Waar zijn de klokken van Arnemuiden gebleven? JIMMY BROWN, sportheld no. 1 K0REA-S0LDATEN KEREN NAAR NEDERLAND TERUG W. BOSSCHAART UIT SOUBURG STAK VIJFTIG JAAR DE RING KRIJGT U KINDERBIJSLAG? Parlementsleden trokken revolvers ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1951 PROVINCIAL* ZtKOf81 COURANT 11 DE ZINGENDE TORENS VAN ZEELAND Vier van Nederlands oudste carillons behoorden aan Zeeland „Waar zgn de klokken van Arnemuiden?'* Op een namiddag niet al te lang geleden stond midden in het pittoreske Walcherse vissersdorp een zeer teleurgesteld tourlste. De klokken van Ar nemuiden, waarop in zeker gevoelvol lied gezinspeeld wordt en die de oudste nog gebruikte beiaard van Nederland vormen, bleken niet op hun plaats te hangen! Helaas, het is zo: de klokken van Arnemuiden hangen in Amsterdam. Aan het eind van de vorige eeuw werd het 4-eeuwen oude carillon door de vroede vaderen verkocht. Nu strooit het ztfn bronzen toontjes rond vanuit de oostelijke toren van het Rijksmuseum: de klokken van Arnemuiden z(jn min of meer een museumstuk geworden. Arnemuiden moet het voortaan met een simpele luidklok doen en de minnaars van het schone lied en caril- lonmuziek trekken teleurgesteld de Sloedara weer over iiers, die opleiding ontvingen aan de enige aardschool ter wereld, die te Tenzij ze weten, dat de beiaard van Arnemuiden niet de enige ln Zeeland was. Er zijn er nog enkele meer en vlak voor de oorlog zou het zelfs moeilijk geweest zyn de provincie te verlaten zonder op een van haar „zin gende torens" te stuiten. Die liefde van de Zeeuwen voor torenmuziek dateert niet van eergis teren. Toen het In de 15e eeuw mode werd het slaan der uren door een me lodietje aan te kondigen, behoorden zij tot de eersten, die melodieklokken in hun torens ophingen. Tot aan de verwoesting kon men in Sluis zo'n oude „voorslag" van vier klokken nog ieder kwartier horen pingelen. Mis schien wel een historisch curiosum in Nederland. Want bijna overal elders werden die enkele klokken gaande weg uitgebreid tot een compleet klok kenspel, waarop men een gans reper- toir ten gehore kon brengen. Van deze alleroudste carillons wa ren er voor de oorlog nog acht in Ne derland over; vier daarvan, waaron der de oudste, behoorden aan Zee land: het oorspronkelijke spel van Zierikzee, dat gegoten werd tussen 1550 en 1554. het nog gebruikte klok kenspel van Arnemuiden, waarvan de oudste klok uit 1553 dateert en de beiaards van Tholen en Sint Maar tensdijk, die maar weinig jonger zijn. „VERKOCHT, OMGESMOLTEN De overige Zeeuwse spelen stam men voor een deel uit een periode, die wel zeer welluidend was. Want in de eeuwen die volgden, ontstond een ware wedgver tussen de rijke haven plaatsen, niet alleen wie de grootste, maar ook de meeste beiaards bezat. Zo had Veere op een moment twee carillons en Middelburg en Zierikzee ieder drie. Echter werd dit enthousiasme spoedig gevolgd door een tijdperk van verval en onverschilligheid ten aan zien van de edele torenmuziek. Wie de lijst van klokkenspelen nagaat, leest, tot in de eerste jaren van onze eeuw toe, van weinig nieuwe spelen, maar des te meer in eentonige regel maat de aantekening: „verkocht", omgesmolten, verwijderd, verkocht, omgesmoltenTwee van de drie beiaards van Middelburg en Zierikzee verdwenen, evenzo het tweede spel in Veere; het klokkenspel van Arnemui den werd verkocht, dat van Hulst door brand verwoest, zonder dat het werd vervangen. De in verschillende plaatsen gebruikelijke Zondagbespe lingen werden gestaakt en de speciale beiaardconcerten steeds meer be perkt Middelburg bleef een van de plaatsen, waar men de tradi tionele Meibespeling handhaafde. Maar in andere plaatsen moest ieder concert worden beëindigd, omdat het beiaardmechaniek al te zeer verwaar loosd was. Het carillon van Goes werd niet meer bespeeld ln het laat ste deel van de vorige eeuw, evenmin dat van Sint Maartensdijk, terwijl in Tholen het overbodig geworden bei- aardklavier tenslotte uit de toren werd weggesloopt. De klokken, die zo lang elk doen en laten der burgers hadden begeleid, met hen juichend en klagende, terwijl ze soms meerma len per dag bespeeld werden, moes ten hier en daar de dienst weigeren, toen er werkelijk iets te melden viel. Toen na de laatste oorlog Nederland zijn nationale vrijheid herkreeg, werd de klokkentoren van Veere beklom men dooreen trompetter, die de vaderlandse liederen moest doen weerklinken, welke sinds jaar en dag het eigen repertoir waren geweest van het klokkenspel achter zgn rug! Is dit het einde geweest van het „lied van de klok?" Op een heldere Donderdagmiddag bestegen wij met de beiaardier Jan Kwist genoemde Veerse Stadhuisto ren. Na enige toeren in het binnenste van dit overslanke torentje, waar balken en ladders consequent trach ten dezelfde ruimte in te nemen, vin den we ons terug in het eikenhouten gebint ondei de open lantaarn. Boven ons hangt het mooie 3-octaafs klok kenspel, waaraan niet lang geleden de 36ste klok wera toegevoegd. Het werd grondig gerestaureerd! En vlak voor ons in net speelkamertje staat een beiaard-klavier, dat op de meest moderne wijze met de klepels daar boven verbonden is. Een wat wonder lijk instrument overigens, waarbjj twee rgen horizontale houten pinnen de functie vervullen van de witte en zwarte toetsen op de piano. Op gezegde Donderdag beklimt Jan Kwist de hoge bank achter dit kla vier voor een van de regelmatig te houden belaardooncerten, en het spel neemt een aanvang. Niet met de vin gers, maar met half gesloten vuisten: aan de toetsen, waarvan een deel bo vendien nog aan pedalen gekoppeld Is, hangt immers een heel klokken spel. En de zwaarste klokken vra gen een aanslag van niet minder dan ettelijke kilo's. Maar hoe rhythmisch Is dit spel niettemin en hoe beheerst Het mechanisme van de beiaard is verbeterd en er is niets meer over van dat wel bekoorlijke, maar ook wat hulpeloze klokgeklimper uit vroeger tyd. Rappe toonladdertjes en verbijsterende tremolo's stromen de klokkenstoel uit, terwijl een razend snelle melodie tussen de klokken heen en weer schijht te springen, j^n alle kanten slaat het vibreert het en klinkt het na^ terwijl het hele samen stel van drdron, hefbomen en veren tussen toetsen en klepels trekt en schokt Toch, hoe delicaat is deze muziek! Helder als glazen druppels komen de tonen naar beneden vallen. Een heel fijne muziek parelt langs de oude Veerse gevels^erwtf! de beiaardier, zelf vol vuur meezingend, daarboven zijn stokkenklavier met vuisten en voeten bewerkt! MUSEUMSTUK KOMT TOT LEVEN. De Zeeuwse steden bobben, als ve le andere plaatsen in Nederland, in de laatste tientallen jaren de rijkdom weer ontdekt, die wat vergeten boven in hun torens hing. Uurwerktrom mels werden hersteld en krijgen re gelmatig een nieuwe melodie opgezet de klokkenspelen zelf werden geres taureerd en aangevuld. Er komt weer voor regelmatige con certen en geld voor beiaardiers, hun be laai Mechelen. Waar door de oorlog een klokken spel verloren ging, zoals ln Middel burg en Vlissingen, wordt dat door een mooie 4-octaafa beiaard vervan gen; terwijl zelfs het zwaargetelster- de Sluis graag ln plaats van zijn 4 verdwenen klokken een klein carillon zou stellen. Goes, Tholen, Sint Maartensdijk en Zierikzee konden hun, in de oorlog weggevoerde en letterlijk „onderge doken" klokken weer opvissen uit het LJsselmeer, een dulkpartij, waar bij alleen enkele kleine klokjes van het Goese carillon verdwenen. Deze schade zal overigens binnenkort met glorie zijn ingehaald, wanneer Goes zyn weinig harmonieus allegaartje van klokken door steeds bestemmen, aanvullen en omsmelten tenslotte tot een gave 4-octaafs beiaard zal heb ben gerestaureerd. Het Is te hopen, dat Sint Maar tensdijk zyn 'toren eens zal kunnen herstellen, zodat die, niet alleen de luidklokken, maar zijn volledige bei- j aard weer zal kunnen torsen. En dat Tholen ln staat zal worden gesteld, om zijn eerbiedwaardig oude carillon dat nu bij de firma Eysbouts Laps ln Asten betere tijden afwacht uit te breiden en te restaureren, zoals het dat zou wensen. Misschien, dat Hulst, waar reeds in de dertiger jaren een fonds i3 ge sticht tot aanschaf van een nieuw klokkenspel, de belangrijke som die daarvoor nodig is nog eens bijeen zal krijgen. tenslotte is daar Zierikzee, dat zttn enig overgebleven oude spel ln 1928 door een nieuw van 2 octaven verving, de oorspronkelijke beiaard tot een kijkspel degraderend. Maar dat zal het binnenkort niet meer zijn wanneer dit museumstuk zelfs tot nieuw leven wordt geroepen. Het ligt ln de bedoeling dit oudste klokken spel van Nederland ln een speciale stellage ln het museum weer op te hangen, waar het door beoefenaars van carillonmuziek, maar ook door bezoekers van het museum, door U en mij, via een normaal stokkenkla vier zal kunnen worden bespeeld. TINA KELLER. IN HITTE, STOF EN ROOK Thuisvaren is ook niet alles! Een hoestend*, proestende en vuile troep soldaten rolde Zondagmorgen 19 Augustus op het station te Pusan de elf wagons lange trein uit, die heu van Wonju naar het Zuiden van Korea had gebracht. Intens verhitte, stof fige en met roet besmeurde gezichten waren het, waarop echter dwars door alles heen toch een vreugdevolle glw* lag. Weer een stapje dichter bU huls, weer wat verder op de lange, lange weg van de frontlijn tot aan de straat-waar-Je-woont. Die weg naar huis, het is een lan ge. Door alle tijden, door alle oorlo gen heen is het thuisvaren gepaard gegaan met de gebruikelijke moei lijkheden, ergernissen, misverstanden en wanbegrippen en het zou ook al een wonder zgn, als het hier anders was gegaan. Het begon „boven", waar een sol datentroep zich tien dagen lang min of meer verlaten voelde op een paar sawah-veldjes zonder dat er enig de finitief uitzicht was op een zekere vertrekdatum. Maar uiteindelijk, op de morgen van de 18de Augustus was het dan zover en vertrokken om acht uur precies de een en twintig trucks Eenentwintig wagens brachten de ruim vierhonderd vrijwilligers van het Nederlandse Detachement Verenigde Naties in Korea naar Wonju, vanwaar zij per trein verder naar Pusan vertrokken om zich ln te schepen naar het vaderland. Foto toont de aankomst van de trucks op het station te Wonju. VELE MALEN GEJONAST Kwam uit in meer dan 150 wedstrijden. Toen de 11-jarige Willem Bosschaart in 1901 te Souburg zijn eerste ring stak, heeft hy vast niet vermoed, nog eens gehuldigd te zullen worden, om dat hij vijftig jaar lang aan dit typisch Walcherse steekspel had deelgeno men. Dat was Zaterdag j.L het geval, toen de Souburgse ringryders en de Oranjevereniging hem een medaille schonken ter gelegenheid van dit bij zondere jubileum. Bovendien werden er hartelijke woorden gesproken. Die eerste wedstrijd in Souburg, nu vijftig jaar geleden, leverde hem al een eerste prijs van 6 op, en dat was ln 1901 een flink bedrag! Zijn moeder had die eerste tijd niet veel op met de liefhebberij van haar zoon, maar Willem zei: „Wel wer ken en geen pretje, dat gaat niet!" Het volgend jaar, toen er slechts vijf rijders aan de bekende Pinkster- rijderxj deelnamen, won Willem geen prijs, maar dat la hem later nooit meer overkomen en steeds ging hij met een prijs voor zijn meisje en later voor zijn vrouw naar huis. Deze prijzen bestonden vroeger meestal uit gouden en zilveren voorwerpen. Later werden dat geldprijzen, toen teveel van deze edele metalen weer naar de goudsmid verhuisden. Jaar in, jaar uit stak Willem Bos schaart de ring op Pinkster-drie in Souburg en ook in vele andere Wal- De staats-seeretaris van Volksgezond heid, dr. P. Muntendam, heeft Donder dag de onlangs door hem in het leven jeroepen commissie in zake de organi satie van de tuberculosebestrijding ge- .nstalleerd. Hoe het geld besteed wordt „Krijgt u kinderbijslag of niet?" vroegen de enqueteura en enquetri- ces van het Nederlands instituut voor de publieke opinie onlangs aan de Nederlandse bevolking. Het blijkt, dat 43 van alle gezinnen kinderby- slag krijgt. Van de groep met de laagste in komens krijgt meer dan de helft n.l. 52 kinderbijslag. Van de welge- stelden ontving 19 kinderbijslag. Vooral kleding bleek met kinder- böslag te worden gekocht. „Waar gebruikt u die kinderbij slag voor?", vroegen de enqueteurs en enquetrices aan die vaders en moeders, die kinderbijslag krijgen 21 gebruikte dit voor net kopen van dure artikelen, en wel 13 voor kleding, 2 voor schoenen, 2 voor brandstoffen, 4 voor andere geld- vragende doeleinden. 18 heeft geen speciale bestem mingen voor de kinderbijslag en ge bruikt deze voor de gewone aagelgk- se gezinsuitgaven. 6 gebruikt het geld speciaal voor de kinderen en wel: 4 om artikelen te kopen, die de kinderen hard nodig hebben. 1 voor studie van de kinderen, 1 zet het op het spaarbankboek je van de kinderen. 3 gaf nog andere antwoorden. Sommige ondervraagden noemden meer aan een bestedmgswijze. Ongeveer de helft van de gezinnen, die kinderbijslag krijgen, besteden deze bijslag dus voor het kopen van dure artikelen, hoofdzakelijk voor kleding. Maar in ongeveer vier van de tien gezinnen wordt de kinderbij slag gewoon met het andere inko men tegeltfk besteed. W. Bosschaart ~.„.~..50 jaar ringryder. cherse dorpen. 1913 was voor hen- het drukste jaar. Toen werd overal het feest van de 100-jarige onafhan kelijkheid gevierd en daarom reed Willem tweemaal in Souburg, een maal in Vlissingen, in Middelburg en in Veere. OP DE LADDER. „Als we vroeger de z.g, morgen- prijs hadden gewonnen", zo vertelde de nu 61-jarige Bosschaart „werden we ook gejonast, maar dat deden we met behulp van een ladder, waar op de winnaar in de lucht werd ge gooid. Het gebeurde dan dikwijls, at ze de ladder aan een kant los- Nieuws Notedop In sen De geneesheren van sir Stafford Cripps hebben medegedeeld, dat hij vol ledig hersteld is. De thans 62-jarige Cripps heeft geleden aan een tuberculeu ze aandoening ln de ruggegraat. Dit seizoen zijn meer dan 3000 pel grims naar Mekka, als gevolg van de hevige hittegolf, door een zonnesteek om het leven gekomen. Waarschijnlijk zal volgende maand bij de „Privy Council" een beroep wor den ingesteld tegen de uitspraak van het Hooggerechtshof te Singapore, waarbij Bertha Hertog aan baar ouders werd toegewezen. De leider der Finse boerenpartij. Kekkonen, heeft een nieuwe coalitiere gering gevormd in samenwerking met de sociaal-democraten en de Zweedse volks partij. De volksdemocraten hebben in het nieuwe kabinet geen zitting. Het Amerikaanse vliegend reuzen fort, dat sinds enige dagen vermist werd. moet als verloren worden beschouwd. Er was een bemanning van 14 koppen aan boord. Vrijdag is te Hamburg de conferen tie van de Europese Beweging over Duits land door Paul Spaak geopend. Generaal H. G. Winkelman 2al op 6 October ax aan de Hofweg in Den Haag een gedenkteken voor gesneuvelde grena diers en Jagers onthullen. Woensdag is by Gekenldrchen in West^Duitsland de 35-jarige Nederlandse schipper J. van S. van het Rotterdamse schip „Damco 4" verdronken. HET ITALIAANSE VREDESVERDRAG De Noord-Atlantische Raad heeft Donderdag een verklaring uitgege ven, waarin wordt gezegd, dat alle belemmeringen voor samenwerking op basis van gelijkheid in de Noord-At lantische gemeenschap dienen te wor den opgeruimd. De Raad heeft be sloten een ministercomité, samenge steld uit België, Canada, Italië. Ne derland en Noorwegen in te stellen om de verdere versterking van de Noord-Atlantische gemeenschap en de uitwerking van niet-militaire voorzieningen van het pact te over wegen. Onrust in Maranhao. In de Braziliaanse staat Maranhao duurt de onrust rondom de nieuwe gouverneur, Eugenio de Barros, voort. Verschillende afgevaardigden in dc- wetgevende vergadering van de staat trokken revolvers, toen de benoeming van een nieuwe gouverneur ter spra ke kwam. Volgens te Rio de Janeiro ontvan gen berichten hebben zich in kleine plaatsen ln het binnenland van Ma ranhao botsingen voorgedaan, waar bij doden en gewonden zijn gevallen In de stad Sao Joao Dos Passos zou een opstand zijn uitgebroken. Op de vraag, wat hij dacht te doen om de orde te herstellen, antwoordde de Barros: „Wat kan ik doen?" Leden van de oppositie hebben ge dreïgd hem te doden, als hij zich in de straten van de hoofdstad, Sao Lulz. zou wagen. in de richting van Wonju. waar een trein stond te wachten, die hen naar Pusan zou brengen. Het weer werkte mee. in die zin. dat het warm en was, zodat na enige tijd ieder- lik onder het stof zatmaar och. dat zttn ze wel gewend, en als je naar huls gaat, kijk je helemaal zo nauw niet LIGGEN! De trein staat te wachten. Een trein die, ln vergelijking met het vo rig Jaar. een hele vooruitgang was: je kon tenminste liggen. Het vorig jaar, tn de kou, zonder ramen, zonder banken, met meer vee- dan personenwagens. Nu een lange trein van elf wagens, die alle voor personenvervoer waren inge richt. O, stel U niet voor lezer, aat er comfortabele banken waren. Een stellingen-rek aan weerszijden, gelijk men aat aantreft ln een magazijn, was de „ligplaats" voor elke man. Ze lagen drie hoog, de zwetende en stof- soldaten en het was in die ,cou- warm en benauwdnee, r kunt U zich zelfs op de warmste dag in Nederland, geen voorstelling van maken. DE TREIN GING Toen ging de trein. We waren stil ging de :rbazing. ge< Hp wasniets. We keken elkaar aan alsof er een wonder gebeurde De weg naar Pusan is een lange. Achttien uren duurt de reis tegen woordig (het vorig jaar zou het een week geweest zyn) en in die achttien uren moet de ene tunnel na de ande re „genomen" worden. Een chauf feur neeft me verteld, dat het er 46 waren. Ik weet dat niet, maar ik kan U wel verzekeren, dat het geen pret je la om een kwartier lang in die stikhete trein te zitten terwijl dikke rookwolken met vuil en viezigheid je naar adem doen happen, terwgl alles, maar dan ook alles, dik onder roet en vet komt te zitten en er geen water is om je te wassen. En tochde reis was nog zo slecht niet. Natuurlijk voerde ze door de bergen, hoe zou het anders kunnen in dit land van louter groenbegroeide rotsen. Maar hoeverder naar het Zuiden, des te vrediger zien ze er uit. Er staan weer huizen. Er lopen weer mensen met vrij behoorlijke kle ding aan en het land Is er bebouwd. En och, vanuit een trein bekeken, ln dit Jaargetijde en met de wetenschap, dat Je het voor het laatst ziet, wel, de gevoelens zijn dan milder. Een zonsondergang, die de bergen rood kleurt kon zelfs nog uitroepen van bewondering opwekken uit het ge moed van harde soldaten En de nacht is, zo goed en zo kwaad als dat ging in de verzengen de hitte, doorgebracht met wat slui meren. Velen nebben echter geen oog dicht gedaan ofschoon ze niet wilden bekennen, dat het wellicht van blijd schap was En zo kwam de volgende dag om negen uur 's morgens de trein met „dutchies" in Pusan aan. Grote trucks brachten de mannen naar een kamp, dat als laatste tijdelijke ver blijfplaats dient Natuurlijk is dat kamp ook niet al les zoals geen enkel kamp ooit zal zijn. Het gemopper en gekanker en heus nTet altijd ten onrechte zakt echter naarmate het uur van vertrek nadert W. W. DUSSEL Kolonel Brouwer hoofd zeemacht der militaire miss>e in Indonesië. Met de functie van hoofd der af deling Zeemacht van de Ned. mili taire missie in Indonesië is belast de kapitein-luitenant ter zee L. Brou wer, die tevens tijdelijk is bevorderd tot de rang van kapitein ter zee. Voor hel eerst ln de geschiedenis van Spanje U e«n Japanner opgetreden als toreador. Het Is de negentienjarige in Hiroshima geboren Augusto Yatojo en zyn optreden in de arena bracht vele toeristen naar de Vista Alegre te Madrid. Het oordeel was: Yatojo deed bet best. lieten by het opvangen, zodat we er onderaan kwamen te hangen." Willem Bosschaart heeft een prfi- zencollectie, waarby zeven bekers, een van de stad Oostende, in 1946 gewonnen en natuurlhk vele medail les behoren. Het is één keer voor gekomen, dat hy de beker van de burgemeester van Souburg niet won en dat was toen een byzonderheid, waarover iedereen sprak. Zaterdag J.l. was het zyn beste dag. Behalve dat hy een beker en de pol lepel won bn de wedstryden, kreeg hy twee medailles en een oorkonde ter gelegenheid van zjjn merkwaar dig jubileum. Totaal heeft deze nestor van de ringryders, meer dan 150 wedstrijden op zyn naam staan en hy is nog niet van plan er mee op te houden Zo lang Willem Bosschaart op de baar verschijnt, zal hg een geducht tegen stander blgven! 75. Barend Bol en zyn vtouw Re waren nog ïoolt van hun leven met zo'n vreselijke schrik ■/akker geworden. „W-w-w-at is dat!!?" vroeg Fie Bol, terwijl zij ais een duveltje uit een doosje uit haar dekens oprees. Ook Barend, haar man, zat met een schok rechtop in zgn bed. „Misschien s het een aardbeving", stamelde hij met bleke lip pen. Het echtpaar Bol dreef in Kuitendara een 'oedbeklante galanterie-winkel, die zy De Con- urrent" hadden gedoopt, hetgeen een beetje over- reven was, daar Kuitendam geen tweede bedrgf n galanterieën rijk was. Ge«jkttid!g sprongen zij iit het bed en holden in him nachtgoed naar bene den, onderweg nog tot meerdere spoed aangezet door het alarmerende geluld van brekend glas werkToen Barend ztfn winkel binnenstormde, deinsde hy achteruit en ook Flc, zyn vrouw, had moeite zich staande te houden. Er was geen thee pot, geen kop of schoteltje, geen 6tukje glaswerk zo groot als een hand dat nog heel was. Alles lag aan gruzelementen en temidden van deze ver schrikkelijke ravage stond Nelis het Nyipaard vrij beduusd te kijken. „We dromen. Barend we dro men, dat er een nijlpaard tn onze winkel staat", jammerde Fle Bol, terwyi zy ln snikken uitbarstte.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1951 | | pagina 9