De Zeeuw dr P. J. Meertens werkt
aan een dialecten-atlas
BOUWPROGRAMMA-1952 MOET
OP 50.000 WONINGEN KOMEN
TWEE ZEEUWEN SPELEN GROTE
ROL IN AFRIKAANSE LETTEREN
DONDERDAG 25 OCTOBER 1901
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
t
Een leven in dienst van de wetenschap
Zijn werk is tegelijkertijd zijn hobby
De wetenschap is niet alleen
een product van de geest, maar
ook van het hart.
Louis Pasteur
Voor u ea voor my is een kip een kip. Voor dr. P. J. Meertens is het
ook wel eens een knup en een tjuup, een kok of een tok, een tuk, een
tikle, een tjoek, een piek, een poel of een laup. Dr. Meertens bestudeert
de Nederlandse dialecten en hy kan u zó 42 verschillende roepnamen
noemen voor de kip en er precies by vertellen waar ln Nederland deze na
men gebruikt worden. Dr. Meertens bestudeert nog veel meer. Hy Is di
recteur van drie bureau's van de Kon. Academie van Wetenschappen,
de bureau's voor dialecten, volkskunde en naamkunde, die respectieveiyk
in 19S0, 19S4 en 1947 werden opgericht en zetelen in Amsterdam ln een
voormalige school in de tuin van het beroemde Trippenhuis.
Dr. Meertens is niet alleen directeur van deze bureau's, hy is er
ook de grondlegger en de stuwkracht van. Hy is ln 1930 in een kamer
neergezet en hem is gezegd: hier heb je geld, koop maar wat meubilair
eo wat boeken en zet maar een bureau voor dialecten-studie op. Nu zyn
er drie bureau's met een staf van toegewijde krachten en 1500 vrijwillige
medewerkers in het gehele land. Nu is er internationale samenwerking
(met Vlaanderen) tot stand gekomen, nu wordt er gewerkt aan de uit
gave van een dialecten-atlas en een atlas voor volksgebruiken, nu wor
den alle familienamen, plaatsnamen en veldnamen bestudeerd en nu zijn
deze bureau's en Is dus dr. Meertens de zeer gewaardeerde en fre
quent geraadpleegde vraagbaak geworden voor iedereen in Nederland,
die zich met de studie dezer wetenschappen bezig houdt.
Ondanks zijn grijze haren, die hy ln
een strakke scheiding draagt, is dr.
Meertens een jeugdige verschijning.
Zyn gezicht vertoont duidelijk de
Soren van lange en diepgaande stu-
e, maar het is een prettig en opge
wekt gezicht, waarover een vriende-
lyke lach gespreid ligt, die zich in een
paar heldere ogen weerspiegelt Hy
spreekt in weloverwogen, keurig af
gepaste, soms even onderbroken vol
zinnen, doch zyn stem klinkt rustig
en zyn woorden getuigen van vriende-
ïykheid. Deze geleerde is een even
wichtig mens, die met beide voeten in
de gew«ne werkelijkheid staat, die
een pracht gevoel voor humor heeft
en bij alle ernst waarmee hij de we
tenschap beoefent een opgewekt
mens is. Geen dromerige vorser, die
met het hoofd in de wolken loopt,
maar een gewoon mens. die aan gro
te kennis een gezond en nuchter ver
stand paart en zeer zakelgk denken
en spreken kan.
Dr. Meertens werkt aan een dialec
ten-atlas voor het Nederlandse taal-
§ebied in samenwerking met prof.
rootaers in Leuven.
Hetzelfde wil men bereiken voor
de volkskunde. Sinds jaren verzamelt
men met behulp van vele yverlge
medewerkers, vooral uit onderwys-
kringen gegevens omtrent volks
gebruiken, zeden, gewoonten en
volksgeloof. Men beschikt over hon
derdduizenden gegevens (voor ieder
een beschikbaar), maar de atlas moet
wachten tot betere tyden, tot de ge
tormenteerde mensheid zijn bewape
ningswedloop kan beëindigen en
weer geld zal zgn voor cultuur en we
tenschap.
Het bureau voor naamkunde be
schikt over alle familienamen van
Nederland. Dr. Meertens heeft nl.
van het Bureau voor de Statistiek al
le strookjes gekregen van de formu
lieren, die gebruikt zyn by de volks
telling van 1947. Vroeger werden de
ze strookjes weggegooid. Thans
wordt er een dankbaar gebruik van
gemaakt bij de bestudering van de
Nederlandse familie-namen.
Voorts is dr. Meertens redacteur
van het bekende tydschrift „Taal en
Tongval", waarin uitvoerige studies
over de Nederlandse volks- en
streektalen worden gepubliceerd. Dit
tydschrift is tevens het officiële or
gaan van de Dialectcommissie en
wordt niet alleen door vakmensen
geraadpleegd, maar ook door vele
belangstellende lezers, niet vakmen
sen. met interesse gelezen. Het blad
wordt door de Belgische regering van
zoveel belang geacht, dat zg de uit
gave financieel steunt.
Wellicht vraagt ge U af, wat het
practische nut is van al deze onder
zoekingen. Dan zal dr. Meertens U
Generaal Sir Brian Robertson, de
opperbevelhebber der Britse strijd
krachten in het Midden Oosten, brengt
het saluut voor hij in het vliegtuig
naar Egypte stapt. Generaal Robertson
ral het bevel voeren over de Britse
troepen die naar Egypte zUn gekomen
ter handhaving van de orde.
Buitenlanders in Duitsland niet
vrijgesteld van „belasting
op bezit".
Het Westduïtse kabinet heeft be
sloten, dat het bezit van buitenlan
ders niet behoort te worden uitgezon
derd by de toepassing van de wet tot
..geiyke verdeling van lasten". Dit
wetsontwerp heeft ten doel de rijk
dommen in West-Duitsland op grote
schaal te verschuiven. De welgestel-
den zullen een aantal belastingen
moeten betalen, waarvan de belang
rijkste is de heffing van 2 tot 3 pro
cent op het bezit De opbrengst zal
gebruikt worden voor vluchtelingen,
gebombardeerden en personen, die
Verliezen hebben geledon dot
f"Waulverlng van 1948.
Dr. P. J. MEERTENS
.Vraagbaak voor iedereen
dat toelichten met een enthousiasme
dat ge misschien van een Zeeuw
die nog Juist in de vorige eeuw,
in 1899 te Miiddelburg werd gebo
ren, niet zoudt verwachten, maar dat
bewyst, dat deze man van studie zyn
wetenschap niet alleen met de geest
maar ook met het hart beoefent
BETER INZICHT.
Hy zal er op wyzen dat de dialec
tenstudie opheldering kan geven
waar de geschiedenis verstek laat
gaan, dat zy een beter inzicht geeft
in de geschiedenis van onze taal en
die van andere volkeren, dat de
plaats- en veldnamen elementen be
vatten van de oudste Nederlanders,
dat volksgebruiken en familienamen
zeer veel verduideiyken kunnen over
toestanden in vroeger tyden en dat
alles byeen er veel toe kan bydragen
dat de mens zichzelf en zyn cultuur
beter leert begrypen en kennen. En
hy zal U vragen of dit misschien niet
belangrijker en interessanter is dan
velerlei andere zaken die de mens
heid najaagt en die ons eerder by
dood en verderf brengen dan bg een
beter inzicht van het Teven.
Als ge dit alles aanhoort en ge
zult luisteren, want dr. Meertens
weet interessant te vertellen dan
zult ge allereerst een inzicht krijgen
in het leven van deze ene man. Ge
zult ervaren hoe deze man zich ge
heel aan zyn wetenschap en zijn werk
heeft gegeven zyn werk is tege-
lgkertijd zyn hobby en liet hem ner
gens anders tyd voor, niet eens voor
het stichten van een gezin en ge
zult respect hebben voor de toewij
ding waarmee hg een zaak dient, die
eigenlijk een hopeloze zaak is, omdat
men immers op dit terrein nooit en
nooit komt uitgestudeerd en dus
nooit een afgerond levenswerk tot
stand kan brengen. De glorie evenwel
van het feit dat hy de grondslag heeft
gelegd voor baanbrekend en belang
rijk werk, kan dr. Meertens niet meer
ontgaan.
Een zeer bijzondere belangstelling
heeft dr. Meertens hoe aan het
anders voor de Zeeuwse geschie
denis, letterkunde, de folklore en de
dialecten. Hoewel hy reeds tientallen
jaren niet meer in deze provincie
woont, bezoekt hy nog altijd elk jaar
trouw zgn geboorteland, want hg
heeft er vele vrienden en relaties.
Amsterdamse confectiefabriek
moet sluiten.
De confectiefabriek N.V. Bugo te
Amsterdam zal haar ateliers sluiten
en het gehele fabriekspersoneel, 85
vrouwen en ca. 16 mannen, ontslaan.
De hiertoe vereiste vergunning van
het Gewestelijk Arbeidsbureau is ver
kregen. Van de zgde der erkende vak
organisaties werd nog medegedeeld,
dat zy de directie hebben voorgesteld
om met een kleiner, geselecteerd per
soneel te biyven doorwerken, om zo
de periodes, dat er niet voldoende or
ders zgn te overbruggen. Dit voorstel
was echter voor de directie niet aan
vaardbaar.
Scheveningen
had een slecht seizoen
(Van onze Haagse redacteur).
Scheveningen heeft een slecht sei
zoen achter de rug. Om tot deze con
clusie tc komen, is het niet eens no
dig cöfers van 1951 te vergeiyken
met ale van vorige jaren. Men be
hoef slechts de zakenmensen van de
badplaats te spreken en hun klaag
zangen aan te horen om te beseffen,
dat er dit jaar weinig geld in het
laatje gekomen is.
Wel heeft ln het afgelopen seizoen
een groot aantal vreemdelingen en
nog veel meer „dagjesmensen' op de
schaarse dagen dat de zon zgn milde
en verwarmende stralen naar de aar
de zond, van de zee en het strand ge
noten, doch het waren er te weinig
om een tevreden trek op de gelaten
van hen, die in enkele maanden een
jaarinkomen moeten verdienen, te to
veren.
M.L.D.-squadron naar de
Ned. Antillen.
Het is het voornemen van de Neder
landse regering om .in het begin van
1952 een squadron onderzeebootbestrii-
dings- en verkenningsvliegtuigen (Fi
reflies) van de Marine-Luchtvaart
dienst in de Nederlandse Antillen te
stationneren, ter versterking van de
daar reeds aanwezige marine-strijd
krachten.
In de verschillende delen van het land draalen de suikerfabrieken op volle
toeren. Dag en nacht wordt gewerkt om uit de mlllloenen beetwortels sui
ker te winnen. Op het terrein van de beetwortel-suikerfabriek ln Groningen
worden de bieten schoongespoten met een waterkanon, voordat ze de fa
briek ingaan.
DEMONSTRATIEF CONGRES
Pleidooien voor hogere huren
en verhoging der rente-maxima
De zeer ernstige en in sommige gemeenten zelfs nog toenemende
woningnood en het dreigende gevaar voor werkloosheid in de bouwvakken
leggen de overheid een morele verplichting op alles te doen wat mogelijk
is om te geraken tot een verhoging van het woningbouwprogramma 1952
van 40.000 woningen tot ten minste 50.000 woningen, aldus ir. F. Bakker
Schut, hoofddirecteur van de Gemeenteiyke Dienst voor Wederopbouw en
Stadsontwikkeling te 's-Gravenhage op het demonstratief congres van de
Nationale Woningraad, dat gisteren te Utrecht werd gehouden.
Spr. verklaarde verder, dat de ver
houding tussen de verschillende soor
ten woningen economisch doelmatig en
sociaal verantwoord is. Onder de hui
dige omstandigheden is bestendiging
van de verhouding in de verschillende
categorieën gebouwde woningen nood
zakelijk.
Het vraagstuk van de woninghuur
werd uitvoerig door ir. H. B. J. Witte,
burgemeester van Bergen op Zoom,
onder de loupe genomen. Het kunst
matig laag houden van de huren heeft,
aldus ir. Witte, kwalijke gevolgen
voor de volkshuisvesting. Als eventu
ele gevolgen somde spr. op, de onder
waardering van het woongenot, de
blijvende overheidsbemoeiing de
blijvende en steeds stijgende subsidi
ering van de woningbouw, waarbij een
grote kans bestaat, dat deze woning-
:ers en artsen gete-
des te scherper reliëf
bg de ven
kënd worat,
Dat alles toont regisseur Pat Jack
son dan door een veelheid van met
zorg gekozen, uiterst sober maar
scherp belichte détails. Daarbg wor
den dan de dikwgls zeer intense en
beklemmende spanningen op een
prachtige manier soms even ontladen
in een beeld van een humorrgk inci
dent. En vooral ook boeit deze film
door het spel: van Google Withers
als de vrouweiyke chirurg en van Ja
mes Donald als haar verloofde, de in
zgn research-werk opgaande arts;
van het jongetje Brand Inglls als een
jeugdig patiëntje; van de knappe ac
teur Barry Jones als een oudere me
dicus; van Moira Lister als de snib
bige, ambitieuze verpleegster en van
de zeer gevoelig acterende Petula
Clark als de leerling-verpleegster,
voor wie de Indrukken van al het lij
den op de zalen haast te machtig
worden.
dageiykse bedryvigheid van als in het geval van de directrice in Daarnaast zgn er nog tientallen
een ziekenhuis in een provincieplaats een enkel voorbeeld even prachtig en prachtige typeringen (o.a. van die
gaat het in „Mensen in het wit". En duidelgk getekend wordt met op- schitterende komiek Basil Radford
die bedrijvigheid krijgt tekening door offering van heel de persoonlgkheid als 6611 hardnekkig adspirant-patiënt)
het aantiü kleine geschiedenisles die ter zjjde gesteld werden om het leven 010 *o het dagelgks leven gegre-
hier door elkaar heen geweven zgn. van anderen te dienen. En zo is deze
Het hoofdpatroon daarvan ls het ver- film ondanks haar simpele, byna
haal van de jonge, in laboratorium- anecdotische verhaaltjes een epos ge
arbeid opgaande arts, die tracht een worden. Een epos van opoffering,
medicament samen te stellen, dat een toewydtng, bezetenheid van een
patiënt, voor wie geen hulp meer ideaal (desnoods enkel dat der weten-
schynt te zullen baten, nog zou kun- schap) en van altruïsme, dat door de
m - - ite
Het documentaire realisme is na 1945 een der belangrijkste elementen
van de herboren Britse filmkunst geworden, hetgeen opnieuw biykt uit
„White corridors", een Engelse film die thans ln Nederland onder de titel
„Mensen ln het wit" opvallend succes oogst. Ze werd gemaakt door Pat
Jackson, een 'jonge, hier nog amper bekende regisseur, die ln de oorlog
verraste met het indrukwekkende „Western approaches". In „Mensen ln
het wit" geeft Jackson ccn beeld uit het leven in een ziekenhuis; het sce
nario er voor naar Helen Ashton's roman „Yeoman's Hospital"
schreef hg zelf ln samenwerking met Jan Read, die ook het scenario van
de voortreffelijke politiefilm „The blue lamp" op zyn naam heeft staan.
Om de c
nen redden. De patiënt bezwijkt in enkele trekken, waarin even ook de
Een konden zyn. Kortom: „Mensen in
et wit" is een voortreffelijk verzorg
de film, die niet alleen boeit en ont
roert maar ook van betekenis is als
getuigenis van menseiyke waarden.
Een brok onvervalste en oprechte
filmkunst, waard gezien te worden!
het zicht van de overwinning; de arts
zelf wordt slachtoffer van zgn arbeid
en raakt door uitputting, door invloed
van de gevaarlgke stralen, waarmee
hg werkt en ten slotte door infectie
met ziektekiemen van zijn patiënt, in
levensgevaar. Wanneer alle andere
hulp vergeefs gebleken is, dient zyn
verloofde zelf chirurg in dat zie
kenhuis hem een door hem zelf be
reid maar nog niet klinisch beproefd
praeparaat toe: een kansspel met de
dood, dat bovendien het einde van
haar carrière zou kunnen betekenen.
Maar zy wint!
Naast en door deze geschiedenis
lopen dan nog andere kleine intri-
guetjes, verhaaltjes en korte ken
schetsen. Zo is er een jonge carrière-
zuchtige chirurg, die zgn promotie en
prlvé-leven iets belangrgker acht dan
zyn taak en daardoor zyn carrière
verknoeit Er is een kleingeestig be
krompen raad van beheer van het zie
kenhuis, die de noodzaak van bepaal
de werkmethoden maar niet kan in
zien en er dan maar geen geld voor
beschikbaar stelt. Er is het jonge
leerling-verpleegstertje, dat moeite
heeft haar ontsteltenis te overwin
nen, wanneer ze geconfronteerd
wordt met het ïyden van patiënten...
Zo vertelt deze film van het leven
en de moeilijkheden van al diegenen,
die in het ziekenhuis werken, tot en
met de meisejs in de keuken en de
portier. Het la een bont relaas van
menseiyke verwachtingen en ambities
ea vooral dan van ambities, die ach
behoefte aan eigen persooniyk leven
LONG—SHOT.
Een dramatische scène uit „Mensen in het wit": de vrouweiyke chirurg
(Google Withers) tracht samen met een collega (Barry Jones; het leven
te redden van haar verloofde (James Donald) die als arts slachtoffer van
■gn beroep geworden ia.
bouw het slachtoffer wordt van nood
zakelijke bezuinigingen het gevaar
dat de huurders van nieuwe woningen
een aanzienlijk groter deel van hun
inkomen aan huur moeten betalen dan
de bewoners van oude woningen
de remming van de particuliere wo
ningbouw de verwaarlozing van
het onderhoud en tenslotte de be
lemmering van de spaarzin, die ge
richt is op het ideaal van de eigen
woning.
Verlangd mag worden, aldus spreker,
dat bg eeu eventuele volgende loon-
ronde of bU een daling van de index
van de kosten van het levensonder
houd de huren worden opgetrokken.
Uiteindelijk zal een huurprgsverho-
ging rond 225 procent noodzakelijk
zyn.
Prof. dr. F. de Roos. hoogleraar aan
de Economische Faculteit van de V.U.
te Amsterdam, hield voorts nog een
inleiding over de „Financiering van
de woningbouw". Om aan deze finan
ciering te voldoen, aldus spr., dient
de overheid de bouw van woningwet
woningen niet onmogelijk te maken
door het voorschrijven van rente-
n\axima. welke zo zijn gesteld, dat het
kapitaal voor de financiering van deze
woningbouw niet kan worden verkre
gen. Voorzover slechts leningen kun
nen worden verkregen tegen een ren
te. die 4 procent per jaar te boven
gaat, worde het verschil tussen deze
4 procent en de te betalen rente gelei
delijk in de huurprijzen tot uitdruk
king gebracht Het rijk zou in derge-
lgke gevallen een overbruggingstoe
slag op de jaarlijkse exploitatiebijdra
gen moeten uitkeren.
Overeenstemming over de
kuikentoewijzing 1952
Minister Mansholt is met de geor
ganiseerde landbouw tot overeen
stemming eekomen over de regeling
van de kuikentoewyzlngen voor 1952.
In de nieuwe regeling wordt ver
band gelegd tussen het aantal kui
kens, dat wordt toegewezen en de op
pervlakte bouwland, welke de pluim
veehouder met aardappelen en/of kor-
relmais zal bebouwen. De regeling
komt over het algemeen hierop neer,
dat pluimveehouders, die toezeggen
ln 1952 25 van hun bouwland met
deze producten te zullen verbouwen,
hetzelfde aantal kuikens krygen toe
gewezen als in het voorafgaande sei
zoen.
Weer zout aangeboord
in Drenthe
By een boring, die de Nederlandse
Aardoliemaatschappg op het ogenblik
uitvoert in de omgeving van Beilen,
heeft men. zoals ook reeds bij andere
boringen ln Drenthe het geval was,
opnieuw een zorf'aag aangeboord.
In een plechtige historische pro
cessie is de as van Christoffel Co
lumbus weer naar het Stadhuis va*
Genua overgebracht. De urn met de
as van Columbus is gedurende een
jaar geëxposeerd geweest op de Co
lumbus wereldtentoonstelling te Ge-
Jochem van Bruggen uit Groede op zijn
70ste verjaardag gehuldigd.
(Van onze Haagse redactie).
De vooraanstaande Zuid-Afrikaanse proza-scbryvcr Jochem van Brug
gen is onlangs op zyn zeventigste verjaardag op byzondere wgze door
de Transvaalse literatoren gehuldigd.
Van Bruggen, een „zeun van Zeeland" (geboren te Groede), veroor
zaakte in de twintiger jaren een „omwenteling" ln het Zuid-Afrikaans
proza met zijn romantrilogie „Ample", een werk, dat nog heden veel
gelezen wordt en uitmunt door eeriykheid en helderheid van styL
Het heeft indertyd op staatshuishoudeiyis gebied bgna net zo'n be
langrijke uitwerking gehad als Multatnll's .Max Havelaar."
Voor de eerste maal heeft Van
Bruggen met deze roman de aandacht
gevestigd op het vraagstuk van de
degeneratie van de verarmde blan
ken, een vraagstuk dat kort daarop
(met medewerking van de „Carnegie-
trust") grondig onderzocht en heden
feiteiyk opgelost is.
NOG EEN ZEEUW.
Van Bruggen is niet de enige Zeeuw
die een belangrijke rol in het Afri
kaanse proza speelt; de andere is Jo-
han van Melle, die op vry gevorderde
leef tyd.uit Goes geëmigreerd is. Van
Melle's eerste werk verscheen nog in
het Nederlands, maar sedertdien is
hy in het Afrikaans gaan schryven en
vooral zgn korte verhalen worden
thans hoog op prijs gesteld.
Op zyn zeventigste verjaardag zyn
literatoren van de „Skrywerskring"
van Johannesburg persoonlgk hun ge
lukwensen gaan overbrengen naar de
„plaas" (hoeve) van Van Bruggen,
die honderden kilometers van Johan-
het Transvaalse
waar hy zyn mees
geschreven en thans
nog woont Met een van zgn werken
(„Teleurgestel") heeft Van Bruggen
reeds de hoogste Zuid-Afrikaanse let
terkundige onderscheiding, de Hert-
zogprys, veroverd.
Van Bruggen heeft als jonge Zeeuw
in de Boereuoorlog gevochten. Na de
oorlog is het hem zeer slecht gegaan
in het verwoeste Transvaal. Hij neeft
zich in het leven gehouden door te
werken als kantoorbediende en als
hulp in een wasserij, zyn eerste pu
blicaties zyn met grote geestdrift be
groet en sedertdien zijn er ongeveer
vgftien werken van zgn pen ln druk
verschenen. Op zgn afgelegen boer-
defy is hy nog steeds bezig met nieu
we scheppingen.
Beuken-allee bij' Paleis Soestdijk
moet verdwijnen
Een groot gedeelte van de beuken
beplanting langs de Soestdyksestraat-
weg in de onmiddellgke omgeving van
het Palels Soestdyk wordt gerooid.
Meer dan honderd zware beuken zul
len worden opgeruimd, omdat zy een
gevaar voor net verkeer gaan bete
kenen.
Om het bedrag der bezetUngskosten
te drukken zullen de Britse bezettlngx-
autoriteiter. in West-Duitsland van Decem
ber tot Maart 5000 Duitse employé'» o»
slaan en een duizendtal auto's j
