Nederlandse school vond onderdak
in Frans kasteel
Moskou lost het startschot voor
de eindstrijd om Duitsland
NEDERLANDS CARILLON SPEELT
MET KERSTMIS IN NEW-YORK
Zeeuwse Almanak
VRIJDAG 14 OCTOBER 1949
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
3
Twee regeringen - maar één volk beslist
Situatie eist grootmoedigheid van het Westen.
(Van onze diplomatieke medewerker)
Vijf jaar geleden, tegen het einde van de oorlog, werd er in de gealli.
eerde landen druk getheoretiseerd over de toekomst van Duitsland. Pian.
nen tot heropvoeding, denazificatie, federalisatie en wat al niet meer wer.
den opgesteld en besproken. Maar toen men in Duitsland kwam, werden
al deze problemen overschaduwd door de figuur van een Duitse vrouw,
die, te midden van de ruïnes van een grote stad, met een hamer het ce.
ment van een heel gebleven steen afbikte. Tegenover dit symbool van de
catastrophe, die het Duitse volk had getroffen, schenen alle technische en
ideologische argumenten over Duitslands toekomst futiel. De dringende
noodzaak, onmiddellijk te voorzien in de eenvoudigste levensbehoeften en
iets in de plaats te stellen voor de geheel vernietigde bestuursmachine,
moest de aandacht wel afleiden van het vraagstuk, hoe de Duitsers ervan
terug te houden, opnieuw een gevaar voor de wereld te worden. Veeleer
kon zich de overtuiging opdringen, dat met deze zo volkomen verslagen
natie gedurende vele tientallen jaren nauwelijks ernstig rekening zou be
hoeven te worden gehouden.
Het is geheel anders gegaan. In
West-Duitsland is sinds korte tijd
een regering in functie en een an
dere is dezer dagen in het Oosten
ten doop gehouden. De overwinnaars
uit de oorlog hebben nog geen af
stand van hun controle gedaan: het
Westen oefent deze uit door de ma
chinerie van het bezettingsstatuut
en de Russen door een regiem van
trouwe satellieten. Maar welke be
slissingen de overwinnaars nog ten
aanzien van de onder htm hoede
staande gebieden nemen, steeds zul-
Wij zijn er in geslaagd ons te
verzekeren van de bijdragen
van een diplomatieke medewer
ker, van wie bekend is, dat hij
in allerlei belangrijke kwesties
steeds zeer goed geïnformeerd
pleegt te zijn. Zijn bijdragen,
welke regelmatig in ons blad
zullen verschijnen, bevelen wij
gaarne in de levendige belang
stelling van onze lezers aan.
de mogelijkheid van een verdeelde
natie. De vorming van een regering
nu ook in Oost-Duitsland, betekent
daarom geenszins een stabilisering,
maar veeleer 't werkelijke begin
van een strijd.
Maar hoe kan deze strjjd uitgevoch
ten worden? Burgeroorlog, zo voor
de hand liggend by het bestaan van
twee regeringen, is uitgesloten door
de aanwezigheid van de overmach
tige strijdkrachten der bezetting»,
mogendheden. Op het ogenblik heeft
de situatie veel weg van een party
schaak, met aan heide zijden de
zelfde stukken op het bord en het
Westen in iets gunstiger positie,
doordat het meer vrijheid en meer
(betrekkelijke) welvaart heeft kun.
nen bieden.
Nu echter schijnt het, dat de Rus
sen dit evenwicht willen doorbreken
en bereid zyn om een hoge inzet te
spelen. Zy hebben de Oostduitse
regering een vredesverdrag en te
rugtrekking hunnen bezettingstroe.
Sen in het vooruitzicht gesteld. Na-
at communistische propaganda en
machtsvertoon gefaald hebben dinger
zy naar een alliantie met het Duit-
se nationalisme in de hoop met hulp
daarvan tenslotte de Westelijke be.
zetters te kunnen overwinnen. En
de idee is niet zo dwaas, als zy er
uitziet.
Zeker, de Oostduitse regering
steunt op het ogenblik slechts op ae
Russische bajonetten en niet op aan
hang van enige importantie onder
het Duitse volk. Maar zo spoedig
als er in Berlijn, dat door alle Duit
sers nog steeds als de hoofdstad
wordt beschouwd, een regering zou
zyn, vrij van de last der bezetting,
met een eigen leger (de volkspon-
tie!) en waarschijnlijk voorzien van
voordelige handelscontracten met
Rusland en zijn satellieten Duits
lands traditionele klanten zou
daarin verandering kunnen komen.
Een dergelijke regering zou zich niet
slechts tot de communisten, maar
ook tot de nationalisten, ex-nazi's en
vooral de ontevreden massa's der
oorlogsslachtoffers en vluchtelingen
in West-Duitsland kunnen wenden.
Nationalistische teleurstelling en
sociale wanhoop zouden in de han
den der Duitse nationale bolsjewis
ten even gevaarlijke wapens tegen
de republiek van Bonn kunnen wor
den, als zij het in handen van Hit-
Ier tegen de republiek van Weimar
waren. En wel zouden er in het
uiterste geval nog de Westelijke be
zettingstroepen zyn om een rebellie
van deze krachten te onderdrukken,
maar Rusland zou zijn zaak prac-
tisch reeds gewonnen hebben, indien
het* werkelijk zover mocht komen.
MIDDELEN.
Welke middelen staan het Westen
ter beschikking, om deze Russische
plannen te verijdelen? De enige
op een permanent succes schijnt
gelegen te zijn in een aanbod, de
Duitsers als gelijkgerechtigde leden
in een verenigd Europa of een At
lantische Unie op te nemen een
aanbod, dat zeker op 't ogenblik, nu
Meer Nederlandse beiaards naar Amerika?
(Van onze speciale verslaggever).
Er is by kans geen bedryf denkbaar, romantischer dan de klokkengie.
tery, waar alles practisch gelijk is gebleven sinds de tyd, dat de Hemo-
ny's hun zingende beiaards gestalte gaven. De gieteryen zyn nog even
stoffig en donker, zo nu en dan helrood of felgroen verlicht door een
gloeiende straal kopermengsel; het maken van de kiokkenmantels, het
opplakken van letters en figuren, het is nog net eender. En toch is er
ets van de moderne geest In de hedendaagse klokkengieteryen gevaren;
niet zozeer in de vervaardiging van hun producten dan wel in de afzet
ervan. Een Brabantse gletery richtte een reizende beiaard in, die al
concerterende door het land trekt om de carillon-arme streken (waar
onder Friesland) de genietingen van een goed klokkenspel te doen ken
nen en de gletery van de gebroeders Van Bergen te Helligerlee heeft een
permanente vertegenwoordiger ln Amerika (één van de drie broers-fir
manten) om te proberen, het Nederlandse klokkengietersproduct daar in.
gang te doen vinden. Een dankbare taak, want Amerika is slechts
schaars bedeeld met carillons; een mocilyke tevens, want de Amerika,
nen kopen geen kat in de zak en er hangen daar enkele uitstekende
Engelse beiaards.
KOM ZELF MAAR EENS
LUISTEREN.
Dat was ook de reden,
de kerkvoogden van de St. Martin's
Church in New-York er eerst geen
oor naar hadden om het klokken-
Staf Nees aan h«t klavier van liet
carillon, dat „Heiligerlee" maakte
voor de Sint Martins.kerk in
New-York.
de anti-Russische tendenties nog
sterk zyn, met beide handen zou
worden aanvaard. Maar daartoe zal
het nodig zijn, Duitsland niet lan
ger te zien ais de vijand van gis
teren en verdachte bij voorbaat,
maar als een potentiële vriend en
partner van morgen. Het plan,
West-Duitsland ten spoedigste op te
nemen in de Raad van Europa,
schhnt te bewijzen, dat het Westen
werkelijk in staat is een dergelijke
grootmoedigheid en politieke ver
beeldingskracht op te brengen.
len zij daarbij rekening moeten
houden met de mening der Duitsers,
zij het openlijk, zij het als een zaak
van propaganda, want uit de gered
de stenen zijn muren opgetrokken en
al is het probleem, hoe de Duitsers
te voeden, te huisvesten en aan het
werk te krijgen, nog geenszins ge-
heel opgelost, het proces bevindt
zich toch in volle ontwikkeling, 't
Type van de Duitser van vandaag
is niet meer de man of de vrouw
die een ruïne met de blote handen
te lijf gaat, maar van de fabrieks
arbeider, de boer, de zakenman. En
zij allen hebben nu tijd voor politiek
en voldoende energie om hun me
ning uit te spreken.
Er is thans, ten goede of ten
kwade, opnieuw een Duitsland,
waaraan inde raadkamers van de
wereld onmogelijk met een schou
derophalen voorby kan worden ge
gaan geen twee Duitslanden, zoals
velen ten onrechte menen. Zeker,
er zijn twee regeringen en het kon
ook nauwelijks anders. Want het
was natuurlijk en onvermijdelijk, dat
dé Russen alles in het werk zouden
- stellen om Oost-Duitsland op te
bouwen volgens het systeem, aat zij
als het enige goede beschouwen,
evenals het natuurlijk en onvermij
delijk was, dat de Westelijke geal
lieerden zouden trachten West-Duits
land te ontwikkelen naar het voor
beeld der democratieën. Maar beide
regeringen dingen naar de gust van
één volk. En belde regeringen ook
begrenzen haar aanspraak op macht
niet tot het gebied, waarin zij deze
zij het ook beperkt werkelijk
uitoefenen, maar breiden haar tot
geheel Duitsland uit. De regering
van Bonn wordt daarin gesteund
door het Westen, die van Oost-Ber-
lijn door de Russen. Bovendien denkt
de grote massa van het Duitse volk
er niet aan, zich neer te leggen by
ZATERDAGMIDDAGVOETBAL
Sportliefhebbers hebben vaak een
geheel verkeerde instelling. Zij sta
ren zich blind op beroemde namen,
op de prestaties der sterrenen
zij verliezen volkomen uit het oog,
dat de sterren eigenlijk toch van veel
minder betekenis zijn, dan de grote
massa, die de sport beoefent, het li
chaam en daardoor ook de geest
traint en in conditie houdt en
vreugde beleeft aan lichaamsontspan
ning.
Naar de voetbalwedstrijden der gro
ten trekken drommen mensen. Spelen
de kleintjes en die leveren vaak
een minstens zo aantrekkelijke en
sportieve strijd dan blijven zij
thuis.
Daarom is het wellicht goed om er
eens de aandacht op te vestigen, dat
het Zaterdagmiddagvoetbal de laatste
jaren in Zeeland een enorme vlucht
heeft genomen. Trek op Zaterdagmid
dag door Zeeland en ge zult geen
dorpje vinden zo klein, of er wordt
gevoetbald, met liefde en toewijding.
Dat zijn de mensen, die hun prin
cipes trouw blijven en niet op Zon
dagmiddag willen voetballen. Zij
hechten niet aan drommen toeschou
wers. Zij spelen als het ware in het
verborgene.
Maar zij hebben de ware sportgeest
te pakken en wat meer zegt: zij spe
len nog goed ook!
Als ge van voetbal houdt, moet ge
eens letten'op die dorpsclubs, die Za
terdag in en Zaterdag uit de strijd
aanbinden.
Niet alleen op hen letten als er een
stuk over in de krant staat, maar ze
gaan opzoeken, zelf gaan kijken. Ge
zult er niet alleen plezier aan bele
ven, maar ook voordeel van hebben.
Want ge komt dan in de frisse lucht
en eens goed uitwaaien op Zaterdag
middag zal niemand schaden!
Stichting werd mogelijk door
enthousiasme van de kolonie
I
Maar oo(k uit Zeeland kwam hulp.
(Van een speciale verslaggever).
Drie kilometer buiten Sens, de oude bisschopsstad in het hart van het
departement van de Yonne, waarin zoveel Nederlandse en ook Zeeuwse
boeren sedert het einde van de eerste wereldoorlog een nieuw vaderland
hebben gevonden, ligt Paron: een bescheiden Frans dorpje, eenvoudig en
tegeiyk schilderachtig, zoals men ze by tientallen in het Franse land
kan aantreffen. En by dit dorpje hoort een kasteel of hoort het dorp
b\j het kasteel? alweer geheel zoals in zovele Franse dorpen het ge-
val is.
Chateau de Paron..
Nu moet U zich geen oud en stoer
gebouwen-complex voorstellen met
zware muren, torens en kantelen. Er
zijn nu eenmaal in Frankrijk heel
wat kastelen, die niet geheel voldoen
aan de fantasieën onzer kinderjaren.
Juist als zovele wijn-chateaux in het
Zuiden, is het Chateau de Paron een
statig buitenhuis, waarschijnlijk nog
geen 150 jaar oud, dat tot voor kort
toebehoorde aan een gravin, die het
voor haar zoon had bestemd. Maar
ge weet het: de mens wiktDe
ge graaf kwam een half jaar ge-
ïn om het leven bij een auto-onge
val in de buurt van Lyon en zijn moe
der besloot het kasteel te koop aan
te bieden.
Dat was het moment, waarop voor
de Nederlandse kolonie aan de Yon.
ne, waar men reeds enige jaren liep
te broeden op een plan om een eigen
Nederlandse school voor de kinde.
ren van de emigranten te stichten,
een school, zoals men die voor
de kinderen wenste: op positief
Christeiyke grondslag, een kans zag
om dit plan te verwezenlyken.
De koopsom, die gevraagd werd
was niet te hoog 6 millioen
franc maar toch hoog genoeg om
er even van terug te schrikken. Maar
dat was Inderdaad maar even. De
koppen werden by elkaar gestoken,
er werd gepraat en overwogen, ds.
H. J. Winter, de eigen Nederlandse
Gereformeerde predikant aan de
Yonne, zette er de schouders onder
met andere kopstukken van de kolo.
nle, zoals de -ieer Pierre Quaack, de
„vader" van de kolonie. En binnen
een week lag het benodigde bedrag
op tafel: ln Nederlandse munt omge
rekend ruim 60.000 gulden. Door de
kolonie zelf byeen gebracht.
Men kon dus tot de koop besluiten,
maar daarmede was men er nog lang
niet. Men bezat nu weliswaar een
fraai gebouw, enige bijgebouwen en
ongeveer 7% ha. mooi terrein, maar
dat alles moest worden ingericht en
voor school en internaat geschikt ge
maakt. Weer werd er vergaderd en
gerekend: ongeveer vijftig duizend
ilden dacht men voorlopig nog no-
.g te hebben en daarvoor meende
men een beroep op Nederland te mo
gen doen.
HULP UIT NEDERLAND
Ds. Winter werd naar Nederland
afgevaardigd en hy had een gesprek
met enige heren, die bereid bleken
voor dit mooie doel actie te voeren.
In de eerste plaats dr. N. J. Hommes
Zeeland welbekend uit de tijd, dat
als Gereformeerd predikant in
.iddelburg stond die als secreta
ris van de Deputaten van de Geref.
Kerken voor de geestelijke verzorging
van de verstrooide Nederlanders in
Frankrijk natuurlijk direct vol be
langstelling was. Én ook de heer F.
C. Meijstcr Jr. uit Rotterdam was di
rect enthousiast. Er werd een actie
op touw gezet en inderdaad bleken
de geestverwanten in Nederland be
reid om te helpen. Ook in Zeeland,
waar, zoals bekend, in menige ge
meente een inzameling werd gehou
den, bleek men bereid de school in
Frankrijk te steunen. En zo kon in
de afgelopen maanden een belangrijk
bedrag voor de inrichting worden bij
eengebracht. Nog wel niet de volle
50.000 gulden, maar toch voldoende
om de school te kunnen openen, het
geen dus op 5 October jl. is geschied.
Men vertrouwt er op, dat het ont
brekende bedrag er nog wel zal ko
men.
Ook op andere wy'ze werd er uit
Nederland geholpen, met name door
verschillende fabrikanten, die aller
lei goederen voor de inrichting gratis
of tegen sterk gereduceerde prijs ter
beschikking stelden. Bij het Neder
landse departement
van Onderwijs. K.
en W. werd voor
éénmaal een sub
sidie aangevraagd.
Op de openings
dag had ik gele
genheid met velen
over de school te
spreken. In de eer
ste plaats natuur
lijk met dr, J. W.
Marmelstein, de
enthousiaste Neder
landse directeur
van de school, die
reeds zoveel voor
de betrekkingen
tussen Nederland
en Frankrijk heeft
gedaan en die nu
in de Ecole Théo-
dore de Bèze een
nieuwe taak heeft
gevonden. Hij ver
telde veel over zijn
school, ook over
de naam; Théodore de Bèze, mede
werker van Calvyn, die ook aan de
Yonnie werd géboren, nl. in het na
burige Vézelav. Maar de leden van
de kolonie zelf zyn niet minder
enthousiast, in de eerste plaats ds.
Winter zelf natuurlijk, maar ook al
die anderen. Elgenlyk was het één
grote feestelijke gestemde familie,
die daar op die mooie herfstmiddag
was bijeengekomen. En voor ons uit
Zeeland was het natuurlijk bijzonder
aardig tussen al die Nederlanders in
den vreemde ook zovele Zeeuwen aan
te treffen. Ja zelfs de Zeeuwse kap
pen uit verschillende delen van de
provincie waren hier te bewonderen.
UITBREIDING MOGELIJK
De school telt nu 37 leerlingen, die
alle intern zijn, maar men hoopt door
het geschikt maken van de bijgebou
wen voor leslokalen de capaciteit tot
80 100 te kunnen opvoeren. Dafr is
ook wel nodig, want men wil de ex
ploitatie liefst dekkend maken uit de
schoolgelden.
Zolang dat nog niet geheel mogelijk
is, moet er wat bijgesprongen wor
den en dat doet de kolonie zelf weer
op heel originele en sympathieke
manier. Met de varkens- en kalve-
renactie namelijk!
Het bestuur koopt telkens wat big
gen en kalveren en doet die bij een
Nederlandse boer in de kost. Zonder
betaling van kostgeld natuurlijk. Ze
eten mee uit de grote pot en als de
boer ze heeft groot gebracht, is de
opbrengst voor de school. Misschien
zou dit voorbeeld in Zeeland ook nog
wel nagevolgd kunnen worden. In
Frankrijk loopt deze actie in elk ge
val gesmeerd!
MR. MARBLESTONE
De leerlingen zyn vrywel alle Ne
derlandse kinderen, maar toch zijn er
twee kleine Amerikaantjes onder, 'n
dochtertje en een zoon van mr. Sas-
low, een Amerikaan, die op het Euro
pese Marshall-bureau in Parijs werkt.
Maar ook deze voelen zich nier best
thuis. Ze spreken al een aardig mond
je Frans en zelfs een paar woorden
Nederlands, maar die hebben ze in
Zoutelande geleerd, waar ze onlangs
bij een Zeeuwse familie gelogeerd
hebben. Dr. Marmelstein noemen ze
echter voor het gemak toch maar
mr. Marblestone
Al deze kinderen vinden op het
Chateau Paron in een echt Neder
lands milieu, dat toch ook de Franse
zijde van hun jonge leventje niet ver
waarloost, een heerlijke omgeving en
een schare toegewijde verzorgers en
opvoeders. Dat 'dit bereikt kon wor
den, zelfs eerder dan een jaar geleden
nog algemeen werd verwacht, dan
ken zy en hun ouders aan het
enthousiasme en het doorzetten van
de Neterlandse kolonie aan de Yon
ne en ae hulp van velen daarbuiten,
in Nederland èn in Frankrijk.
Ds. H. J. Winter en dr. J. W. Marmelstein
Eyskens naar
Koning Leopold
De „Peuple" van Donderdagmorgen
meent te weten dat de Belgische
eerste minister Eyskens zich Zaterdag
aanstaande naar Pregny zal begeven
om contact op te nemen met de Ko
ning over de te houden volksraadple
ging.
Eyskens zou Maandag weer in Brus
sel terug zijn.
spel, waarvoor het geld ondermeer
was bijeengebracht door mensen,
die door het schenken van een klok
een overleden familielid wilden eren,
in Nederland te bestellen; New-York
immers had een bést Engels Rocke
feller-carillon, er hing nog ergens
•een Amerikaans, dat óók niet slecht
was, waarom zou men een Neder
lands kopen, zonder dat men wist
of het in de practiik beviel? Maar
de Nëderlandse klokkengieters van
vandaag-de-dag, we zeiden het al,
hebben een moderne handelsinslag
de Van Bergens stelden de kerx-
voogden oen vliegtuig ter beschik
king om het Heihgerlee-cdrillon, dat
na de Wereldtentoonstelling van '39
aan Greenwood was geleverd, te ko
men beluisteren en keuren en daar,
1200 kilometer van New-York, be
sloten de voogden van de St. Mar
tin's kerk tóch maar een Nederland
se beiaard te nemen.
Dat was drie maanden geleden;
nu reeds zijn de veertig klokken en
klokjes klaar, want met Kerstmis
zullen ze hun sprankelende klanken
over New York moeten uitgieten.
Er zyn Amerikanen, die er met ge
spitste oren naar zullen luisteren,
want méér plaatsen in de Nieuwe
Wereld willen graag een carillon
hebben. Bevallen de St. Martin s
„bells" hen welnu, dan kan Heili
gerlee het nog wel eens druk krij
gen.
De hoop, dat er binnenkort naast
de luttele Amerikaanse en de iets
groter in aantal zynde Engelse
méér-Nederlandse klokken hun bron-
zen lied over Amerika zullen uit
storten, moet niet geheel ydel wor.
den geacht, want dit nieuwe caril
lon mag er zyn! Maandagmiddag
heeft nl. de meester onder de bei
aardiers, Staf Nees, de directeur van
de Mechelse Beiaardschool, het voor
dc fabriek in Heiligerlee opgestel
de carillon bespeeld ten aanhorevan
een zeer select gezelschap en een
voorproefje gegeven van Jiet muzi
kaal genot, dat straks voor de New-
Yorkérs zal zijn weggelegd. De reine
klanken twinkelden over het oude
Heiligerlee, terwijl Nees' vuisten en
voeten rap over het klavier dartel
den en menig burgervader onder de
gasten zal jaloers zijn geweest op
New-York, dat zulk een klokken
spel in één van zyn torens krygt.
Er zyn heel wat klokken en bei
aards in de laatste wereldstrijd ge
bleven en de Nederlandse klokken
gieterijen hebben momenteel aan op
drachten geen gebrek. Maar eens
komt de tijd, aat Nederland weer
vol „malende molens en zingende
torens" is en dan zal het goed zijn,
ander
rijk
muzikale torens. Moge dit Neder-
vaste voet te hebben in een
afzetgebied, dat minder ryk is
lands carillon de bewoners van
werelds grootste stad niet alleen
herinneren aan de Nederlandse oor
sprong van hun city, maar ook over
tuigen van de kundigheden van do
eeuwenoude Nederlandse gieterijen!
Hei Wereldgebeuren
Wanneer komt de
krachtproef?
A.B-C.-cabaret bracht
bruilofiscène
Voor een uitverkochte zaal
werd Woensdagavond als speci
ale attractie, bij het A.B.C.-ca-
baret in het Leidseplein-theater
te Amsterdam, aan het slot een
bruiloftscène opgevoerd waarin
Ch#s Baay de hoofdrol vervul
de.
Als juichende bruidegom stel
de Chris zijn vrouw Lucie aan
het publiek voor, waarop Wim
Kan met enige welgekozen
woorden over het huwelijk het
bruidspaar gelukwenste.
Feestmaal bij vergissing.
De Venlose afdeling van de Ned.
Kath. Bond van Handels-, Winkel- en
Kantoorbedienden wilde de feestdag
van haar patroon, St Franciscus van
Assisi, niet onopgemerkt laten voor
bijgaan. Een order werd uitgevaar
digd om twee honderd broodjes en de
nodige hoeveelheid kaas. vlees en
boter naar een zaal aan de Gelderse
Poort te Venlo te zenden, die, naar
de vroegere eigenaar, nog steeds zaal
Heuts heet. De leverancier bracht de
waren echter aan een zaak in de
Parkstraat, die eveneens naar de naam
„zaal Heuts" luistert. Toevallig vierde
in deze laatste zaal de Venlose werk-
nemende middenstand juist het vijf
tienjarig bestaan der afdeling met ge
bak voor de dames en sigaren voor
de heren. Met blijdschap en ontroe
ring zag de voorzitter der midden
standers de zending broodjes en by-
behorende ingrediënten voor een wel
kom feestgeschenk van de standsor
ganisatie der Kath. Arbeiders aan. Hij
bracht telefonisch zijn dank over aan
de voorzitter der K.A.B. Deze zei wel
van niets te weten, doch dit kon hem
alleen maar in, de achting doen stij
gen. Eerst toen de H.K.W.-mannen in
de „andere" zaal Heuts vergeefs ble
ven wachten op het feestmaal, volg
de de ontknoping....
De muizenplaag, lang beperkt ge
bleven tot de Noord-Oost Polder, neemt
op het ogenblik in geheel Z.W. Friesland
noodlottige vormen aan. Met grote snel
heid woekert de plaag voort.
De klinkende verkiezingsoverwin
ning van de Noorse socialisten zal
niet nalaten de Labourleiders een
hart onder de riem te steken. Natuur
lijk voorspelt de zetelwinst van do
Noorse zusterpartij en het nieuwe
mandaat voor de regering Gerhard-
sen nog niets over de komende ont
wikkeling in Engeland. De verkie-
zingskaarten liggen daar anders. Niet
temin is er voldoende gelijkenis tus
sen beide landen de enige in Eu
ropa met louter socialistische regerin
gen aan het bewind om de uitslag
in Noorwegen als een gunstig voorte
ken te beschouwen. Het kabinet Ger-
hardsen immers heeft sinds 1945 de
opbouw van Noorwegen aangevat
volgens dezelfde beginselen als dat
van premier Attlee en de Noorse con
servatieven hebben daarop soortgelij
ke critiek als Churchill en de zijnen-
De Noorse socialisten hebben het her
stel van het land en er was als ge
volg van Duitse bezettingsroof en la
ter geallieerde bombardementen veel
te herstellen niet overgelaten aan'
het particuliere initiatief. De regering
heeft zich door het parlement vol
machten laten verschaffen om het
economische leven van boven af te
leiden en de productie via overheids
maatregelen op te voeren. Op beschei
den schaal heeft de regering bepaal
de bedrijven als electrische kracht
centrales en staalfabrieken genatio
naliseerd en andere winstbeperkin
gen opgelegd. De inzet van de ver
kiezingscampagne was dan ook vooral
geleide contra vrije economie, waar
bij de voorstanders van het laatste de
ontevredenen op hun hand hadden.
In meerderheid heeft echter het kie
zerscorps zich uitgesproken voor een
verlenging met vier jaar van't eerste,
niettegenstaande vorig jaar bij de
provinciale verkiezingen de socialis
ten juist flinke klappen kregen. De
stemming is sindsdien blijkbaar weer
gekeerd.
De Britse socialisten zullen hieruit
zeker de hoop putten in hun land op
gelijke wijze de parlementaire meer
derheid te behouden, desnoods met
enkele zetels minder. Het ziet er
naar uit, dat reeds in November van
dit jaar, vroeger dan werd verwacht,
de krachtmeting .staat te gebeuren.
Er is een tijdlang verschil van in
zicht binnen de Labour-partij voor
gekomen over de meest geschikte da
tum. Een deel der leiders wilde de
krachtmeting liever naar volgend
jaar verschuiven in de hoop, dat La
bour in die tussentijd resultaten zou
behalen, die de stemming onder ar
beiders en middenstanders zou ver
beteren. Een ander deel wilde het
liever aanstonds uitvechten, opdat aan
alle onzekerheid een einde komt. Hoe
de zaken er nu voorstaan is bekend,
hoe dat volgend jaar zal zijn moet
nog afgewacht worden. Vooral de mi
nister van gezondheid, Bevan, heeft
gepleit voor vervroegde verkiezingen.
Of hij zijn zin krijgt moet afgewacht
worden. Op 15 October zullen de
nieuwe kiezerslijsten gepubliceerd
worden. De enige man in Engeland,
die daarna de verkiezingsdatum kan
vaststellen is Clement Attlee en op
zyn woord wordt dan ook met onge
duld gewacht. Vooral door de con
servatieven, die reeds druk in de
weer zijn voor de komende campag
ne. Het conservatieve partijcongres,
dat op 't ogenblik gehouden wordt,
kan worden beschouwd als een alge
mene wapenschouw. Er is daarbij
nog een merkwaardigheid te vermel
den. De krantenkoning Lord Beaver-
brook heeft zich van het congres niets
aangetrokken en in zijn bladen een
privé-partijprogram gepubliceerd met
als voornaamste punten versterking
van het Imperium en van de vriend
schap met Amerika en een minimum
loon voor de arbeiders van zes pond
per week. Van nauwe samenwerking
met het Europees continent is Bea-
verbrook afkerig. Churchill, die ove
rigens dikke vrienden is met Lord
Beaverbrook, heeft zich gehaast dit
program te verwerpen. Als zijn eigen
zinnige vriend voet bij stuk houdt is
dat een kleine schadepost voor de
conservatieven. Verder is het mani
fest van de krantenmagnaat meer een
curiosum dan een document van be
lang.
