o'
O
O
O
Hg gaat er om, een paar weken later, als hij naar
de pannen moet Er is nogal wat broed gevallen,
maar Verschuuren bracht de boodschap mee:
„D'r bin nogal wat vuufoeken bie de pannen, zeggen-
ze." Zodoende kwam Joost die zomer telkens langs.
Toen er geen zeesterren meer bij de pannen zaten,
kwam hij er nog. Maar als hij Forra wil spreken, dan
gebeurt dat in het heimelgke.
Beter da voader 't nie ziet", vindt het meisje
„temissen noe nog nie."
Joost knikt. Hij denkt dat hij het begrepen kan.
,,Ie zou joe liever mee 'n boerezeune zien, dienk ik",
zegt hg peinzend; dan glimlacht hij:
„Ons die van de waeterkant bin, staen nie zó óog
aneschreven bie de boeren Ze moet er even om
lachen. „Joa, dat is zó", bekent ze. „Maer as ik maer
'n bitje aneschreven mag staen bie joe", lacht Joost,
„dan kan de rest mien nie vee verschillen."
Ze kgkt hem aan, en dan, vreemd ernstig opeens,
zegt ze:
,,'k Wil ik joe, Jóóst, joe en gêen oar".
Als hg naar de pannen gaat, wordt zijn blik steeds
getrokken naar die ene plek. Wat hoge olmen, een gro
te schuur, een ruim, oud boerenhuis. De hoeve van Jan
Wavergn, met wiens enige dochter hij in stilte verkeert.
Hij is er zich bewust van dat het niet gemakkelijk zal
gaan. Hij heeft dien boer daar zien staan, op die storm-
avond. Hij heeft diens gezicht van toén nog duidelgk
voor ogen. Nee, het zal niet meevallen; dat weet hij bg
voorbaat. Maar als hg daaraan denkt, wordt zijn mond
een smalle streep en de glans van zijn grijze ogen wordt
hard. Hij zal doorzetten.
Ze zien elkander niet dikwijls. Het is ook niet nodig.
Ze hebben beiden hun gedachten aan elkaar, dat is goed
en genoeg. Maar soms, als Joost bij zgn pannen is en
zijn blik even over de dijk dwaalt, ziet hij haar komen.
Dan waadt hij met zijn lange laarzen naar de dijk.
Daar staan ze dan een poosje bij elkaar. Soms neemt hg
een pan mee en laat ze haar zien. Opgetogen vertelt hg
van de goede aanslag, die ze gehad hebben.
Forra staat er wat vreemd bij te kijken. Ze heeft
zich, als alle andere boerenmensen, nooit ingelaten met
de mensen van de zeekant. Ze heeft er nooit op gelet,
wat die oestermensen uitvoerden, daar buiten de dgken
op hun zilte terrein. Maar nu stelt ze er belang in, ze
vraagt er naar. Omdat ze hem graag hoort vertellen van
zgn werk en omdat ze weet, dat ze hem een plezier
doet door er naar te luisteren.
,,'k Bin ik noe nog maer 'n erm panneboertje", zegt
hg meermalen lachend, ,,maer a'k tied van leven én a't
gelok mien 'n bitje wil elpen, dan kom 'k om joe."
,,Moe j' eest rieke zien?" vraagt ze glimlachend.
,k Wil ik da j' 't góed bie mien za èn", zegt hg zacht.
,,Da ka j' ök al bin je erm," zegt ze ernstig, „der bin
der die erm bin en die vee gelokkiger bin as de riekste
boeren".
Joost lacht er maar wat om. Een beetje medelgdend.
Forra, ze weet niet wat armoe is. Hij, Joost, heeft het
aan den lijve ondervonden, vroeger. Neen, dat nooit
meer. Werken voor een ander, jaar in, jaar uit, nooit
wat bereiken, altgd arm, altijd afhanlcelgk; hij moet er
niet aan denken.
Maar hij zegt:
,,A'k wat bereikt èn, dan za dien ouwen 'eer der ök
nie mi zovee bezwaer tegen én, dienk ik zömaer."
De ouwe had er wel bezwaren tegen. Hij merkte dat
op een Zaterdagavond, die zelfde herfst. Op een
afgesproken plekje stond hij haai* op te wachten
om samen met haai- een eindje rond te gaan. Maar op
eens stond hij tegenover de oude Wavergn.
„Goeien aevend" groette Joost. Hij was niet bang
voor wat komen zou. De ander knikte stug.
„Je begriept netuurlilc wè waerom a'k ier eltommen
bin".
Joost knikte.
,,'k Zou ik je willen vraegen mien dochter mee ruste
te laeten".
Joost zag de oude boer vast in de ogen; even was het
als woog hg zijn woorden. Toen sprak hij:
„As zie 't mien vraegt, dan za'k et doen".
,,'k Vraeg ik et je", antwoordde de boer koppig, ,,da's
voldoende".
„Ons ouwen vee van mekaere", antwoordde Joost,
,,da's voldoende voe óns".
Even zag de oude boer hem opmerkzaam aan, zijn
ogen knepen zich tot spleetjes, toen hg sprak:
„Mee je mond ka j' goéd overweg; da kun ze oalemae-
le daer bie julder".
„Da kan zien, maer 'k brlenge mien anden mee waer
a'k komme."
„Je zun nooit mien toesUimmienge èn, julder, bah, z'èn
wa pannen, wat oesters, een strenge winter en je lè'n
mee je bénen omhöge! 'n Rieke boeredochter, énigst
kind, da's oaltied nog wè de moeite waerd om daer is
an te perbere."
Joost voelde zich nu werkelijk nijdig worden.
„Geld", riep hg, „Geld van joe, 'k heb ik joe geld niet
nódig. Je kan 't vastouwe, je kan 't meenemen zó met-
eemt, a j' dienkt a da gaet. Maer je dochter, die ka j'
nie vastouwen, die is va mien, al zou 'k ze motten kom
men wegaelen".
Toen liep hij woedend weg, de 'wat verbouwereerde
boer weinig zeker van zgn zaak achterlatend.
Toen hg later op de avond, nog steeds woedend, het
oesterdorp weer bereikte, voelde hij even de neiging om
het kroegje op de Dam in te schieten. Maar voor de
deur hield hij eensklaps stil.
„Da nie", bromde hij in zichzelf en zocht zijn huisje
in Polen op. In het hofje bleef hij lang bij de vereerde
vlierstruik staan. Langzaam bekoelde zgn woede en hg
werd kalm en zeker van zijn zaak. Hij had het immers
kunnen voorzien, dat er moeilijkheden zouden komen!
Forra zelf had hem er immers reeds lang van tevoren
op voorbereid, als ze zei, dat vader niet makkelijk was.
Zelf had ze eens gezegd: ,,'t Is misschien beter, Jóóst,
a me der maer mee opouwen."
Hij had dat toen uit haar hoofd gepraat en haar weer
moed gegeven. En zou hij zelf dan nu terugdeinzen, nu
het op hém aankwam? Deinsde hij soms ook terug voor
de moeilijkheden, die hem in de oesters wachtten?
Zijn handen balden zich tot vuisten en zgn lippen
persten op elkaar. Nooit!
Hg zag nu zijn weg voor zich, ook hierin. Zoals hij die
andere weg voor zich zag, in zgn werk, in zijn andere
streven. Hij had zich vastgebeten in dit bedrijf hier, hij
ging zich ook hierin vastbgten en zou doorzetten tot hg
Forra Waverijn zijn vrouw kon noemen.
Met haast nog meer energie wierp hij zich in de-
dagen daarna op zijn werk. Hg smeedde plan
nen, die het zouden moeten bewerken, dat hg
een bedrgf kon krggen met percelen en oesters en een
vaartuig. Die oude boer zou zien, dat er ook nog iets
anders bestond dan land en vee. Hij zou ervaren, dat er
ook waren, die van buiten de dgken wat wisten te ha
len! In het zilte water, dat zij, boeren vreesden, zat
goud. En hij, Joost van der Velde zou alles op alles zet
ten om dat er uit te halen!
Eén strenge winter, en je lè'n mee je bénen om-
öge
Maar hij laat zich zomaar niet verdrijven hier! Als
het.lukt met de schelpjes op hun perceeltje! Hij durft,
er haast niet op hopen, maar als het lukt...... Terwijl
hij de deur opent en naar binnen stapt, mompelt hij:
„Dan trouw ik mee d'r".
En op de eenzame boerenhoeve wacht het meisje. De
dagen komen en gaan. Het is weer herfst geworden.
De wind juult in de schoorsteen en de avonden worden
weer lang onder de lamp. Soms kijkt ze even op van
haar werk. Blafte de hond? Is er gerucht aan de deur?
Och nee, natuurlijk niet. Het is de herinnering aan die
ene vreemde avond, toen hij kwam. Alles is daarna an
ders geworden. Ze glimlacht even, ze weet, dat ver weg
in het oesterdorp, dicht achter de hoge zeedijk een klein
huisje staat. Daar woont Joost, die haar beloofde, dat
hij ééns zal komen om haar weg te halen hier uit dit
sombere eenzame huis.
Hij zal 's morgens wegvaren, het wijde water op
naar de oesterbanken. En 's avonds zal hij bg haar te
rugkomen, in hun kleine huisje en aan zijn kleren zal
de zilte lucht zijn van het zeewaterDan zal het
goed zijn onder de lamp, daar in het huisje in Polen!
Als Verschuuren thuis is, gaan ze naar gewoonte
een avondje praten bij de Sinke's. Het breekt de
eentonigheid van de lange avonden. Keesje is
onuitputtelijk in zgn verhalen over de ouwe tgd.
In zgn hoekje bg de Mechelse stoof, vertelt hij maar:
„Vroeger dan a' je ier 'n schipper, da was 'n god-
vrézend mens, maer zien zeune, da was de gróótste boef
van 't dux-p. Die gaf om God noch zien gebod. Vloeken
en tieren en verwensen dat 'm dust, 't Was den emel
eklaegd. Maer op 'n dag eit 'm zien straffe der voe
ekregen. God laet nie mee zien eigen spotten, da kwaem
wee maer is uut. Ze goengen vaeren die schipper mee
zien zeune. En daer slaet die joengen inééns over boord.
Zien voader der naer toe mee 'n aek om den deugniet
op te pikken Maer sjuust a't 'm bie die joengen
kwaem, was 'm an den oare kant van 't vaertuug. Zien
vaoder daer wee perberen, maer dae zat 'm wee sjuust
an den oaren kant. Oe a't 'm ök perbeerden ie kust 'm
maer nie kriegen. En die joengen maer schrêemen:
..Voader elp me toch Ie most verdrienken, den duvel
liet 'm nie meer los. Ie a zien tied egad".
Verschuuren, die de ouwe graag hoort vertellen, wak
kert hem nog wat aan.
„Da was 'n vrêmden tied, vroeger, aj' daer naer kiekt,
leven me noe gerust", zegt hij.
„Da zou 'k ök dienken", knikt Keesje Sinke, terwgl
hij een verse pijp van de schouw pakt. Hij heeft er daar
een paar in voorraad liggen. Als ze opgerookt zgn, stopt
hij zë allemaal weer opnieuw, dan kan hij weer door
gaan.
,,'n Tied, da was verschrikkelik. Der bin nog rövers
ewê.est ök, joa ier op 't durp. Die goengen de boeren
ofstrópen en a' ze gêen geld kregen staelcen ze t êle
spul in brand. Ze wisten maer nie waer a ze de dieven
mosten zoeken. Maer 't kwaed kan nie onestraft bluven
op 'n ènde kwaemen ze tot de ontdekkinge a ze in de
meule zaeten. Daer iewen ze d'r vergoaderingen. Zèn
ze epakt, oalemaele, en wa bleek noe? 't Waeren oalle-
maele mensen van 't durp, êel gewone mensen. De
meulenaer, 'n paer ambachtsmensen en weet ik wie
nog mêer".
Op een avond, onder het naar huis gaan, vertelt Joost
van zijn twistgesprek met de oude boer. Verschuuren
antwoordt niet dadelgk als Joost is uitgesproken. Ein-
delgk zegt hg
„Me kriegen nie oalemaele even makkelik 'n wuuf".
„Wa bedoel je vraagt Joost verwonderd.
De ander lacht in het donker.
„Net wa'k zeggen, bie den êen wor 't op 'n prissen-
teerblad ebrocht, en den oaren mot der voe vechten.
Neem noe mien, 'lc Weet ik zeker a'k mien mond open
doen, dat Mina van Keesje Sinke joa zeit."
„Da's onzin" bromt Joost.
„Gêen onzin", zegt de ander scherp opeens, „en 'k
dienk ik a'k et maer za doen ók. 'n Flink wuuf, énigste
meid, 'n voader die der góed bie zit, 'n zoakje da klienkt
as 'n klokke. Wa wil ik mêer
„H'm" doet Joost, hij staat er even vreemd van te
ltgken. Hij vraagt: „Moe j' da noe inééns zó
„Joa, mee óns kan 't zó ók nie bluven. A jie 't in je
kop kriegt om mee da misje van Waverien an te kom
men, dan is der voe mien gêen plekke meer daer".
„Je zou toch bie óns kunnen bluven" stelt Joost voor,
„en dan, 't is nog nie zó varre".
„Da kan 'k nie".
,,'k Zou ik nie weten waerom nie", zegt Joost. „Waer
om zou da nie kunnen
„Da kan 'k nie zèn".
Er wordt verder niet meer over gesproken, maar als
Verschuuren de volgende reis terug komt van Meche-
len en afgerekend heeft bg de Sinke's, vertelt hg het
grote nieuws aan Joost.
,,'k Gae trouwen mee mien vroegere kostvrouwe",
zegt hg", „en 't za nie lange duren ók.
„Joe kostje is ekocht", lacht Joost, maar nij doet
het niet van harte. Er is iets. Hg' weet het geen naan te
geven, maar hg zou nu maar liever hebben, dat dit
niet werkelgk waar was. Verschuuren is zo vreemd.
Hij is anders dan een tgdje terug. Hg is niet vriugk
meer en opgewekt. Het is of er iets hem drukt en als
ze samen in huls zitten, 's avonds met de krant of
onder het eten, en Joost kgkt hem aan, dan kan hg
zgn ogen wegdraaien alsof het hem niet mogtlg'k is
de blikken van zijn maat te ontmoeten.
„Jaet, mien kostje is ekocht", antwoordt Verschuu
ren, „maer da van joe ók, zou 'k dienken. Jan Woave-
rien da's ök zö'n slechte schöonvoar nog nie. A't 'm
zó meteemt van gedachte verandert, nou dan kan 'k
nie in joe schae staen".
„Gêen cent mó 'k van den dienbromt Joost; hg
kan het niet verdragen, dat de ander hem er misschien
van verdenkt, dat hg Forra wil trouwen om het geld
van haar vader. „Ik trouw d'r, al za 'k der nooit gêen
cent van zie"".
,,'t Zou alléén makkelikker zien, a j' da wel kust",
zegt Verschuuren bedachtzaam.
Als het weer voorjaar wordt, trouwt Verschuuren
met Mina Sinke. En Joost neemt zijn deel in hun
bedrgfje voor niet al te veel van hem over. Het
wordt stil in het huisje in Polen. Joost mist zijn maat
meer dan hij zichzelf bekennen wil en zijn gedachten
gaan meer en meer uit naar Forra Wavergn.
Die zomer is er een flinke groei en de schelpjes doen
het wonderwel. Om te kunnen blijven draaien moet
Joost wat klein goed verkopen. Maar de rest houdt hg
angstvallig op zijn perceeltje. Hg heeft geluk, wordt er
gezegd in het oesterdorp. Zgn pannen hadden een goede
aanslag en het onogeiyke perceeltje, dat tot voor enkele
jaren weinig waarde scheen te hebben, blgkc mee te
vallen. Er valt daar natuur, als je er maar zaaien
durft!
Na het pannenvaren gaat Joost weer in de loods
bij een ander er wat bij verdienen En 's avonds, als
by de buren het rumoer niet al te erg is, komen de
boeken op tafel. Engels en Frans lerenhet valt
niet mee voor iemand die de ganse dag gewerkt heeft
in kou en wind. Meermalen valt hg over zijn boeken in
slaap.
Het wordt een zomer van rusteloos werken en vooruit
KORTE SAMENVATTING VAN HET
VOORAFGAANDE.
De landarbeider Joost van der Velde is naar
Yerselce gekomen in de hoop in het oesterbe-
drijf een nieuwe en betere toekomst te vin
denMet een nieuwe vriend, Izak Ver
schuuren, slaagt hi; er in van de oesterhan
delaar Verlaere een partij pannen en een
vletje te kopen. De pannen gaan te water.
Ze zijn voor zich zelf begonnen.
In het najaar komt de tijd van het „pan
nenvaren" en wanneer Van der Velde en
Verschuuren er ook op uit zifn getrokken,
v.orden ze door een storm overvallen. In de
buurt van Wemeldinge gelukt het hun on
der de wal te komen en met achterlating
van het vletje weten ze zich te redden.
Doornat en verkletimd vinden ze onderdak
bij een boer: de oude Waverijn, die met zgn
dochter Forra op een eenzame hoeve woont.
In de stad treft Joost een paar maanden
later Forra Waverijn opnieuw en samen
drinken ze een kop koff ieForra verteltdat
Joost op die stormavond zijn mes op de hoe
ve van de Waverijns heeft laten liggen en
Joost belooft, dat hg het zal komen halen.
Voort gaat het, door geulen, over modderpoelen, half
struikelend in zgn haast over het gladde zeewier. Voor
uit! Hoe verder hg komt, hoe harder hij loopt Hoe
meer ook de woede in hem opgolft. De geluksvogel
zeggen ze op het dorp immers van hem. Ha, ze zullen
wel denken: daar zal wel wat liggen, op dat lapje van
die geluksvogel! Jazeker, er ligt wat. Maar wee hem,
die daaraan durft te komen met zijn dievenklauwen!
Er staat een eind hout in de grond, een overblijfsel
van wat eens een baken was. Met een paar woedende
rukken sleurt hg het uit de
modder. „Kapotslaen za 'k et
op de bast van dien vulen
dief!" mompelt hij.
Al meer en meer nadert hij
de eenzame figuur, daar op
de verlaten vlakte. Dan ziet
hij de ander overeind komen
uit zgn gebukte houding. Hij
ziet hoe hfl zgn mand opheft,
kennelgk van plan die leeg te
gooien in het sloepje. Maar
eer het zover is, heeft de an
der Joost ontdekt. Hg ziet de
schrik uit de houding van de
onbekende.
Joost grgnst O, het leek
zo makkelg'k, oesters stelen!
De Zondagmorgen is wél een
goeie tgd daarvoor. Dan zit
ten de mensen in de kerken
hun psalmen te zingen. En die
het niet doen, liggen lang op
hun bed. Met afgaand water er
opuit! Bg ebbe een vrachtje op-
gekrauwd en bg opkomend tg
er weer vandoor. Later zullen
ze het wel merken, de psal-
menzingers en lang-slapers!
Maar Joost van der Velde zit niet in de kerk en lang
op bed liggen zit ook niet in zgn aard. Hg stevent hier
over het slik, recht op zgn perceeltje af.
De ander staat bg zgn sloepje, zgn handen slap langs
zgn lgf; hg moet het niet gemakkeigk hebben. Joost
heeft zgn vgand herkend. Diesje van Ate. Dus hg' is de
dief! Joost houdt zgn passen in, zgn gezicht is vaal
bleek, als hg zegt:
„Zó, dus jie wou mien oesters stelen!"
De ander ziet hoogrood en zgn ogen staan woest. Hij
probeert flink te doen en onverschillig.
„Ik stele niks", zegt hg brutaal.
„Is da joe grond ier soms?" vraagt Joost, opeens
kalm.
'k Eb mee joe niks te maeken" zegt de ander, aan
gemoedigd door Joost-s kalmte, die hij als weinig durf
meent te moeten uitleggen.
Dan is Joost bg hem. zgn hand schiet uit. Daarop
heeft Diesje niet gerekend. Een harde stomp treft hein
op zgn kaak, zodat hg omver tuimelt.
Joost is bg hem. Hg vliegt boven óp hem.
„Dien gróten bek, die moe dicht!" siste hg. ,Ier ei j'
nog wat. 'k Za ik joe ier op mien grond je kop in me-
koai-e timmeren. Op mien grond begriep je dat?" Zgn
vuisten beuken op de versufte dief neer waar hg maar
raken kan. ,,'k Za joe ier over 't slik sleuren mee je
goor dievebakkes deur mien oesters." (Wordt vervolg tij
zien. Als in September het seizoen gaat beginnen, gaan
er geruchten, dat er oesters gestolen worden van de
percelen op de bovenbank. Joost wordt waakzamer dan
ooit. Als hg in de stad komt, schaft hg zich een goede
kgker aan. Daarmee zoekt hij bg tij en ontij in de
richting, waar hij zgn perceeltje weet. Het komt aaar
droog bg goed afgaand water. Het zou geen kunst zgn
voor een, die er op uit is, om daar bg een goede gele
genheid wat oesters weg te rapen Wanneer het juist
op Zondagmorgen laag water !.s. durft hg niet naar de
kerk te gaan. Hg' is op de dgk, nier zgn kgker Hei is
een mooie najaarsmorgen, met ver weg wat diezigheid
onder de Thoolse wal. Het water is goed af, dat heeft
hg ook verwacht. Achter zich weet hg het dorp. De
daken der huisjes zgn helder rood in de vroege morgen
zon. De klok roept de mensen onder het gehoor en
ver weg, in de richting van Rilland tuft de morgen-
trein. Op het slik krgsen Ie meeuwen met lange een
tonige uithalen.
Scherp tuurt hg' over het vlakke terrein, doorsneden
met geulen en gaten, waaruit de bakens der percelen
als verdwaalde stammetjes oprgzen. Opeens komt er
spanning in zijn gestalte, vliegensvlug heeft hg de
kgker te voorschijn gehaald en naar zgn ogen gebracht.
Er ligt een klein sloepje, daar ergens ver weg op
het slik; en vlak er bij ziet hg een stipje, een mens, die
ln gebukte houding daar voortschuifelt over het terrein.
Joost meet de afstand. Dan haalt hg diep adem. Z Jn
hart bonst met bgna hoorbare slagen. Er komt een ver
beten trek om zgn mond als hij de kgker opbergt en
zijn pgp uitklopt tegen zgn leren laars. Dan daalt hg de
dgk af, over de glibberige klappers, en loopt met grote
stappen het slik op. Hg hoopt, dat hg verkeerd heeft
gezien, maar hg weet haast als bij intuïtie, dat hij niet
mis kén zgn: er is daar iemand bezig te oesteren! Op
zyn grond! En onder het lopen klimt de woede in hem
op. Heel die lange periode van hard werken, die hij
achter de rug heeft, ze draait als in een film aan hem
voorbij. Al zgn zorg en angst en hoop, het is hem als
weegt het alles als een zware last op zijn schouders.
En straks zal dan kunnen bigken, dat het alles voor
niets is geweest! Omdat een ander kwam, stil en ge
niepig en hem ontstal, wat hem zoveel moeite en zorg
heeft' gekost.
Hg hoopt één ding: dat de ander zo begerig is. dat
hg" zgn waakzaamheid verliest. Dat valt te betwgfelen.
Maar dan nóg is er geen ontkomen aan voor de onver
laat. Zgn vaartuig ligt op het droge. Waar moet hij
zelf belanden? En als hg mocht ontkomen, zal zgn
nummer op het scheepje nog wel uitwijzen, wie de
eigenaar is.
