Bevrijding van Zuid-Beveland
De Waalse gemeenten in de
Ned. Herv. Kerk
3
Blijde en bange dagen in Goes
HET WERK VAN DE O.D. BIJ
DE BEVRIJDING VAN GOES
Goed spionnagewerk gedaan
Minister Van den Brink over de
electriciteitsvoorziening
Zeeuwse Almanak
Seminarie voor theol. studenten
ZATERDAG 29 OCTOBER 1949
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Toen de vrijheid met geratel van Canadese tanks en geronk van mo
toren op Zondag 29 October 1944 aan Goes werd gebracht, was het alsof
een kurk van een champagnefles lossprong! De stille en verlaten straten
vulden zich plotseling met een menigte, die juichte, lachte, schreide en
kinderljjk.ontroerd was. Honderden liepen mee met de eerste tanks, die
naar de Grote Markt reden. De geestdrift en de uitgelatenheid van de
jeugd laaide hoog op en menig oudere zag dat aan met een brok van
aandoening in de keel.
Dat dit juist op een Zondagmiddag om twee uur moest komen, trof ve
len diep. Hoe vaak had men niet in de achterliggende bittere jaren In
de kerken een stil gebed tot de Almachtige opgezonden om verlossing
uit de ellende.
Vandaag is het vijf jaar geleden nog voor gevangenis gaan inrichten!
dat deze bede in vervulling ging. Op de avond van die dag vielen er
Veel is er sindsdien gebeurd. In de in de St. Jacobstraat en de Vuil-
stryd om de vrede die ons bezig straat enkele bommen. Wel veel
houdt, dreigen de herinneringen aan i verwoesting, doch gelukkig geen
de bange en blijde dagen voor en slachtoffers. Ook Yerseke en Elle.
na de bevrijding te vervangen. Wij woutsdijk kregen een bombardement,
willen ze op deze dag in vogelvlucht
in het geheugen terugroepen.
achtten de Duitse troepen die nog
in Goes achtergebleven waren, het
ogenblik gekomen om ook de af
tocht te blazen. Eerst staken zij nog
het electra-schip dat in de haven
lag, in brand en enkele Duitse heet
hoofden probeerden de gasfabriek
te vernielen, doch de schade viel
mee.
DE LAATSTE NACHT.
Aan de vooravond van de bevrij
ding, rond het middernachtelijk uur
begon toen een artilleriebeschieting
met lichte projectielen een zgn.
verontrustingsbeschieting, zoals de
geallieerden het later noemden
waarbij een aantal huizen in de Pic-
cajrdstraat schade opliepen, doch
geen slachtoffers vielen. De Duit
sers staken de brand in hun muni-
tievoorraad in de Hollandse hoeve
aan de 's-Gravenpolderse straatweg,
de Chr. Bewaarschool ging in vlam
men op, gevolgd door een pakhuis
van de fa. Franken en Van Weel
in de Poel en de garage van de
heer Spelier aan de Koepoort.
Zondagmorgen was er ook bijna
doorlopend luchtalarm, maar Duit
militairen waren vrijwel niet
In de volgende dagen gingen de
«cl miuiucupu. Duitsers nog schepen vorderen, zelfs -- - -----
In de eerste dagen van Septem- kwam Seyss Inquart de zaak nog ™ee]" ln Goes te ?1€.n.- f10 verl'eP de
ber begon het ,,te dagen". De uit- eens inspecteren, een aantal burgers Zondagmorgen, totdat rond half
tocht van de Goese landverraders werd uit bed gehaald om munitie te I twee de eerste tank van uit de Poel
begon. De wegen vulden zich met lossen en op 26 October kwam een Goes kwam binnen rijden even la
de uit Frankrijk terugtrekkende bevel voor evacuatie van de man- ter gevolgd door tanks uit de rich-
Duitse troepen. Van hun martiale nelfrke bevolking van 17 tot 45 jaar. tinf Kloetinge. De mannen van de
houding uit Mei '40 was niet veel Slechts een dertigtal personen gaf P; stonden reeds klaar om de be-
meer overgebleven. Binnen twintig hieraan gehoor. De Ortskomman-vrijders als gids te dienen. Op de
jaar in de geschiedenis, gingen zij i dant de Grüne Pollzei was in- Stationsweg werd één der tanks van
„der Weg zurück." Na „Dolle Dins-tussen ook gesmeerd liet nog 20 achteir het station onder vuur ge
dag" kregen de nog achtergebleven i mannen oppikken. Het troepje moest j n°meri. waardoor emge burgers wer-
vertegenwoordigers van het „Her- naar Middelburg, doch allen konden d€n &ew°nd, doch de tank maakte
renvolk" weer wat praats en tracht- I daar ontsnappen. Het Goese politie
ten het de burgerij nog zo lastig korps was inmiddels ook onderge-
mogelijk te maken, doch hun dagen
waren geteld. De waarnemend bur
gemeester, de heer A. Vermaire die
de „planmatig gedistanciëerde" N.
doken.
DE BEVRIJDING.
Intussen rukten de bevrijdingsle-
S. Bt-er Lenshoek, Was opgevolgd! RiJ"
lapte de brallerige commando's voor Zuid Revelsnd^
het vorderen van „spitters" e.d. aan f^}e k-:
zijn laars en de O.D., onder leiding vrHd *n 2*
van de districtscommandant voor
Beveland, de heer A. de Roo, ging
op volle toeren draaien. Het sabo
tagewerk werd steeds veelvuldiger,
de bedrijvigheid van de geallieerde
luchtmaoht werd met de dag groter
en de spanning steeg navenant.
DE LAATSTE WEEK.
Zo brak de laatste week van Oc
tober aan. Op 20 October kwam de
„Beauftragte" Münzer van Middel
burg naar Goes vluchten naar een
woning aan de Oude Kloetingse weg.
In de Zak van Zuid-Beveland gin
gen de Duitsers tot inundaties over
en op 21 October wilde de Grüne
Polizei zelfs het Goese Weeshuis
vrijd, en op 26 October werd bij
Baarland de landing met amphibie-
tanks vanuit Z. Vlaanderen uitge-
even rechtsomkeert en de illusie van
deze Duitserss die meenden nog
stand te kunnen houden, was spoe
dig in rook opgegaan.
Weldra kwamen er meer tanks,
waarvan de manschappen met groot
enthousiasme begroet werden. Om
streeks vjjf uur temperde enkele
Duitse granaten, afgeschoten uit de
richting 's-Heer Arendskerke, de
vreugde nog even, doch dit duurde
slechts kart. Goes was en bleef be-
voerd. Er werd zwaar gevochten om i vrijd. De Ó.D. begon zijn zuiverings
het bruggehoofd uit te breiden en i werk en het merendeel der bevrij
de van de Kreekrakdam komende J dingstroepen ging verder. Een groot
troepen rukten naar het Kanaal op, deel van de dorpen in de Zak van
waar zij op 27 October arrivearden. Zuid Beveland werd diezelfde dag
De volgende dag waren de Canade- nog bevrijd en Maandag 30 October
zen reeds over het kanaal en toen I volgde de rest.
Aansticher van
W.A.-bestialiteiten gearresteerd.
Een van de schrijnendste gebeurtenis
sen in de hoofdstad in de tijd, dat de
Duitsers hier bezetters waren, heeft zich
afgespeeld in Februari 1941, en wel rond
het Rembrandtplein en Thorbeckeplein
te Amsterdam. De W.A. tot het uiterste
geprikkeld, doordat hun brutale demon
stratie op het Waterlooplein geëiqdigd
was in een vechtpartij waarbij „ka
meraad" Koot de dood had gevonden en
het „ere-vendel" overhaast had moeten
retireren, besloot een laffe wraak te ne
men op Joodse caféhouders en Joodse
cafébezoekers op het Rembrandtplein en
Thorbeckeplein. In het café „De Kroon"
gingen de N.S.B.'ers zo beestachtig te
keer, dat ruim 100 mensen min of meer
ernstig gewond werden, terwijl een acht
jarig meisje werd dood geslagen. De ma
rechaussee, 24 man sterk, trachtte de or
de te herstellen, doch werd door de wild
geworden W. A. ontwapend en eveneens
zwaar mishandeld. Tenslotte begrepen
ook de Duitsers, dat dit te erg werd en
maakte de Feldgendarmerie een einde
aan dit waanzinnig optreden.
Het heeft lang geduurd voordat men
tenslotte heeft kunnen uitzoeken, wie
verantwoordelijk voor dit optreden zijn
geweest, maar de arrestatie, enige weken
geleden, van zekere mr. G. heeft vol
doende feiten aan het licht gebracht om
ook vast te stellen, dat een zekere Joop
Rooze mede verantwoordelijk is geweest
voor bovengenoemde wandaden. In ver
band met het feit. dat R. reeds door het
Tribunaal en een Bijzonder Gerechtshof
was veroordeeld moest voor zijn arresta
tie voor andere feiten toestemming van
de minister worden verkregen. Deze is
inmiddels gegeven en in de nacht van
Dinsdag op Woensdag heeft de rijkspo
litie hem gepakt.
De O.D. te Goes heeft kort voor de bevrijding, tijdens de bevryding
en direct daarna uitnemend werk verricht. Zeker, er zyn wel eens
foutjes gemaakt, maar dat was onvermijdelijk gezien de grote verwar
ring, die toen heerste.
Over het algemeen heeft de O.D. prachtig werk gedaan, dat aanmer
kelijke waarde heeft gehad voor een vlot verloop van de militaire ope.
ra ties.
watervoorziening, de verlichting enz.?
Dit alles kon echter de vreugde niet
temperen over de herkregen schat:
de vrijheid!
Het dorp Kruiningen breidde zich in de laatste jaren sterk nit. Nieuwe
straten zijn aangelegd en talrijke woningen werden gebouwd. De foto geeft
een overzicht van de nieuwe wijk.
V. V. V.
Neen, het gaat vandaag niet op
nieuw over de kamerzitting over de
oorlogsschade. Het enige, wat er
eigenlijk over te vertellen valt is, dat
de Walcherse landbouwer, die Dins
dag tot middernacht de beraadslagin
gen volgde, niet meer terug gekomen
is. Hij gaf er kennelijk de brui aan.
Neen, vandaag over de veranderde in
stelling, die meer en meer gedemon
streerd. wordt in Zeeland ten opzichte
van het vreemdelingenverkeer.
Was het voor de oorlog vaak zo, dat
de mensen het vreemdelingenverkeer
zo maar op de koop toenamen en zich
nauwelijks rekenschap gaven van wat
liet voor onze provincie betekent, ter
wijl men elders al inzag, dat men van
het vreemdelingenverkeer 'n INDUS
TRIE moet maken, tegenwoordig
wordt dat anders.
In Sluis heeft men dezer dagen de
koppen weer eens bij elkaar gesto-
ken.Dat is daar dubbel nodig, omdat
Sluis een van die Zeeuwse toeristen
centra is, die vrijwel al hun aantrek
kelijkheden hebben verloren. Welnu:
men ziet daar in, dat Sluis weer zijn
oude attracties zal moeten terugkrij
gen, dat er in ieder geval volop gele
genheid moet zijn om de dagjesmen
sen, waarvan deze plaats het hebben
moet, niet alleen goed te ontvangen,
maar ook iets te bieden. Op dat bie
den komt 't aan. Want nu is Zeeland
nog attractiek omdat het oorlogsgebied
is geweest en de sporen van de krijg
hier nog zonder moeite zijn te «in
den. Over een paar jaar echter is dat
veranderd. En dan komt het er op
aan, wat Zeeland en wat plaatsen als
Sluis voor de vreemdeling aan aan
trekkelijks hebben.
Terecht meent men in Sluis, dat men
tegen die tijd paraat moet zijn.
Van begin '44 hebben de diverse
groepen in Zuid-Beveland belangrijk
spionnage-werk gedaan. Er kon geen
Duits stukje geschut verplaatst wor
den, of het werd de districtscomman
dant, de heer A .de Roo. gerappor
teerd. Met de res. kap. Jhr. v. d.
Brandeler en mr. van der Peijl, de la
tere officier-fiscaal, werd alles van
dag tot dag op kaarten bijgehouden
De heren Steketee en Verhulst brach
ten de gegevens per motor naar het
gewestelijk bureau te Middelburg,
waar voor verdere doorzending naar
de geallieerden werd gezorgd Toen
dit practisch niet meer mogelijk was,
kwam de zender eerst goed in actie-
Dit apparaat, dat was ondergebracht
in de woning van dokter Dikkenberg
aan de Oostsingel. Het had een reik
wijdte van 40 km., zodat Middelburg
gemakkelijk gehaald kon worden. On
der de meest gevaarlijke omstandig
heden in de tuin van dr Dikken
berg hebben geruime tijd Duitse wa
gens gestaan terwijl men binnen aan
het seinen was werden de berich
ten in code doorgegeven. Er waren
wel Duitse peilwagens in Zeeland,
doch de O.D. had zijn veiligheids
dienst goed georganiseerd. Wanneer
zo'n wagen in Middelburg de Stati-
onsbrug overging in de richting Goes,
kreeg men onmiddellijk een seintje.
De zender zweeg dan tot de wagen
in Middelburg terug was.
Tegelijkertijd werden kaarten bij
gehouden, waarmee enkele OJD.'ers
zich in de omgeving van Baarland,
waar een landing verwacht werd, en
bij Rilland-Bath schuil hielden, tot
de geallieerden arriveerden.
Direct hadden zodoende de Cana
dese officieren uitstekende kaarten,
hetgeen de operaties zeer vergemak
kelijkte. Bovendien is het hieraan
voor een groot deel te danken, dat
plaatsen als Goes e a. voor een ver
nieling werden gespaard.
Toen de Canadezen eenmaal aan de
Sloedam zaten, hebben zij ook nog
druk gebruik gemaakt van de Goese
zender om in contact te treden met
de O.D. in Middelburg. De beschie
ting van de Zeeuwse hoofdstad werd
geleid via de O D.-zenders. Dit werk
te zo goed, dat de Duitse comman
dant in Middelburg tegen de wnd.
burgemeester, de heer Koene, heeft
opgemerkt, dat er beslist zendercon
tact geweest moest zijn: „Ieder stuk
geschut van ons, werd even nadat het
verplaatst was, weer opnieuw be
schoten". Sneu voor de Duitse com
mandant. doch een compliment voor
de O.D. en de geallieerde artillerie!
Tot 1 December bleef de O.D. in
functie. Volgens voorschriften van
hogerhand werd de heer de Roo met
de waarneming van het burgemees
tersambt belast Met het MG was er
een prettige en practische samenwer
king, zodat hier behoudens wellicht
enkele fouten, de overgangstijd goed
is verlopen.
De bevolking van Goes ging, zoals
overal, met volle moed aan de slag
om alles weer te ordenen, waarbij de
moeilijkheden van de eerste tijd voor
lief werden genomen. Hoe heeft men
zich niet moeten behelpen met de
DE GOESE HELDEN
Met dankbaarheid herdenken wij
dit alles vandaag, bij het eerste lus
trum van de bevrijding van Goes
Maar ook zullen wij vanavond om 7
uur. wanneer zoals iedere Zater
dagavond de klok gaat luiden, ze
ker ditmaal bijzonder de Goese hel
den herdenken, die de bevrijdingsdag
niet meer mochten beleven. De stoer»-
verzetstrijders, die het hoogste offer
brachten voor onze vrijheid! Wij bren
gen hun onze eerbiedige hulde.
Beroep op de huismoeders.
De minister van economische zaken
prof. dr. J. R. M. van den Brink,
heeft Vrijdag een rede gehouden ter
gelegenheid van de officiële inbe-
drijfsstelling van de synthesegasfa
briek van het stikstofbindingsbedrijf
der staatsmijnen. De minister wees
er op, dat het stikstofbindingsbedrijf
thans een zodanige hoeveelh»-id
kunstmeststoffen produceert, dat hier
voor jaarlijks een .productie van
60.000 ton zuivere stikstof nodig is.
Wanneer de nieuwe synthesegasfa
briek eenmaal op volle kracht werkt,
zal het mogelijk zijn, de productie
met ruim de helft te vergroten. De
ze productieverhoging zal er toe lei
den. dat in samenwerking met de
andere Nederlandse stiksstofprodu-
centen in de nabije toekomst ruim
schoots in de binnenlandse behoefte
zal worden voorzien en wellicht ook
export-mogelijkheden ontstaan.
Van zijn aanwezigheid in dit milieu
te midden van de belangrijkste ener
giebronnen van ons land. maakte de
minister gebruik om enige woorden
te wijden aan de electriciteitsvoorzie
ning. in het bijzonder gedurende de
komende wintermaanden
Vermoedelijk zullen, ondanks de
grootste krachtsinspanning, de elec-
trische centrales pas in 1952 in staat
zijn aan de behoefte te voldoen.
Daarom is het nodig in de periode
van November tot en met Januari het
electricteitsverbruik in de snitsuren
te beperken. De overheid zal daarbij
het voorbeeld dienen te geven. In dit
verband deed de minister een beroeo
op de particuliere verbruikers, in het
bijzonder op de huismoeders, die hy
als zeer belangrijke bondgenoten be
schouwt.
DE BEPERKENDE
VOORSCHRIFTEN
Hieronder volgen nogmaals de
verschillende bepalingen welke bij 't
gebruik van electrische energie ge-
durend de spitsuren in acht genomen
dienen te worden.
De spitsuren zyn op Maandag t/m
Vrijdag, de uren van 7 tot 9 's mor
gens en 4 tot 6 uuir 's middags
's Zaterdags uitsluitend van 7-9 uur
's morgens.
Het branden van lichtreclames tij
dens de spitsuren is niet toegestaan.
Etalageverlichting tijdens de spits-
He» Wereldgebeuren
Rijnvaart-conflict
Ala het A.N.P. goed is ingelicht zal
op initiatief van de geallieerde auto
riteiten over twee weken in Duits
burg een conferentie beginnen over
de scheepvaart op de Ryn. Geen con
ferentie tussen regeringsafgevaardig
den, maar een bijeenkomst tussen de
•rechtstreeks betrokkenen oftewel
vertegenwoordigers uit het bedrijfs
leven. Deze heren zullen tot taak
krijgen zo mogeijk orde en organisa
tie te brengen in de wilde concurre
rende vaart op de Rijn en het conflict
tussen Nederland en Duitsland hier
over uit de weg te ruimen. Dat con
flict dateert van Januari van dit jaar
cn heeft onze Rrjnschippers veel
schade berokkend. Vele aken hebben
tijdelijk op moeten leggen, eenvoudig
omdat er geen vracht te krijgen was
tegen redelijke prijs. De oorzaak
da-.wan was het besluit van een ge
allieerd bureau in Duitsland, waar
bij buitenlandse schepen van de
vrachtvaart werden uitgesloten zo
lang er voldoende Duitse scheepsruimte
is. Deze bepaling is weliswaar sedert
kórt verzacht en geldt nu nog slechts
voor transport binnen Duitsland zelf.
maar de Nederlandse Rijnvaart blijft
erdoor gedupeerd. Van Nederlandse
zijde is vanzelfsprekend tegen deze
bepaling geprotesteerd en gesputterd
en tijdens de handelsbesprekingen
van September in Frankfort is er een
h8gtig woordje over gevallen. Als ar
gument werd voornamelijk aange
voerd het aloude beginsel van vrije
scheepvaart op de Ryn, neergelegd in
mentsinrichtingen is tijdens de spits-
SrfS&tZST&XS* m0et "iSiiSBE Acte. Van Duitse z«de
De eUriSStssïdrijven hebben I JJJ* £VeT^anVOSo^£
overleg gepleegd met bun grootver- j niets wat de Nederlandse aken ver-
bruikers teneinde na te gaan °P w Ihinderd onbelemmerd de Duitse Rijn
ke wyzc men tot beperking van het t varen en als bepaalde protectie-
electriciteitsverbrmk tydens de spits- j&Sregelen dat onrendabel maken
uren kan geraken, zonder dat de j.» een geheel ander geval Tegen
Industriële productie wordt geschaad. d „^fring is juridfSb niet zo
Ook particulieren dienen net elee- hr*7 te brengen
triciteitsverbruik tijdens de spitsuren De geal,iecrde Strogelen
te oeperKen. ingegeven door de wens, de Duitse
deviezenpositie en de Duitse Rljn-
vaarders te beschermen tegen Ne
derlandse concurrentie. De Duitse
Rynvloot is, mede door het stilvallen
van de Elbe-vaarrt. veel sneller her
steld en op peü gebracht dan werd
gedacht. De na de geldsanering in
West-Duitsland verwachte opleving
van de Rijnvaart is echter geducht te
gengevallen en het gevolg was, dat
er een overvloed aan transportmidde
len kwam en een tekort aan transpor
ten. Toen aldus de buit aan vracht
niet groot genoeg bleek om deze on
der normale concurrentie-voorwaarden
te verdelen besloot het geallieerde be
stuur de Duitsers eenzijdig te be
voordelen. Dit gebeurde vooral op
Amerikaans aandringen en was te
genover Nederland allesbehalve een
bondgenootschappelijk gebaar.
De Duitse Rijnvloot is minder goed
geoutilleerd dan de Nederlandse en
staat voor zware fiscale lasten. Blijk
baar werd ze beschouwd als een her
stellende patiënt, die slechts lang
zaam aan de volle druk der concur
rentie kon worden blootgesteld en
voorlopig nog Amerikaanse krukken
nodig had. Een geheel ander argu
ment was weer, dat West-Duitsland
belast is met het kostbare onderhoud
van de waterweg van de Rijn en
daaruit het recht peurt de eigen,
scheepvaart tegenover buitenlandse
concurrentie te ondersteunen.
Al deze argumenten gaan natuur
lijk alleen op als de zaak van eng
Duits, niet als de zaaJc van West-
Europees standpunt wordt bezien.
Tot dat laatste plegen juist de
Amerikaanse Marshall-autoriteiten
by voorkeur aan te sporen.
De Duitse reders beweren de laat
ste weken, dat ook zy ervan over
tuigd zijn, dat het huidige systeem
van protectie een bevoorrechting uit
Waarom Loenen geen lid van
Dierenbescherming wordt
De gemeenteraad van Loenen aan
de Vecht behandelde in zijn laatste
vergadering een bijzonder probleem.
Evenals alle gemeenten in ons land
had de raad te oordelen over een ver
zoek om de gemeente lid te doen wor
den ran de Nederlandse Vereniging
tot Bescherming van Dieren. Na eni
ge discussie werd volgens voorstel
van B. en W. afwijzend beschikt, om
dat de gemeente zelf nog een
trekhond in functie heeft.
De prijs van zuurkool-
De heer Nederhorst heeft Donderdag
in de Tweede Kamer vragen gesteld over
de prijsregeling van zuurkool.
De minister van landbouw, de heer
Mansholt, zei in antwoord daarop, dat
hem geen klachten over te hoge prijs
hebben bereikt. Het is niet te verwach
ten, dat de prijs op 23 cent per pond zal
blijven: vermoedelijk wordt hij 18 cent.
Voor de oorlog was de prijs te laag.
Handelde Officier van Justitie
te voorbarig
Het bestuur van de Bo.nd van Mobi
lisatie-invaliden te Drachten heeft 'n
rondschrijven de wereld ingezonden
waarmee zij haar administrateur wil
rehabiliteren. Zij meent, dat de Offi
cier van Justitie onjuist heeft gehan
deld door, voordat een gerechtelijk
verhoor is geschied reeds /tendentieu-
se en onkiese" mededelingen aan de
Ers te doen. Jryr.nlang kon 't sa-
ris niet uitbetaald worden en 't be-
jM,tua,güverjicuuiig njuena uc apius- stuur machtigde dhr de Boer toen t - £--- ..i
uren is verboden tenzij de winkelier geld aanwezig was. tot het opnemen «>oze ls
een schriftelijke overeenkomst met van het achterstallige salaris, waar- worden teruggekeerd naar de voor-
het electriciteitsbedirijf heeft aange- door de Boer bescheiden uitgaven kon oorlogse toestand Als die overtuiging
gaan om de etalage- en winkelver- doen. De heer de Boer heeft volgens stand houdt op de komende confe-
lichting tydens deze uren tot de helft het bestuur, grote geldelijke schade rp°re„ka?T nTvnffiit„e5vllf
te beperken. Eeleden. Het wil nu de Staat, subsi- and voordeliger regeling Idt de bus
Buitenverlichting van openbare ge- diair de Of'icier van Justitie in rech- honderden
bouwen, horecabedrijven en amuse-1 ten aanspireken. hopen^
STEMMEN UIT DE KERKEN
De Generale Synode van de Ned. Hervormde Kerk heeft vergaderd in
de week na 9 October. Het belangrijkst wat van deze vergadering kon
worden bekend gemaakt is zonder twijfel het feit dat de Synode In eerste
lezing door de 20 ordinantiën is heengekomen, die de komende kerkorde
moeten begeleiden. Het volgende jaar zal de Kerk in Classicale verga,
deringen over heel het land byeen, daarover haar oordeel moeten uit
spreken.
Ook belangryk is dat in tweede lezing, dus definitief, is aangenomen
dat alle theologische studenten, voor zjj in de Kerk beroepbaar zyn, ge.
durende vier maanden een seminarie-opleiding krygen. De Synode is
reeds over gegaan tot het benoemen van een rector, n.l. dr. Berkhof,
predikant te Zeist. Hy komt op een zeer belangryke post. Vooral van
zyn leiding zal het afhangen wat er van dit seminarie wordt. By hem
zal de leiding in goede handen zyn en hy zal er wel voor zorgen dat er
iets van gemaakt wordt waarvan heel de Kerk voordeel trekt.
In het korte verslag van een der
zittingen van de Generale Synode
stond aan het eind een besluit dat de
Waalse Commissie de bevoegdheid
zou hebben van een breed modera-
men van een Classicale Vergadering
en tevens van een Provinciale Kerk
vergadering. Daarna volgde nog de
mededeling dat ds. R. Blommacrt, de
Waalse afgevaardigdo (van 1926—
1941 is hij predikant geweest bij de
Waalse Gemeente te Middelburg), na
dat het besluit gevallen was, woor
den van bewogen dankbaarheid heeft
gesproken. Behorende tot de Waalse
Kerken moet men ook wel bewogen
zijn wanneer een belangrijk stuk
vaderlandse kerkgeschiedenis niet in
eens afgebroken is, maar dat deze
Gemeenten, binnen het raam van de
Ned. Hervormde Kerk een zelfstan
digheid kunnen bewaren, die zij nu
bijna vier eeuwen lang hebben ge
had.
De beslissing die genomen is, be
hoort niet tot. het wereldschokkende
nieuws. Ook in het kerknieuws zou
den we deze beslissing niet kunnen
rangschikken onder de belangrijke
gebeurtenissen. En indien de beslis
sing anders was uitgevallen, zou dit
niet veel hebben uitgemaakt voor de
Ned. Hervormde Kerk, die zich op het
ogenblik beweegt in de richting van
een nieuwe kerkorde. Er zullen waar
schijnlijk zelfs zeer vele Hervormden
zijn, die er eigenlijk niet veel van
zullen begrijpen, dat de Waalse Com
missie de bevoegdheid zal hebben
van een breed moderamen enz. Zij
echter, die met hart en ziel tot de
Waalse Gemeenten zich willen reke
nen. zullen de bewogenheid van ds.
Blommaert kunnen verstaan en er
zal ook bij hen wel enige bewogen
ontroering zijn geweest; want het
ging om niet minder dan het zjjn of
het niet zijn van de Waalse Gemeen
ten als zelfstandig geheel binnen de
Ned. Herv. Kerk.
Het getal der Waalse Gemeenten
is niet groot. In totaal zijn er in ons
tand nu nog 16. Daaronder zijn nog
heel wat miniatuur Gemeenten. Dit
is de rest van wat eens de stuwende
kracht was van de Gereformeerde
Kerk in de Nederlanden.
Die Walen zijn vooral in het begin
van veel betekenis geweest. Zij zijn
het eigenlijk geweest die hebben ge
maakt dat wij in ons land een Cal
vinistische belijdenis hebben gekre
gen en bij hen moeten we de oorzaak
zoeken dat de organisatie der Kerk
'n presbyteriale-synodale is geworden.
Wanneer er in de Ned. Hervormde
Kerk zo ijverig gewerkt wordt aan
een nieuwe kerkorde, keert men fei
telijk terug tot de grondslagen der
Kerk. die eenmaal mede door de Wa
len zijn gelegd.
TWEETALIG.
Van het begin af aan is de Pro
testantse Kerk in de Nederlanden
tweetalig geweest. De Nederlandse
vluchtelingen Gemeente te Londen,
bestond in 1548 reeds uit een Neder
duits- en een Waalssprekende groep.
Op het convent te Wezel in 1568
het donkerste jaar van onze geschie
denis heeft men de richtlijnen ge
trokken voor de toekomst der Kerk.
Het grootste deel der afgevaardigden
kwam uit de Zuidelijke Nederlanden,
dus een behoorlijk aantal Walen. Op de
Synode van Embden in 1571 besluit
men: „De broeders hebben geacht dat
men in de Gemeenten der Fransche
sprake, de forme van den Geneef-
schen Catechismus behoort te gebrui
ken. en in de Gemeenten der Neder
duitse sprake de forme van de Hei-
delbergschen behoort te gebruiken".
De Waalse Gemeenten worden hier
dus eerst genoemd en dit terecht!
Gedurende de eerste tientallen ja
ren dat de Kerkhervorming in de
Nederlanden doorbrak, lag het zwaar
te punt niet in het Noorden maar in
het Zuiden. De Franssprekenden heb
ben hier van het begin af aan con
tact gehad met Genève.
Sedert 1577 hebben de Walen een
eigen Synode gehad. In Holland en
Zeeland waren er in deze jaren reeds
37 Gemeenten, deels van uitgeweke
nen, deels van „soldeniers". Nog
steeds komt in het officieren-corps de
Franse naam veelvuldig voor. De ver
bitterde weerstand in Haarlem, moet
meer worden gezocht by de Waalse
regimenten dan bU de legendarische
Kenau.
Na de successen van Parma en
vooral na de val van Antwerpen in
1585 neemt het getal der Waalse Ge
meenten beduidend toe en wanneer
in 1685 het Edict .van Nantes wordt
opgeheven en daarmee de Protestan
ten in dit land vogelvrij worden ver
klaard. komt er weer een hele vloed
van Franssprekenden zich bij de
Waalse Gemeenten voegen. Welk een
groot aantal Franse namen hebben
we nu nog niet.
ZELFSTANDIGHEID.
In 1814 krijgen de Waalse Gemeen
ten een betrekkelijke zelfstandigheid
in de Commission Walonne. Hun af
vaardiging naar de Algemene Syno
de was niet evenredig naar hun ge
tal; een of soms twee afgevaardigden
van de negentien. Het feit dat ons
Koninklijk Huis tot de Waalse Kerk
behoorde zal daaraan wel niet
vreemd zijn geweest. Hun aantal was
ook toen reeds zeer geslonken.
In de Werkorde van 1945 zijn de
Waalse Gemeenten gezamenlijk niet
meer gelijk gesteld met een Provin
cie. maar met een Classis.
Het ontwerp van de nieuwe kerk
orde .kende de Waalse Gemeenten
niet meer als een zelfstandig geheel,
maar deelde hen in bij de classis
waarin zij lagen. Daar was dus< geen
sprak# meer van een eigen organisa
tie over het gehele land en practisch
was een eigen afvaardiging naar de
Generale Synode onmogelijk gewor
den.
Het is te begrijpen dat dit voor
stel weerstanden opwekte in de Waal
se Reünie en dat men hier op grond
van geschiedenis en het eigen karak
ter dat deze Gemeenten hebben, een
zelfstandigheid wilde bewaren,
ten gunste van de Walen. Hierdoor
De beslissing is dan nu gevallen
zal een belangrijk stuk geschied fiis
van de Ned, Hervormde Kerk blijven
voortleven. H.
