P
1949 bracht een verdere splitsing Cost-West
KLM
Jaar van Atlantisch Pact, deling van j
Duitsland en rode omwenteling in China'
Devaluaiie de sensatie van Cripps,
Sowjei-Atoombom die van Truman
Geringe vorderingen in Europa op
weg naar meer economische en
politieke eenheid
ZATERDAG 31 DECEMBER 1949
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
3
WERK-
KLEDING A
Kan Langer M e-e i
MEER DAN 16 MAR UI GEBRUIK Bil DE K LM
NOG SLECHTS BEPERKT LEVERBAAR
FABR NV E HCÓ - HAAKSBERGEN
De wereldgeschiedenis is geen feuilleton, waarvan steeds op 1 Ja
nuari een nieuwe aflevering verschijnt. Een willekeurig kalendérjaar
kan bezwaarlijk als afgebakende periode uit de constante stroom van
politieke en militaire gebeurtenissen worden gelicht. Dat geldt zeer
zeker ook voor 1949. Wie de kranten van dat jaar nog eens doorbladert
en het voornaamste nieuws in enkele hoofdpunten samenvat kan daar
in slechts lijn ontdekken tegen de achtergrond van voorgaande jaren,
binnen het kader van de algemene naoorlogse ontwikkeling.
De conclusie moet dan helaas wel zijn, dat in de loop van 1949 die
ontwikkeling tot een verdeling der wereld in twee gewapende kam
pen eer versneld dan vertraagd is. Dat desondanks de vrees voor een
nieuwe oorlog op korte termijn verminderd is heeft een andere ver
klaring. Enerzijds is herhaalde malen bewezen, dat Moskou bereid is
de spanning ver op te drijven, maar het in laatste instantie niet op een
conflict wil laten aankomen, anderzijds voelt het westen zich gesterkt
door de nauwere aaneensluiting en de versterking van de militaire
paraatheid.
Daarmee is men weer beland bij de oude tegenstelling Oost-West,
die ook in 1949 vele pennen in beweging bracht.
Toch waren er verschijnselen, die
het minder eenvoudig maken elk in
ternationaal geharrewar simpelweg
tot die tegenstelling terug te bren
gen. Het Witte Huis en het Krem
lin blijven de krachtcentrales, waar
de hoofdregisseurs huizen, zeker.
Maar de Aziatische landen met Chi
na als het rode raadsel beginnen
langzamerhand gezamenlijk een
macht te vormen, die haar aandeel
wil hebben in de beslissingen; de
Arabische landen, hoe zwak voorlo
pig nog, trekken herhaalde malen
één lijn; Duitsland komt stap voor
stap weer op en niet te vergeten,
het Joego-Slavië van Tito vormt een
onzekere en onafhankelijke factor
in het spel der wereldpolitiek.
Mao Tse-tung verdreef
Tsang Kai Tsjek uit China
In beide centra was er aan het be
gin van het jaar een commandowis
seling. Generaal Marshall werd ver
vangen door Acheson, Molotov ver
dween met een onbekende opdracht
in de schaduw en werd vervangen
door Wisjinsky. De eerste wisseling
bracht geen enkele wijziging in het
beleid, aan de tweede werd meer
betekenis toegekend. De inleiding
tot een nieuwe Russische tactiek
van toenadering? Het scheen zo,
vooral omdat Stalin in een gerucht
makend interview met de Ameri
kaanse journalist Kingsbury Smith
liet doorschemeren een ontmoeting
met Truman op prijs te stellen. De
reactie in Washington was koel. De
president liet op een persconferen
tie weten Stalin te allen tijde in de
Ver. Staten welkom te zullen heten,
maar overigens in een gesprek wei
nig nut te zien. Toch broeide er wat
en in April kwam plotseling verras
send nieuws. Dr. Philip Jessup en
Jacob Malik waren te Lake Success
in het geheim aan het onderhande
len over de opheffing van de blok
kade in Berlijn. Na veel vijven en
zessen en chicanes aan weerskanten
was het 12 Mei middernacht zover:
voor het eerst sinds maanden wer
den de geallieerde verbindingswe
gen te land naar de Duitse hoofd
stad ontsloten. Zelfs de staking van
de Berlijnse spoorwegarbeiders kon
geen onoverkomelijke hindernissen
meer in de weg leggen. Deze afloop
van het Berlijnse avontuur onthulde
een wel zeer grove misrekening
van Stalins adviseurs in Duitsland,
die noch een dergelijk weerstands
vermogen bij de bevolking en bij de
geallieerden noch een technische
prestatie als de luchtbrug hadden
verwacht.
Het accoord tussen Jessup en Ma-
lik leidde meteen tot hernieuwd
overleg over Duitsland als geheel.
Eind Mei kwamen de Grote Drie in
het Parijse Palais Rose bijeen om te
pogen toch nog een grondslag te
vinden voor een vredesverdrag met
Duitsland. Om welke redenen Wi
sjinsky zo hardnekkig op deze con
ferentie had aangedrongen werd
niet duidelijk. Hij kwam met opge
warmde oude voorstellen ter tafel,
die voor zijn collega's niet te ver
teren waren. Het sobere resultaat
van de bijeenkomst kon de dreigen
de splitsing van Duitsland niet meer
tegenhouden. De gebeurtenissen
volgden elkaar op in logische volg
orde. Begin September werd de
Westduitse Republiek van Bonn in
geluid met als bewind een katho
liek-liberale -coalitie onder Aden
auer. Een maand later werd de
Oostduitse Republiek onder krach
tige propagandafanfares geboren
met Stalin als peetvader. Pieck,
Grotewohl en de andere leiders van
de S.E.D. kwamen in de sleutelpo
sities, een aanwijzing dat Oostduits-
land ertoe is voorbestemd een volks
democratie te worden. Het dingen
om de hand van Gretchen was be
gonnen. In November kwamen de
Westelijke ministers opnieuw in Pa
rijs bijeen en besloten de ontmante
ling voor het grootste deel te staken
en de teugels der bezetting weer
wat te vieren. Enkele weken later
brachten militaire leiders zelfs de
herbewapening van Duitsland ter
sprake.
Voor inschakeling van Westduits-
land in het Atlantisch Pact bleek
1949 nog te vroeg
Het Atlantisch Pact.
Het Atlantisch Pact. De plechti
ge ondertekening in Washington
was zeker een der spectaculaire
hoogtepunten in 1949. Het was de
bezegeling van de langzaam ge
groeide militaire samenwerking
tussen de V.S., Canada en de Wes
terse landen, die zich sinds Tsjecho-
Slowakije door het communisme be
dreigd gevoelden en de verwezen
lijking van Churchill's denkbeeld
in de befaamde Fulton-speech in
1946. Een aanval op één is een aan
val op allen werd als voornaamste
leus aan het Pact vastgekoppeld.
De practische aanvulling werd
Trumans grootscheeps plan tot mili
taire hulpverlening, waarover de
discussies nog gaande zijn. Eind No
vember kwamen de hoogste gealli
eerde militairen in Parijs tezamen
om de verdedigingsplannen uit te
werken. De Elbe als eerste verdedi
gingslinie of de Rijn? De precieze
inhoud van de plannen is zelfs voor
de best geïnformeerde journalisten
verborgen gebleven. Ze kosten ech
ter veel geldDe communistische
actie tegen 't Pact beperkte zich tot
agitatie tegen de „oorlogshitsers" en
voor de vrede met als hoogtepunt
de verklaring van Thorez, dat hij
en zijn volgelingen zouden weigeren
de wapens op 'te nemen tegen het
Rode Leger, gevolgd door soortge
lijke verklaringen van de commu
nistische leiders in alle westerse
landen.
Was het Pact een tweede winst
punt voor het Westen, de wijziging
in de situatie op de Balkan was een
derde. In de eerste plaats kwam in
de loop van 1949 geleidelijk een ein
de aan de guerilla in Griekenland.
De afzetting van generaal Markos
in Februari kondigde de naderende
ineenstorting van het communisti
sche front aan. In September was
de laatste weerstand gebroken en
kreeg Hellas eindelijk rust. Erger
voor Moskou dan de definitieve af
schrijving van Griekenland was de
standvastigheid van Tito ondanks de
verscherping tot het uiterste van de
Kominform-campagne.
Tito contra Moskou.
In Augustus werd de ene nota na
de andere aan Belgrado geadres
seerd, opgesteld in het venijnigste
Sovjet-proza. Op voorbeeld en op
bevel van Moskou zegden de Oost-
europese landen een voor een hun
verdragen met Joego-Slavië op,
troepenbewegingen langs de gren
zen moesten de scheldkanonnade
een onheilspellend karakter geven.
Tito hield het hoofd koel, liet alle
terughoudendheid varen en beet
van zich af.
Hij zocht steun bij het Westen en
verbrandde alle bruggen achter zich
door in Lake Success Wisjinsky
openlijk uit te dagen en Tsjecho-
Slowakije een zetel in de Veilig
heidsraad te betwisten. Met succes.
De tot dusver geslaagde rebellie van
Tito tegen de almacht van Moskou
en de daaruit voortvloeiende zuig
kracht, die van Joego-Slavië uit
gaat op de nationaal voelende com
munisten is een voortdurende bron
van zorg voor de Kominform. De
zuiveringen bewijzen het. Het afge
sleten Trotzkiïsme is vervangen
door het Titoïsme.
die in Engeland de sluimerende ge
voelens van trots op de Navy deden
opwakkeren, kon aan de loop der
gebeurtenissen weinig veranderen.
Een opzienbarend witboek, af
komstig van het Amerikaanse de
partement van Buitenlandse Zaken,
gaf een trieste opsomming van de
oorzaken, die leidden tot de ineen
storting van het Kwo-Min-Tang-re-
giem: corruptie, kliekjesgeest, wan
beheer en eigenzinnigheid. De Ame
rikaanse missies stonden hier tegen
over machteloosj dollarhulp kon niet
baten. Het is nog te vroeg om te
kunnen beoordelen welke vérstrek
kende gevolgen de overgang van
China naar het Sovjet-kamp zal
hebben en of een Chinees Titoïsme
mogelijk is.
Een ander gunstig punt voor Mos
kou was president Trumans sensa
tionele mededeling op 23 September
over een atoomexplosie in de Sow-
jet-Unie. Eensklaps werd het Ame
rikaanse volk uit zijn zelfgenoeg
zaamheid opgeschrikt door de ont
hulling, dat ook de Russen erin wa
ren geslaagd een atoombom te ver
vaardigen, jaren eerder dan door
de meeste geleerden was voorspeld.
Herstel van evenwicht in de ver
stoorde machtsverhoudingen? Mos
kou hulde zich in nevelen en ver-
Rode opmars.
De tegenslagen van Moskou In
Europa werden in 1949 ruimschoots
gecompenseerd door de rode om
wenteling in China en de vesting
van een volksdemocratisch regiem
onder leiding van Mao Tse-tung.
De opmars van de communistische
troepen ging gezien de enorme af
standen snel te werk. Nanking viel,
Sjanghai, Kanton, de provincie Joe-
nan. Tsjang Kai Tsjek en de rest
van zijn troepen werden verdreven
naar hun laatste burcht, Formosa.
De ontsnapping van de Amethyst,
OOLOGSOPHITSER!
Sir Stafford Cripps verloor 30%
van zijn prestige
spreidde berichten over vreedzaam
gebruik van atoomenergie voor het
opblazen van bergen, in het Westen
als een ongeloofwaardige fabel be
schouwd.
Drang naar eenheid.
Het jaar 1949 is rijk geweest aan
conferenties, waar plannen werden
uitgedokterd om meer politieke een
heid in West-Europa tot stand te
brengen en een dreigend econo
misch verval te voorkomen. Dat
laatste bleek het meest dringend.
Het refrein van vrijwel alle rede
voeringen over dat onderwerp was
het dollartekort; de dollarinjecties
van Marshall hebben de patiënt in
leven gehouden, maar tegen 1952
zal de kwaal hoe dan ook genezen
moeten zijn. Engeland was er het
ergste aan toe. Het zag ondanks de
rigoreuze versoberingspolitiek van
sir Stafford Cripps zijn reserves
steeds slinken en om een ramp te
voorkomen zag de Labour-regering
zich genoodzaakt hem en Bevin
naar Washington te zenden voor
overleg met de Amerikaanse en Ca
nadese collega's. Daar viel het ge
wichtige besluit, waarover al lang
geruchten liepen.
Op de avond van de 18e Septem
ber moest Cripps via de B.B.C. de
wereld ervan in kennis stellen, dat
hij was gezwicht voor de taal der
cijfers: Het pond sterling zou met
30 worden gedevalueerd. Nog en
kele dagen tevoren hadden officiële
woordvoerders met klem alle ge
ruchten tegengesprokenDe val
van het pond veroorzaakte een wa
re lawine aan devaluaties, meer ex
porteren naar de dollargebieden
werd de leus in vrijwel alle landen
met zwakke valuta. Cripps verloor
meteen 30 van zijn prestige.
Nauwelijks enkele maanden later
bond Paul Hoffman, de baas van de
Marshall-hulp, de Europese staats
lieden nog eens op het hart, dat er
nu spoedig meer economische een
heid moet komen, anders kon Ame
rika niet meer voor de gevolgen in
staan. De deskundigen zetten zich
aan het werk. Fritalux, Uniscan en
meer wonderlijke namen versche
nen in de dagbladkolommen. Het
komende jaar zal moeten uitwijzen
of deze papieren plannen levensvat
baar zijn en of Europa zich econo
misch staande kan houden. En pas
sant zij opgemerkt, dat de invloed
in Europa van het socialisme even
redig verminderde met het herstel
van het liberalisme. In België, waar
de koningskwestie opnieuw in he
vige mate de gemoederen in bewe
ging bracht, behaalden de liberalen
een verkiezingsoverwinning en ver
dwenen de socialisten uit de rege-
up 11 September kwamen de mir
ambassadeurs der twaalf land
Washington bijeen om het
ring. Frankrijk zag zich in de herfst
weer eens midden in een kabinets
crisis, die na veel politiek geïntri-
geer tenslotte Bidault als premier
uit de bus deed komen. De liberale
invloed nam onmiskenbaar toe. In
West-Duitsland kwamen de socialis
ten in de oppositie en in Engeland
moest Labour bij de verkiezingen
rake klappen incasseren. De neder
lagen van de Labour-regeringen in
Nieuw-Zeeland en Australië gaven
de Tories nog meer moed op de ver
kiezingen in 1950. Alleen in Noor
wegen bleef de socialistische meer
derheid gehandhaafd.
Een grootscheepse poging om het
aloude denkbeeld van de V.S. van
Europa tot een begin van verwezen
lijking te brengen geschiedde in Au
gustus. Te Straatsburg kwam voor
het eerst de Assemblee van de Raad
van Europa bijeen, gekozen door de
nationale parlementen. Het resul
taat zelf is vooralsnog mager, omdat
de aanvaardde resoluties dode ar
chiefstukken zijn als de ministers
weigeren de uitvoering ter hand te
nemen. En de ministers wilden niet
veel van hun macht overdragen. Als
demonstratie en als eerste stap kon
Straatsburg zeker geslaagd heten.
Versterkte greep.
Terwijl in West-Europa aldus de
weg naar eenheid werd ingeslagen
versterkte de Sowjet-Unie haar
greep op de landen aan de andere
zijde van „het ijzeren gordijn". De
strijd tegen de resterende invloed
van het Vaticaan werd onverpoosd
voortgezet. In Februari bracht het
proces tegen en de veroordeling van
de Hongaarse kardinaal Mindszen-
sky overal heftige reacties te weer-
Het hoogtepunt in de kerkstrijd in
Tsjeeho-Slowakije was het huisar
rest, dat aan mgr. Beran werd op
gelegd. De strijd mondde uit in de
onderwerping van de kerk aan de
staat via een nieuwe wet, waartegen
slechts ondergronds verzet mogelijk
was.
Binnen de communistische gele
deren waren zuiveringen van alle
Moskou niet volstrekt getrouwe ele
menten aan de orde van de dag. Het
De ster van Malenkov rees in de
Sowjet-Unie
meest tot de verbeelding spraken
het proces Rajk in Boedapest en dat
tegen Kostow in Sofia. Uit Rajks
mond stroomden monotoon de be
kentenissen en hij kwam voor de
valbijl. Kostow bestond het als eer
ste de regie te doorbreken en alle
schuld te ontkennen. Zijn lot was
dat van Rajk.
Opzien verwekte het Russische
„maarschalk-plan". Rokossovsky
werd benoemd tot chef van het
Poolse leger, waardoor in feite te
Warschau een Russische stadhouder
kwam te zetelen.
In de Sowjet-Unie zelf verdwe
nen Voznessensky en Zdanow uit
ers van buitenlands', zaken en de
van het Atlantische Pact te
verdrag verder uit te werken.
het Politburo; de ster van Malen
kov rees. In welke mate de interne
machtsverhoudingen in het Kremlin
zich wijzigden bleef voor de buiten
wereld grotendeels verborgen.
New Deal.
In de Ver. Staten had president
Truman het gehele jaar door te
kampen met een balsturig Congres
wat betreft zijn binnenlandse poli
tiek. Begin 1949 ontvouwde hij een
groots New Deal programma met tal
van progressieve punten. Van dat
program kwam niet veel terecht,
omdat een deel der Democraten met
de Republikeinen samenspande. De
strijd tegen „statism", het Ameri
kaanse woord voor alles wat naar
geleide economie reikt, werd dank
baar onderwerp voor vele hoofdarti
kelen. De verslaggevers konden hun
hart ophalen aan de ingewikkelde
spionnage-processen, die op reke
ning te boeken waren van het co
mité tegen on-amerikaanse activi
teit met als vetste kluifjes de zaak
Judith Coplon en de zaak Cham-
bers-Hiss.
De reeds lang smeulende rivaliteit
tussen marine en luchtmacht over
taakverdeling en aandeel in de be
wapening kwam in de herfst tot
een openlijke uitbarsting door de
insubordinatie van hoge officieren.
Admiraal Denfield kreeg zijn congé.
De belangstelling van de Ameri
kanen voor de Europese problemen
minderde overigens naarmate de
communistische opmars in Azië vor
derde. Een nieuw Marshall-plan is
in de maak om de bedreigde gebie
den van India, Pakistan, Birma, In-
do-China, Malakka, Siam en wel
licht ook Indonesië te steunen. De
oprichting van een Kominform voor
Azië werd voor Washington een
waarschuwing, die niet in de wind
is geslagen.
Het grote probleem.
In het andere Oosten bewijst de
Joodse staat haar zolang door En
geland bestreden levensvatbaarheid
door zich ondanks financiële moei
lijkheden te stabiliseren. De onder
handelingen op Rhodes met de Ara
bische staten leidden in Februari tot
een voorlopige overeenkomst. Jeru
zalem bleef een moeilijk punt. De
Ver. Naties namen een overijld be
sluit tot internationalisatie van de
stad, waaruit in 1950 wel de nodige
moeilijkheden zullen voortspruiten.
Meer overwogen was het U.N.O.-be
sluit, waarbij een bestemming ge
geven werd aan Mussolini's imperi
ale nalatenschap. Libyë kreeg zelf
standigheid, Somaliland komt nog
een tijdlang onder Italiaans beheer.
De vergaderzalen der V.N. waren
weer herhaalde malen de' tribune
voor kleurrijke zij het nutteloze de
batten over vrede en oorlogsvoor
bereiding. Wisjinsky's „offensief"
met vredesduif en olijftak kon dit
iaar echter niet de minste indruk
meer maken. Integendeel komt de
Sovjet-groep hoe langer hoe geïso
leerder in de U.N.O. te staan.
De schijngevechten per microfoon,
waaraan geen wezenlijke betekenis
mag worden toegekend, werden in
1949 meer dan ooit overschaduwd
door een groots probleem: De con
trole op de atoomenergie en daar
mee verband houdend de ongebrei
delde wedloop in moderne bewape
ning.
Het oproepen van het spookbeeld
van een atoomoorlog zou een onbe
haaglijk slot zijn van dit summier
jaaroverzicht. Bij de intrede van
een nieuw jaar wensen we elkaar
veel heil en zegen en laten de toe
komst onontsluierd. Laten we ho
pen, dat de uitspraken van Stalin
en Malenkov gemeend zijn: De
twee stelsels, het kapitalistische en
het communistische, kunnen in vre
de naast elkaar leven, in edele wed
ijver om de grootste welvaart.
