Uit diepten van ellenden herrees vijf jaar geleden
een vrij Nederland
Dc drama's van Arnhem en Walcheren
en de eindeloze winter van de honger
Drie legergroepen
jagen voorwaarts
ARNHEM.
Vesting Walcheren
wordt genomen
HONGERWINTER.
Amerikanen over de Rijn
VRIJDAG 5 MEI 1950
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
3
Aanslag op Hitler Vliegende bommen
Ardennen-ollensiel - Geallieerden over
de Rijn - En eindelijk de capitulatie
„Ik ben de Generaal Foulkes, commandant van het eerste Cana
dese Corps. Neemt u plaats".
In de gelagkamer van het door het oorlogsgeweld geteisterde ho
tel „De Wereld" te Wageningen staat een lange tafel, bedekt met
stafkaarten en officiële documenten. Aan weerskanten rieten serre
stoelen. Behoudens enkele journalisten en persfotografen is nocli
buiten, noch binnen publiek aanwezig. Wageningen is voor de tweede
maal in vijf jaren tijds een geteisterde en verlaten stad.
Met de rug naar het buffet zit generaal Foulkes, aan zyn rechter
hand Prins Bernhard. Twee Duitse officieren staan stram en onbe
weeglijk in de houding, voor hen. Het zyn General-Oberst Johannes
Blaskowitz, commandant van het 25e Duitse leger, en zijn staf-chef,
luitenant-generaal Reichelt. Hun magere gezichten zyn als uit stepn
gehouwen. Hun spel is uit. Zij zijn gekomen, militair gesproken, om
hun doodvonnis te halen: capitulatie.
Zwijgend zetten zij zich aan de tafel. Generaal Foulkes neemt het
woord: „De troepen onder uw commando zullen blijven waar zij thans
zijn. Gij zijt persoonlijk verantwoordelijk voor hun discipline
Zo is dan toch het einde gekomen!
Dit vijfde oorlogsjaar, dat een aan
vang nam met de landing in Nor-
mandië, is tevens het laatste oor
logsjaar. Feitelijk begon het op 5
Juni 1944, des morgens kwart over
vier, in Portsmouth. Terwijl de wind
door de verlaten straten van de ha
ven giert, de regen tegen de ruiten
klettert, neemt Eisenhower het be
sluit, waarvan geen terug meer mo
gelijk is: morgen, 6 Juni, landen on
ze troepen in Normandië.
De zesde Juni: D.day.
Een millioenenleger gaat zich in
beweging zetten, de laatste fase is
ingetreden.
Het eerste woord is aan de lucht
macht. Eskader na eskader stjjgt op
uit, Zuid-Engeland. Boven Normandië
breekt nog in de nacht de hel los.
Het regent vuur op de Duitse stel.
lingen en op de aanvoenvegen.
Luchtlandingsdivisies maken zich in.
middels gereed voor de sprong over
het Kanaal. By het krieken van de
dag zweven ze boven St. Mère Egli-
se. De artillerie op de geallieerde
oorlogsschepen schiet zich in, op het
strand gaan de kleppen neer van de
eerste landingsvaartuigen.
Mitrailleurs beginnen te ratelen,
mortiergranaten ontploffen met da
verend geweld, handgranaten vliegen
over en weer. Ondanks het moordda
dig luchtbombardement verdedigen
de Duitsers zich fanatiek.
En op het smalle Norraandische
strand stormt de man, die West-Eu
ropa zijn vrijheid gaat hergeven, de
geallieerde infanterist, voorwaarts.
Nog misselijk van zeeziekte, het
water sijpelend uit zijn battle-dress,
half verblind door het opstuivende
zand, zoekt hij vertwijfeld naar dek
king voor het moordend geweervuur
der Duitsers. Toch, hoewel hij maar
één verlangen heeft, zijn huid te red
den, grijpt hij automatisch zijn bren-
gun, zet een magazijn op, en be
merkt even later tot zijn eigen ver
bazing, dat hij goed gericht vuur
Zeven weken duurt de strijd
in Normandië, Zeven weken, die
niemand ooit vergeten zal.
Caen, Saint Lo, Valognes, Bay-
eux, Arromanches, Isigny, die
schilderachtige plaatsen van het
oude land gaan de zwaarste lij
densweg, die men zich denken
kan; hun huizen verpulveren
onder de mokerslagen van de
totale oorlog. Zeven weken
gaan de Amerikaanse, Canade
se en Engelse infanteristen door
een hel van modder en puin,
van vuur en gloeiend ijzer. En
dan is daar in eens de door
braak, die wel komen moest,
maar waarop niemand meer
durfde hopen. Het Amerikaanse
Eerste Leger, aangevoerd door
generaal Bradley, dringt dooi
de Duitse stellingen bij St. Lo
en Coutance, wringt zich door
de corridor bij Avranches, en
heel de Franse laagvlakte ligt
nu open voor de tanks van
Bradley's leger. Als een vloed
golf overstromen zij het vijan-
delijk gebieder is geen
houden meer aan.
Een bom ontplofte
Op 20 Juli begint tegen 12 uur des
middags de dagelijkse stafbespre-
hmg in Hitiers hoofdkwartier te
Rastenburg. De Kolonel van de Ge
nerale Staf, Graaf von Stauffenberg,
brengt rapport uit. Zijn actentas zet
hij onder de tafel. Om één uur roept
een officier van de verbindingsdienst
hem weg: er wacht een dringende
telefonische oproep.
De kolonel excuseert zich, trapt
ongemerkt op zyn tas, waardoor een
Klein mechanisme gaat draaien. Der
tig seconden later vliegt met een ont
zettende slag de houten barak, waar-
In de bespreking plaats vindt, uit elk
aar. Zal uit deze chaos van versplin.
terd hout nog iemand levend kunnen
ontsnappen
Von Stauffenberg meent van niet
en telefoneert naar Berlijn: „De aan.
slag is gelukt. Hitler is dood".
Helaas, Hitier loopt wel enig let.
sel op, maar veel heeft dat niet te
betekenen. Men had er op gerekend,
dat de stafbespreking in de onder
grondse betonnen bunker zou zijn
gehouden. Door de luchtdruk zouden
dan alle aanwezigen z|jn gedood. Te
gen aller verwachting inlaat Hitier
des morgens de houten barak voor
de bijeenkomst gereed maken.
De aanslag is mislukt. Des avonds
staan vele Duitsers, die hun land
niet langer aan de grillen van een
dictator wensen toe te vertrouwen,
voor het vuurpeloton. De oorlog
gaat verder
Een tweede invasie sluit bij de
eerste aan. Op 15 Augustus gaat
tussen Cannes en Marseille aan
Frankrijks Zuidkust, de zesde leger
groep van generaal Devers aan land.
Snel rukken de troepen noord
waarts, voor Zuid-Frankrijk de be
vrijding brengend en zich weldra
voegend in het front der van Nor
mandië komende legers.
Op 25 Augustus trekt Generaal
Leclerc aan het hoofd van de 2e
Franse Divisie Parijs binnen. De
volgende dag doet De Gaulle er zijn
intrede. Als hij de Notre Dame bin
nenschrijdt, fluiten eensklaps de ko
gels hem om de oren. Er ontstaat in
de stampvolle kerk 'n paniek. Maar
rustig gaat de generaal verder. Met
deze Duitse desperado's wordt snel
afgerekend.
Geheime wapens.
Zes dagen na het begin van de in
vasie valt de eerste vliegende bom
op Londen. Hitier speelt een hoge
troefkaart uit, want deze V 1 is een
vreselyk wapen, dat het moreel van
het thuisfront ondermijnt. Ontzet
tend zijn dan ook de verwoestingen,
die in Londen en andere steden van
Zuid-Engeland worden aangericht.
En ook de V 2, de raket, die on
zichtbaar en geruisloos haar weg
vindt door de stratosfeer, is een
monster van verwoestende kx-acht.
Maar Hitiers geheime wapenen
komen te laat in actie. De geweldige
troepenconcentraties in Zuid-Enge
land, aan de vooravond van de inva
sie, lieten ze ongemoeid, de invasie
zelf konden ze niet verhinderen, en
aan de bliksemsnelle opmai'S van de
geallieerde legers leggen ze geen
strobreed in de weg. Bitter is echter
het lijden geweest van de burgerbe
volking, in Zuid-Engeland eerst, in
Antwerpen en Nederland later, waar
op ieder ogenblik van de dag, op el
ke willekeurige plaats, de dood snel
en zeker kon .toeslaan, zonder dat
men ook maar een kans kreeg hem
te ontlopen.
Drie legergroepen jagen nu door Frankrijk noordwaarts, om de vijand
terug te dringen in het eigen land. Het zijn van west naar oost de 21e leger
groep onder Montgomery, de 12e legergroep onder Bradley en de 6e leger
groep (die aan de zuidkust landde) onder Devers. Hun successen schijnen
onuitputtelijk. Montey's troepen stormen door Noord-Frankrijk, overschrij
den de Belgische grens, Brussel wordt bevrijd, Antwerpen valt onbeschadigd
in zijn handen, reeds trekken patrouilles de Nederlandse grens over.
De 5e SeptemberDolle Dins
dag.
In panische angst voor een niet te
stuiten vijand vlucht alles, wat tot
het Duitse leger behoox-t, of Duit
se sympathieën heeft in oostelijke
x-ichting. Nederland ligt open voor
het le Canadese leger, dat op de
uiterste westelijke flank opereert.
Maar zij komen niet, de Canade
zen, de Amei'ikanen, de Britten,
de Fransen. Langs heel 't front
van Oostende tot Belfort aan de
Zwitserse grens, gaat het geweer
aan de voet. De verbindingslijnen,
al te schielijk uitgerekt bij de
bliksemsnelle opmars, beginnen
te kraken.
In drie maanden tijds zijn Frank
rijk en België bevrijd, honderd
duizenden krijgsgevangenen ge
maakt, voor millioenen aan mate
riaal tot buit verklaard.
Lang duurt de rust echter niet.
Eisenhower, de geallieerde opper
bevelhebber, heeft de kaarten op-
nieuw geschud, dc motoren kunnen
weer draaien. Montgomery's 21e le
gergroep krygt nieuwe taken, zal da
weg naar het Roergebied open moe-
ten leggen naar het hart van de zvva.
re Duitse oorlogsindustrie.
Deze weg loopt, militair gezien, als
weg van de minste weerstand, over
Arnhem. Het eerste geallieerde
luchtlandingsleger wordt als ver-
sterking aan de troepen toegevoegd.
Op de prachtige herfstmiddag van
Zondag 17 September, springen ze
uit de Dakota's, de dappere mannen
van de Britse, Amerikaanse en Pool
se parachutistendivisies. Ze springen
boven Son, Veghel, Grave, Renkum
De capitulatie in hotel „De Wereld" te Wageningen. Rechts in het
midden generaal Fonikes; geheel rechts, met sigaret, Prins Bernhard;
links (in lederen jas) generaal Blaskowitz.
MONTGOMERY'S tweede opdracht luidt: maakt de haven van Antwer
pen vry. Want wel is de stad onbeschadigd in onze handen gevallen, maar
aan de beide oevers van de Westerschelde in Z. Vlaanderen, op Zuid-
Beveland en Walcheren, staan de Duitse batterijen, die elk geallieerd schip
onherroepelijk tot wrakhout schieten. Het le Canadese leger rukt op naar
Zeeuwsch Vlaanderen. Het Oostelijk deel wordt snel bevrijd, het Westen
slechts ten koste van zware strijd. Breskens, Oostburg, Sluis, ze worden
grotendeels in puin gelegd. Ook op Zuid-Beveland moet hard worden ge
vochten, voor het eind October in onze handen is. Maar dit alles valt toch
In het niet vergeleken bij de dramatische strijd om Walcheren.
Eén grote vesting is deze parel van
de Zeeuwse eilanden, met een garni
zoen van 10.000 man. Slechts ten kos
te van stromen bloeds kan dit bol
werk bestormd en veroverd worden.
Er is een andere weg. De R.A.F. bom
bardeert nadat tevoren de bewo
ners gewaarschuwd zijn de zeewe
ringen. Op vier plaatsen giert, wan
neer de vloed opkomt, het water door
de bressen, en heel het eiland, met
uitzondering van de dijken en duinen,
wordt een klotsende, grauwe binnen
zee.
Troepen landen bij Vlissingen en
na hevig verzet, ook bij Westkapelle
en Weldra is de laatste Duitse tegen
stand opgeruimd. Maar wel zeer
zwaar is het offer, dat de Zeeuwen
voor hun vrijheid moesteiv: brengen.
Hun prachtig eiland, de Zeeuwse tuin,
zal straks, als met oneindig veel moei
te de dijken zullen zijn hersteld, en 't
water is weggepompt, nog slechts een
modderige vlakte zijn, met ruïnes
van huizen en dode bomen, waaraan
duizenden mosselen zich hebben vast
gehecht als wanstaltige vruchten.
In Antwerpen vaart de eerste ge
allieerde tanker binnen. Vloeistof
voor de immer dorstige benzinetanks
der gemotoriseerde legers. De op
mars kan worden hervat.
OVER DE MAAS.
Op 17 September ls het 2e Engelse
leger begonnen zich een weg te banen
dwars door vijandelijk gebied, van
Valkenswaard naar Nijmegen. Het
spreekt vanzelf, dat de corridor nu
verbreed en veilig gesteld moet wor
den. Montgomery laat zijn troepen
noord- en oostwaarts oprukken. De
rest van Brabant en Limburg bewes
ten de Maas wordt gezuiverd. Cana
dezen, Britten. Polen en ook onze Bri
gade Prinses Irene, ze stormen door
het Brabantse land, door de Peel, tot
in het stroomgebied van de grote ri
vieren. Tilburg, Breda, Rosendaal,
Bergen op Zoom, Waalwijk, Den
Bosch, Venray, Horst Sevenum en
Blerik worden bevrijd. Maar overal
komen de springladingen in de brug-
De eerste troepen gaan in Normandië aan land.
en Heelsum. Als blinkende schotels
hangen hun parachutes boven het
vlakke Hollandse land. Afweerge.
schut, dondert, mitrailleurs ratelen,
weerloos hangen zij gedurende einde
loos schijnende minuten in de ruimte.
Maar honderden bereiken de grond,
ze verzamelen zich, bezetten bruggen
over Zuid-Willemsvaart, Aa, Maas- en
Waalkanaal en plaveien aldus de weg
voor het tweede Engelse leger, dat op
rijst uit zijn stellingen aan het Kem
pense kanaal, en zijn opmars door Ne
derland begint.Valkerxswaard en Eind
hoven worden bevrijd, voorwaarts
stormen de tanks over Uden en Grave
naar Niimegen. De Waalbrug valt on
beschadigd in onze handen, vermoe
delijk dank zij het feit, dat Jan van
Hooff, die helaas de volgende dag
sneuvelt, de springleidingen door
sneed. Het Engelse leger kent geen
i rust. Over de Waalbrug rollen de
tanks de Betuwe in, er moet contact
gemaakt worden met de kameraden,
die in Arnhem een wanhopige strijd
i voeren tegen een toevallig in Velp
gelegerde en onmiddellijk ingezette
j Duitse Pantserdivisie.
Helaas, in de mijnenvelden bij Eist
lopen de Britse tanks vast, en, wat
nog erger is, het weer slaat om. Mist
belemmert de ondersteuning en provi
andering uit de lucht van de ingeslo
ten troepen. In de bossen van Ooster
beek, in de verlaten straten van 't in
puin geschoten Arnhem, langs de op
ritten van de Rijnbrug en in de uiter
waarden strijden de mannen van de
le Britse parachutisten divisie hun
roemrijke strijd tegen een verplette
rende overmacht. Oververmoeid, hun
kleren aan flarden, vèrsmachtend van
dorst, maar steeds tot schieten gereed,
schrijven zij een glorierijk hoofdstuk
in de Britse krijgsgeschiedenis. Twee-
duizend man steken na tien dagen de
Rijn over, achtduizend blijven achter.
Zy rusten thans op 't Airborne-kerk-
I hof te Oosterbeek,
gen tot ontploffing: de brug bij Kei-
zersveer, de Moerdijkbruggen, ze zijn
nog slechts een massa verwrongen
ijzer, schots en scheef geworpen in
snelstromend water.
Als de winter btegint te vallen, be
trekken de geallieerden de wacht aan
de Maas. Onder hen vindt men een
merkwaardig soort soldaten, vaak op
klompen en in overall, met bleke,
magere gezichten, maar duivels fel
als het er om gaat, de gehate vijand
afbreuk te doen. Voor de gevaarlijk
ste opdrachten melden ze zich, deze
20ste eeuwse sans-culotten. Het zijn
de mannen van de Stoottroepen, de
eerste dbor Nederlanders gevox-mde
onderdelen, de grondleggers van het
naoorlogse Nederlandse leger!
De honger is een scherpsnijdend
zwaard. Dat ondervinden aaxx den lyve
de vier millioen Nederlanders, die wo
nen In de vierhoek Amsterdam-Den
Haag-Rotterdam-Utrecht. Het oor
logsgeweld gaat grotendeels aan hyn
huizen voorby maar honger, koude en
duisternis sluipen binnen. Weldra is
er geen gas en electriciteit meer, een
dryvertje in een glas olie verlicht de
huiskamer. Steenkool is er niet. men
stookt met hout. Dat wil zeggen, dat
bomen worden gerooid, leegstaande
huizen gesloopt, schuttingen geslecht.
De rantsoenen dalen met de maand
omstreeks Kerstmis moet men leven
van 1 kg aardappelen en 1000 gram
brood per week.
Men trekt er op uit. Wie thxxis blijft,
verhongert. Met kinderwagens, bak
fietsen, handkarren, zeepkistjes op
wielen, met alles wat maar rijden wil,
gaat men de boer op. Goud, zilver, an
tiek, juwelen, liixnengoed, alles kan
men krijgen, als men levensmiddelen
aan te bieden heeft. Het geld heeft
geen waarde meer. Men betaalt dui
zend gulden voor 'n mud tarwe, 350
voor een mud aardappelen, 20 voor
een brood. Het Voedingsbureau waar
schuwt dat men niet alle soorten
bloembollen kan eten en dat men ook
spinaziezaad moet laten staan. Tallo
zen doen hun maal met suikerbieten
en tulpenbollen en proberen er het le
ven bij te houden.
In het land van melk en kaas leert
men een nieuwe ziekte kennen: hon-
geroedeem. Handen en voeten begin
nen op te zetten, het gezicht wordt
breed en gezwollen, dodelijk water
verzamelt zich onder de slappe huid.
Maar men geeft de moed niet op.
Men luistert naar de Engelse zender,
en zegt: „Het gaat goed
Zelfs op die sombere 16e December
j 1944.
Wanhoopsoffensief
van Von Rundstedt.
Terwijl sneeuwstormen jagen door
de eenzame bossen op de hellingen
van de Ardennen, op 16 December
1944, begint von Rundstedt het laat-
ste offensief, waartoe hij zijn ver
moeide troepen ooit nog zal kunnen
opzwepen. „Het lot van Duitsland
ligt in uw handen. Er is slechts één
bevel: voorwaarts. Met Kerstmis
zult gij op de Parijse boulevards
wandelen", zo suggereert hij in zijn
j dagorder zijn pantserlegers. die zich
gereed maken voor een bliksemsnel
le stoot door generaal Middletons
niets vermoedend 8e Legercorps.
I In de vroege morgen van 16 De
cember dreunen de Dxxitse tanks
over de smalle besneeuwde bospaden
van de Ardennen, stoten door de
eerste geallieerde linies, stormen
schijnbaar ongehinderd verder door
Houffalize, Laroche, St. Vith, Stave-
lot, St. Hubert, Rochefort. Alleen
Bastogne, hoewel omsingeld, houdt
stand. Maar daar zetelt dan ook de
101e Amerikaanse parachutisten di
visie, die voorop ging bij de invasie
in Normandië, die op 17 Sept. bij
Veghel en Son uit de lucht kwam
zweven, die overal is, waar het be
gint te spannen.
Als in de kelders van het stukge
schoten hotel Lebrun twee Duitse
onderhandelaars aan de comman
dant, de generaal Mac Auliffe, de
eis van capitulatie overhandigen,
heeft hij slechts één woord „Nuts",
hetgeen met„barst!" niet slecht
vertaald is.
Een week later is Bastogne weer
vrij. Want deze Dxxitse vloedgolf
loopt dood tegen Eisenhowers rusti
ge strategie. Zodra hy de toestand
kan overzien, zendt hij reservetroe
pen naar de flanken van de Duitse
opmarsroute. Steeds smaller wordt
de trechter, waarin de aanvaller nog
vrijheid van beweging heeft, totdat
hij in het zicht van Dinant vast
loopt.
Een beeld uit de winter van 1944-'45.
EISENHOWER rust niet op zijn lauweren. Over heel het front, van Arnhem
tot de Zwitserse grens, gaan zijn legers weer tot de aanval over. De Duitse
grens wordt overschreden, de laatste weerstanden tussen grens en Ryn op
geruimd. Wie zal het eerst de Ryn oversteken en de opmars naar het hart
van het Derde Rjjk beginnen? Het toeval komt te hulp. Als op 7 Maart dc
voorhoede van de 9e pantserdivisie van generaal Leonard de Rijnoever bjj
Remagen bereikt, blijkt de Ludendorff-brug nog niet opgeblazen te ztfn.
Een jonge officier, commandant van 'n voorhoedecompagnie, stormt met
zijn mannen de brug op, springladingen worden verwijderd, een bruggen
hoofd gevormd op de andere oever en reeds ratelen de tanks naar voren.
De Amerikanen zyn de Rijn over!
Briesend van woede verneemt Hitier
de noodlottige boodschap. Doldriftig
beveelt hy de excecutie van allen, die
betrokken zyn bij deze inderdaad on
vergeeflijke nalatigheid. Duitse offi
cieren vallen onder kogels van Duitse
soldaten. Maar het is te laat. „Eén
van de gelukkigste momenten van de
ze oorlog", zegt Eisenhower in zijn
hoofdkwartier.
Enkele weken later, op 22 Maart,
trekken bij Oppenheim ten Zuiden
van Worms onderdelen van het door
generaal Patton gecommandeerde 3e
Amerikaanse leger vrijwel ongehin
derd met landingsvaartuigen over de
Rijn. In de nacht van 23 op 24 Maart
komt bij de Nederlandse grens Mont
gomery in actie. In 22 meter lange
sloepen stuiven de stormtroepen over
de rivier, by Rees, Xanten en Wesel.
Achter het front dalen bij 't ochtend
krieken de 17e Amerikaanse cn 6e
Britse luchtlandingsdivisies, die dood
en verderf zaaien in de Duitse stel
lingen. Bijna 7000 vliegtuigen zyn
voor deze luchtlanding gerequireerd.
een infernaal artillerie-bombardement
gaat er aan vooraf. Door deze derde
1 bres in de Rijndefexxsie persen zich
het le Canadese leger, het Britse 2e
leger en het Amerikaanse 9e leger.
Duitsland wordt onder de voet gelo
pen, Oost- en Noord-Nederland gaat
zyn bevrijding tegemoet, die net ont
vangt uit handen van Canadezen en
Britten. Op 27 Maart mag Dinxperlo
als eerste de driekleur laten wapperen.
In snel tempo volgen nu Zevens ar.
Doesburg, Zutphen, Exxschede, Deven
ter, Zwolle, Groningen, Leeuwarden.
Dit alles gaat niet zonder slag of
stoot. Er moet vaak hard voor gevoch
ten worden. Boven het veenkoloniale
gebied komen er zelfs parachutisten
aan te pas om de bruggen in dit
moeilyk te overschrijden gebied vei
lig te stellen. Eij Ax'nhem naar het
Noorden oprukkend bereiken de Ca
nadezen het IJselmeer. Zullen zij zich
nu naar het Westen wenden?
(Vervolg'op pag. 4)