Middelburg's radio-illegalen in de
schaduw van de Duitsers
JIMMY BROWN, sportheld no. 1
Zeeland slaat goed figuur met
de schooltandverzorging
Oberfunkmeister wist van bestaan
der geheime zenders af
Resultaten onderschrijven
noodzaak van dit belangrijke
sociale werk
Verkiezingskoorts
WEK DE GAL
IN UW LEVER OP
Vrijdag 4 NOVEMBER 1949
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
3
VIJF JAAR GELEDEN
Lange Plet„We hebben veel geluk gehad".
In de laatste oorlog is wel gebleken welk een machtig wapen de
radio is. Terwijl Goebbels via de zenders van Duitsland en alle be
zette gebieden zijn leugenachtige propaganda de wereld inzond, zaten
wij in kasten en op zolders met hoop en spanning in ons hart af te
stemmen op Londen en bedienden illegale werkers onder levensgevaar
hun apparatuur ter ondersteuning van het ondergronds verzet en de
geallieerde oorlogvoering.
Het is nu vijf jaar geleden, dat een groep „radio-illegalen" in Mid
delburg de laatste gevaarvolle dagen van ondergondse activiteit be
leefde. Waaruit hun werk voor de goede zaak bestond, hebben wij
reeds eerder beschreven. Wat deze onverschrokken mannen er zélf
van dachten en wat zij beleefden, dat heeft één hunner, die de schuil
naam Lange Piet droeg, ons dezer dagen op levendige wijze verteld,
toen wij hem in zijn woning temidden van zijn zend- en ontvangappa
raten aantroffen.
stations in Zeeland had ik de keuze
uit aanvankelijk vier en later vijf
verschillende codes per dag".
„Herinnert U zich nog belangrij
ke telegrammen?"
„De grootste kluif," aldus Lange
Piet, „hebben wij wel gehad, toen
er bij Zwarte Piet een telegram
binnenkwam namens Montgomery.
In het kort kwam het hierop neer:
Bij de Staf van Montgomery werd
verondersteld, dat de 64e en 70^
Duitse Infanterie Divisie ten noor
den van de lijn Antwerpen lagen.
Dit diende te worden onderzocht,
terwijl alle bewegingen van de 64e
Divisie over de Schelde moesten
worden gerapporteerd. Voorts wer
den alle weerstandspunten van de
Duitsers op Walcheren en Zuid-Be
veland gevraagd, alsmede de bewa
pening en transportmogelijkheden
der Duitsers".
INFILTRATIE.
Daar het drama Van der Waals
ons nog vers in het geheugen ligt,
„De practische voorbereiding", zo
begint Lange Piet, „is het werk ge
weest van de Middelburger Zwarte
Piet. Hij heeft, vertrouwend op zijn
gelukkig gesternte, thuis op een
open zolder een groot deel van de
in Zeeland gebruikte apparatuur
gemonteerd. De zenders beproefde
hij daar op een honderd meter af
stand van de Duitse radiodienst, die
in do Koepoortstraat zetelde.
GEVAARVOLLE TOCHT.
Bij zijn illegale combinatie was
het goed dienen: voor mensen met
„overwerk" waren er twee stel
bonkaarten. Maar het kon ook ge
beuren, dat er zo tussen neus en
lippen werd gezegd: „Breng deze
zender en ontvanger „even" naar
Wissekerke op Noord-Beveland. Hij
moet geplaatst worden op de zolder
var de radio-centrale. Je laat aan
die man dit halve tramkaartje zien
en hij toont jou dan de passende
andere helft. Zaterdagmiddag om
kwart over drie proefseinen op die
golflengte en onder die roepnaam."
In zulke gevallen zou je met lief
de afstand doen van je extra-bon
kaart en zou je zelfs nog graag een
paar dagen vasten, als je maar ze
ker wist dat je het er goed af
bracht. Maar we zijn nooit gegrepen".
„Is het geluk altijd zo mee ge
weest?" interrumperen wij.
„Wel," zegt Lange Piet, „één
maal zeer zeker. Dat was in begin
October 1944. Ik zat toen in Grijps-
kerke en op een gegeven moment
ging het licht uit in de kelder
waar de zender was opgesteld.
In de keuken passeerde ik de
zuster van Blonde Piet die boter
hammen stond te snijden. Zo ter
loops zei ik tegen haar, dat ik zon
der licht en spanning zat en dus
niet kon seinen. „O, zei ze, „ik heb
net op het schakelbord de stop naay
de kelder losgedraaid want de peil-
wagen staat voor de deur".
GLASHARD.
„Nog meer van die glasharde
vrouwen meegemaakt?", informe
ren wij.
„Ja, nog een," zegt Lange Piet.
„Zwarte Piet en ik liepen in Mid
delburg naar een adres te zoeken
om de zender uit Grijpskerke op te
stellen toen de netspanning daar
was uitgevallen door het sterk ge
stegen zeewater. Na een dag zoe
ken kregen wij het adres op van
een vrouw, die zich al lang geleden
had gemeld voor spionnage. Op de
zolder vonden wij de vrouw des
huizes bezig met het sorteren van
appelen. Over de appelen heen
lieten wij onze blik eens glij
den naar de hanebalken en waren
het er over eens, dat daar een pri
ma zendantenne van twintig meter
kon worden gespannen. „Dan komt
Janssen vanmiddag met zijn zen
der," zei Zwarte Piet. „Dat is goed,"
zei de vrouw en ging verder met
appelen sorteren
„Zijn er aanwijzingen geweest,
dat de Duitsers iets hebben kunnen
maken van de door hen afgeluister
de telegrammen?"
„Daarvan is ons nooit iets gebleken.
Ik acht dit onmogelijk. Zwarte Piet,
die voor het gealliëerde hoofdkwar
tier werkte, had een code welke
maar 24 uur dezelfde bleef en voor
het drukkere verkeer met de zend-
vragen wij, of de Zeeuwse radio-
groep iets heeft gemerkt van infil
tratie.
„Ja, wij bebben een licht geval
van infiltratie meegemaakt. Het
betrof iemand uit Oost-Zeeuwsch-
Vlaanderen die door de S.D. was ge
grepen en daarna voor deze instantie
was gaan werken. HU had al contact
met een onzer code-mensen opgeno
men, maar gelukkig liep dat met 'n
sisser af. Later heeft de infiltrant
elders nog een slachtoffer gemaakt,
dat prompt werd gefusilleerd. Zelf
kuam hij er na de bevrijding met
een jaar gevangenisstraf af."
Dan stellen wij de vraag of het
aan bijzondere omstandigheden te
danken is, dat de radio-groep het
er zonder kleerscheuren heeft afge
bracht.
„Onze golflengten lagen niet gun-
stig daar de grote telegrafiezender j
17. Daar klauterde Moortje in de apenkooi, dicht klapte de
grijnzend van genoegen bij de gedachte zo in een vloog de ijzeren
geurige pisang te kunnen happen. Maar voordat Ik zal jou leren
hij zich kon voorstellen wat er eigenlijk gebeurde, bromde Jimmy
had de aap hem een stevige duw gegeven en was gertje wanhopig
hij zelf bliksemsnel uit de kooi gesprongen. Rats,
deur van het hok en floep, daar
sleutel met een boog over boord,
mij te verklikken, lelijke nikker,
en hij pakte zijn biezen, het ne-
achterlatend.
Duitse Staf dus ook in de buurt van ten ontvallen, dat er op Walcheren
onze werkgolven zou liggen. Dit is geheime zenders zaten, die hij wel
gelukkig niet zo geweest, want er: zou vinden"
c ,c.i zou anders al vanaf het begin een J ANGST.
van de Duitse Staf maar een paar me- i wilde jacht op ons zijn geweest. La- I
_.ifi4.4 j -fAr vamampn wii wa) rfat oen r>ho>r_ I
ter in golflengte met de onze ver
schilde. Onze vrees was, dat de
permanente luistergolf van de
ter vernamen wij wel, dat een Ober.
funkmeister van de Duitse radio
dienst zich aan een burger had la-
Vergane glorieDe Duitse soldaten, die zo lang heer en meester waren
geweest in de Zeeuwse hoofdstad, hebben eindelijk de wapens gestrekt en
wachten gelaten op het moment, dat zy als krijgsgevangenen door de
Tommy's worden weggevoerd.
DE TANDARTS OP SCHOOL II
In iedere stad en in ieder dorp van Engeland komt een tandarts geregeld
op de scholen de gebitten van de leerlingen controleren. In de Ver. Staten
is de sehooltandartsverzorging eveneens zeer verbreid en ook Japan en
Duitsland waren zeer actief op dit gebied: reeds in 1934 telde Tokio maar
liefst 503 schooltandartsen, terwijl onze Oosterburen In 1935 een speciale
wet aannamen, kortweg „Reichsschulezahnpflegegesetz" genaamd.
Nederland sloeg in vergelijking hiermee voor de oorlog maar een pover
figuur. In 1939, toen in Den Bosch 6500 kinderen uit de zesde klassen der
lagere scholen werden onderzocht en bleek, dat 80% tandbederf in het
blijvend gebit had, toen voorts bekend was, dat bij preventief optreden 90%
de school met een gezonde mond verlaat, waren slechts weinige gemeenten
een schooltandartsendienst rijk. Gelukkig is thans een kentering waar te
nemen en Zeeland blijft daarbij allerminst tenachter.
Dordrecht was de eerste gemeen
te (1921), waar een gemeentelijke
schooltandverzorging werd inge
voerd. Andere gemeenten volgden,
maar eind 1933 maakte de benarde
financiële toestand, waarin de mees
te gemeenten kwamen te verkeren,
bezuiniging nodig. Wilde men voor
een rijkssubsidie in aanmerking ko
men, dan moest men de schooltand
verzorging, die daardoor een sluit
post op de gemeentebegroting werd,
afschaffen.
De Ned. Ver. voor mond- en tand-
hygiëne „Ivoren Kruis", de Ned.
Ver voor sociale tandheelkunde en
de Ned. Maatsch. tot bevordering
der tandheelkunde sloten een bond-
Raad
om
genootschap de Centrale F
voor Sociale Tandheelkunde
zich met het probleem bezig te hou-
dit opzicht coördinerend
den en in
liet was een groot moment, toen op 6 November 1944 de eerste Engelse
tank op de Dam verscheen en de onderhandelingen over de overgave van
de stad, waarbij generaal Daser zo kosteiyk overbluft werd, begonnen.
en stimulerend op te treden. De
werkzaamheden werden over de drie
organisaties verdeeld en geleidelijk,
met meer morele dan financiële
steun der gemeenten, werden nieu
we particuliere diensten voor
schooltandverzorging opgericht.
OOK DE ZIEKENFONDSEN.
De overheid, die gelden beschik
baar stelde, de gemeenten, de kruis
verenigingen zij allen toonden
grote belangstelling, maar de resul
taten van het werk bleven beneden
verwachting. De gemeenten waren
immars niet in staat een deel der
kosten op zich te nemen, noch door
een redelijke subsidie het bestaan
van de diensten te waarborgen, die
dan ook veelal noodlijdend werden.
Toen de Duitsers ons land binnen
vielen, ging de deur geheel toe. De
lieden van de „Volksaienst" beijver
den zich wel om overal diensten op
te richten, maar het was vergeefse
moeite, want de Centrale Raad hief
zichzelf op, de tandartsen bedank
ten er voor om met de N.VJD. sa
men te werken en ons volk liet dui
delijk blijken van nazi-invloed op de
schooltandverzorging niet gediend te
zijn.
Na de bevrijding hervatte de Cen
trale Raad zyn arbeid. Inmiddels
wees de Ned. Mij. tot bevordering
der tandheelkunde de adviescommis
sie van het ziekenfondswezen er op,
dat schooltandverzorging de nood
zakelijke basis vormt waarop de
behandeling volgens systematische,
rationele beginselen van de grote
groep der bij Ziekenfondsen verze
kerden behoort te rusten.
De taak van de fondsen zal door
de schooltandverzorging aanzienlijk
algemene ziekenfondsen. Deze zou
den hun verplichtingen ten opzichte
van deze groep van verzekerden kun
nen overdragen aan de diensten
voor schooltandverzorging en daar
voor het bedrag vergoeden, dat deze
hulp zou kosten, wanneer ze was
verleend door de aau de fondsen
verbonden tandartsen. Zo wordt een
gezonde financiële basis gelegd, In-
aerdaad werken de ziekenfondsen
graag mee aan de stichting van
diensten, dat is wel gebleken.
ONTWIKKELING IN
ZEELAND.
Over de organisatie van de stich
tingen voor schooltandverzorging
(want de stichtingsvorm wordt door j
de Centrale Raad geprefereerd) j
schreven wy reeds meermalen uit
voerig. Wij herinneren er hier daar
om slechts aan, dat aan de oprich- I
ting en het bestuur van een zodani-1
ge stichting in ieder geval moeten
deelnemen de gemeente (n), waarin
de dienst zal werken, de plaatselijke
afdeling van de Ned. Mij. tot bevor
dering der tandheelkunde, de ter
plaatse werkende ziekenfondsen, de
kruisverenigingen en de instellingen
en besturen uit de onderwijswereld.
De werkelijke kosten per kind en
per jaar worden geraamd op 2,
voor de stad, 2,25 voor stad en
omgeving en 2,50 voor een platte
landsdienst.
En hoe is nu de stand van zaken
in Zeeland? Kort samengevat kan
men zeggen, dat het werk hier op
gang is gekomen en dat de perspec
tieven voor verdere uitbreiding gun
stig zijn. Vlissingen was de eerste
f:emeente met schooltandverzorging,
n Middelburg begonnen de practi
sche werkzaamheden van de stich
ting in Maart jl. en in beide steden
is men over de tot nu toe behaalde
resultaten zeer voldaan. Het onder
zoek begon in de eerste klassen en
wordt nu geleidelijk uitgebreid, zo
dat na 6 jaar „conserverende" be
handeling van alle schoolkinderen
mogelijk zal zijn. Onlangs startte de
dienst West-Zeeuwsch Vlaauderen,
de eerste plattelandsdistrictsdienst
in Nederland!
Het platteland van Walcheren zal
spoedig volgen. De gemeenteraden
werden bereid gevonden hun mede
werking te verlenen aan de oprich
ting van een dlstrietsdienst en thans
zijn onderhandelingen gaande over
de vorming van een stichting. Bin
nenkort zullen vertegenwoordigers
van bij schooltandverzorging betrok
ken belangengroepen nijeerikomen
om een bestuur te vormen.
De voorbereidingen voor een dienst
Zuid- en Noord-Beveland verkeren
in een vergevorderd stadium en op
Schouwen-Duiveland is men vrijwel
gereed om te beginnen. Ook in
Oost-Zeeuwsch Vlaanderen wordt
Tenslotte stellen wij de ondeu
gende vraag of er momenten zijn
geweest waarop men werkelijk
angst heeft gekend.
„Even heeft het wel eens raar ge
daan. Dat was op 4 October 1944.
Tezamen met de code-mannen
Kees en Jan zat ik rond kwart over
tien 's morgens te babbelen in de
Grijpskerkse kelder. Met een ruk
schoot op eens de zender een meter
de lucht in. Als op commando
riepen wij gedrieën zo hard wij
konden: „Hé, niet trekken," doch
niemand reageerde op onze nood
kreet. Wederom als op bevel keken
wij elkaar aan want boven onze
hoofden hoorden wij het gestamp
van de laarzen onzer beschermers.
Conclusie: De Duitsers zijn in huis,
hebben de antenne ontdekt en vol
gen nu de draad om te zien waar
de zender staat,
Het electrisch licht ging di
rect daarna uit: het afgespro
ken teken voor groot-alarm.
DE BUI AFGEWACHT.
Een kwartier lang hebben wij
zonder conversatie en met veel
vraagtekens in ons hoofd de
bui afgewacht. Om half elf ont
stond er boven onze hoofden een
heen en weer gedraaf van zoolbe
slag wat telkens eindigde met het
neerzetten van zware voorwerpen.
Conclusie: De Duitsers hadden de
werkplaats boven onze hoofden ge
vorderd als opslagplaats en waren
nu aan het afladen. De angst was
voorbij.
Later hoorden' wij, dat de Duit
sers ook de kamer hadden gevorderd
waarin een ingebouwde kast stond
waardoor de zendantenne haar weg
vond naar 't platte dak. De vader
van Blonde Piet had met één greep
de antennedraad uit de kast getrok
ken en deze ruk had het zendertje
in de kelder doen opstijgen, 's Avonds
hebben Blonde Piet en ik een
noodantenne gespannen. In het
keldertje heb ik mij altijd veilig
gevoeld want de camouflage was
dermate goed, dat ik alleqp een
geroutineerde metselaarsbaas in
staat achtte het bestaan van een
kelder onder het huis te vermoe
den. Voor de Duitsers behoefden
wij dus niet bang te zijn, dat wa
ren over het algemeen allemaal
ingenieurs; tenminste dat zeiden zij
toch!"
f Ingezonden mededeling
SLECHT „GENEES-VLEES"! 1
ZEGGEN SOMMIGE MENSEN.
als wondert niet gemakkelijk dichtgaan.
(En de kans op infectie is dan natuurlijk
veel en veel groter). Maar als U Akker's
Kloosterbalsem gebruikt bestaat er geen
langzame en moeilijke genezing meer.
Een wondbalsem die snel geneest,
wonden zuivert en nieuwe huidvorming
bevordert, dat is Akker's Kloosterbalsem
al 3 geslachten lang. Niet zonder reden
zegt men dan ook algemeen„Akker's
Kloosterbalsem - geen goud zo goed^
Sherman opvolger van Denfeld.
President Truman heeft besloten vice-
admiraal Forrest P. Sherman, com
mandant van het zesde Amerikaanse
vlooteskader in de Middellandse Zee,
te benoemen tot chef van de vloot-
operaties ter opvolging van admiraal
Louis Denfeld.
Vice-admiraal Sherman is niet op
de voorgrond getreden bij het me
ningsverschil tussen vloot en lucht
macht over de B-36, dat tot het heen
gaan van Denfeld heeft geleid.
Kardinaal Marmaggi overleden.
Fransesco kardinaal Marmaggi, de
73-jarige prefect van de congregatie
van het Concilie, is te Vaticaanstad
aan een hartaanval gestorven. Het
aantal kardinalen is thans nog 54.
Paus Pius de twaalfde zal, naar men
verwacht, volgende maand het colle
ge van kardinalen weer voltallig ma
ken door 16 nieuwe kardinalen te be
noemen.
Het Wereldgebeuren
Wö Nederlanders gaan nooit naar
de stembus om een burgemeester
te kiezen. Den Haag bestudeert de
antecedenten van de candidaat,
wikt en benoemd en even later
brengt het kinderkoor de nieuwe
functionaris een aubade. De Ameri
kaan zou dat niet „slikken." Hg wil
de candidaten zelf zien en horen,
desnoods op film en televisie en
persoonlijk meebeslissen of dit nu
de man is aan wie men het wel en
wee der burgerlijke gemeente wil
toevertdouwen. Niemand zal durven
beweren, dat in ons land bij burge
meestersbenoemingen de politiek ge
heel op de achtergrond blijft. Som
mige benoemingen leren anders. Dat
is echter slechts kinderspel bij het
Amerikaanse gebruik, waar de ver
kiezingen van een nieuwe burgerva
der gepaard gaan met optochten,
verhitte campagnes en veel orato
risch gescheld. Maar de Amerikaan
vergeet gauw. Hg moge ontzaglijk
opgewonden zyn over de kansen van
de huidige New Yorkse burgemees
ter. Bill O'Dwyer tegenover zgn voor
naamste tegenstander Newbold Mor
ris. mocht laatstgenoemde het win
nen, dan wordt zijn gezag zonder
morren aanvaard. Dit jaar is onder
de 14 millioen zielen, die de stad
New York telt, de belangstelling
voor dit duel zeer groot. In geheel
Amerika is trouwens wel belang
stelling voor de uitslag, die op 8
Nov. de stembus zal opleveren. Niet
temin valt de burgemeestersverkie
zing enigszins in de schaduw van
een andere felle verkiezingscampag
ne, die gaande is tussen de demo
craat Herbert Lehpian en de repu
blikein John Foster Dulles om de
zetel van de staat New York in de
Amerikaanse Senaat.
Beide candidaten genieten een ze
kere faam op internationaal gebied.
Lehman, een bankier uit Walfetreet,
heeft aan het hoofd gestaan van de
Unrra, de hulporganisatie van de
V.N. onmiddellijk na de oorlog. Dul
les, 'n advocaat uit Wallstreet. was
bestemd om minister van buiten
landse zaken te worden, als Dewey
destijds tot president gekozen zou
zijn. Problemen van buitenlands be
leid worden in de verkiezingsstrijd
niet betrokken, want beide candida
ten, steunen Trumans beleid in dat
opzicht. Toch wordt de campagne
beschouwd als een proef-debat over
de punten die uiteindelijk beslist
zullen worden bij de verkiezingen
voor het Congres volgend jaar No
vember.
Lehman is voorstander van het
fair deal-programma van president
Truman, Dulles bestrijdt dit als so
cialisme of ..statism". dat waar
schijnlijk uiteindelijk tot het com
munisme moet leiden. Daarbij wor
den merkwaardige zgwegen bewan
deld. Zo vertellen de tgenstandors
van Dulles aan de Joden, een be
langrijke groep in de stad New
York, dat hij een anti-semiet is. Van
Lehman zegt men aan de andere
kant, dat hij de rooms-katholieke
kiezers van Italiaanse, Ierse en
Poolse afkomst van zich vervreemd
heeft door z\jn steun aan mevrouw
Roosevelt in haar controvorrse met
kardinaal Spellman over staatssub
sidie aan christelijke scholen. Leh
man wordt verder in de schoenen
rchoven, dat hg steun krijgt van
communisten, waarop hg zelf
steeds verklaart geen prijs te stellen
op communistische stemmen. Er is
eigenlijk nauwelijks een op de ver
beelding van de massa werkend poli
tiek wapen, dat door één van beide
partgen verzuimd wordt in het vuur
te brengen.
In sommige opzichten is kiezen
in de V.S. meer een nationale sport
dan een ernstige aangelegenheid.
O'Dwyer of Morris. Lehman of Dul
les? Volgende week worden de uit
slagen doorgeseind van deze politie
ke competitie.
worden verlicht en In de toekomst gewerkt en op Tholen (waar zich
zal de tandheelkundige hulp aan deonlangs een tandarts vestigde) en
bij een fonds verzekerde slechtsSt. Pnilipsland worden de eerste
uitvoerbaar zyn, indien de eis wordtstappen voor de instelling van
gesteld, dat de verzekerden een „ge-1 schooltandverzorging gezet. De bij-
saneerde mond" moeten bezitten, j eenkomst, die op 5 November in
willen zy voor rekening van de j Goes wordt gehouden over de school
fondsen behandeld kunnen worden, tandverzorging en waarin de secre-
Ongeveer 80 van de school- taris van de Centrale Raad, tand-
gaande kinderen is verzekerd by del arts F. J. J. Scherphuis (aan een
eerder door hem uitgesproken lezing
ontleenden wy diverse, in onze bei-
deartikelen, verwerkte gegevens)
zal preken, is vooral voor deze be-
ginneden van veel belang.
Van de kermiskiezentrekker tot
de sanering van alle schollerengcbit-
ten, het is een lange en moeliyke
weg, die wy nog maar voor de helft
hebben afgelegd. Maar de wegwy.
zers zyn geplaatst, wy weten nu de
goede richting en wy zullen zonder
twyfel het doel bereiken, tot zegen
van de volksgezondheid!
(Ingezonden mededeling)
D zult morgana „kiplekker"
uit bed apringen.
Elke dag moet uw lever een Uter gal tn
uw ingewanden doen stromen, anders ver
teert uw voedsel niet. het bederft. U raakt
verstopt, wordt humeurig en loom. Neem
de plantaardige CARTER'S LEVERFII#-
LETJES om die liter gal op te wekken en
uw spijsvertering en stoelgang op natuur-
lUke wijze te regelen. Een plantaardig zacht
middel, onovertroffen om de gal te doen
etromen. Eist Carter's Leverollietlea.
Feest met familievoetbal.
Ter gelegenheid van het 40-jarig hu
welijksfeest van het echtpaar v. d.
Berg te Soest, waren de kinderen van
heinde en ver gekomen om dit feest te
vieren. De negen zonen hadden teza
men met twee schoonzoons, een voet
balelftal geformeerd, dat onder grote
belangstelling ten bate van de Ni win
een wedstrijd speelde tegen B.D.C. uit
Soest en deze met 83 won.
