De Nederlanders in Indonesië voor een donkere poort? In Vlissingen ligt een hofje... JIMMY BROWN, sportheld no. 1 Leiders van de nieuwe staat menen het goed EEN ROMAN VAN HET LAND Dat binnenkort zal worden hersteld Zeeuwse Almanak .DONDERDAG 10 NOVEMBER 1949 PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT 3 De machten van de chaos zijn echter sterk. (Van onze correspondent). Met toenemende spanning gaan de Nederlanders in Indonesië het jaar einde tegemoet. Met belangstelling volgt men de resultaten der R. T. C. te Den Haag, maar die belangstelling is toch niet zo groot ais men in Nederland misschien aanneemt. Men realiseert zich hier namelijk, mede op grond van bittere ervaring, dat de waarde der papieren overeenkom, sten in het Oosten slechts zeer betrekkelijk Is. Zelfs al zou men gaarne willen aannemen, dat de Indonesische leiders die er hun handtekening onder plaatsen, iedere letter er van ernstig willen nastreven, dan nög blijft de toekomst volkomen onzeker. Meer dan in Nederland is men er zich hier namelijk van bewust, dat de positie der regering.Hatta niet bij. zonder sterk kan worden genoemd. Zullen Hatta, Soekarno c.s. na de souvereiniteitsoverdracht instaat blij ken hun gezag over dit millioenen- volk in elk opzicht te doen gelden? Zullen de deelstaat-leiders het roer krachtig genoeg in handen weten te houden? De oppositie tegen Djocja neemt voortdurend toe: aan de ex treme rechterzijde de fanatieke Da- rul Islam, die Indonesië tot een Mo hammedaanse staat wil maken, ge heel op de grondslag van de Islam. Aan de extreme linkerzijde de com munisten, met Tan Malakka aan de spits. Beide groepen beschikken over vele gewapende aanhangers. De repu blikeinen hebben de T.N.I., maar bij na iedere dag blijkt dat ook de_ ge neraal Soedirman poogt een eigen politiek te voeren. GEZAGSVACUÜM? Algemeen wordt gevreesd, dat tij dens en na het vertrek der Neder landse troepen een gezags-vacuum zal ontstaan, dat chaotische toestan den zal veroorzaken. Het kan niet worden ontkend, dat men hier de naaste toekomst dan ook met zorg tegemoet ziet. En men vraagt zich af, of men zich in Nederland de gevaren voor de Nederlandse levens, hun lijf en goed in Indonesië wel behoorlijk voor ogen houdt. Verscheidenen, voor al in het binnenland, wachten de si tuatie maar niet af en trachten zo spoedig mogelijk te repratriëren of elders een goed heenkomen te zoe ken Bij een grote cultuurmaatschap pij ter Oostkust van Sumatra namen in de afgelopen 14 dagen niet minder dan zeven planters hun ontslag. Dit alles klinkt alarmerend. Wie het Indonesische drama de laatste zeven jaren van nabij heeft meegemaakt, de Japanse tijd incluis, laat zich--waarlyk,-Diet., zonder ern stige reden uit het veld slaan. Er be staat aanleiding tot deze ongerustheid. Het zal voor Indonesië een somber jaar-eind worden, niet zozeer vanwe ge het feit der souvereiniteits-over- dracht en het neerhalen van de Ne derlandse vlag in deze landen (daar waren wij nu al lang genoeg op ge prepareerd), maar om de donkere poort van een uiterst ongewisse toe komst, welke de Nederlandse mannen, vrouwen en kinderen op dat ogenblik binnengaan. Dat nog niet meer Ne derlanders dit land, hoe node ook, reeds eerder vaarwel hpbben gezegd is niet, omdat zij optimistischer zijn dan dp anderen, maar eenvoudig om dat zij in Nederland en elders niet leven kunnen. Men heeft hier een le ven lang gewerkt, en zijn spaargel den op de bank, maar het is nog steeds niet mogelijk ook maar een redelijk deel van dat geld naar het vaderland te transfereren. Men blijft dus om te kunnen leven, in het bit ter besef dat het misschien toch al leen maar is om te moeten sterven. Er ligt in het bestaan van de Ne derlandse groep in Indonesië op dit ogenblik een diepe tragiek, waarvan men daarginds, in het Westen, een voudig geen voorstelling heeft. Van de Nederlandse regering verwacht men hier weinig werkelijke steun of bescherming. Men beseft, dat wij hier zelf de spaanders op zullen moeten ruimen. Als gevolg van deze stem ming ziet men in Indonesië een dich tere aaneensluiting van de Nederlan ders in verenigingen tot behartiging van het Nederlandse belang. Men kan zich welhaast nog niet voorstellen, dat dit alles straks zo zeer buiten onze uiteindelijke ver antwoording ligt. Men zou gaarne in een hartelijke en nauwe samenwer king tot gemeenschappelijke opbouw willen geloven. De dagelijkse moor den op planters, de tegenwerking, het onredelijk wantrouwen maken het voor de meest goed-willenden bijna onmogelijk. Toch zal die samenwer king met het Westen de enige redding voor Indonesië zijn. Wij vrezen ech ter, niemand in Indonesië uitgezon derd, dat er nog heel wat bloed ver goten moet worden, en heel wat el lende geleden, aleer dit werkelijkheid wordt. De Indonesische heren in Den Haag meenden het goed, en vele In donesiërs in dit land menen het ook goed. Er werken hier echter krach ten en machten van de chaos, die helaas de indruk maken dat ze ster ker zullen zijn. Inzittenden van verongelukte Pipercub terecht. De twee inzittenden van een Piper cub van de militaire luchtvaart, die op 22 October een noodlanding maak ten in de omgeving van Pajakum- boeh op Sumatra, waarbij het vlieg tuig werd vernield, doch de twee in zittenden ongedeerd bleven, zijn op 8 November door de T.N.I. in goede welstand aan de plaatselijke Neder landse autoriteiten te Fort de Koek uitgeleverd. Het zijn de luitenant Pikkert en de korporaal van Looyen. LETTERKUNDIGE VERSCHIJNINGEN Internationale bende van autodieve- achter slot. De rijkspolitie te Amsterdam heeft een geraffineerde autodiefstal van internati onale allure tot klaarheid gebracht. En kele Belgen hadden tot gewoonte geno men auto's zonder chauffeur in België te huren; met deze wagens dan naar Frankrijk of Nederland te gaah. daar met inlevering van de papieren en de con tactsleutel aangifte van diefstal te doen en intussen de auto bij een garagehouder, die mee in het complot zat, onder te brengen. Tijdens een actie tegen smokkelaars was een van de op deze wijze gestolen auto's, inmiddels voorzien van een ge heime bergplaats, in handen van de po litie gevallen. Bij het onderzoek kwam spoedig naar voren waar de wagen van daan kwam en de rest volgde niet lang daarna. De Nederlandse garagehouder opkoper en zijn „leveranciers" zijn allen gepakt. De gedupeerde eigenaars kregen de auto's terug. 20.000. Uw medelijden ging nog geen drie weken geleden uit naar de koeien voor Peru, die in Vlissingen werden ingescheept bij stormweer en die zeeziek werden op een afschuwelijke manier. Hoezeer zal dan thans uw hart ge trild hebben bij het denken aan de 20.000 huisslachtvarkens die alleen al in Zeeland in deze Slachtmaand van het jaar 1949 hun leven moeten laten. Stromen varkensbloed zullen er vloei en. Al deze dierendie vetgemest zijn in' de letterlijke zin van het woord zullen hun goede maanden duur moe ten betalen. Met de prijs van hun var kensleven. Als ge zo thuis uw brokje vlees op uw bord ziet verschijnen, dan pleegt ge niet te denken aan de georgani seerde slachting, die nodig is om aan onze tien millioen Nederlanders ie dere dag opnieuw dat smakelijkheidje te bezorgen. Probeer echter niet u voor te stel len, wat de slachting van 20.000 var kens alleen al in Zeeland nationaal betekent. Welk een peilloos varkens leedUw eetlust zou er gron dig door bederven! De „Zeemanserve" wordt grondig vernieuwd. EEN NAUW STEEGJE en aan het eind daarvan een prachtig 17e eeuws poortje. Het is donker in de poort en er hangt een groot en verweerd bord, waarop met moeite wat letters en woorden zijn te lezen. Een paar stappen verder staat men weer in het volle lichteen vierkant plein tje met een grasveld en wat bomen in het midden. Aan de vier zijden van dit pleintje staan oude huisjes, drie en twintig in getal, laag, ver vallen en met een smal straatje er voor. Is het een begijnhofje in een oude Vlaamse stad of is het soms het hofje, waarvan Beets meer dan honderd jaar geleden al in zijn Camera Obscura verhaalde en waar de moeder van de lieftallige Suze Noiret woonde? Zover behoeft men niet van huis te gaan, want dat nauwe steegje, dat donkere poortje en dat aardige pleintje zijn in Zeeland te vinden. In het centrum van het oude Vlissingen, waar het soms een doolhof lijkt van smalle straatjes met wonderlijke namen Kromme Elleboog, Korte Zelke daar ligt het Hofje van Quack, gesticht in 1643 „aangezien de arme gemeynte door oorsaeke van het continued nemen van schepen ter zee en de lanck- durige detentie in de gevankenisse in sëer miserabelen staat was ge bracht, zoo dat se menichmael geen huysvesting kon bekomen Het ligt op het ogenblik verla ten, want er woont niemand meer. Tal van ruiten zijn gebroken en menige deur hangt scheef. Hier en daar zijn met punaises papiertjes vastgeprikt, waarop de vroegere bewoonsters melden, dat zij ver huisd zijn. Zij moesten verhuizen. Iedereen, die nog in het hofje woonde ging er enige weken gele den uit, want het moet dringend worden gerestaureerd. De gemeen teraad heeft op voorstel van B. en W. onlangs tot herstel besloten. Het was niet de eerste keer, dat de ste delijke regering moest beslissen over de „Zeemans-erve", zoals het hofje ook wel wordt genoemd. De gronden, waarop de Erve werd ge sticht, behoorden tot een voormalig bolwerk, waarop een molen had ge staan, die aan de Prins toebehoorde. Deze moest toestemming geven om het hofje daar te bouwen. De stads regering richtte daarom een ver zoek tot de Prins en tegen een door de stad te betalen cijns verleende deze zijn medewerking. In 1650 werd de Zeemanserve overgedragen aan de diaconie der Ned. Herv. Ge meente en in 1786 droeg deze het hofje over aan de Zeemans- en Vis- sersbeurs, die het nog steeds be heert. De kosten van de bouw wer den gedragen door mej. Cornelia Quack. OUDE VERHALEN. Oude Vlissingers kunnen nog ver halen van vroeger, toen de toezicht houder, die door de Zeemansbeurs was aangesteld, een dictator in het klein was. Met straffe hand oefende hij zijn gezag uit. De voorschriften waren opgehangen in de poort: De huizen moeten zindelijk bewoond worden, er mogen geen onbehoor lijkheden voorvallen, er worden twee emmers drinkwater per dag verstrekt.Zo'n toezichthouder was een machtig man in de kleine hofjesgemeenschap. Er is er zelfs één geweest, die de „Burgemeester van de Zeemanserve" werd ge noemd. De hygiënische toestanden in het hofje waren niet zo rooskleurig. De toiletten stonden midden op het pleintje, in de huisjes was geen aan recht. Waterafvoer en waterleiding waren er niet. Bovendien waren de huizen onpractisch ingericht. In de kamer was een enorme schoorsteen die wonderlijk afstak tegen de smalle draaitrap, welke naar de bo venverdieping voerde. Er was geen dakbeschot, zodat men boven direct onder de pannen zat. Er was voorts geen slaapkamer, doch wel een gro te bedstede. Vele van de huisjes waren in de loop der tijden bouw vallig geworden en in de oorlog zwaar beschadigd. Restauratie was dus geen overbodige luxe en boven-; dien uit een oogpunt van monumen tenzorg toe te juichen. De ingangs poort van het hofje, met de wapens van Zeeland en Vlissingen, staat op de lijst van Rijksmonumentenzorg en zal door de zorgen van deze dienst worden hersteld. Het hofje zelf wordt door de gemeente geres taureerd. DE RESTAURATIE. Deze restauratie zal grondig ge metseld met oude steen. De vloeren gaan er uit, evenals de verdiepings- balken, de kap gaat er af en wordt vernieuwd, er komt een dakbeschot, zodat de zolder beter te gebruiken zal zijn. Elk huis krijgt nu waterleiding, een toilet, een nieuwe (rechte) trap, een nieuwe schoorsteen, een por taal, waarin een aanrecht wordt ge maakt en boven komt er een slaap kamer. Door al deze veranderingen wordt de woonruimte niet kleiner, doch integendeel groter. Dit is een gevolg van een betere indeling dei- beschikbare ruimte en door verklei ning van de schoorsteen. Twee van de kleinste woningen zullen worden samengevoegd, zodat na de restau ratie er nog 22 overblijven, n.l. 20 éénkamer- en 2 tweekamerwonin gen. De bewoners, die tot voor kort in het hofje huisden, zullen na het herstel weer terugkeren. De dienst van Gemeentewerken hoopt voor de winter van 1950/51 met de restaura tie gereed te zijn doch zekerheid be slaat hierover niet. Wanneer er dus niets tussen komt zal volgend jaar in Vlissingen een van de weinige hofjes in de steden van Zeeland verbouwd en ver nieuwd zijn. Strijd aan het Wad. Jant. Nienhuis. Strijd aan het Wad. Uitg. Van Lo- ghum Slaterus, Arnhem. „Strijd aan het Wad" is in eerste aanleg een boekstaving van de wor dingsgeschiedenis van de Linthorst Homan-polder, een kunstwerk dat pas na de oorlog voltooid werd, maar waarvan de voorgeschiedenis begint omstreeks de negentiger ja ren, toen de boeren, wier landen grensden aan het Wad, buitendijks land begonnen aan te winnen door het graven van greppels en het op werpen van schoorwallen, welke de aanslibbing bevorderden. Er waren conservatieve boeren, die het zo al lang goed of zelfs al veel te mooi vonden en niets voelden voor de plannen van anderen om de gewon nen kwelders door dijkaanleg, met alle grote kosten en risico daarvan, tot bouwland te maken en de strijd tussen beide groepen heeft lang ge duurd; pas vlak voor het uitbreken van wereldoorlog nummer twee was het zo ver dat de dijk kon worden gelegd en voltooid is hij eerst in 1947. Nu moet men zich door deze dro ge opsomming niet laten afschrik ken, want het is Jant Nienhuis meer te doen om de mensen dan om de zaak. Haar boek is voor alles de ge schiedenis van de bewoners van dat polderland daar heel boven in Gro ningen, van de gezinnen van boeren en landarbeiders en van enige figu- ï-en in en om de oude hoeve Ayke- maheerd in het bijzonder. Daar hebben de Terborgs vele geslachten lang gewoond en boer Eiso met zijn dochter Theela vormen het huishou den als zo omstreeks 1915 het ver haal begint met een prachtige be> schrijving van het wad op een voor jaarsochtend, en onmiddellijk daar na een dissonant krijgt door de dood van de boerenknecht, die van een vermolmd trapje zo ongelukkig valt dat hij zijn nek breekt. Dan be gint zich een „schuldvraag" op te dringen, welke in dit boek zich nog ettelijke malen in andere vormen zal voordoen en men bemerkt met een. dat er iets mis is met Ayke- maheerd, dat onder het bewind van Eiso Terborg, die meer heer dan boer is en nogal luchthartig van le vensopvatting, geleidelijk achteruit gaat. Er vallen al dadelijk woorden die zwaar van noodlotsvoorspelling zijn: „Ales verrot hier nog 'n moal" (de dialogen zijn in Gronings dia lect) zegt de oude arbeider Jan Vink en inderdaad is er veel trieste aftakeling in het boek; er gaat veel goeds door misverstand en onbegrip teloor, en enige malen schiet het verhaal door de stroomversnelling van een catastrophe. Zo, wanneer Theela, die haar hart verliest aan een Belgische wacht meester over een troep Belgische geïnterneerden, in de landarbeid te werk gesteld, van hem verneemt Vervallen en met een smal straatje er voor.. Een moderne zeesleepboot, de „Or kaan" is in Den Helder door het Am sterdams technisch handelsbureau aan de marine overgedragen. Er is een accommodatie voor twaalf man. - Tot algemeen voorzitter van de V.A. beuren. De voorgevels van de huis- r.a. is door de verenigingsraad benoemd jes worden gesloopt en opnieuw ge- I oud-minister, mr, J. A. W. Burger. 22. Billie Brusbox had een kleur van opwinding gekregen en in zijn enthousiasme schopte hij de bal waar hij 'm maar raken kon. Maar wat voor capriolen het ding ook maakte, aan Jimmy ont snapte hij niet. Heel hoge schoten plukte hij uit de lucht of het niets was en soms liet hfj zich lang uit op het dek vallen, net zoals echte keepers doen. En de bal kreeg hij te pakken, daar hoefde je niet aan te twijfelen. Billy stond er-gewoon bij te genieten en ook z'n vader keek verbaasd toe. Die aap voetbalt beter dan ik, dacht hij. Moeten schepen nog steeds gedemagnetiseerd worden? Uit diverse besprekingen is gebleken, dat bij de visserij en de koopvaardij toe nemende bezwaren tegen het periodiek demagnetiseren (het immuniseren van tie scheepsromp tegen magnetische mijnen) zijn ontstaan. Een der gevolgen van elke demagnetisatie is namelijk, dat het kom pas ernstig ontregeld raakt, hetgeen vele moeilijkheden voor de navigatie kan op leveren. De practijk heeft bewezen zo zegt men vooral in visserij kringen dat er geen ongelukken door magnetische mijnen zijn gebeurd, waartegenover de kompasafwijkingen wel verscheidene klei nere ongevallen hebben teweeggebracht. De Koninklijke Marine adviseert ech ter het voortzetten der demagnetisering: wanneer dit niet-periodiek was gebeurd, zouden er volgens haer exports zeker wel ongelukken zijn gebeurd. Wereldprijsvraag van de K.L.M. Ter gelegenheid van het 30-jarig be staan van de K.LJi., hebben Philips, Ra- dio Nederland Wereldomroep en de K.L.M. een groots opgezette wereldprijsvraag ge organiseerd. De hoofdprijs bestaat uit een reis voor twee personen per K.L.M. naar Nederland in de tulpentijd, met een ver blijf van een week als gasten van Philios. de Wereldomroep en de K.L.M. Deelna me aan deze prijsvraag is mogelijk door he tinvullen van een deelnameformulier of door te luisteren naar de speciale uit zending, welke op 29 November door de Wereldomroep in de Engelse en Spaanse taal wordt verzorgd. Op 4 December wordt dezelfde uitzending in het Neder lands uitgezonden voor de Nederlanders in het buitenland. dat hij getrouwd is; zo, wanneer haar vrienden, de naburige boeren zoon Benno Apma, de schoolmees ter Riepko ter Horst en de knecht van Aykemaheerd Egge, over het wad naar Rottumeroog lopen en te rug, waarbij Riepko verdrinkt na dat ze in de mist zijn geraakt en Benno zijn mededinger naar Thee la's hand wat al te gauw had laten schieten; zo, wanneer Theela te we ten komt dat de plaats waar ze zo aan gehecht is, tè zwaar gehypothe keerd, feitelijk al geen eigendom van haar vader meer is. Zo tenslotte wanneer Benno, al jaren met Thee la getrouwd, in de oorlogsdagen van '40 de dood zoekt in zee omdat de herinnering aan zijn schuld aan Riepko's dood hem tijdens zijn hu welijk nooit heeft losgelaten en te zwaar is geworden, en Theela ont dekt dat een uitspraak van haar kant dat destijds niet Riepko maar de Belg haar hart had veroverd, de dingen voor haar man zoveel anders zou hebben gemaakt. De ruimte ontbreekt ons helaas om meer van dit boek te vertellen. Maar dit dan nog: Jant Nienhuis heeft een werk geschreven dat psy chologisch bijna overal in zijn fijne vertakkingen verantwoord is en „sluit", dat een overvloed van mooie en sterk beeldende beschrij vingen bevat die het Groninger land en zijn mensen voor de lezer doen leven, dat hier en daar nog boven zichzelf uit komt (o.a. in de schets van Theela's liefdes-ontwa ken voor de wachtmeester) en dat aan het slot de indruk laat, dat men wel door veel woorden heen moest komen en door wel een overdaad van vertogen over het „dijken of niet dijken", door enkele prekerige passages ook wel, maar dat dit alles toch de moeite waard is geweest omdat zo gestaag aan een wereld zich voor de lezer ontsloten heeft. En dan laat men zijn verdere de- tailcritiek met vreugde rusten. W. E. Het Wereldgebeuren Verdere splitsing Aan conferenties is de laatste maanden geen gebrek. De Westeree ministers, hun hoofdambtenaren en deskundigen houden in Parijs de ene bijeenkomst na de andere, allemaal met het doel voortgang te brengen in het samensmelten van de Westerse landen tot een militaire en economi sche eenheid, in de integratie van Europa, zoals tegenwoordig de veel gebruikte term is. De belangrijkste bijeenkomst is wel die tussen Acheson. Bevin en Schu- man over Westduitsland, een bijeen komst welke vandaag afloopt en waarover in de loop van de nacht een communiqué zal verschijnen. Er is sinds de drie ministers voor het laatst over Duitsland spraken een en ander gewijzigd in de situatie. De Sowjets zijn het antwoord op de stichting van de Westduitse staat en de benoeming van Hoge Commissa rissen niet schuldig gebleven. De Rus sische zóne is eveneens tot een apar te staat uitgeroepen en onder leiding gesteld van Koniinform-getrouwe le depoppen. De Sowjets hebben daarbij hun best gedaan van de zaak naar buiten toe vooral geen louter commu nistische aangelegenheid te maken, doch door het bespelen van het na tionalistisch klavier allerlei duistere groepen in te schakelen, tot voorma lige Nazi's toe. Zn hebben geruchten doen circuleren als zouden de bezet tingstroepen spoedig worden terugge trokken en een apart vredesverdrag in de maak zijn; blijkbaar met het doel het Westen te overtreffen in vriendschappelijke gezindheid jegens de voormalige vijand. Het gevaar van een militair bond genootschap tussen Duitsers en Kus sen is zeker niet denkbeeldig. Welis waar heeft het communisme in West duitsland weinig aanhang en welis waar schijnen de Duitsers van nature anti-Slavisch gezind, maar als de om standigheden gunstig zijn en het komt in him politiéke kraam te pas ver dwijnen deze factoren naar de achter grond. De Times wees er deze week in een beschouwing op, dat ten koste van veel een samengaan van Duitsland en Rusland voorkomen moet worden. In dat geval zou Rusland een overheer sende positie in Europa hebben ver kregen, een positie, welke de Britse diplomaten 250 jaar lang aan elke mogendheid getracht hebben te ont zeggen. Zolang er nog een kans be stond, dat Rusland zich achter zijn grenzen zou terugtrekken en de randstaten in Oost-Europa enige zelfstandigheid zou laten, was het verstandig om stappen achterwege te laten, welke de verdeling van Europa voorgoed zou bestendigen of het ge vaar voor oorlog zou vergroten De manier, waarop Rusland het laatste half jaar in de satelliet-staten is op getreden, heeft dat verder onmoge lijk gemaakt. Als Rusland zich nu terugtrekt achter zijn grenzen, doet het dat in het vertrouwen! dat zijn satellieten niets kunnen doen zonder goedkeuring van Moskou. Onder die omstandigheden kunnen de Westerse mogendheden niet langer die maatre gelen achterwege laten, die het deel van Duitsland, dat zij bezetten, bin nen de gemeenschap van Westerse naties brengt. Wat in Parijs besproken werd was de vraag, hoe of de nog bestaande verschillen tussen de bezetters - verschillen over het Roer-statuut over de ontmanteling en over bezettings- maatregelen opgelost konden wor den. En verder hoe de volledige aan sluiting van Westduitsland bij West europa voor de Duitsers zo aantrek kelijk mogelijk kan worden gemaakt, rekening houdend met de Franse ge voeligheden. Spoedig zal het resultaat bekend zijn en naar mag worden aangenomen zal dit een nog steviger splitsing van Duitsland teweeg brengen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1949 | | pagina 3