Dr. A. F. Philips werd 75 jaar Wat is bezitspreiding? Hoe de Philipsfabrieken fof bloei kwamen Zeeuwse Almanak Zuid-Afrika onder nationalistische dictatuur Hongarije eert De Ruyter TWEEDE BLAD PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT DONDERDAG 24 MAART 1949 OOK ZEEUWEN HIELPEN MEE! door Mr. P. C. de Jonge. Vorige week vierde Dr. A. F. Philips zijn 75e verjaardag. Dat werd een feestdag voor de stad Eindhoven, en de gemeente toonde haar waardering voor de jarige door een standbeeld van Dr. Philips, als feestgeschenk aan te bieden. Wij Nederlanders richten niet veel standbeelden op, en dat iemand bij zijn leven een standbeeld krijgt Is wel iets zeer bijzonders. Dr. Philips moet dan wel een buitenge woon man zijn. Ik kwam eind 1909 bij de Phi lipsfabrieken in dienst. Als ik me goed herinner werkten er toen ongeveer 1500 mensen op de fa briek. De stad telde 5000 zielen, en met de randgemeenten, die in middels bij Eindhoven zijn voegd, vormde 't een conglomeraat van ongeveer 25000 inwoners. Nu lieeft Eindhoven 125.000 zielen; op de Philipsfabrieken daar werken 25.000 mensen, en naast de bedrij ven in Eindhoven staan zeer vele fabrieken in alle delen der wereld, die tot het Philips-concern beho ren. Deze voor ons land wel on gekende ontwikkeling kwam to: stand onder de eminente leiding en door de buitengewone onderne mersgaven van de nu 75 jarige. Als ik dit zo zeg dan doe ik mets tekort aan de verdiensten van de ontelbaar velen die door hun ijver en toewijding, door hun grote ga- Ven van wetenschappelijke en organisatirische aard. aan de ontwikkeling van bedrijf en on derneming hebben medegewerkt. Juist dezen zullen de eerste zijn om te erkennen dat de onderne mersgaven van Dr. A. F. Philips dit alles hebben mogelijk gemaakt. Men zal moeilijk een voorbeeld vinden dat duidelijker spreekt van de grote betekenis van de per soon van de ondernemer op de ontwikkeling der onderneming. De hulde die in deze dagen aan Dr. A. F. Philips is gebracht, is dan ook meer dan verdiend. DE STICHTER. Misschien komt het door mijn persoonlijke ervaringen, maar ik heb wel eens het gevoel dat men de grote verdiensten van de stich ter van het bedrijf, Dr. Ir. G. L. F. Philips, in deze tijd te veel op de achtergrond plaatst. Want de on derneming kon pas tot bloei ko men omdat er een perfect bedrijf aan ten grondslag lag. En dat technisch bedrijf is uitgegroeid onder de grootste moeilijkheden, dank zij de grote gaven als mens cn als ingenieur van „meneer Ge rard", zoals we hem met eerbie dige gemeenzaamheid mochten noemen. Eind 1909 bestond de hogere technische staf die Ir. G. Phi lips ter zijde stond uit de oud- Middelburger, de heer De Broe- kert, en de oud-Zierlkzeenaar Ir. J. C. Lokker, Toen ik solli citeerde als adsistent aan het scheikundig laboratorium, waren er reeds twee adsistenten. wa van één, de heer Bongaerts Kerkwerve, ook een Zeeuw. Mijn cijferlijstje van het eind examen H.B.S. zag er niet zo bij zonder fraai uit, en met een ang stig hart zat ik tegenover mer Philips, toen hij dat cijferlijstje bekeek. Hij vroeg me na poosje over allerlei dingen, en zei eindelijk tot mijn grote vreugde: „Je cijfers zijn niet schitterend, maar je bent een Zeeuw, en daar om neem ik je aan; met Zeeuwen kan ik wat beginnen." DE PROBLEMEN. Tot aan het uitbreken van eerste wereldoorlog mocht ik van zeer nabij de intelligente arbeid van Ir. Philips, bij het ovenvinnen van verbijsterend vele en grote moeilijkheden gadeslaan, en hem GEVOEL VOOR HUMOR. Wat vi een krant te lezen staat, lokt soms de merkwaar digste reacties uit van sommige lezers. Maar wat in een Zeeuw se Almanak staat en dus han delt over Zeeuwse mensen en Zeeuwse dingen en dan boven dien nog zacht-spottend, ironi serend of kwasi-wijsgerig is, ach, dat lokt reacties uit, die ons wel eens doen vragen, waar bij sommigen het gevoel voor humor eigenlijk zit. Een week of zes geleden. Een dame droeg een nieuwe bontjas. Een kindermond beschreef dit als een bontjas „inrijden". Vier nijdige brieven. Van dames, die dachten, dat juist zij bedoeld werden. Geen publiek bij een anti-communistische lezing in Kortgene en een ironisch Alma nakje daarover. Drie anti-com- munistische epistels van lezers als resultaat. Een boutade over de aardappelmoeheid en een le zer verontwaardigd omdat de redactie niet weet, dat „aard appelmoeheid een ziekte is"... En nu in de krant van Zater dag jl. het Almanakje over het strandtentje in Zoutelande. Al weer een lange, boze brief. Met als inhoud, dat de Zoutelanders liet ook niet kunnen helpen. 6es a zevenduizend aanvragen yoor een tentje en maar 200 tentjes beschikbaar... Hetis in derdaad geen gemakkelijk pro bleem om by zo'n situatie ieder een tevreden te stellen. Alle maal de schuld van de zomer stormen van verleden jaar! maar daar ging het natuurlijk niet om. Niemand zal de Zou telanders kwalijk nemen, dat ook zij geen ijzer met handen kunnen breken. Het Almanakje gaf alleen maar uiting aan men selijke onthutstheid, dat er in de prille Maartmaand bij storm- weer al geen tentje meer te krijgen ts. Er kwamen ook andere reac- ties gelukkig. En het strand tentjezal er wel komen. Geluk- kig. Want meer dan één lezer ook m Zoutelande had er bezwaar tegen, dat vrouw en dochters m het zand in hun badpak zouden moeten kruipen! daarbij op hoogst bescheiden wij ze behulpzaam zijn. Toen be stond de productie nog voor een belangrijk deel uit kooldraad gloeilampen: wel werden ook reeds de zoveel minder stroomver- bruikende metaaldraadlampen vervaardigd, maar daaraan kleef den nog zovele gebreken, dat een algemener gebruik pas kon worden verwacht nadat ingrijpen de verbeteringen in het product waren aangebracht. In Duitsland, Engeland en Amerika werkten de concurrenten met koortsachtige haast om de metaaldraadlamp te perfectionneren. Philips mocht niet achterblijven, want dan was de onderneming ten ondergang ge doemd. En we bleven niet achter; nog denk ik met grote voldoening terug aan die tijd vol spanning, die tijd van strijd en overwinning. En „meneer Gerard" stond steeds in de voorste gelederen. Nederland was altijd beschouwd als een land van landbouw, scheepvaart en handel; voor in dustrie deugden we maar in zeer geringe mate. Die mening is o.a. door de ontwikkeling van het Phi lips bedrijf wel duidelijk gelogen straft. Welke oorzaken hebben tot die onverwachte bloei geleid? OPRECHTE MENSELIJKHEID. Ik zie als één der grote oorza ken van de bloei van het Philips- bedrijf de oprechte menselijkheid in de verhouding tussen Ir. Phi lips en al zijn ondergeschikten. Dat het werken onder een zó ener gieke leiding niet altijd gemakke lijk was, spreekt haast vanzelf. De zenuwspanning waaronder ge werkt moest worden, maakte ook een man als Philips wel eens on redelijk in zijn eisen. Hy kon soms zeer boos worden, maar als hij na enig nadenken de onredelijk heid van zijn boosheid had inge zien dan kon hij ook op zo sym pathieke manier zijn spijt tonen. Hij leefde mede met zijn arbei ders, en vooral de ouderen die met meneer Gerard hadden gezwoegd in de moeilijke begin-jaren, kon den zich verheugen in de voort durende oprechte belangstelling van hun directeur voor hen per soonlijk en hun gezin. SOCIAAL GEVOEL. Ir. Philips had een groot sociaal gevoel. Het is reeds opmerkelijk dat rond 1910 de behartiging der sociale belangen van het perso neel was toevertrouwd aan een strijdvaardig socialist.. De arbeids voorwaarden by Philips staken "Zeer gunstig af bij die van meeste overige fabrieken In rond Eindhoven. Philips was dan ook bij zijn collega-fa brikanten al lerminst populair. Ir. Philips had kijk op mensen, en hij wist ieder er toe te bren gen zich voortdurend bezig te houden met de mogelijkheden lot het aanbrengen van verbeterin gen in het bedrijf. Ieder kon zich rechtstreeks tot hem richten met ideeën; hij nam van elk denkbeeld met belangstelling kennis en als er maar enige mogelijkheid van practische, bruikbaarheid in stak, werd het beproefd, ongeacht de kosten die met zo'n proefneming gepaard gingen, Zo kwamen uit de kringen der arbeiders mannen naar voren die tot de hoogste ran gen in het bedrijf zijn opgeklom men, en die voor de ontwikkeling van de productie-organisatie van de grootste betekenis zijn geweest. GLASBLAZERS. Enkele jaren geleden mocht ik tegenwoordig zijn bij het 40-jarig fabrieksjubileum van een van mijn beste Philips-vrlenden. De jubilaris ontving niet alleen een ridderorde van H. M. de Konin gin. maar uit alle delen der we reld waren huldigingstelegram men van de grootste geleerden op natuurkundig en scheikundig ge bied binnengekomen. En die ge huldigde deed precies veertig jaar tevoren zijn intrede in de fabriek als glasblazersjongetje van 12 jaar, Al spoedig was het oog van Ir. Philips op dat pientere kereltje gevallen. Hij gaf hem bijzondere opdrachten, en bemerkte hoe snel het ventje het wezenlijke van de gegeven opdracht begreep, en met hoeveel nauwkeurigheid dié op dracht werd uitgevoerd. Philips betaalde het lesgeld, en de kleine glasblazer ging al spoedig des avonds bij een onderwijzer zijn kennis van het Nederlands en het rekenen nog wat aanvullen. En bij die theoretische vorming bleef het. Maar de jongen groeide op tot een zeer bekwaam man; hij verkreeg één der allerhoogste posten in de fabricageleiding en werd een specialist van wereld naam op het gebied van de pro blemen die met glas en glasver werking samenhangen. Het zou niet moeilijk zijn dit voorbeeld met tientallen andere, zij het wat minder Illustere, aan te vullen, Maar aan de andere kant: wie ondanks de prachtigste diploma's, niet deugde voor het bedrijf, of zich niet met al zijn kracht wilde geven aan de taak die hem was opgedragen, werd onherroepelijk verwijderd. COMMERCIËLE UITBOUW. En Ir. Philips ging ons bij alles voor. Van vroeg tot laat werkte hij, zich verliepend in de proble men die de fabriek in een be nauwende hoeveelheid dagelijks opnieuw stelde. En daarnaast bouwde Dr. A. F. Philips aan de commerciële uitbouw der onderne ming. Wjj in de fabriek zagen zo duidelijk de verschillende instel ling der beide broeders. Dagelijks kwam Ir. Philips in alle afdelin gen der fabriek en besprak met de chef de technische moeilijkheden die zich voordeden of de verbete ringen die werden overwogen. Maar gedurende 14 dagen in het jaar moest onze Directeur van zijn vrouw mede op reis. om wat op zijn verhaal te komen. En ge durende die twee weken kwam Dr. A. F. Philips dat dagelijks be zoek In de afdelingen brengen. Met een geweldige vaart holde hjj door de fabriek en als hij de afde lingschef ontmoette was het zijn dagelijks terugkerende vraag: „Hoeveel duizend leveren jullie vandaag af?" Hij bleef ook in de fabriek de commeriële leider. Beide mannen waren groot, ieder op zyn gebied. Aan hun sa menwerking dankt Nederland een onderneming die wereldnaam be zit. En de vruchten van de arbeid dezer groten onder ons, plukken we in deze deviezen-arme tijd met meer dan gewone dankbaarheid! De .Willem Barendsz" had een slechte week. Tot en met 12 Maart had de „Willem Barendsz" geprodu ceerd 99.466 vaten (16.577 ton) traan cn 4168 vaten (695 ton) spermolie, tegen 62.310 vaten (10.385 ton) traan en 6809 vaten (1135 ton) spermolie in de over eenkomstige periode van het vorige vangseizoen. Tengevolge van de minder gunstige weers omstandigheden is de weekpro- ductie iets teruggelopen. Overdracht van herbouw- plicht boerderijen. Betreffende de overdracht resp. het overnemen van de zgn. her- bouwplicht voor een boerdery, deelt men ons van bevoegde zijde het volgende mede: De financieringsregeling voor de herbouw van verwoeste boerderijen kan slechts toepassing vinden, in dien de herbouw van de boerderij voor de uitoefening van het bedrijf noodzakelijk wordt geacht. Wanneer de gronden, behorende bij de verwoeste boerderij, zijn ver vreemd, zodat niet meer van een landbouwbedrijf kan worden ge sproken dan wordt de herbouw van de boerdery niet meer als nood zakelijk beschouwd. Overdracht van de zgn. herbouwplicht heeft dan uiteraard geen zin. Ook wanneer de eigenaar on danks de verwoesting nog voldoen de ruimte heeft overgehouden om zijn bedrijf uit te oefenen, wordt herbouw niet nodig geacht. In der gelijke gevallen kan het doel van het overdragen van een zgn. her bouwplicht, nJ. het bouwen van een nieuwe boerderij volgens de geldende financieringsregeling, niet worden bereikt. Dit impliceert, dat- practisch al leen overdracht van herbouwplicht mogelijk is, wanneer met de ver woeste boerderij tevens de daarbij behorende gronden worden over gedragen. Geen hulp van Amerika te verwachten. (Van onze correspondent). KAAPSTAD, Maart -- De uitslag van de provinciale verkiezingen in Zuid-Afrika kan van zeer beslissende betekenis zijn op de verdere toekomstige ontwikkeling van Zuid Afrika. De Afrikaner Partij, die met de Nationalisten de coalitie-regering vormt, nam namelijk aan de verkiezingen niet deel. Nu de nationalisten zonder hun re geringsbondgenoten de meerderh eid hebben weten te behalen, wordt algemeen verwacht, dat de gematigde leider van de Afrikaner Partij, de heer Havenga, uit de regering zal treden, en dan zou het pad open zijn voor een absolute dictatuur van de nationalisten. Dit zou. volgens verantwoorde lijke economische en financiële deskundigen het bankroet van Z.- Afrika betekenen. Want het land kan niet bestaan (afgezien -nog van zijn ontwikkeling! zonder de economische en financiële hulp van Amerika en Engeland. En met een nationalistische regering heeft het, volgens deze deskundigen, niet op een derglijke hulp in wel ke vorm ook te rekenen. In dit verband mag er ook wel even op gewezen worden, dat pre sident Truman's inaugurale pro gramma voor Vrede en Vrijheid, waarin hij heeft aangeboden om de Amerikaanse technologische kennis c-n ervaring in samenwer king met andere landen, ter be schikking te stellen van de on derontwikkelde gebieden der aarde hier met meer dan gewone be langstelling is ontvangen. Want ofschoon Zuid Afrika ongetwij feld het meest ontwikkelde ge biedsdeel is van het onmetelijk rijke Afrikaanse continent, be hoort het toch nog tot de groten deels onontwikkelde gebieden, Brandt, schrijft er van, dat ze op de schepen aankwamen in een jammerlijke gestalte, met uitgemergelde lichamen, zodat men ze niet zonder mededogen kon aanschouwen." Ter herinnering, aan deze bevrijding werd in 1895 het monument te Debreczen op gericht. Het bestaat uit een wit stenen zuil. Op de West zijde is een natuurgetrouw re- lief van een galeischip aan gebracht, gesmeed van zwart ijzer, waaronder in het Hon gaars staat geschreven: Mi- chiel de Ruyter, Hollands ad miraal, de Bevrijder 11 Fe bruari 1676. Op de Noordzijde staat; Herinneringszuil voor de Hongaarse Protestantse geestelijken, om hun geloof naar Napels gedeporteerd als galeislaven. Aan de Zuidzijde is dit opschrift in het Latyn aangebracht, tenslotte is op de Oostzijde een geopende Bij bel te zien. In Debreczen staat een de Ruyter-monument Nog steeds belangstelling voor Nederland. Niet alleen langs de storm achtige Noordzeekust, op de Vllssingse boulevard staat 'n gedenkteken opgericht ter her innering aan Nederlands grootste zee-officier Michiel Adrlaanszoon de Ruyter, maar ook diep in het Europese vaste Land, ver venvyderd van het geruis der branding, is een monument te zijner ere opgericht. IA het plantsoen van het Gereformeerd College te Debreczen in Hongarije staat nl. een monument ter nagedachtenis aan dc Neder landse Admiraal. Er is evenwel een verschil tussen beide gedenktekens. In Debreczen wordt een andere de Ruyter geëerd dan in Vlissingen: het grote bronzen standbeeld op de boulevard is opgericht ter ere van de Lui tenant-Admiraal-Generaal van Holland en West-Friesland, de overwinnaar van tal van zeesla gen en 't grote maritieme ge nie van zijn dagen. Met de herinneringszuil in Debreczen eren de Hongaren in de aller eerste plaats de Christen, de man, die 23 Hongaarse predi kanten van de Napelse galeien verloste. GESCHIEDENIS De geschiedenis van deze predikanten is bekend. Tijdens de regering van Leopold van Habsburg (1656-1705) werd een aantal Protestantse gees telijken in Hongarije gevan gen genomen en als galeisla ven verkocht. De Ruyter was door de Staten met een vloot uitgezonden naar de Middel landse Zee om daar de Span jaarden te helpen tegen de Fransen en tegen de oproer lingen van Messina op Sicilië. In Napels werd de Admiraal met veel pracht en praal door de Onderkoning ontvangen. Reeds spoedig verzocht de Ruyter aan de Onderkoning om vrijlating van een aantal Hongaarse „religieuzen". Hij moest het verzoek enkele ma len herhalen en eerst nadat de Admiraal persoonlijk en met grote klem de onderko ning er om had verzocht, werden de predikanten vrijge laten onder voorwaarde, dat ze op de vloot zouden blijven. Na negen maanden galei- dienst herkregen de e-pestelij- ken toen hun vrijheid. De Ruyters biograaf, Gerard In Debreczen wonen nog steeds nakomelingen van de galeislaven. Eén van de pre dikanten was professor Tho mas Steller, die aan de Uni versiteit van Wittenberg stu. deerde. Diens nakomeling in rechte lijn was Alexander Steller, architect bij het Hon gaarse Ministerie van Han del. Deze is in 1945 in Boe dapest gevallen. Hij liet twee zonen na: Anton Steller en Alexander Steller. De moeder van de architect bezocht als hoofdzuster bij de Hongaarse kindertransporten van 1921 1928 verscheidene malen ons land en in 1922 samen met haar man Vlissingen. Zij heb ben destijds bloemen gelegd bij het standbéeld van de Ruy ter. Deze mevrouw Steller is nog steeds in leven en heeft grote belangstelling voor Ne derland en voor Vlissingen. Dezer dagen kwam zij schrif telijk in contact met een Es perantist, de heer D: van Dqk uit Amsterdam, aan wien zij om inlichtingen vroeg over het standbeeld van de Ruyter in Vlissingen. Dank zij de medewerking van de v.V.V. te Vlissingen kon de heer van Dijk haar uitvoerige inlichtin gen verstrekken. Het de Ruyter-monumeint te Debreczen. waarop het programma van toe passing zou kunnen worden ge bracht. En het zou hier zelfs di recte resultaten kunnen opleveren want grote natuurlijke hulpbron nen liggen voor het ontsluiting slechts te wachten op de beschik baar stelling van noodzakelijke machinerieën, kapitaal en techni sche kennis. AMERIKAANSE DRUK VERWACHT. Het nationalistische partyblad „Die Burger" vreest echter, dat de ontwikkeling van Afrikaanse inboorlingenstaten onder Ame rikaanse regiem een gevaar voor de blanke beschaving inhoudt. In een hoofdartikel, getiteld: .Ame rikanen gaan zich in Afrika laten gelden" besluit het met de op merkingen: „Zoals alle volken hebben de Amerikanen zeer tere gevoelens voor zover het het op treden van andere volken raakt. Zij vinden het moeilijk om koloni ale uitbuiting van landen zoals Engeland en Nederland te recht vaardigen en er zijn vele Ameri kanen die zich er tegen zouden verzetten, wanneer de Ameri kaanse regering zich met de tra ditionele koloniale opvattingen van bijvoorbeeld Engeland in Af rika zou vereenzelvigen. Het is dus zeer goed mogelijk, dat de Amerikanen in de toekomst in Af rika druk op de koloniale mo gendheden gaan uitoefenen. om hun zaken in hun kolonies vol gens de Amerikaanse opvattingen van democratie te regelen. Dit kan dan een verdere beperking van de blanke zeggenschap, zoals deze reeds in de Britse koloniën in Midden-Afrika aan de gang is, met zich brengen. De huidige Brit se regering zal in elk geval waar schijnlijk wel niet tegenstribbelen. De ontwikkeling van Afrika onder Amerikaanse bescherming kan dus leiden tot stevige vestiging van inboorlingenstaten. waarin voor blanken geen plaats meer is, tenzij Amerikaanse handelsbelan gen intussen een wijziging ln het beleid voorschrijven". Trouwring na 40 jaar^" teruggevonden. Veertig jaar geleden kwam een jonge vrouw bijna ontroostbaar thuis. Zij had op de Schaykse heide haar trouwring verloren. Lang heeft de vrouw gezocht, maar het was vergeefs. De trouw ring was weg en bleef weg. Enige dagen geleden passeerde een meisje, op weg naar school, een binnenpad op de heide. Zij zag een blinkend voorwerp liggen, gaf het aan een vriendinnetje, die het later thuis toon de. Daar zagen de ouders, dat het een trouwring was en door de inscrip ties kon nagegaan wor den wie de eigenares was. De vrouw die de trouw ring verloren had, was echter reeds overleden. Een dochter van de over ledene heeft nu de ring gekregen. Geen omzetbelasting meer op braille-drukwerken. Op verzoek van het acade misch genootschap Petronella Moens, de landelijke kring van slechtziende en blinde intellec tuelen en kunstenaars, heeft de Minister van Financiën beslo ten brailledrukwerken vrij te stellen van omzetbelasting. Deze maatregel is in het bij zonder van belang voor de zeer kostbare edities die thans ter perse zijn, nl. de door het Ne- derlandsch Bijbelgenootschap uit te geven Bijbel in het Toba- Bataksch en het door het aca demisch genootschap Petronella Moens uit te geven Engels woordenboek van Bruggencate- Broers. Ook voor de vijf in ons land verschonende brallle-tijd- schriften, die allen door de blinden zelf worden geredi geerd, betekent het besluit van de minister een verlichting. Oud en nieuw type boerderij op Walcheren. De nieuwe hof stede is gebouwd in opdracht van het Bureau Wederopbouw Boerderijen door de architecten Steen Tuinhof te Vlissin gen. De gespreide ligging van he geheel in de vorm van een rechthoek kwam het beste overeen met de situatie, de ge bruiksmogelijkheid en de aesthetische eisen. Het type wijkt gedeeltelijk af van het Zeeuwse wat betreft de gevels en dc traditionele hoofdvorm. De verbinding tussen woning en schuur is gemaakt door middel van een tussengedeelte, het geen grote voordelen biedt. Hierin zijn de keuken, de melkhal en een overdekte open spoelplaats ondergebracht. De bouw van deze boerderij is op 1 September 1948 begonnen. Rijst voor Indonesië. De Economie Cooperation Administration heeft ten be hoeve van Indonesië een mach tiging verstrekt voor de aan koop van rijst in de V.S. tot een bedrag van 1.733.000 dollar en tegelijkertijd een reeds voor Indonesië verstrekte machti ging voor de aankoop van tarwebloem verlaagd met 2.218.000 dollar. De wijziging was reeds door het Amerikaanse departement van landbouw goedgekeurd vóór 22 December 1948, op welke datum de hulpverlening aan Indonesië werd stopgezet wegens de hervatting van de vijandelijkheden in dat land. De wereld-scheepsruimte. Blijkens de door Lloyd's register of Shipping gepubliceerde sta tistieken bezat Amerika in 1948 de grootste vloot van motor- en stoomschepen. Deze vloot, die 33.5 pet. vormde van de wereld-koop vaardijvloot, Ss sedert 1939 met 202 pet. gegroeid van 8.909.892 ton tot 26.900.739 ton. De Europese landen, wier koop vaardijvloten het vorige jaar gro ter waren dan voor de oorlog, wa ven Spanje (27 pet.) en Zweden (25 pet.). De scheepsruimte van de Duitse koopvaardijvloot was het vorige jaar in vergelijking met voor de oorlog 90 pet. kleiner, die van de Japanse 82 pet., die van de Italiaanse 39 pet., die van de Deense, de Franse en de Griekse elk 28 pet. en die van de Neder landse en de Noorse elk 12 pet. Minister Mansholt over aardappelmoeheid. Er zijn in ons land streken, waar zich de aardappelmoe heid duidelijk manifesteert, al dus de minister van landbouw in de memorie van antwoord aan de Tweede Kamer over het wetsontwerp bestrijding aardappelmoeheid. Onmiddel lijk ingrijpen is dus geboden. 'N schadevergoeding wegens het invoeren van de wisselbouw of het verbieden van aardap pelcultuur voor langere tijd op besmette terreinen komt de minister niet gemotiveerd voor. Nagegaan wordt in hoe verre voor bedrijven, die door het verbod van aardappelbouw in moeilijkheden komen, vrij heid bestaat tot uitbreiding van de teelt van tuinbouwge- wassen, LANDELIJK CONGRES OORLOGSGETROFFENEN. Zoals bekend zal op Zater dag 2 April a.s. een groot landelijk congres worden ge houden te 's-Hertogenbosch, georganiseerd door de lande lijke federatie van stichtingen voor oorlogsgetroffenen. Ook velen uit West Zeeuwsch- Vlaanderen zullen ongetwijfeld naar Den Bosch gaan, temeer daar de vereniging „West Zeeuwsch Vlaanderen" aan de leden harer vereniging gratis vervoer heeft aangeboden. Van proletariër tot mede-eigenaar „Profit-sharing" en co-partnership". Het proletariaat was in het Rome van 2000 jaar geleden de grote massa van bezitlozen, die de staat niet met hun geld doch alleen maar met hun „proles", hun nakomelingen, konden die nen. In de 19e eeuw zien wij in de industriële centra van Euro pa de arbeiders met hun gezin nen opnieuw in zulke treurige cn mensonterende omstandighe den leven, dat een vergelijking met het proletariaat uit het Ro meinse Keizerrijk zich opdrong. Ook deze arbeiders bezaten niet veel meer dan hun kinderen. Eerst aan het einde van de 19e eeuw blijkt de tijd rijp te zijn voor verbetering: de staat gaat zich het lot van die bezitlozen aantrekken. Tot 1940 tracht een steeds groter aantal sociale wetten (sociale ver zekering. arbeidswet, veiligheids wet. huisarbeidswet, arbeidsge schillenwei, verbindend verklaring C.A.O., wet op arbeidscontract) aan de funeste werking van de ongebreidelde concurrentie op de arbeidsmarkt enigermate paal en perk te stellen. Na de tweede wereldoorlog heeft dc overheid zich met verdubbelde Ijver op het sociale vraagstuk ge worpen. Kindcrbijslagregeling. con- sumentencredietouderdomsvoor ziening. va ca mieregeling, tewerk stelling van invaliden zijn voor beelden van deze activiteit. Doch vergeet evenmin de grote invloed van de sterk progressieve belas tingen (die het grote gezin en de kleine inkomens begunstigen te genover de rijkeren) en de thans door de Tweede en Eerste Kamer aanvaarde wet op de Bedrijfspen sioenfondsen. HET NATIONALE INKOMEN. Als wij dan ook naar de ver deling van het nationale inkomen kijken, dan behoeven w(j ons er niet over te verwonderen, dat een steeds groter deel toevalt aan de loon- en salarlstrekkenden (in 1910: 37 pet., in 1929 45 pet., in 1938 47 pet. en in 1947: 56 pet). En ook al moge dan op het ogen blik dc overheid zich terugtrekken van het econ. terrein (opheffing distributiebepalingen en prijsbe- heersing). laten wij niet "denken, dat zij ook het eenmaal veroverde sociale terrein zal prijs geven. In tegendeel Zo bestudeert zij thans reeds een andere weg, die leidt naar verbe tering van de economische positie van de bezitloze. Naast het loon en naast de uitkering bij ziekte, ongeval en het bereiken van de oude dag. denkt zij aan de uitke ring in geld voor een deel van de winst van de onderneming (profit- sharing) en aan het verwerven van aandeelhoudersrechten (co- partnership), tezamen ook wel ge noemd het participatiestelsel. Nu moet ge niet denken, dat we hier met een vondst van de laat ste tijd komen aandragen. Verre van dien. In de vorige eeuw reeds voerden van Marken van de Ned. Gist- en Spiritusfabriek te Delft en Stork te Hengelo dit stelsel in. Heel veel navolging vonden za echter niet, tot plotseling ln 1945 de wind gunstig werd. Het aantal ondernemingen, dat de winstde ling in haar statuten opneemt, wordt steeds talrijker. Gedeelte lijk wordt zulks zeker uit sociale overwegingen gedaan, hoewel daarnaast ongetwijfeld het concur- rentiemotief een rol speelt; men wil tegen andere bedrijven opbie den en dusdoende de arbeiders aan het bedrijf binden. WINSTDELING. De overheid wil nu deze ljjn kennelijk doortrekken en zo ls verleden jaar een staatscommissie ingesteld, die het vraagstuk van de winstdeling, of zoals dat door de overheid wordt genoemd: de bezitspreiding, nader moet bestu deren en moet adviseren ln hoe verre die profit-sharing en co partnership wettelijk geregeld moeten worden. Het vraagstuk heeft vele haken en ogen (wat tc doen bij verlies instede van winst, de uitkering zal in vele gevallen maar gering zijn, critiek op de leiding over de juist heid van de verdeling om maar enkele haken te noemen), doch hoe ook het oordeel van de com missie moge uitvallen, nu dez# koek eenmaal is aangesneden, zal h{] alleen nog maar de eetlust kun nen prikkelen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1949 | | pagina 3