1950: het jaar van de 38ste breedtegraad
Nu de huren werkelijk omhoog gaan
Zij, die heengingen
Vraagteken dreigend boven de wereld
jÊÊÊ
Afzonderlijke voorschriften voor
inwoning en onderhuur
WOENSDAG 27 DECEMBER
PROVINCIALE ZEEUWSE COVRAN1
9
Het Westen heeft de pas versneld
^Negentienhonderdvyftig zal in de geschiedenis wel bekend blijven als
het jaar van Korea. De door de konde oorlog tocb al zo gespannen zenuwen
van onze samenleving kregen een extra-schok, toen op 25 Juni de Noord-
Kor eauen er per procuratie in dit hoekje van de onrustige wereld waar
een stut piestige van het Westelijke blok der Verenigde Naties en van Ame
rika lag een hete oorlog van maakten. De constructie was uiteraard an
ders: naar geijkt model was het een binnenlandse aangelegenheid der Korea-
nen. Voor de rest van de wereld was 't agressie jegens een door de Verenigde
Naties (althans de Westelijke meerderheid) ingestelde staat, en we weten
wltt dc gevolgen ervan zijn geweest.
Dit alles moge zich in de tweede
helft van het jaar hebben afgespeeld,
het betekent geenszins, dat niet reeds
in de aanvang het weerlicht van dit
Aziatische onweer (dat. ook als Korea
geregeld wordt, nog lang niet afge
trokken is) aan de horizon zichtbaar
werd. Het jaar was nog maar zeer
jong, toen de Sovjet-Unie en Peking
China een verdrag van vriendschaj
en wederzijdse bijstand sloten, waai-
bij niet alleen afspraken ten aanzien
van handel, spoorwegen en havens
werden gemaakt, maar ook werd be
paald, dat wanneer een der verdrag
sluitende partijen door Japan ..of een
daarmee verbonden mogendheid" werd
aangevallen, ae anaere partij onmid
dellijk militaire hulp zou verlenen.
Ongeveer terzelfdertijd erkenden zo
wel Rusland als Peking-China het be
wind van Ho Chi Minh, die een groot
offensief tegen Frankrijk en de Viet
nam aankondigde. Voorts waren er
berichten, dat Rusland be'angrijke
militaire leveranties aan China deed,
dat Russische militairen op strategi
sche centra verschenen, dat China
zich voorbereidde op een verovering
van Formosa, kortom er was een gro
te diplomatieke en militaire bedrij
vigheid, die wees op een voortgezette
expansie van het communistische
Chüna als exponent van het Sovjet-
Russische imperialisme, zich óók
richtend naar het Verre Oosten.
Er werd in de eerste helft van het
jaar veel gespeculeerd over de vraag
of China in de gewone betekenis van
het woord een satelliet van de Sovjet-
Unie was geworden. Het antwoord op
die vraag zou in belangrijke mate de
houding van de Westelijke staten be
palen, die in het spel van aantrekken
of afstoten met dubieuze factoren re
kening moesten houden. In ieder ge
val trokken enkele, zoals Engeland
(en Nederland) uit het niet te loo
chenen feit, dat Peking het bewind
over 450 millioen Chinezen vast in
handen had, de conclusie, dat deze
regering, welke ook haar politieke
kleur mocht zijn en of ze al dan niet
een instrument in handen van Mos
kou moest worden beschouwd, er
kend diende te worden. Het verschil
in opvatting te dien aanzien tussen de
West-Europese mogendheden en de
Verenigde Staten (wier diplomatieke
en militaire experts in snelle opeen
volging studiereizen naar het Verre
Oosten maakten) bleef doorwerken
tot op de belangrijke conferentie tus
sen Truman en Attlee, waarbij men
het over vele dingen eens werd, maar
niet over die verdere consequentie
van de feitelijke toestand' toelating
van Peking-China tot de Verenigde
Naties en uiteraard óók vervanging
van de vertegenwoordgier van de
Kwomintang in de Veiligheidsraad
door een gedelegeerde van commu
nistisch China.
EEN LES.
De hele benadering van het Azia
tische vraagstuk lag trouwens in een
verschillend vlak. Voor de nauwlet-
tenue toeschouwer was ciat al vóór de
Koreaanse oorlog duidelijk geworden
Vele uitspraken van Amerikaanse
autoriteiten verontrustten de West-
Europese regeringen, temeer omdat ei
een onlosmakelijk verband bestaat
tussen de nog maar in statu nascendi
verkerende Atlantische (en Europese)
defensie en de diplomatieke en mih-
tiare strategie in het Verre Oosten,
waar de Sovjet-Unie het Westen, maar
waar ae dovjei-unie net westen, maar 0m toch nog weer in te gaan op
met name Amerika, zo gretig tracht Russische voorstel, overleg te ple
"7.-. 1 -
te binden. Ze heeft daarbij een aan
tal troeven in handen, die de emo
tionele Amerikanen gemakkelijk ver
lokken tot een gewaagd spel, waarbij
de Britten echter hun poker-face niet
verliezen. De ervaring, thans op het
Aziatische vasteland opgedaan, heeft
intussen de Verenigde Staten toch
blijkbaar ook aan het peinzen ge
bracht en geleerd, dat de militair-
technische vervolmaking haar hoog
ste nuttig effect niet oplevert in een
orthodoxe land-oorlog, waarbij in de
wijde ruimten massalegers worden in
gezet, voor wie de waarde van het
mensenleven niet geldt. Het is niet
slechts een les voor het heden, het is
een les voor de toekomst.
Onder al dit opzienbarend gebeu
ren hle.d men zich uiteraard voortdu
rend bezig met de \raag wat de be
doeling is van het Russische Politbu
reau. Die vraag hing ook over dit jaar
weer als een sombere dreiging, vóór
en na Korea. Korea is geen verschijn
sel op zichzelf. Het is slechts een fa
cet, of zoals president Truman het
uitdrukte: „het gevaar in het Verre
Oosten is slechts een deel van het we
reldpatroon'
De Sovjet-Unie heeft ook in 1950
grootscheepse vredescampagnes op
touw gezet, maar daardoor is het Wes
ten niet gerustgesteld en kan het ook
niet gerustgesteld worden zolang de
Sovjet-Unie haar bewapening en die
harer bondgenoten opvoert tot ver
boven normale vredesbehoeften. En
wanneer er dan ook allerlei, op het
oog tegemoetkomende en vredelieven
de, suggesties worden geuit zoa"
beperking van de bewapening tot op
een derde kan dit niet leiden tot
de geruststel'ing van het Westen, om
dat de ongelijke verhoudingen blijven
bestaan. En dit zoveel temeer, waar de
Sovjet-Unie zelf zich niet daadwerke
lijk mengt in hei wereld-gewoel. In
onverklaarde oorlogen laat ze haar
voorhoeden deelnemen aan een soort
van volksbewegingen, welk proces
zich overal kan herhalen waar de ke
ten zwakke schakels toont, in Indo-
China, in Iran, in Irak, enir
Duitsland.
Wordt dit proces onderbroken wan
neer de Verenigde Staten gehoor ge
ven aan het beroep, dat Wisjinsky in
October in de politieke commissie der
Ver. Naties op Amerika deed om de
„nieuwe po'itiek van hardheid" te la
ten varen? Dit is geen politiek, gericht
op vrede, zo betoogde hij. „Indien gij
enige bereidheid zoudt tonen om geen
belemmeringen op ieders pad te wer
pen, zoudt gij wel'icht overeenstem
ming kunnen bereiken, maar gij wijst
de koek af zonder hem zelfs te proe
ven". En hij vervolgde: „Gezaghebben
de Amerikaanse personen verklaren,
dat slechts macht indruk kan maken
op de Sovjet-Unie. Welk een grove
misvatting! Er zal nooit een tijd ko
men. dat de Sovjet-Unie voor iemand
op haar benen staat te triUen. De
Sovjet-Unie streeft naar samenwer
king en trachtte altijd haar mede-on
derhandelaars halverwege tegemoet te
komen".
GEEN AARZELING MEER.
Hierin nu schuilt naar Westelijke
opvatting of een bewuste misleiding
óf een zó fundamenteel verschil van
visie, dat elke basis voor vruchtbaar
overleg wegvalt. Ruslands diplomatie
heeft waarlijk niet al een Amerika en
West-Europa, maar alle democratische
landen contre coeur op een hoop ge
dreven en zo er nog enige aarzeling
was, is die in het jaar 1950 wel geheel
verdwenen.
Het is typerend, dat een man als
Henry Wallace zich in dit jaar ge
noopt voelde te verklaren: „Millioe-
nen onder ons, die op een bepaald
ogenblik Rusland halfweg tegemoet
wensten te komen, hebben thans hun
verlangen naar een compromis prijs
moeten geven". Toch \.""zen de grote
drie zulk een compromis niet a priori
van de hand, getuige de bereidheid
om toch nog weer in te gaan op het
:he voorstel, overleg te plegen,
maar dan niet alleen over Duitsland
(dat óók alweer een deel is van het
patroon), maar over de hangende pro
blemen in wijdere zin, dat wil dus in
feite zeggen over het wereldprobleem,
welks oplossing slaat of valt met de
wil om tot een compromis te komen.
Hier rijst weer dat dreigende vraag
teken, dat ook dit jaar en door de
loop der gebeurtenissen meer dan ooit
een donkere schaduw wierp over al
ons streven naar economisch herstel,
naar een groter welstand, naar sociale
verbeteringen, kortom over alle vre-
desbedrij vigheid. Zolang deze onzeker- i
heid blijft bestaan, voelt het Westen
zich gedrongen zijn defensieve kracht,
waaraan het sinds het einde van de
wereldoorlog in tegenstelling tot de
Sovjet-Unie maar matige aandacht
had besteed, te versterken. En wat
zich nu in Korea afspeelde, legde er
temeer nadruk op. Was tot dusverre
de samenbundeling van krachten van
wat men gemeenlijk noemt de vrije
wereld meer theoretisch dan practisch,
of op zijn gunstigst gezegd hoofdzake
lijk van voorbereidende en organisa
torische aard geweest, nu begon men
overhaast de „blauwdrukken" in op
bouwwerk om te zetten, hopende dat
het niet te laat zal zijn en verwach
tende, dat met de groei van die kracht
ook de stabiliteit in de wereld zal toe
nemen. niet om de Sovjet-Unie op
haar benen te doen trillen, maar om
even stevig op de benen te staan als
de Sovjet-Unie. Tegelijk echter be
treurende, dat zóveel inspanning
moet worden besteed aan een zo on
productief doel als bewapening, waar
door het levenspeil onvermijdelijk
wordt teruggedrukt.
WEINIG VOORUITGANG.
Intussen stuitte de totstandkoming
van een collectief verdedigingsstelsel
op tal van bezwaren en voor het groot
ste deel gaf het afgelopen jaar nauwe
lijks enige voortgang van betekenis te
zien. Er was wel een druk verkeer
van hoge autoriteiten en er waren tal
loze vergaderingen op het hoogste en
op lager niveau, maar dat alles had
weinig practisch effect. De ingewik
kelde situatie legde vele struikelblok
ken op de weg naar militaire „inte
gratie", zoals ze dat ook deed op die
naar de politieke en economische in
tegratie van West-Europa. We behoe
ven nauwelijks te herinneren aan de
hardnekkige worsteling van Frankrijk
om de onaagename consequentie te
ontgaan, die de politieke ontwikke
ling, voor wat de herverschijning van
Duitsland als politieke en militaire
macht in Europa betreft, met zich
bracht. Het was ook hier weer Korea,
dat de deur dicht deed en Frankrijk
zich gewonnen deed geven. Duitsland
doet dat niet zo gauw. Het weet. dat
het in dit spel der krachten zijn sou-
vereiniteit spoediger herwinnen zal
dan onder andere omstandigheden het
geval zou zijn geweest en in de loop
van 1950 incasseerde het stuk voor
stuk zijn fiches, terwijl het reeds zijn
hand uitstrekt naar andere van groter
waarde. Tevergeefs heeft Frankrijk
getracht langs de weg der integratie
plannen het economische leven van
de West-Europese landen dermate
verweveifjfiittfl(|HHÉBHÉ|ifiM
Truman's uitlating over de atoombom deed minister-president Attlee
besluiten ijlings naar Washington te vliegen om de crisis te bespreken.
bouw alsnog nivellerend werken, al
liggen de kaarten thans ongetwijfeld
anders.
WREVEL.
Amerika zag dit alles ietwat wreve
lig aan. Zowel ten aanzien van de
economische samenwerking, nog
steeds belichaamd in de O.E.E.S. die
zich echter in toenemende mate met
de coördinatie van economische en be-
r - wapeningsbedrijvigheid bezighield
turopese lanmn oermate het gebied van de defenaie
daarmede de tegenstel- het zich aan het zo simpel schij-
lm gen en het gevaar van herleving nende adagium van de éne ruimte,
van enigerlei bedreiging zouden vei- M echtcr verschillend is van die
dwijnen. By een rustiger ontwikkeling I m Amerika. Intussen werd de vrees,
zou dit wellicht ge.ukt zijn En mis- j d t de versterking van het republi-
schien -_als er tijd overblijft - kan keidse eleme„t in het Amerikaanse
Congres bij de verkiezingen tot een
zekere verwaarlozing van de Europese
belangen zou leiden, door Korea weg
genomen. Zelfs Taft sprak zich gerust
stellend, zij het gereserveerd, uit. Te
genover de astronomische bedragen,
die Amerika thans aan zijn bewape-
het plan-Schuman en dat van de land-
Wie denkt hy voor de gek te houden, is de vraag van het V.X.-mannetje,
dat een plan voor de „vrede door ontwapening" in de hand houdt en tege
lijkertijd kykt naar het zwaarbewapende Rusland, dat verborgen is achter
het masker en een mantel, waarop te lezen staat „Vredesoffensief."
ning (en aan een verdere ontwikke
ling van de atoombom en de water
stofbom. welke weer zozeer de aan
dacht hadden) besteedt, heeft trou
wens de militaire en economische
steun aan Europa een geheel ander
accent gekregen.
Andere gebeurtenissen in het afge
lopen jaar (de Belgische koningskwes
tie, de ontwikkeling in Joegoslavië, in
Griekenland, in Spanje, in Oostenrijk,
in Egypte, in het midden-Oosten, in
Afrika en vele andere) hadden tijde
lijk wel de oelangstelling, maar ze
werden toch steeds weer overscha
duwd door die éne grote worsteling,
die ons denken en leven beheerst, om
dat we begrijpen, dat het lot van on
getelde millioenen en ons eigen tot
ermee is gemoeid. Het is de tragiek,
die onze geest verduistert, dat, terwijl
we in vrede willen werken, we op de
scheiding van dit jaar na zo korte
tijd alweer aan de rand van een oor
log leven.
Bekende figuren uit het buitenland
JANUARI.
Nadjamoeddin, Oud-minister-pre
sident van Oost-Indonesië.
Generaal Henri H. Arnold, Opper
bevelhebber van de Amerikaanse
Legerluchtmacht gedurende de
tweede wereldoorlog, 63 jaar.
George Orwell, bekend Engels ro-
manschrijver, 46 jaar.
Wassili Kolarof, premier van Bul
garije, 73 jaar.
FEBRUARI.
Prof. dr. G. R. Minot, winnaar van
een Nobelprijs, 64 jaar.
MAART.
A. Lebrun, Oud-president van
Frankrijk, 78 jaar.
Heinrich Mann, Duits schrijver,
sedert 1933 in Amerika, 78 jaar.
Dr. A. Dempster, physicus en ont
dekker van het uranium 235, 63
jaar.
Prof. Harold Laskl, 56 jaar.
Engels politicus en oud-voorzitter
van de Labourpartij.
Sir Norman Haworth. Winnaar
van een Nobelprijs voor scheikun
de, 67 jaar.
Leon B nm, Frans socialistenlei
der, 77 jaar.
Nestor van het West-Europese So
cialisme. Aanvankelijk liberator
(Van*onze parlementaire redacteur).
Nu de eErste aKmer de verlaging van de inkomsten- en van de loon
belasting heeft goedgekeurd, zodat zy op 1 Januari 1951 kan ingaan, zal
op dezelfde datum ook de Huurwet in werking treden. De belastingver
laging was namelijk aan de hurverhoging gekoppeld, aangezien deze als
compensatie bedoeld is voor ivat men meer aan huishuur zal moeten gaan
betalen.
\vy hebben indertijd een uiteenzetting van de betekenis der nienwe
Huurwet gegeven. Dat was in Juli, toen de Tweede Kamer haar aanvaard
had. Nu de huurverhoging voor de dein- staat en enige algemene maat
regelen van bestuur ter uitvoering ervan op het punt staan te versche
nen, willen wö nogmaals beknopt aan de hand van de wet en van de
uitvoeringsbepalingen uiteenzetten, waaraan de huurders en verhuurders
toe zjjn.
Nadrukkelijk maakt de wet on
derscheid tussen de huurprijzen van
woningen en bedrijfsruimten, die een
zelfstandig geheel vormen (hoofdhu-
De Ver. Naties hebben dit jaar vooral belangstelling getrokken in verband met Korea en China. De Russische
afgevaardigde Jacob Malik trachtte herhaalde ma'en de Chinese nationalistische gedelegeerde van zijn zetel
vervallen te verklaren. Dat lukte niet. De handen van de Westerse gedelegeerden gingen omhoog om Maliks
voorstel te verwerpen.
ren) en de prijzen van gedeelten van
woningen en van gedeelten van be
drijfsruimten (onderhuren of deelhu-
ren). Voor de onderhuren zijn af
zonderlijke voorschriften vastgesteld.
INWONING.
Tot dusver was het op grond van de
Huurprijsuitvoeringsbeschikking 1948
aan verhuurders geoorloofd een toe
slag te leggen op de huurprijs, ingeval
de huurder inwoning verleende aan
personen, die niet behoorden tot zijn
gezin. De toeslag varieerde van 5 tot
30%, al naar gelang van het aantal
inwonende personen.
Deze regeling vervalt bij het in wer
king treden van de Huurwet. In de
plaats daarvan komt een nieuwe re
geling, die in het kort neerkomt op
het volgende:
indien de huurder meer dan drie
personen bij zich laat inwonen, die
niet behoren tot zijn gezin, dan wordt
de huurprijs van de woning verhoogd
met:
4% ingeval vier of vijf personen
inwonen;
3% ingeval zes of zeven perso
nen inwonen;
13 ingeval acht of meer personen
inwonen.
Staat de huurder als pensionhouder
of kamerverhuurder voor de betrok
ken woning ingeschreven bij de Be
drijfsgroep Horeca, dan bedraagt de
toeslag steeds 13 dus ongeacht het
aantal medebewoners.
Deze regeling geldt ook, wanneer
de hoofdbewoner geen huurder, maar
zelf eigenaar is. Zij is eveneens van
toepassing, wanneer op of na 1 Janu
ari 1951 een woning door de eigenaar
(niet zelf hoofdbewoner) rechtstreeks
aan meer dan één gezin wordt ver
huurd.
ONDERHUUR.
De wet schrijft geen huurverhoging
voor in de gevallen, waarin men een
gedeelte van een woning of bedrijfs
ruimte (bijv. een of meer kamers)
heeft gehuurd, hetzij van de huurder
(onderhuur) hetzij rechtstreeks van de
eigenaar (deelhuur). In plaats daar
van zegt de Wet, dat in dergelijke ge
vallen de huurprijs voor het gehuurde
gedeelte tot de huurprijs van de gehe
le woning of bedrijfsruimte in dezelf
de verhouding moet staan als het ge-
bruiksgenot van het gedeelte staat tot
het gebruiksgenot van het geheel.
Heeft men dus de helft van de woning
gehuurd, dan betaalt men de helft van
de huurprijs. Bij de beoordeling van
de onderlinge verhouding moet men
niet alleen rekening houden met de
grootte van geheel en gedeelte, maar
moet tevens rekening worden gehou
den met andere hoedanigheden, die
het „gebruiksgenot" bepalen, zoals
ligging, gerief, aantrekkelijkheid. Een
nauwkeurige maatstaf is hiervoor niet
aan te geven, partijen zullen het met
elkaar moeten zien eens te worden.
In geval degeen, die het gedeelte
heeft Verhuurd (dus de hoofdhuurder
of de eigenaar) zelf hoofdbewoner is
of, in geval van een bedrijfsruimte,
zelf hoofdgebruiker, mag hij de onder-
huurprijs verhogen met 20 Deze
20 wordt hem gegeven als vergoe
ding voor het ongerief, dat hij onder
vindt, doordat hij een deel van zijn
woning of bedrijfsruimte aan anderen
heeft afgestaan.
Ook bij de onderhuren en deelhuren
worden alle huurprijzen naar boven
afgerond op een veelvoud van vijf
cent.
danser. S
Verkiezingen in de Nederlandse
Antillen.
Deze week zijn er in de Nederlandse
Antillen verkiezingen gehouden van
de Staten.
Volgens voorlopige uitslagen krijgt
de Democratische Partij 4 zetels (3),
de Kath. Volkspartij 2 (1), de Natio
nale Volkspartij 5 (4) en de Curagao-
se Onafhankelijke Partij 1 (0). Het
aantal zetels werd uitgebreid van 8
tot 12.
Voor de Bovenwindse Eilanden kan
nog geen uitslag worden gegeven.
en bekend figuur in de Parijse
salons aan het- einde der vorige
eeuw. Door de Dreyfus-affaire
vriend geworden met Jean Jaurès
en „bekeerd" tot het socialisme.
Pas na de moord op zijn vriend
Jaurès en het uitbreken van de
eerste wereldoorlog actief politi
cus geworden.
APRIL.
Victor NUinski, Russisch ballet-
59 jaar.
MEI.
3 M. Travailleur, stichter van het
persbureau Belga, 79 jaar.
JULI.
5 Mevr. Bael, schoonmoeder van
Koning Leopold.
1 Evangeline Booth, oud-leidster
van het Internationale Leger des
Heils, 84 jaar.
I W. L. Mackenzie King, 75 jaar.
Bijna 20 jaar eerste minister van
Canada. Leider van de Canadese
Liberale partij. Vurig strijder voor
het verkrijgen van een eigen
plaats van Canada in de wereld,
doch steeds met behoud van de
Rijksband. Leider van het Cana
dese volk in oorlogstijd en per
soonlijk vriend van wijlen presi
dent Roosevelt.
Togo, Oud-minister van Buiten
landse Zaken van Japan, 68 jaar.
AUGUSTUS.
Julien Labrat, voorzitter van de
communistische partij in België,
vermoord bij relletjes om terug
keer van Koning Leopold, 55 jaar.
I Ernest Wiechert, Duits schrijver,
63 jaar.
I Prof. D. Anzilatti, Oud-president
van het Internationaal Gerechts
hof, 83 jaar.
SEPTEMBER.
Veldmaarschalk Jan Christaan
Smuts. 80 jaar.
Medestrijder van Paul Kruger,
grondlegger van het autonome
Zuid-Afrika als deel van het Brit
se imperium en van een politiek
van verzoening met Engeland. Tij
dens de eerste wereldoorlog leider
van de campagne in Oosi-Afrika
en stichter van de Royal Air Force.
Vurig verdediger van de Volken
bond. Tweemaal minister-presi
dent van Zuid-Afrika. Tijens bei
de wereldoorlogen lid van het
Britse oorlogskabinet.
Prins Erik van Denemarken. Oud
oom van Koning Frederik, 59 jaar.
OCTOBER.
A. M. Del Silva, Oud-ministerpre
sident van Portugal, organisator
van de revolutie van 1910, 78 jaar.
Koning Gustaaf V van Zweden, 92
jaar:
Oudste monarch van Europa, re
geerde 42 jaar en elf maanden
over Zweden en slaagde er in do
Zweedse socialisten met de mo
narchie te verzoenen. Nam in 1914,
toen de liberale regering geen gel
den wilde voteren voor vlootuit-
breiding, zelf het initiatief voor
een particuliere inzameling, Slaag
de er in Zweden buiten twee we
reldoorlogen te houden. Als „Mr.
G" bekend sportsman.
NOVEMBER.
George Bernard Shaw, 94 jaar.
Engels auteur, bekend door zijn
vele en zeer veel gespeelde toneel
stukken. Maar niet minder door
zijn scherpe en vaak geestige uit
latingen. Winnaar van de Nobel
prijs voor litteratuur in 1926; In
zijn latere jaren bekend om zijn
welwillende houding tegenover
het communisme.
Carlos Delgado Chalbaud, presi
dent van Venezuela, vermoord.
Prof. F. Munk, Duits natuurkun
dige, 72 jaar.
Hedwig Courts Mahler, schrijfster
van een groot aantal veel gelezen
romans, 83 jaar.
DECEMBER.
Charles Ross, perssecretaris van
president Truman.
Sardar Patel, vice-president van
India. 75 jaar.
Kardinaal Graf von Preysing, bis
schop van Berlijn, 78 jaar.
