Uit diepten van ellenden herrees vijf jaar geleden een vrij Nederland Dc drama's van Arnhem en Walcheren en de eindeloze winter van de honger Drie legergroepen jagen voorwaarts ARNHEM. Vesting Walcheren wordt genomen HONGERWINTER. Amerikanen over de Rijn VRIJDAG 5 MEI 1950 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 3 Aanslag op Hitler Vliegende bommen Ardennen-ollensiel - Geallieerden over de Rijn - En eindelijk de capitulatie „Ik ben de Generaal Foulkes, commandant van het eerste Cana dese Corps. Neemt u plaats". In de gelagkamer van het door het oorlogsgeweld geteisterde ho tel „De Wereld" te Wageningen staat een lange tafel, bedekt met stafkaarten en officiële documenten. Aan weerskanten rieten serre stoelen. Behoudens enkele journalisten en persfotografen is nocli buiten, noch binnen publiek aanwezig. Wageningen is voor de tweede maal in vijf jaren tijds een geteisterde en verlaten stad. Met de rug naar het buffet zit generaal Foulkes, aan zyn rechter hand Prins Bernhard. Twee Duitse officieren staan stram en onbe weeglijk in de houding, voor hen. Het zyn General-Oberst Johannes Blaskowitz, commandant van het 25e Duitse leger, en zijn staf-chef, luitenant-generaal Reichelt. Hun magere gezichten zyn als uit stepn gehouwen. Hun spel is uit. Zij zijn gekomen, militair gesproken, om hun doodvonnis te halen: capitulatie. Zwijgend zetten zij zich aan de tafel. Generaal Foulkes neemt het woord: „De troepen onder uw commando zullen blijven waar zij thans zijn. Gij zijt persoonlijk verantwoordelijk voor hun discipline Zo is dan toch het einde gekomen! Dit vijfde oorlogsjaar, dat een aan vang nam met de landing in Nor- mandië, is tevens het laatste oor logsjaar. Feitelijk begon het op 5 Juni 1944, des morgens kwart over vier, in Portsmouth. Terwijl de wind door de verlaten straten van de ha ven giert, de regen tegen de ruiten klettert, neemt Eisenhower het be sluit, waarvan geen terug meer mo gelijk is: morgen, 6 Juni, landen on ze troepen in Normandië. De zesde Juni: D.day. Een millioenenleger gaat zich in beweging zetten, de laatste fase is ingetreden. Het eerste woord is aan de lucht macht. Eskader na eskader stjjgt op uit, Zuid-Engeland. Boven Normandië breekt nog in de nacht de hel los. Het regent vuur op de Duitse stel. lingen en op de aanvoenvegen. Luchtlandingsdivisies maken zich in. middels gereed voor de sprong over het Kanaal. By het krieken van de dag zweven ze boven St. Mère Egli- se. De artillerie op de geallieerde oorlogsschepen schiet zich in, op het strand gaan de kleppen neer van de eerste landingsvaartuigen. Mitrailleurs beginnen te ratelen, mortiergranaten ontploffen met da verend geweld, handgranaten vliegen over en weer. Ondanks het moordda dig luchtbombardement verdedigen de Duitsers zich fanatiek. En op het smalle Norraandische strand stormt de man, die West-Eu ropa zijn vrijheid gaat hergeven, de geallieerde infanterist, voorwaarts. Nog misselijk van zeeziekte, het water sijpelend uit zijn battle-dress, half verblind door het opstuivende zand, zoekt hij vertwijfeld naar dek king voor het moordend geweervuur der Duitsers. Toch, hoewel hij maar één verlangen heeft, zijn huid te red den, grijpt hij automatisch zijn bren- gun, zet een magazijn op, en be merkt even later tot zijn eigen ver bazing, dat hij goed gericht vuur Zeven weken duurt de strijd in Normandië, Zeven weken, die niemand ooit vergeten zal. Caen, Saint Lo, Valognes, Bay- eux, Arromanches, Isigny, die schilderachtige plaatsen van het oude land gaan de zwaarste lij densweg, die men zich denken kan; hun huizen verpulveren onder de mokerslagen van de totale oorlog. Zeven weken gaan de Amerikaanse, Canade se en Engelse infanteristen door een hel van modder en puin, van vuur en gloeiend ijzer. En dan is daar in eens de door braak, die wel komen moest, maar waarop niemand meer durfde hopen. Het Amerikaanse Eerste Leger, aangevoerd door generaal Bradley, dringt dooi de Duitse stellingen bij St. Lo en Coutance, wringt zich door de corridor bij Avranches, en heel de Franse laagvlakte ligt nu open voor de tanks van Bradley's leger. Als een vloed golf overstromen zij het vijan- delijk gebieder is geen houden meer aan. Een bom ontplofte Op 20 Juli begint tegen 12 uur des middags de dagelijkse stafbespre- hmg in Hitiers hoofdkwartier te Rastenburg. De Kolonel van de Ge nerale Staf, Graaf von Stauffenberg, brengt rapport uit. Zijn actentas zet hij onder de tafel. Om één uur roept een officier van de verbindingsdienst hem weg: er wacht een dringende telefonische oproep. De kolonel excuseert zich, trapt ongemerkt op zyn tas, waardoor een Klein mechanisme gaat draaien. Der tig seconden later vliegt met een ont zettende slag de houten barak, waar- In de bespreking plaats vindt, uit elk aar. Zal uit deze chaos van versplin. terd hout nog iemand levend kunnen ontsnappen Von Stauffenberg meent van niet en telefoneert naar Berlijn: „De aan. slag is gelukt. Hitler is dood". Helaas, Hitier loopt wel enig let. sel op, maar veel heeft dat niet te betekenen. Men had er op gerekend, dat de stafbespreking in de onder grondse betonnen bunker zou zijn gehouden. Door de luchtdruk zouden dan alle aanwezigen z|jn gedood. Te gen aller verwachting inlaat Hitier des morgens de houten barak voor de bijeenkomst gereed maken. De aanslag is mislukt. Des avonds staan vele Duitsers, die hun land niet langer aan de grillen van een dictator wensen toe te vertrouwen, voor het vuurpeloton. De oorlog gaat verder Een tweede invasie sluit bij de eerste aan. Op 15 Augustus gaat tussen Cannes en Marseille aan Frankrijks Zuidkust, de zesde leger groep van generaal Devers aan land. Snel rukken de troepen noord waarts, voor Zuid-Frankrijk de be vrijding brengend en zich weldra voegend in het front der van Nor mandië komende legers. Op 25 Augustus trekt Generaal Leclerc aan het hoofd van de 2e Franse Divisie Parijs binnen. De volgende dag doet De Gaulle er zijn intrede. Als hij de Notre Dame bin nenschrijdt, fluiten eensklaps de ko gels hem om de oren. Er ontstaat in de stampvolle kerk 'n paniek. Maar rustig gaat de generaal verder. Met deze Duitse desperado's wordt snel afgerekend. Geheime wapens. Zes dagen na het begin van de in vasie valt de eerste vliegende bom op Londen. Hitier speelt een hoge troefkaart uit, want deze V 1 is een vreselyk wapen, dat het moreel van het thuisfront ondermijnt. Ontzet tend zijn dan ook de verwoestingen, die in Londen en andere steden van Zuid-Engeland worden aangericht. En ook de V 2, de raket, die on zichtbaar en geruisloos haar weg vindt door de stratosfeer, is een monster van verwoestende kx-acht. Maar Hitiers geheime wapenen komen te laat in actie. De geweldige troepenconcentraties in Zuid-Enge land, aan de vooravond van de inva sie, lieten ze ongemoeid, de invasie zelf konden ze niet verhinderen, en aan de bliksemsnelle opmai'S van de geallieerde legers leggen ze geen strobreed in de weg. Bitter is echter het lijden geweest van de burgerbe volking, in Zuid-Engeland eerst, in Antwerpen en Nederland later, waar op ieder ogenblik van de dag, op el ke willekeurige plaats, de dood snel en zeker kon .toeslaan, zonder dat men ook maar een kans kreeg hem te ontlopen. Drie legergroepen jagen nu door Frankrijk noordwaarts, om de vijand terug te dringen in het eigen land. Het zijn van west naar oost de 21e leger groep onder Montgomery, de 12e legergroep onder Bradley en de 6e leger groep (die aan de zuidkust landde) onder Devers. Hun successen schijnen onuitputtelijk. Montey's troepen stormen door Noord-Frankrijk, overschrij den de Belgische grens, Brussel wordt bevrijd, Antwerpen valt onbeschadigd in zijn handen, reeds trekken patrouilles de Nederlandse grens over. De 5e SeptemberDolle Dins dag. In panische angst voor een niet te stuiten vijand vlucht alles, wat tot het Duitse leger behoox-t, of Duit se sympathieën heeft in oostelijke x-ichting. Nederland ligt open voor het le Canadese leger, dat op de uiterste westelijke flank opereert. Maar zij komen niet, de Canade zen, de Amei'ikanen, de Britten, de Fransen. Langs heel 't front van Oostende tot Belfort aan de Zwitserse grens, gaat het geweer aan de voet. De verbindingslijnen, al te schielijk uitgerekt bij de bliksemsnelle opmars, beginnen te kraken. In drie maanden tijds zijn Frank rijk en België bevrijd, honderd duizenden krijgsgevangenen ge maakt, voor millioenen aan mate riaal tot buit verklaard. Lang duurt de rust echter niet. Eisenhower, de geallieerde opper bevelhebber, heeft de kaarten op- nieuw geschud, dc motoren kunnen weer draaien. Montgomery's 21e le gergroep krygt nieuwe taken, zal da weg naar het Roergebied open moe- ten leggen naar het hart van de zvva. re Duitse oorlogsindustrie. Deze weg loopt, militair gezien, als weg van de minste weerstand, over Arnhem. Het eerste geallieerde luchtlandingsleger wordt als ver- sterking aan de troepen toegevoegd. Op de prachtige herfstmiddag van Zondag 17 September, springen ze uit de Dakota's, de dappere mannen van de Britse, Amerikaanse en Pool se parachutistendivisies. Ze springen boven Son, Veghel, Grave, Renkum De capitulatie in hotel „De Wereld" te Wageningen. Rechts in het midden generaal Fonikes; geheel rechts, met sigaret, Prins Bernhard; links (in lederen jas) generaal Blaskowitz. MONTGOMERY'S tweede opdracht luidt: maakt de haven van Antwer pen vry. Want wel is de stad onbeschadigd in onze handen gevallen, maar aan de beide oevers van de Westerschelde in Z. Vlaanderen, op Zuid- Beveland en Walcheren, staan de Duitse batterijen, die elk geallieerd schip onherroepelijk tot wrakhout schieten. Het le Canadese leger rukt op naar Zeeuwsch Vlaanderen. Het Oostelijk deel wordt snel bevrijd, het Westen slechts ten koste van zware strijd. Breskens, Oostburg, Sluis, ze worden grotendeels in puin gelegd. Ook op Zuid-Beveland moet hard worden ge vochten, voor het eind October in onze handen is. Maar dit alles valt toch In het niet vergeleken bij de dramatische strijd om Walcheren. Eén grote vesting is deze parel van de Zeeuwse eilanden, met een garni zoen van 10.000 man. Slechts ten kos te van stromen bloeds kan dit bol werk bestormd en veroverd worden. Er is een andere weg. De R.A.F. bom bardeert nadat tevoren de bewo ners gewaarschuwd zijn de zeewe ringen. Op vier plaatsen giert, wan neer de vloed opkomt, het water door de bressen, en heel het eiland, met uitzondering van de dijken en duinen, wordt een klotsende, grauwe binnen zee. Troepen landen bij Vlissingen en na hevig verzet, ook bij Westkapelle en Weldra is de laatste Duitse tegen stand opgeruimd. Maar wel zeer zwaar is het offer, dat de Zeeuwen voor hun vrijheid moesteiv: brengen. Hun prachtig eiland, de Zeeuwse tuin, zal straks, als met oneindig veel moei te de dijken zullen zijn hersteld, en 't water is weggepompt, nog slechts een modderige vlakte zijn, met ruïnes van huizen en dode bomen, waaraan duizenden mosselen zich hebben vast gehecht als wanstaltige vruchten. In Antwerpen vaart de eerste ge allieerde tanker binnen. Vloeistof voor de immer dorstige benzinetanks der gemotoriseerde legers. De op mars kan worden hervat. OVER DE MAAS. Op 17 September ls het 2e Engelse leger begonnen zich een weg te banen dwars door vijandelijk gebied, van Valkenswaard naar Nijmegen. Het spreekt vanzelf, dat de corridor nu verbreed en veilig gesteld moet wor den. Montgomery laat zijn troepen noord- en oostwaarts oprukken. De rest van Brabant en Limburg bewes ten de Maas wordt gezuiverd. Cana dezen, Britten. Polen en ook onze Bri gade Prinses Irene, ze stormen door het Brabantse land, door de Peel, tot in het stroomgebied van de grote ri vieren. Tilburg, Breda, Rosendaal, Bergen op Zoom, Waalwijk, Den Bosch, Venray, Horst Sevenum en Blerik worden bevrijd. Maar overal komen de springladingen in de brug- De eerste troepen gaan in Normandië aan land. en Heelsum. Als blinkende schotels hangen hun parachutes boven het vlakke Hollandse land. Afweerge. schut, dondert, mitrailleurs ratelen, weerloos hangen zij gedurende einde loos schijnende minuten in de ruimte. Maar honderden bereiken de grond, ze verzamelen zich, bezetten bruggen over Zuid-Willemsvaart, Aa, Maas- en Waalkanaal en plaveien aldus de weg voor het tweede Engelse leger, dat op rijst uit zijn stellingen aan het Kem pense kanaal, en zijn opmars door Ne derland begint.Valkerxswaard en Eind hoven worden bevrijd, voorwaarts stormen de tanks over Uden en Grave naar Niimegen. De Waalbrug valt on beschadigd in onze handen, vermoe delijk dank zij het feit, dat Jan van Hooff, die helaas de volgende dag sneuvelt, de springleidingen door sneed. Het Engelse leger kent geen i rust. Over de Waalbrug rollen de tanks de Betuwe in, er moet contact gemaakt worden met de kameraden, die in Arnhem een wanhopige strijd i voeren tegen een toevallig in Velp gelegerde en onmiddellijk ingezette j Duitse Pantserdivisie. Helaas, in de mijnenvelden bij Eist lopen de Britse tanks vast, en, wat nog erger is, het weer slaat om. Mist belemmert de ondersteuning en provi andering uit de lucht van de ingeslo ten troepen. In de bossen van Ooster beek, in de verlaten straten van 't in puin geschoten Arnhem, langs de op ritten van de Rijnbrug en in de uiter waarden strijden de mannen van de le Britse parachutisten divisie hun roemrijke strijd tegen een verplette rende overmacht. Oververmoeid, hun kleren aan flarden, vèrsmachtend van dorst, maar steeds tot schieten gereed, schrijven zij een glorierijk hoofdstuk in de Britse krijgsgeschiedenis. Twee- duizend man steken na tien dagen de Rijn over, achtduizend blijven achter. Zy rusten thans op 't Airborne-kerk- I hof te Oosterbeek, gen tot ontploffing: de brug bij Kei- zersveer, de Moerdijkbruggen, ze zijn nog slechts een massa verwrongen ijzer, schots en scheef geworpen in snelstromend water. Als de winter btegint te vallen, be trekken de geallieerden de wacht aan de Maas. Onder hen vindt men een merkwaardig soort soldaten, vaak op klompen en in overall, met bleke, magere gezichten, maar duivels fel als het er om gaat, de gehate vijand afbreuk te doen. Voor de gevaarlijk ste opdrachten melden ze zich, deze 20ste eeuwse sans-culotten. Het zijn de mannen van de Stoottroepen, de eerste dbor Nederlanders gevox-mde onderdelen, de grondleggers van het naoorlogse Nederlandse leger! De honger is een scherpsnijdend zwaard. Dat ondervinden aaxx den lyve de vier millioen Nederlanders, die wo nen In de vierhoek Amsterdam-Den Haag-Rotterdam-Utrecht. Het oor logsgeweld gaat grotendeels aan hyn huizen voorby maar honger, koude en duisternis sluipen binnen. Weldra is er geen gas en electriciteit meer, een dryvertje in een glas olie verlicht de huiskamer. Steenkool is er niet. men stookt met hout. Dat wil zeggen, dat bomen worden gerooid, leegstaande huizen gesloopt, schuttingen geslecht. De rantsoenen dalen met de maand omstreeks Kerstmis moet men leven van 1 kg aardappelen en 1000 gram brood per week. Men trekt er op uit. Wie thxxis blijft, verhongert. Met kinderwagens, bak fietsen, handkarren, zeepkistjes op wielen, met alles wat maar rijden wil, gaat men de boer op. Goud, zilver, an tiek, juwelen, liixnengoed, alles kan men krijgen, als men levensmiddelen aan te bieden heeft. Het geld heeft geen waarde meer. Men betaalt dui zend gulden voor 'n mud tarwe, 350 voor een mud aardappelen, 20 voor een brood. Het Voedingsbureau waar schuwt dat men niet alle soorten bloembollen kan eten en dat men ook spinaziezaad moet laten staan. Tallo zen doen hun maal met suikerbieten en tulpenbollen en proberen er het le ven bij te houden. In het land van melk en kaas leert men een nieuwe ziekte kennen: hon- geroedeem. Handen en voeten begin nen op te zetten, het gezicht wordt breed en gezwollen, dodelijk water verzamelt zich onder de slappe huid. Maar men geeft de moed niet op. Men luistert naar de Engelse zender, en zegt: „Het gaat goed Zelfs op die sombere 16e December j 1944. Wanhoopsoffensief van Von Rundstedt. Terwijl sneeuwstormen jagen door de eenzame bossen op de hellingen van de Ardennen, op 16 December 1944, begint von Rundstedt het laat- ste offensief, waartoe hij zijn ver moeide troepen ooit nog zal kunnen opzwepen. „Het lot van Duitsland ligt in uw handen. Er is slechts één bevel: voorwaarts. Met Kerstmis zult gij op de Parijse boulevards wandelen", zo suggereert hij in zijn j dagorder zijn pantserlegers. die zich gereed maken voor een bliksemsnel le stoot door generaal Middletons niets vermoedend 8e Legercorps. I In de vroege morgen van 16 De cember dreunen de Dxxitse tanks over de smalle besneeuwde bospaden van de Ardennen, stoten door de eerste geallieerde linies, stormen schijnbaar ongehinderd verder door Houffalize, Laroche, St. Vith, Stave- lot, St. Hubert, Rochefort. Alleen Bastogne, hoewel omsingeld, houdt stand. Maar daar zetelt dan ook de 101e Amerikaanse parachutisten di visie, die voorop ging bij de invasie in Normandië, die op 17 Sept. bij Veghel en Son uit de lucht kwam zweven, die overal is, waar het be gint te spannen. Als in de kelders van het stukge schoten hotel Lebrun twee Duitse onderhandelaars aan de comman dant, de generaal Mac Auliffe, de eis van capitulatie overhandigen, heeft hij slechts één woord „Nuts", hetgeen met„barst!" niet slecht vertaald is. Een week later is Bastogne weer vrij. Want deze Dxxitse vloedgolf loopt dood tegen Eisenhowers rusti ge strategie. Zodra hy de toestand kan overzien, zendt hij reservetroe pen naar de flanken van de Duitse opmarsroute. Steeds smaller wordt de trechter, waarin de aanvaller nog vrijheid van beweging heeft, totdat hij in het zicht van Dinant vast loopt. Een beeld uit de winter van 1944-'45. EISENHOWER rust niet op zijn lauweren. Over heel het front, van Arnhem tot de Zwitserse grens, gaan zijn legers weer tot de aanval over. De Duitse grens wordt overschreden, de laatste weerstanden tussen grens en Ryn op geruimd. Wie zal het eerst de Ryn oversteken en de opmars naar het hart van het Derde Rjjk beginnen? Het toeval komt te hulp. Als op 7 Maart dc voorhoede van de 9e pantserdivisie van generaal Leonard de Rijnoever bjj Remagen bereikt, blijkt de Ludendorff-brug nog niet opgeblazen te ztfn. Een jonge officier, commandant van 'n voorhoedecompagnie, stormt met zijn mannen de brug op, springladingen worden verwijderd, een bruggen hoofd gevormd op de andere oever en reeds ratelen de tanks naar voren. De Amerikanen zyn de Rijn over! Briesend van woede verneemt Hitier de noodlottige boodschap. Doldriftig beveelt hy de excecutie van allen, die betrokken zyn bij deze inderdaad on vergeeflijke nalatigheid. Duitse offi cieren vallen onder kogels van Duitse soldaten. Maar het is te laat. „Eén van de gelukkigste momenten van de ze oorlog", zegt Eisenhower in zijn hoofdkwartier. Enkele weken later, op 22 Maart, trekken bij Oppenheim ten Zuiden van Worms onderdelen van het door generaal Patton gecommandeerde 3e Amerikaanse leger vrijwel ongehin derd met landingsvaartuigen over de Rijn. In de nacht van 23 op 24 Maart komt bij de Nederlandse grens Mont gomery in actie. In 22 meter lange sloepen stuiven de stormtroepen over de rivier, by Rees, Xanten en Wesel. Achter het front dalen bij 't ochtend krieken de 17e Amerikaanse cn 6e Britse luchtlandingsdivisies, die dood en verderf zaaien in de Duitse stel lingen. Bijna 7000 vliegtuigen zyn voor deze luchtlanding gerequireerd. een infernaal artillerie-bombardement gaat er aan vooraf. Door deze derde 1 bres in de Rijndefexxsie persen zich het le Canadese leger, het Britse 2e leger en het Amerikaanse 9e leger. Duitsland wordt onder de voet gelo pen, Oost- en Noord-Nederland gaat zyn bevrijding tegemoet, die net ont vangt uit handen van Canadezen en Britten. Op 27 Maart mag Dinxperlo als eerste de driekleur laten wapperen. In snel tempo volgen nu Zevens ar. Doesburg, Zutphen, Exxschede, Deven ter, Zwolle, Groningen, Leeuwarden. Dit alles gaat niet zonder slag of stoot. Er moet vaak hard voor gevoch ten worden. Boven het veenkoloniale gebied komen er zelfs parachutisten aan te pas om de bruggen in dit moeilyk te overschrijden gebied vei lig te stellen. Eij Ax'nhem naar het Noorden oprukkend bereiken de Ca nadezen het IJselmeer. Zullen zij zich nu naar het Westen wenden? (Vervolg'op pag. 4)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1950 | | pagina 3