neen", zegt hy, „of gaen me eest 'n trokje doen?"
„Me vissen êest maer wat", oordeelt Joost. „Van
ebbe kun me lange genogt drienken en eten."
