Met tegenzin volgt hij Verschuuren in de Oester-
beurs. Joost houdt niet van café's. Hij voelt er
zich niet thuis en het geroes en gezwam van de
halfdronken schippers maakt hem altijd nijdig.
Het is druk in de Oesterbeurs. Gewoon volk dat er
de zuur verdiende centen komt opmaken, schippers die
er hun vervalletjes komen verdrinken. Ook zij die een
vrachtje deden voor anderen en daar een fooi voor toe
gestoken kregen. Er zitten ook wat oesterboeren en
mosselkwekers. De groten, die zich niet met het gewo
ne -volk willen mengen. Ze zijn wat apart gaan zitten,
men weet niet beter of dat hoort zo. Meneer Verlaere
zit er ook bij. Als Brammetje Korstanje hem zijn nieu
we borrel komt brengen, fluistert hij hem in, dat er
twee zijn die hem even willen spreken. „Onder vier
ogen meneer, dat èn ze ezeit. Et bin d'r gin van ier,
ze bin ier nog maer een tochtje", licht Brammetje
Korstanje hem in.
Even later zitten Verschuuren en Joost met Verlaere
in een apart kamertje tegenover elkaar.
„Zó, dus julder bint van plan om voe j'n eigen te
gaen begunnen", knikt de oesterboer.
De anderen knikken. Verschuuren. meent dat hjj het
woord moet doen. „Ons adden egooren da' jle je
pannen zou willen verköpen", zegt hij.
Verlaere knikt. „Jae, da bin'k wel van plan ewêest."
„D'r was nie vee vraeg naer, e"k egooren", vervolgt
Verschuuren.
,,'k Bin ik d'r maer van ofezien", verbetert Verlaere.
„Zie je d'r nog van of?" vraagt Verschuuren, „dan
bin ons gauw uutestudeerd, dienk ik."
„O, nêent", doet de ander, en hij kan het niet hel
pen dat hij wat verschrikt kijkt. „Me kun d'r nog wel
es over proaten, misschien kun me akkoord kriegen."
„Oevee bin d'r?" vraagt Joost.
„Twintig duzend, op de kop af."
„En materioal?" vraagt Joost verder.
Verlaere noemt de zeef ten en een vletje er by. De
beide anderen knikken, ze kennen het vaartuigje wel.
„Voe vuuftien onderd gulden is et êele spul voe jul
der", zegt Verlaere, „da's 'n kóopje,
Verschuuren kijkt zijn maat eens aan.
Joost zegt niets, maar hij heeft gemerkt, dat de an
der wel genegen is te verkopen. Het schijnt dat hy geld
nodig heeft. Hy kan nogal wat aan voor zichzelf, deze
meneer Verlaere. Een geluk voor de man dat hij een
paar goede broedpercelen heeft, anders was hy er al
lang door geweest, denkt Joost.
„Duzend gulden, dat was mien gedachte", zegt hij
kort.
Hij ziet Verschuuren ongelovig kijken en Verlaere
verslikt zich in zyn borrel. „Da's onzin", zegt hij. „Da's
Als hy nog geen antwoord geeft, gaat Verschuu
ren verder:
„Wa dienk jie ier te begunnen, a j' geen kap-
toaltje'n eb? Krukels en krabben verkópen. Moar a 't
even tegen lópt, zit je d'r in
Joost voelt opeens een vreemde kalmte over zich
komen .Het gaat er nu om, beseft hij, of hij dit aan
durft of niet. Verschuuren heeft wel gelijk. Hij kan
alleen niet veel op touw zetten, ook niet wat het werk
betreft. Twee handen, ze hebben zo gauw te veel te
doen. Een mens kan maar op één plek te gelijk zijn!
„Gooi je koarten maer op taefel", vraagt hij.
„Twêe duzend gulden eb Ik", antwoordt Verschuu
ren.
„Vuuftienonderd", bekent Joost
„Da's drie duzend en 'n alf", knikt Verschuuren.
,,Weet je, die van Verlaere rumen 'n deel van d'r pan
nen op."
Joost knikt, terwijl hij de sigaar aanneemt, die Ver
schuuren hem toesteekt.
„A'me d'r vanaevend nog es achteran goenge!"
raadt hy. De ander vindt het goed en nog diezelfde
avond stappen ze samen naar de Dam, waar het he
renhuis van meneer Verlaere staat.
„D'n baes is naer 't durp", weet de huishoudster te
vertellen, ,,'k Dienk aat em in de Oesterbeurs zit." En
zo zit er voor de beide nieuwe compagnons niet veel
anders op dan terug te wandelen naar het dorp. Ze
doen het op hun gemak, de avond is nog lang. Dat het
een Zaterdagavond is, valt goed te merken. Uit het
kroegje van Gommert van Sakke worden er een paar
naar buiten gesmeten. Rinkelend valt de deur dicht en
de dronken schippers zoeken strompelend hun weg als
ze Courtin, de dikke veldwachter, om de hoek van het
kaaiwegje zien verschynen.
„Stomme onde", bromt Joost als hy dat dronken
gedoe van die kerels aanziet. „D'n êle weke werken a't
kraekt en s'Zaeterdags mot 't wee op zó gauw as ze
't ontvangen ebbe."
Verschuuren lacht maar een beetje. ,,Nie soms?"
vraagt Joost.
De ander haalt zyn schouders op.
„A'ze oallemaele waere geliek as jie en mien, dan
kust et ök nie klaer kommen. A'ze oallemaele panne-
boer wieren, was d'r voe gin mens meer plekke ier."
Joost weet er niet veel antwoord op te geven. Maar.
in stilte bewondert hij deze man.
gin pries. Twintig duzend, mee oalles wat er bie is."
,,'k Vind ik et genog", zegt Joost onbewogen.
..Da kan 'k nie doen. m'n lieve man, dienk d'r es
over nae, da's toch je zuverste onzin."
,,'t Is oalles wad ons d'r voe geven kunnen", zegt
Joost. „A't nie kan, dan kunnen me varders we opouwen
mee proaten." Onder de tafel geeft hij Verschuuren
een tik met zijn kousenvoet, dat hij niets moet laten
schieten.
„Dan kunnen me gin zaeken doen", zucht Verlaere,
„daer kan 'k nie op ingaen."
„Jammer meneer", zegt Joost, ,,'t beste is da j' nog
maer is bie 'n oar perbeert." Hij staat op en Verschuu
ren volgt zijn voorbeeld.
„Ho es even, julder bint zö schielik", zegt Verlaere,
„me kunnen toch nog wé es kieken of me 't nie sefens
kunnen worren."
„Duzend gulden", houdt Joost'vol, ,,'t is et uterste
wa me kunnen geven."
Verlaere zucht, ,,'k Zal ik d'r nog es over dienken."
Wat later als Joost nog wat in zijn boeken zit te
bladeren, komt Verschuuren binnen. Hij ziet er
opgewonden uit.
,,'t Is voe mekoar", zegt hij, ,,'k eb ik 'm nog
esproken, duzend gulden, nou zei es wat!"
Joost knikt, er komt een glimlachje om zijn mond.
,,'k Wist ik et wè", zegt hij, „ie a gebrek an geld."
Samen steken ze een sigaar op uit de koker van
Verschuuren en beramen him verdere plannen. Het is
een onvergetelijke avond.
Als Verschuuren naar huis is, en Joost alleen achter
blijft, staat hij op. Hij rekt zich uit, dat zijn botten
ervan kraken. Tegenover de spiegel blijft hij even
staan, kijkend naar zijn beeltenis. Hij kijkt zichzelf
even in zijn harde gryze ogen; om zijn mond is een
glimlachje. Is dit het begin?
HOOFDSTUK II.
In de Harden Hoek staat een loodsje op de steiger;
het is eigenlijk niet veel meer dan een planken kot
je. Er bezijden, op de steiger, staan de pannen van
Joost en Verschuuren. In de hitte van de zomerdag
staan beiden er aan de kalkbak en dompelen de schone
pannen in het verse kalkbad. Eén voor één worden ze
alle zo behandeld. Daarna uitgezet om te drogen. Alles
op hoop van zegen. Straks, als in het water de mil-
lioenen kleine, wonderlijke larven zullen geboren wor
den, die later een oester moeten worden, zullen ze hun
pannen in het vletje Jaden en ze naar de pannengronden
van de Kreek, of Stavenisse brengen. Twintig-, dertig
duizend witgekalkte pannen, by hoog water over boord
gegooid. Later met ebbe terug erhéen om ze uit te
zetten, één voor één. Ze zullen naar het weer kijken.
Het zal toch vooral niet te koud zjjn en de watertem
peratuur niet al te veel dalen? Want de koude ia de
.dood voor de larven!
En als het Augustus mag worden, zullen ze terug
komen met hun vletje, vol verwachting of er ook wer
kelijk zegen heeft gerust op hun pogen. Ze zullen over
boord stappen met hun lange laarzen en een pan
trekken uit de lange rijen en die even door het water
slaan, zodat het slik eraf gaat en de pan schoon on
der hun ogen komt. En ze zullen speuren naar da klei
ne schelpdiertjes, die zich erop hebben vastgezet. Tel
len, en heel in het heimelijke, reeds lang vooruit re
kenen, hoewel ze dat eigenlijk nog niet best durven.
Er kan nog zoveel gebeuren met deze schelpdiertjes,
nauwelijks zo groot als een speldeknop.
In Polen staat een huisje. Het is maar klein en
laag, en het doet één gulden huur in de week. Eigen
lijk is het nog te veel, want de eigenaar, Dies van de
bakker, laat er niets aan verdienen. Het lekt wat op
de zolder, en de planken van de vloer zijn rot. Maar
het is bewoonbaar voor twee
jonge kerels, die liever hun
eigen ongeregelde huishouden
tje hebben,dan de voeten te
moeten steken onder ander
mans tafel, 's Avonds als het
donkert en 's Zondags, wan
neer ze beiden thuis zitten,
kunnen ze luisteren naar de
buren: Wullem Sandee, die ru
zie heeft met zijn vrouw of de
kinderen slaat als ze te veel
herrie schoppen. Het is een
volle bak, bij die van Sandee.
Dertien man in een kamertje
van twee bij drie! Wullem is
een stroper eerste klas. In de
zee en op het land. Hij pakt
de kreeftjes in verboden tijd.
Daar heeft hij zijn adresjes
voor. En in de Moer durft hy
met de lichtbak te werken ach-
de hazen. Maar soms heeft hij
het werken in zijn lyf en dan
hebben de bazen een goeie
knecht aan 'm. Tot de onrust
hem weer pakt.
Soms komt er veel geld bij
Wullem. De oudsten verdienen al mee met kreukels
rapen en oesters op de percelen. Als er geld is, kunnen
Joost en Verschuuren dat wel merken. Alles wat een
borrel lust van heei de Da ra, is dan present b\j Wul
lem thuis. De kleinen hebben het toekijken op het
feest. Ze loeren door gaten en spleten van bedstee
of zolder. Er zijn overal kinderogen op zo'n avond.
Soms krijt er een. Dan klinkt er een rauwe roep van
Wullem en is het weer stil. Soms heeft Mina van
Wullem een goeie bui. Dan gaan er wat bolussen of
snoep naar de kleinen, maar even later snerpen de
gillen door het kotje tot ver in de omtrek als er één
over de knie gaat.
V
Izak Verschuuren heeft zijn ogen niet in zijn zak. Hij
weet al gauw uit eigen ervaring, wat hij reeds van
horen zeggen had dat er mosselschippers zijn, die
het bestaan om het van hun mosselen gebeurde geld in
een korte tijd om te zettten in drank. Met lege buidel
komen ze weerom, vissen weer maar om bij iedere
nieuwe vracht die ze doen weer terug 'te verlangen naar
het Belgeflland.
Maar hij leert cr ook anderen kennen. Mensen, die
enkele jaren bij anderen aan boord voeren, maar nu zelf
met de vracht aan de markt komen. En het zyn déze
laatste, die hij fel op de vingers kijkt.
I KORTE SAMENVATTING VAN HET VOORAFGAANDE.
Als Joost 's avonds thuis zit met zijn
Verschuuren zijn krant leest, kijken
soms eens over de tafel aan. Dan moet Joost
zijn hoofd maar eens schudden. „Mergen gaen ze wee
naer d'n bakker op de pof," zegt hij, „en 't is de vraeg
of at de goeie man zien centen ooit van z'n leven kriegt.''
Verschuuren lacht maar wat. Heimelijk heeft hij
vèel pret om dat ongure volkje naast de deur. En de
kinderen van Wullem kennen hem al gauw als de buur
man, waarvan ze 's Zondags wel eens een snoepje krij
gen.
De tyd gaat snel. Vooral als de dagen vol zijn van
werk, zó dat je het bijna niet aan kunt. Maar het aan
moét kunnen! Omdat je vooruit wilt in dit bedrijf en
niet veel meer bezit dan een stel flinke handen aan
een sterk jong lyf. De tijd vliegt. Omdat je je handen
gebruikt, maar tevens je gedachten laat gaan en altijd
maar door vooruit moet kijken, in een toekomst, die
vol risico is.
Als de pannen te water zijn, blyft er niet veel werk
meer over. Ze kunnen wat over de kaai lopen en wat
staan praten met anderen bij het viskot, maar dat zint
Joost niet.
Joost van der Velde is het leven van een zwoegende landarbeider moe
geworden. Hy zoekt een ander bestaan, een andere toekomst.... En hy hoopt
die te vinden in het Zeeuwse oesterdorp-in-opkomst Yerselce, waar hij op
een avond aankomt en al spoedig kennis maakt met Izak Verschuuren, die
hem onderdak bezorgt in zijn eigen kosthuis, by Keesje Sinke.
Door Izalc leert Joost reeds in korte tijd allerlei bijzonderheden van de
f oestercultuur kennen en het duurt zelfs niet lang of hij heeft een plaats
2 gekregen aan boord van een der schepen van Yerseke. Met schipper Soois
S Verheule, die hier zijn eerste baas wordt, kan hij het best vinden, maar
deze wordt na enige tyd ziek en dan koynt er een andere schipper aan
Ij. boord. Die heeft een neefje enJoost raakt zijn baantje kwijt.
4= Het duurt een paar maanden voor hjj weer aan de slag komt, ditmaal als
„uitzoeker" in een oesterloods, in dienst van es* verzender. Maar ook dat
is natuurlijk zyn bedoeling niet. In het vroege voorjaar trekt hy er op uit,
4; naar Antwerpen, waar handel gedreven kan worden. En hy vindt er zijn
eerste klanten. Joost is voor zich zelf begonnen!
Verschuuren, zijn eerste en eigenlijk enige vrind in het oesterdorp, heeft
het gedoe van Joost al enige tijd gadegeslagen en hij komt ten slotte met
een voorstel: hy heeft een paar centjes overgespaard en ze zouden mis-
schien samen iets kunnen beginnen.....
Sc
Joost heeft een plekje gevonden by Kees de Putter,
en terwijl zyn kameraad in België zit of mosselen vist
in de Hammen of Dortsman, staat Joost in de loods.
Hij helpt de vrachten oesters lossen, en hseft al gauw
door, dat de baas het meestal zo weet uit te vinden dat
zijn vaartuigen voor de wal komen tegen dat hel schaft
tijd is geworden. En dan moet er eerst nog gelost wor
den. En wie was het die al eens over meer loon durfde
praten voor dit extra werk In de loods, ondei mekaar,
wordt er wel over gemord en gewroet, maar niemand
durft er openlijk over beginnen. Ko van Eine de Wee
heeft het er altyd taai over. Steeds weer begint hy met
morren en schelden op het kapitaal. Joost gaat er
meestal niet op in. Ook hy vindt het onrechtvaardig zo
vaak te moeten werken voor niets. Maar hy ziel verder.
Op een morgen, als ze aan de bank staan uit te zoeken,
begint Ko van Eine er weer over. „Ze worren rieke van
et zwêet van de werkmense", zegt hij, ,,'t kapitoal re
geert de waereld. da drukt ons dóód a 't kan. Ze weten
da' óns ze niet kunnen missen, daer maeken ze gebruuk
van".
En hij ziet even in de richting van Joost om instem
ming van hem te ontvangen voor zijn gezegden. Maar
Joost geeft geen antwoord.
„Bin jie 't nie sêens mee mien?" vraagt hy.
„Ie wordt zelf ók 'n kapitoalist", lacht er een ver
derop. „A j' mee pannen begunt, da wiest genogtuut."
Joost kijkt even op. Hij glimlacht even. Dan zegt hij:
„A j' vooruut wilt in de waereld, dan bin j' een kapi
toalist. A j' et verzuupt dan bin j' een nietdeuger! 'k
Bin ik et sêens mee julder at den baes van ons profi
teert, omdat 'm weet at 'm volk genogt kan kriegen.
Maer a't sjuust andersom was en d'n baes a julder
nódigWa zouen julder dan doen?"
De anderen zeggen even niks. Dan zegt Ko van
Eine: ,,'k Zou lk zèg'n: Zóvee uur in de weke werken,
zóvee moe'k verdienen, oars moej' maar 'n oar nemen."
Joost lacht even stil voor zich heen. Dan zegt hy
,,Je zou op joe meniere sjuust doen geliek as d'n
baes noe mee joe doet."
boeken en
ze elkaar
Zo gaan de gesprekken onder het werken door inde
lange schemerige loods. Een lange ry mannen met
hun dikbestopte blauwe trui en Engels-leren broek,
een rij vrouwen en meiden met haar witte kappen op en
omhulsels rond de rode blote armen. Er worden grap
pen verkocht en zotte praat, zoals dat gaat ln een grote
koppel volk; er zijn uitblinkers daarin, maar ook die er
niet aan wensen mee te doen omdat ze het zonde vin
den en ijdelheid. Of omdat ze met andere dingen bezig
zijn zoals Joost. Terwijl zijn vingers krauwen in de
groezelige hoop schelpen en gruis, moet hy telkens weer
denken aan wat hij vorige zomer hoorde vertellen op
de kaai van Japje van Oosten. De Reus heeft een per
ceeltje op het Noorden. Hij is een vreemde, die van alles
probeert. Soms zit hy in het buitenland om oesters te
verkopen, dan weer zet hij wat op touw in graan of
juun. Maar hy zit steeds boordevol ideeën. En naar
zyn perceeltje op het Noorden bracht hij enkele jaren
terug wat schelpen. Een vracht schelpen van kekhanen
en oesters, alles door elkander. Hij had die voor een
krats van een schelpenboertje
jonge oesters kwamen op lege schelpen Ze
groeiden ook op grote oestersWaarom zouden
jonge oestertjes ook niet groeien op gewone schelpen,
als je die in het water bracht, zoals je nu met de pan
nen deed Het houdt Joost bezig. Dagen 'an een stuk
is hij erop aan het broeden. Hij slaat er geen acht op
dat de meiden ln de loods gekheid maken eo sommige
het niet onopgemerkt laten, dat ze hem wel mogen.
Pannen, dat was zwaar werk, daarin stak je
veel tijd en geldEn het resultaat was dikwijls wei
nig moedgevend. Maar voor pannen had je geen per
ceeltje nodig, die kon je zetten op andermans grond.
Voor een krats. Voor schelpen moest je een eigen per
ceeltje hebben waar broed vielEen perceelti pach
ten, dat denkbeeld het hem niet meer los. Vooral niet,
toen bleek dat er deze zomer veel broed was gevallen
op de percelen,
(Vervolg a.a. Zaterdag).
„Dienk d'r nog es over, joa, je begriept, da me 't
liefst gauw willen weten
Ze staan alle drie op, minder vriendelijk dan zoeven
de ontmoeting, is nu het afscheid. Verlaere zweet, in
nerlijk kookt hij om die twee kerels, die hem hier
rustig het vel over zijn oren willen trekken. Maar hij
zegt niets. Als ze buiten staan, is het Verschuuren,
die het eerst wat zegt
,",Doet 'm nooit", zegt-hij.
„Dan laet 'm et", zegt Joost kalm. „Maer ie za 't
wè doen, 'k geef ik et joe op 'n briefje." Voor de deur
van Joost's kosthuis nemen ze afscheid.
Op een avond zegt hij tegen Verschuuren: ,,'k Dienk
ik da'k maer is za' kieken of a'k nie ier of daer
in de loos kan kommen toe de tied van pannevae-
ren." Verschuuren knikt, maar hij geeft er weinig ant
woord op. Hij houdt niet van de loods; hij zit liever op
het water.
De volgende morgen komt hij thuis met de medede
ling: „Bie Brammetje Oogstraete èn ze 'n lossen nódig
voe mee te vaeren op België mee de mossels, 'k Eb ik
ezeid da'k 't za doen." De andere morgen vertrekt hy
Hij komt nu weinig meer thuis en het is een ongeregeld
en rauw leven, op de zeiltjes naar Antwerpen en
Mechelen. Hy leert het rauwe Belgische volk van de
kaai en de vismarkt kennen hij leert er z\jn pinten
bier drinken en maakt er al gauw zyn vrinden.
