Prinses Irene legt eerste steen voor nieuwe Nederlandse kerk in Londen Laboratorium van het recht Van wonden, die heelden en wraak, die riep Zeeuwse Almanak Ook Koningin Juliana zal waarschijnlijk aanwezig zijn Grote Drie en Duitsland DONDERDAG 4 MEI 1950 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 3 Vijf jaar bijzondere rechtpleging Politieke delinquenten als proefkonijn.... In Maart 1945 werd het Paleis van Justitie te 's-Gravenhage gebom bardeerd, het brandde geheel af en later heeft men de resten van de mu ren neergehaald. Nu, na vjjf jaar, staat er nog geen steen van een nieuw Paleis van Justitie, terwijl er zelfs nog geen ontwerp voor een nieuw ge bouw schijnt te zynAls men er dan in meer dan v\jf jaar niet ln ge slaagd is een nieuw gebouw van steen op te trekken, zou men er dan wel in geslaagd kunnen zyn van geesteiyk materiaal Ten bouwwerk te schep pen, dat de bijzondere rechtspleging kan symboliseren? Deze beeldspraak valt ons in als we terugblikken op vyf jaar van by- zondere rechtspleging. Ze wil echter nog niet dadelyk een verwyt inhou den. Nederland had in meer dan honderd jaar geen oorlog gehad. Het Ne derlandse volk had dus ook in geen honderd jaar oorlogsmisdadigers en collaborateurs te berechten gehad. De rechters hadden in die eeuw een gaaf plan uitgestippeld, hoe de misdadigheid te bestryden en te voorko men; buiten dit plan behoefden zij niet te treden. En de massa voelde zich gerust en beschermd door rechters, die hun vak verstonden. Toen kwa men de Duitsers de vrede en rust verstoren. Alleen al door hun brutale inval kwetsten zy het rechtsgevoel van de massa en toen .qj in de jaren der bezetting steeds meer die methoden doorvoerden, die hen tenslotte zo gehaat gemaakt hebben, werd het rechtsgevoel van de Nederlandse bur ger één open wond. Een wond, die na de bevrijding om genezing vroeg en by velen ook om wraak. Het was een roes aanvankelijk. Men arresteerde links en rechts. Men zette achter prikkeldraad al wie men ver dacht en er ontstonden duizenden en duizenden dossiers. Nederland telde nog meer politieke delinquenten en men maakte meer dossiers op dan het Nederlandse leger vóór de oorlog aan manschappen telde. Zij hebben het niet allen even ge makkelijk gehad, de arrestanten in de detentiekampen. Vóór de genezing van de in het rechtsbesef geslagen wonden kwam in de vorm van een geordende berechting werd er. helaas te vaak, om wraak geroepen. Door de publicaties van eind vorig jaar van de uit de cellenbarakken te Schevenin- gen gesmokkelde brochure over de mishandelingen in de detentiekampen, is één en ander in onderzoek gekomen. Vijf jaar na de bevrijding kunnen wij ons dit alles al moeilijk meer voor stellen: Ergens in Zeeland was een jonge vrouw gearresteerd, die enkele dagen na haar arrestatie beviel van een tweeling; een jonge bewaker, die meende, dat zij desondanks zou vluchten, heeft voor het raam van de kraamkamer de hele bevalling staan aanschouwen. Er ligt een brief voor ons van een politieke delinquent, waarin staat: „Men heeft mij al mijn kiezen en tan den, op 9 stuks na, uit de mond ge slagen. Honger en dorst laten lijden Tegen een muur gezet met een execu tiepeloton ervoor, geblinddoekt en „vuur" gecommandeerd. Voor de aar digheid. Ik moest 14 uur mijn urine e.d ophouden. Ik liep 8 maanden, waar onder 3 wintermaanden, op blote voe ten, gekleed in een gescheurd broekje, in een cel van 's morgens 4 uur tot 's avonds 8 uur. In de winternacht (tweemaal) naakt (3 uur) op een plein staan te Blauw-Kapel. Doch ik doe hier geen aangifte van. want ik besef donders goed wat de oorlog over ons land bracht en hoe diep de haat tegen ons moest zijn ORDE NA CHAOS. Uitwassen, dit alles, die niet passen bij een geordende berechting. Welnu, de geordende berechting kwam met een experiment. De politieke delin. quenten werden het proefkonijn voor iets geheel nieuws in de Nederlandse rechtspraak: berechting door leken. De Londense regering, die de tribu- Willy Lages, de schrik van Amsterdam, hoort de doodstraf tegen zich eisen. MEI De klokken luiden vanavond. De vlaggen gaan halfstok. De mensen schrijden zwijgend door de straten. Dit alles aan de vooravond van de be- vrijdingsdag, ter herdenking derge~ nen, die het grote offer brachten. Die vijfde Mei hij wil nog geen traditie worden. De bevrijding, zij wordt niet met enthousiasme gevierd, hoe groot de vreugde ook was op die Meidag van 1945, toen de bevrijding er eindelijk was voor het gehele land. De vierde Mei is w el traditie ge worden, in enkele jaren tijds. Mis schien is het zo ook het beste. Beter dan de eigen vreugde te herdenken is het, eerbiedige hulde te brengen aan wie voor die vreugde met hun leven betaalden en het morgenrood der be vrijding zelf niet meer aanschouwden. nalen in het leven had geroepen, stond al even onwennig tegenover de ze lekenrechtspraak als de latere uit voerders van het tribunaalbesluit. Als voorzitter van een tribunaal hebben we dan ook nooit anders gezien dan een jurist. Na&st die jurist twee, meestal met zorg gekozen, particulie ren en boven de tribunalen nog een lichaam dat alle tribunaaluitspraken nog zou moeten testen aan redelijk heid, billijkheid en juridische juist heid, met een geheimzinnig woord aangeduid met „Hoge autoriteit". De tribunaalrechtspraak was dus maar voor een deel in handen van leken en we mogen hierover misschien toch niet rouwig zijn. Zou ieder, die zich be schikbaar stelde om deel uit te maken van een tribunaal in sommige ste den had men moeite om daar voldoen de „liefhebbers" voor te vinden! zich voldoende kunnen onttrekken aan elk sentiment, dat nog in hem moest zijn. hetzij nog uit de bezettings tijd. hetzij uit de bevrijdingsroes? Maar er was ook een groot voordeel De tribunalen werkten niet met rech ters. wier vak het is te veroordelen en die in de loop der jaren eraan gewend zijn geraakt straffen op te leggen maar met mensen zo uit het leven. MISDAAD EN MISDAAD Wij hebben de tribunalen zien tas ten naar de juiste maatstaven bij de beoordeling van duizenden en duizen den gevallen en gevalletjes. Wat was de misdaad van een brood-NSB'er. die lid van de partij was geweest, lid van een paar nevenorganisaties, door zijn lidmaatschap een onbenullig baantje ergens gekregen had. dat hij tevoren nooit had kunnen bemachtigen? Wat was de misdaad van de vrouw, die be gunstigend lid van de Germaanse SS was geworden omdat haar man het, was, en die de buurt was ingegaan met de bus van Winterhulp? Natuur lijk hadden zij aan de verkeerde kant gestaan, al hadden sommigen dat niet eens zo begrepen, maar hoe zou den zij hun fouten moeten boeten? TWEE MATEN? Doch laten we Je duizend-en-één gevallen niet opsommen. Er werd een strafmaat voor gevonden, die vèr lag beneden de maatstaven van een „bijl tjesdag" en die toch voor velen hard is aangekomen. Want vóór de oorlog moest men een royale inbraak begaan hebben om twee jaar in de gevangenis te komen of abortus gepleegd hebben met dodelijke afloop om een jaar te moeten brommen, maar wie een jaar of wat als politieke delinquent gezeten heeft, is in ieder geval nog te rang schikken onder de „lichte gevallen". DES DOODS SCHULDIG Ook bü de Bijzondere Gerechtsho ven tastte men in het begin naar de juiste strafmaat. Drie rechtsgeleerde raadsheren en twee militaire rechters stonden aanvankelijk voor de taak het nieuwe strafstelsel, dat te Londen ont staan was en opgesteld door mensen, die de Duitse bezetting niet van nabij hadden meegemaakt, toe te passen. Men moest ook de doodstraf leren han teren, die na meer dan vijftig jaar weer in de Nederlandse strafwet inge voerd was. Doodstraf voor treden in vreemde krijgsdienst, voor hulpverle ning aan de vijand en soortgelijke mis. drijven. Vroeg in de herfst van 1945 werd reeds het eerste doodvonnis geveld. Het betrof een landwachter, die vol gens de maatstaven van een paar jaar later een jaar of tien gekregen zou hebben. De man zit nog, maar komt binnenkort vrij. Nóg een doodvonnis viel: wegens het verraad van twee Joden, die niet uit Duitsland zijn te- ruggekeerd. Later hebben we minder zware vonnissen gezien voor mensen, die wel een paar honderd Joden heb- ben helpen arresteren. Als eersten werden Blokzijl en Mussert geëxecu teerd. Musserts gratieverzoek werd juist afgewezen in de eerste bevrij dingsherdenking. Verkeerd geleid idealisme of waar lijk landverraad? Men is de berech ting begonnen met het plan om elk geval op een goudschaaltje af te we gen. Maar er waren te veel dossiers en er kwamen onberekenbaar veel verontschuldigingen van de zijde der verdachten. 1001 .GEVALLEN. Op de groene tafels der Bijzondere Gerechtshoven is heel wat ellende en vuiligheid uitgestald., die in de bezet tingsjaren naar buiten toe nog niet eens zo duidelijk gebleken was. Hoe veel verraders heeft men niet in de kraag gepakt om zich te verantwoor den? Ook hier weer gevallen van wei- Door Mr dr K. W. P. Klaassen nig betekenis en gevallen van ver schrikkelijke omvang. Een juffrouw die naar de Duitse politie liep, omdat haar buurvrouw haar had uitgeschol den. Een meisje, dat de Arbeidsbeurs opbelde, nadat haar verloofde de ring had teruggegeven. Maar ook de V-man van de S.D., die zich binnendrong in een illegale beweging om deze te doen oprollen. Dan de V-lieden, die een tientje ontvingen voor elke Jood, die zij bij de Duitsers aanbrachten, en ver der zij, die in opdracht van de Duit sers zwarte handelaars in de val lok ten. Met dit laatste voorbeeld raken we nog een teer punt. want ook de Nederlandse justitie streed in de be zettingsjaren tegen de zwarte hande laren en de clandestiene slachters en er bestond zelfs, wat dit punt betreft, een bepaalde samenwerking tussen Ne derlandse en Duitse politie-instanties Zouden we een grafische voorstel ling willen maken van de door de verschillende Bijzondere Gerechtsho ven uitgesproken straffen voor onge veer dezelfde feiten over de eerste jaren van de bijzondere rechtspleging, dan zou de lijn weerbarstig dartsen. De eenheid in de straftoemeting is pas gekomen, toen zich, vooral ook dank zij het grote rechtsbewustzijn van de Bijzondere Raad van Cassatie, een dui delijk strafgemiddelde voor elk ver grijp was gaan aftekenen. Statistieken hadden het al geleerd: het ene Hof strafte veel zwaarder dan het andere Waar zulk een kloof overbrugd dien de te worden, werd zij overbrugd. Een in marmer gehouwen en met goud ge- H.M. Koningin Juliana en de prinsesjes Beatrix, Irene en Margriet hebben Dinsdagmiddag een officieus bezoek gebracht aan de bloemententoonstel ling „De Keukenhof" te Lisse. De Koningin en de Prinsesjes wandelen over een der rustieke bruggetjes van het uitgestrekte terrein. schilderde spreuk in de grote zaal van de Hoge Raad houdt het elke aanwe zige altijd weer voor: Waar wat recht vaardig is ontbreekt, begint de strijd. Zo in het dagelijkse leven; zo in het internationale gebeuren, vroeger, in 1940 en ook nu; zo ook in de recht spraak. INTERESSANTE PROEFNEMING. Het is een interessante proefneming geweest, de bijzondere rechtspleging De Tribunalen waren een stap naar de volksrechtspraak, de Hoven en Bij zondere Raad werkte(n) deels met niet-juristen maar militaire deskundi- Hans Rauter tijdens het proces, dat met zyn doodvonnis eindigde. gen. Dat waren de nieuwe snufjes van de uit Londen meegebrachte nieu we strafwetten. De nouveauté's heb ben de verwachtingen niet beschaamd, maar nu de Tribunalen er niet meer zijn en men achte. de groene tafels van de aanvankelijke Bijzondere Ge rechtshoven nog alleen maar toga's ziet en geen uniformen meer. is het net of er niets veranderd is, alsof men zich wel heel gemakkelijk weer heeft aangepast aan de traditionele rechts praktijk. En toch Toch heeft de bijzondere rechtsple ging ons over vraagstukken doen den ken, waar we vroeger niet bij stil stonden. Ze heeft ons ook leren inzien dat minder in het leven axioma is dan we dachten. Zo is bevel niet meer be vel. De Duitser, die op nadrukkelijk bevel van zijn meerdere een illegaal doodschiet, krijgt levenslang. De poli tieman. die het bevel uitvoert om Jo den op te halen, handelt verkeerd. En niet elk ambtelijk voorschrift en wet telijke regeling behoefde neen. mocht niet worden uitgevoerd. GERUST. Sommigen hebben de spot gedreven met de bijzondere rechtspleging en gezegd, dat ze bijzonder is omdat ze bijzonder is. Anderen hebben in de bijzondere rechtspleging geestelijke rust gevonden, omdat zij zich verenig den met de opgelegde straffen. Weer anderen hebben telkens weer ontevre den de publieke tribune verlaten of hun krant neergesmeten als een von nis niet streng genoeg naar hun zin was uitgevallen. De tweede categorie is ongetwijfeld de grootste en deze be vat ook degenen, die hebben ingezien dat.,,geen.advocaat zijn (vaderlandse) plicht verzaakte als hij de strafzaak van een politieke delinquent behan delde gelijk zijn andere strafzaken. In zoverre is dus de bijzondere rechtsple ging bevredigend verlopen. Krasse uit zonderingen daargelaten heeft de mas sa de wonden in het verstoorde rechts bewustzijn geheeld gevoeld. Het Wereldgebeuren Grootse herdenking van het 400-jarlg bestaan. (Telefonisch van onze correspondente) LONDEN, Dinsdag H.K.H. Prinses Irene zal op Zondag 23 Juli de eerste steen leggen van de nieuwe Nederlandse kerk te Londen. Dit werd ons of ficieel medegedeeld door ds. R. H. van Apeldoorn, predikant der Nederl. Hervormde gemeente hier, die zojuist van een kort bezoek aan Nederland is teruggekeerd. Naar verwacht wordt, zal H. M. Koningin Juliana even eens bij de plechtigheid aanwezig zftn. H.K.H. Prinses Irene, die op 31 Mei 1940 in de huiskapel van Buckingham Palace gedoopt werd door wijlen ds. J. van Dorp, staat ingeschreven in het doopboek van de Ned. Hervormde Kerk te Austin Friars, reden waarom juist Zij de eerste steenlegging der nieuwe kerk zal verrichten. Het zal het hoogtepunt vormen van de vier daagse herdenkingsplechtigheid hier ter ere van het 400 jarig bestaan van de Nederlandse kerk te Londen. Zoals bekend werd de oude kerk, die op 24 Juli 1550 door het Royal Charter van Koning Edward VI aan de Nederlandse Hervormde Gemeente hier werd overgedragen, op 16 Octo ber 1940 door een Duitse landmijn ge heel verwoest. Het gebouw, dat uit de 13e eeuw dateerde, zal op dezelfde plek, te Austin Friars in het hart van de Londense City, worden opgetrok ken. Omtrent de komende herdenkings plechtigheden deelde ds van Apel doorn ons de volgende bijzonderheden mede. Op 21 Juli wordt begonnen met een grootse ontvangst in de historische Guildhall, waaraan tevens een ten toonstelling zal zijn verbonden van oude documenten en kostbaarheden van de Nederlandse kerk. Op 22 Juli zal een diner plaats vin den in de Grocers' Hall, eveneens een oude gildezaal in de City, voor alle buitenlandse afgevaardigden met hun dames. Het diner, waaraan ook door de Franse kerk te Londen wordt deel genomen, is de voortzetting van een traditie van vorige eeuwfeesten, aan gezien ook de Franse kerk hier haar ontstaan dankt aan het Charter van Edward VI en zij tot aan het eind van de 16e eeuw Austin Friars samen met de Nederlandse gemeente ge bruikte voor haar godsdienstoefenin gen. Op Zondag 23 Juli is er een herden kingsdienst op het terrein van Austin Friars, gevolgd door de eerste steen legging voor de nieuwe kerk door H. K.H. Prinses Irene. Na de dienst zul len de leden van de gemeente zich verenigen aan een maaltjjd en des avonds zal er een avondvvyding zyn in St. Diary's te Berkeley Square, het kerkje dat sinds 1940 aan de Nederlandse gemeente in bruikleen is afgestaan. Op 24 Juli zal een plechtige dank* dienst worden gehouden in St. Paul's Cathedral, waaraan zal worden deel genomen door alle Engelse en buiten landse Protestantse kerken, waarbij in de eerste plaats de Franse kerk te Londen te noemen is. De dienst zal gedeeltelijk geleid worden door ds. van Apeldoorn en gedeeltelijk door de Dean van St. Paul's. Ook de aarts bisschop van Canterbury zal aanwe zig zijn. Delegaties van alle Néderlandse Protestantse kerken zullen hier tjj- dens de vierdaagse herdenkingsplech tigheden tegenwoordig zyn. (Nadruk verboden) Meer dan diamant. Zaterdag 13 Mei a.s. herdenken de heer A. G. Romberg en mevrouw C. Romberg-de Vos te Delft, de dag. waanpp zij 65 jaren geleden 'in het hu- weli^; werden verbonden. Belasting en afschrijving. De minister van financiën heeft een derde nota van wijzigingen ingediend op he onwerp van wett ..Belasting herziening 1950". De gedachte om de vervroegde af schrijving ook te doen gelden voor in vesteringen, gecontracteerd in het tijd vak 1 Juni 19491 Januari 1950, komt de minister namelijk aanvaardbaar voor. Vermeden dient echter te wor den. dat de vervroegde afschrijving zou cumuleren met de faciliteit van onbelaste reservering over hetzelfde tijdvak. Het verdient voorts naar het oordeel van de minister geen aanbeve ling deze vervroegde afschrijving te doen gelden voor onbelangrijke inves teringen in dat tijdvak. Het echtpaar Ars-Wagenaar te Ove- zande hoopt op 4 Mei zyn gouden bruiloft te vieren. Beide zyn 75 jaar oud en genieten nog een goede ge zondheid. Britse en Amerikaanse woordvoer ders hebben de laatste dagen ge tracht de verwachtingen, die aan Duitse zijde werden gekoesterd met betrekking tot de aanstaande con ferentie der ministers van buiten landse zaken der Grote Drie te Lon den, wat in te tomen. Want de Duit sers hadden zich in het algemeen gekoesterd met de verwachting, dat het gehele Duitse probleem nog eens zal worden doorgenomen en dat niet alleen de kans op herstel der een heid, doch ook wijziging van het be zettingsstatuut en een hele reeks van detail-vraagstukken aan de orde zou komen. Men hoopte bovendien, dat spoediger dan in uitzicht was gesteld het bezettingsregiem in het Westen zou worden verlicht. De her ziening van het bezettingsstatuut, die naar wordt aangenomen o.m tegemoet zal komen aan West- Duitslands verlangen naar een zelf standige buitenlandse politiek, moet in de herfst van dit jaar geschie den. In Bonn twijfelt men er niet aan, dat men liefst terstond zijn di plomatieke vleugels zou willen uit slaan. De berichten die hebben ge sproken van een Londens initiatief om te komen tot een beëindiging van de oorlogstoestand met West-Duits- land, hebben de hoop op spoedige beslissingen nog aangewakkerd. Daarnaast menen buitenlandse waarnemers in Bonn in de afwach tende tactiek de regering maakt generlei haast met Straatsburg noch met de benoeming van haar consulaire vertegenwoordigers de toeleg waar te nemen en er op te speculeren, dat de noodzaak van West-Duitslands aansluiting bij West- Europa zal nopen tot verdere con cessies jegens de Duitse verlangens. Van Britse en Amerikaanse zijde nu heeft men getracht deze erg hooggestemde verwachtingen wel licht iewat kunstmatig opgevoerd in de kiem te smoren; nog daar gelaten, dat de voorbereidingen die de deskundige adviseurs van de „Grote Drie" op het ogenblik in Londen treffen voor deze conferen tie, zich beperken tot uitsluitend die zaken, waarover reeds overeenstem ming is bereikt, zoals dat officieel verluidt. Via de pers hebben de geallieer den thans de opvatting van de „Drie" de Duitsers onder ogen ge bracht: Washington zou zich heb ben aangesloten bij het standpunt van de Britten en Fransen, dat West- Duitsland eerst bewyzen moet ge ven van zijn wil tot volledige samen werking met het Westen vooraleer verdere concessies in overweging ge nomen kunnen worden. Kanselier Adenauer heeft tijdens zijn bezoek aan Berlijn het niet on der stoelen en banken gestoken, dat hij deze geallieerde opvatting laakt: welke bewijzen zijn er nog nodig zo vraagt, hij zonder blikken of blo zen die zouden moeten aantonen dat het de regering in Bonn geen ernst is? Welnu, geallieerde kringen in Bonn zeggen het duidelijk: een spoedige aanvaarding van de uitno diging van Straatsburg. Adenauers aarzeling de beslissing omtrent Straatsburg te nemen wordt xn deze geallieerde kringen met een duidelijk misnoegen opgenomen. Achter zrjn argument om ook de oppositie voor het besluit te wil len winnen, ziet men de toeleg als nog nieuwe toezeggingen van de zijde der geallieerden los te krijgen. Wat dan de verwachtingen om trent bepaalde resultaten van de aanstaande conferentie betreft, men gelooft in geallieerde kringen, dat er concrete beslissingen zullen genomen worden op een drietal detailpunten. In de eerste plaats koestert men sterke hoon, dat het standpunt in zake de Duitse scheepsbouw zal worden herzien in die geest, dat de Duitse werven ruimere mogelijkhe den zullen krygen om voor export te bouwen. Er zijn reeds enkele be stelingen van het buitenland bij Duit se werven gedaan. Men wacht slechts op toestemming der gealli eerden. Ook het oude probleem van het staalquotum zal waarschiinlijk weer ter sprake worden gebracht. Voorts zal de conferentie ook de Duitse bevoegdheden tot het regelen van het eigendomsrecht op de ko len- en staalindustrie opnieuw onder ogen moeten r.:;n, nu de Franse com missaris zich met een veto tégen deze bevoegdheid heeft verzet. Protestantse kerken in Indonesië krijgen geen subsidie meer. De protestantse kerken in Indonesië hebben van de regering van de R.I.S. bericht ontvangen, dat aan deze ker ken door de overheid geen subsidie meer zal worden verleend. De Protestantse gemeente in Indo nesië telt vier kerken, nl. de Timorese, de Menadonese, de Ambonnese en dè zg. vierde kerk. Deze vierde kerk, of ficieel genaamd Protestantse kerk in Westelijk-Indonesië, telt onder haar leden hoofdzakelijk Oost-Indonesiërs en Nederlanders. Vanzelfsprekend betekent deze maat regel een harde slag voor de protes tantse kerken hier te lande, doch aan de andere kant, aldus ds. J.'c. E. Pik predikant bij de protestantse kerk té Soerabaja, in een onderhoud met Ane- ta, komen we nu tot de gezonde toe stand, dat de kerk zichzelf zal moeten bedruipen. Die toestand is volkomen normaal en indien de offervaardigheid van de gemeenteleden groot genoeg is, dan behoeft deze overheidsmaatregel voor de Protestantse kerk ook geen moeilijkheden op te leveren. Wat an ders is het, dat het intrekken van de subsidie op 'n zeer ongunstig moment komt juist in een tijd, dat ailes veel duurder wordt en de toekomst vooral voor de vierde kerk, waarvan vele le den repatriëren, zeer onzeker is. Dat het mogelijk is dat de kerk op eigen benen staat wordt o.a. bewezen door de Gereformeerde gemeente te Soern- baja. die niettegenstaande zij veel min der lidmaten telt dan de protestantse gemeente, reeds jaren lang zonder steun van de overheid werkt.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1950 | | pagina 3